21. Yüzyılda İstihbaratın Değişen Paradigmaları, BÖLÜM 2
İstihbarat örgütlerinin gelecekte en büyük zorluklarından biri istihbaratın
dağıtımında olacaktır. Bugünün ve geleceğin istihbarat örgütleri bulmaca çözmeye daha az, sırları ya da cevabı kolay olmayan büyülü problemlere daha çok angaje olacaklardır. istihbarat analizcileri artık düşman füzelerinin menzilinin ölçülmesi, denizaltılarını rotaları gibi analitik sorunlardan çok algı yönetimine odaklanacaklar ve algı için önemli olan bilgi için toplayıcı ile yakın çalışacaktır. istihbarat analizcisi, kendi halkı için rakipleri, teröristleri, ayaklanmacıları, sosyal hareketleri, dini fanatikleri tanımlayan algı-yapıcı olacaktır. Bu nedenle, açık kaynaklar kullanmaya eğilimli karar vericilere angaje olabilecek iyi bir iletişimci olmalıdır. Analizciler ve karar vericiler gerçekleri inşa etmek (yeniden inşa değil) için birlikte çalışmalıdır. Anlamaya dayalı alanı olan istihbarat analizcisi, değere dayalı alanı olan politikacı ve diğer karar vericiler bir araya gelerek insanlara gerçekleri anlatacakları hikâyeleri yazmalıdırlar.
Bu yüzden istihbarat artık politikanın sadece destekleyen bir süreç değil, analizcilerin algı yaratma işlevi ile aynı zamanda politika şekillendiricisi de oldular. Bu yeni işlev, istihbarat toplumunun görev alanını da genişletmektedir. Ancak, algı yönetimi; demokratik bir toplumda halka gerçekleri söylemek, şeffaflık ve yapılan işlerin meşruiyeti konusunda sorunlar çıkaracaktır. Öte yandan, istihbaratçı ve politikacı arasındaki bağlar böylesine sürekli ve yakın hale gelirken, istihbaratın siyasallaşmasının önüne geçilmesi ve bunun kamu denetimi de ciddi bir tartışma konusu haline gelecektir.
İstihbaratın Askerileşmesi
Uluslararası arenada söz konusu olabilecek ve geçmişte de yaşanmış
güvenlik riskleri ile baş edebilmenin en ekonomik ve etkin yolu zorlayıcı diplomasi ile desteklenen örtülü yöntemler ve gizli savaşlar olacaktır. 21. yüzyılda politikanın gizli ve örtülü yöntemlerle devam ettirilmesi teknolojinin sağladığı yeni avantajlar ve yöntemlerle çeşitlenerek devam edecektir. İstihbarat fonksiyonlarının uluslararası güç mücadelesi içinde daha yaygın ve etkin kullanımı ile örtülü operasyonlar ve düşük yoğunluklu çatışmalar bazen değişime uğrayarak yaygınlaşacaktır. İstihbarat fonksiyonları ile güvenlik ortamını şekillendiren güçlerin sağladığı bölgesel etkinlik küresel etkinliğin de kapısını açacak, çok kutuplu ve rekabetin genellikle örtülü yöntemlerle sertleşerek sürdüğü bir uluslararası ortam yaşanacaktır. İstihbarat fonksiyonları ve ileri teknoloji konusunda ön plana çıkan ülkeler, ittifaklar sistemi ile dünya liderliğine oynayacaklardır. Askeri güç bu tür sorunlarla başa çıkmak için tek başına uygun bir araç olmadığından istihbarat fonksiyonları ile desteklenen diplomasi
veya müdahale biçimleri daha uygun yöntemlerdir. Bu gelişmeler; ülkelerin dış
güvenliklerinin daha etkin ve gelişmiş yapılanmalara, imkânlara ve yöntemlere sahip olmalarını gerektiğini göstermektedir. Günümüzde siyasi-stratejik ve ekonomik istihbarattan çok askeri-stratejik istihbarata odaklanılmaktadır. Bu istihbaratın yeni oryantasyonu oldu. İstihbarat sadece sivilleşmedi, son 20 yılda oldukça özelleşti ama bir yandan da yeşilleşti yani askerileşti.
2000.lerin istihbarat paradigmasının tarifi 11 Eylül sonrası dönemde yapılmaya
başlandı. İstihbarat, belirli bir alanda ve taktik kullanıma uygun olmalıydı. 11 Eylül 2001 sonrası CIA geleneksel görevi olan ordu ile ortak görevlere başlarken, ajanlar askerlere dönüşüyordu. Askerler ise timler halinde Amerikan dış politika sının karanlık boşluklarına dağılıyordu. Yeni Amerikan savaş metodu için askeri-istihbarat kompleksi yaratılmıştı. Birbirinden ayrı ve paralel yürüyen pek çok savaşta özel kuvvetler ve istihbaratçılar yan yana çalışmalı idi. Sözleşmeci özel Şirketlere gizli casusluk ağları kurulması görevi verildi ve bölgedeki diktatörler, güvenilmez yabancı istihbarat servisleri ve vekilli savaş güçleri ile işbirlikleri geliştirildi14. ABD, terörle gizli savaşta en önemli vasıta olarak silahlı insansız hava aracını (Predator) keşfetti ve halen onun yanına bir şey koyamadı. ABD.deki istihbarat servisleri gittikçe askerileşiyor hatta yapıları askeri modele kayıyor; daha merkezi ve yukarıdan aşağı liderlik. Geleneksel espiyonaj yani ajan kullanımı ile insan istihbaratı açık kaynak istihbaratında daha az değerli olacak, sosyal medya istihbaratı genişleyecektir15. Siber savaş, drone ve robotlar, özelleşmiş savaş, teknoloji ile güçlendirilmiş kişi ve küçük gruplar savaşın doğasını değiştirecektir.
Düzensiz savaşlar; fiziksel, entelektüel ve moral olmak üzere üç alanda yapılır.
Modern savaş ise çifte bir vizyon krizi yaşıyor. Birincisi entelektüel vizyon sorunudur.
Gerçek bir teknolojik devrimle karşı karşıya olduğunu kabul etmek istemiyor. Diğer sorun alanı ize yeni teknolojilerin yarattığı çözülemeyen problemlerdir; komuta-kontrol ve istihbarat krizi.
ABD nin terörle mücadelesi 5 yıl içinde iki büyük savaştan sonra Işgale yönelik hava harekâtına, özel kuvvet operasyonlarına ve CIA.nın vekilli savaşlarına indirgenmiş durumdadır. Çare “akıllı savunma” ama bu çok para ve çok güçlü ordu anlamına gelmiyor. Yeni durumları önceden görmek, adapte olmak yani akıllı istihbarat ile operasyonel zorlulukları yenecek eğitim ve kabiliyetlere sahip olmaktır. Ancak, Soğuk Savaş.tan kalma yapılara sahip istihbarat servisleri terörle mücadele için yeni yaklaşımlara ihtiyaç duyuyor. 21. yüzyılın istihbaratı için saldırgan avcı stratejisi gerekli ancak bu sadece teröristleri avlamayı yani öldürmeyi değil, yerel istihbarat ve güvenlik servisleri ile birlikte çalışmayı ve yerel hassasiyetleri dikkate almayı gerektiriyor 16. Küresel terörün geldiği aşama yeni, saldırgan ve Ortodoks olmayan taktikler gerektiriyor 17.
Bir istihbarat teşkilatı olmasına rağmen CIA, ABD.nin terörle mücadelesinde ana vasıtalarında biri oldu 18.
Bu amaçla örtülü faaliyet alet kutusu (psikolojik savaş, bilgi savaşı, aldatma, siyasi-ekonomik ve paramiliter örtülü operasyonlar) koordineli bir şekilde kullanılmalıdır. Son yıllarda paramiliter programlar içinde eğit-donat, hedefli öldürme programları öne çıktı.
İstihbaratın Öncelikli İşi; Terörle Mücadele
Uluslararası güvenlik çevrelerinde gene kabul gören anlayışa göre, tehdidin
doğası, dolayısıyla istihbaratın hedefi büyük ölçüde, ulus-devletlerden devlet dışı aktörlere kaydı. Devlet dışı aktörler, öncelikli hedef oldu. Ulus-devletler coğrafidir yani belirli bir coğrafya içindedir ve adresi bellidir. Onların uzun bir hikâyesi vardır ve istihbarat, bu hikâyelerden yola çıkarak kendi liderlerine yön verecek çalışmalar yapar. Hikâye olmadan, yeni bir bilgi sadece boG bir bilgidir. Devletlerarası ilişkiler hiyerarşik ve bürokratiktir, tehdide dayalıdır. Devletlerin çıkarları ve hedeflerini anlamak için savunma yeteneklerine bakılır; tanklar, füzeler, ordunun büyüklüğü vs. Teröristler (bireyler, şebekeler ve örgütler) ise her yönden devletlerden farklıdır.
Küçük yapılardır ama bir intihar bombacısı bile büyük sonuçlar doğurabilir. Dönüşen, akıcı ve gizli yapıları hakkında istihbarat toplamak zordur. Ne adresleri vardır ne de sadece oradadırlar. Teröristler genellikle bir halkın içinde saklıdır ve onlar hakkında bilgi toplarken sivil halkın özgürlüklerine zarar vermemelisinizdir. Onlarla ilgili çok az hikâye vardır ya da yoktur. 11 Eylül 2001.den beri hala El Kaide.nin hiyerarşisi, şebekesi, eylemleri, ideolojisinin ne olduğu tartışılıyor.
Bütün bu gelişmeler istihbarat örgütlerine de etki ediyor ve geleceğe ilişkin
çalışmalara önem kazandırıyor. İlk yaşanacak etki bugün bahsettiğimiz “istihbarat” ya da “gizli istihbarat” kavramı ile 20 yıl sonra aynı şeyi mi kastedeceğiniz sorusunun cevabıdır. Gizli istihbarat, başkasının sizin bilmenizi istemediği ve vermediği bilgiyi elde etmek başarısıdır. Bunun için hala ajanlar eğitiliyor, yabancı ülkelerde irtibat personeli kullanılıyor ve özel haberleşmeler elektronik olarak takip ediliyor. Bilgi ve haberleşme teknolojileri şirketleri halen uluslararası çatışmalarda çok önemli roller oynuyorlar. Arap hareketlerindeki devrimlerin alt yapısını kurdular 19. Örneğin Suriyede muhalif gruplar şirketler den istifade ederek ( Google Map Maker) bölgenin haritasını çıkardılar, insan kaynağı temin ettiler (crowd-sourcing program) ve rejim üyelerinin ailelerine kadar tüm bağlantılarını ve yerlerini öğrendiler. Protestolar başladığında yerel olarak muhaliflerin elinde Google editörleri tarafından onaylanmış isim listeleri vardı 20. Protestocular, Google sayesinde sadece elektronik haritaları değiştirmediler, cadde ve sokaklara kendi isimlerini verdiler. Böylece muhtemel bir barış anlaşması için Google sayesinde kendilerine göre bir meşru harita geliştirdiler.
Suriye hükümeti BM de Google dan şikâyetçi olunca, şirket yetkilileri bu bilgileri yetkili (!) kaynaklardan aldıklarını söylediler 21.
Ayaklanmacılar ile teknoloji şirketleri işbirliği içinde bu tür oyunları Orta doğu genelinde, Güney Asya ve Latin Amerika da da oynuyorlar.
21. yüzyılın tehditleri artık devletlerden çok devlet dışı aktörlerden,
teröristlerden, ayaklanmacılar dan, aşırılık yanlılarından, organize suçlardan, siber hackerlardan, korsanlardan kaynaklanıyor. İletişim ve haberleşme alanındaki teknolojik gelişmeler açlık, kıtlık, insan hakları, göç, hastalıklar gibi tehditleri daha görünür hale getirdi. Dış politikada ulusal hükümetlerin ikna edilmesi için gene kendi halkı kullanılacaktır. Bu amaçla, bölgesel güvenlik aracı olarak “ikna” yöntemi için yenilikçi yaklaşımlara başvurulabilir. Uzmanlaşmış, yüksek teknolojiye sahip gizli faaliyetler yerel hareketlerin desteklenmesinde rol alabilir. Küresel kamuoyu, stratejistlerin dikkate alması gereken gerçekten önemli bir faktör olarak ortaya çıkmaktadır. Küresel iletişim “kopyacılığı” mümkün kılmaktadır. Anında ve yoğun küresel haberleşme; ülkelerin, kendi vatandaşlarının (veya diğer ülke vatandaşlarının) neyi duyması, görmesi, okuması, bilmesi ve inanması gerektiğini etkileyecek kabiliyetlerini erozyona uğratmıştır. Teknoloji insanların hayatının kalitesini artırır ve toplum yaşamını dönüştürürken, özel hayatın gizliliği endişe konusu oldu.
İstihbaratın Özelleşmesi
17. yüzyıldan beri özel şirketler ülke kaynaklarının ( İngilizlerin Doğu Hindistan Çay şirketi ya da Amerikalıların Standart Oil i gibi) sömürülmesinde kullanılırdı.
Bugün teknoloji şirketleri ile ülke egemenlikleri ve kendini savunma hakları ellerinden alınıyor. Şüphesiz bu şirketlerin istihbarat servisleri ile iç içe çalıştığını düşünüyorsunuz ama bu bile yetersiz çünkü daha da ötesinde birçok devletten ya da devletler grubundan daha etkili bir “istihbarat silahı” olarak kullanılıyorlar. Tarihte hiç olmadığı kadar uluslar arası politikada bir güç çarpanı haline geldiler. Soğuk Savaş döneminde çok büyük, çok yavaş ve çok katı bir rakip vardı. Bugün ise rakiplerimizden daha hızlı karar alma ve harekete geçme kabiliyetine sahip değiliz.
Özel ticari şirketler ve akademik ortaklar hükümetlerin daha hızlı hareket etmesine yardım edecektir. Soğuk Savaş döneminde istihbarat gizli bilgi demekti ve karşı tarafın sakladığı bu bilgiyi almak istihbarat servislerinin işi oldu. Toplanan bilgiler bir süreçten geçirilir ve gene gizli kanallardan üst makamlara rapor edilirdi. Bugün bu sistem ne yeterli ne de kabul edilebilir. Artık özel sektörü kaynak olarak kullanma dönemindeyiz.
Örneğin ticari bir şirketin uzaydan aldığı bir görüntü ile Çin de bir
hava alanına park etmiş bir askeri uçak resimlenmektedir. Dış kaynağa başvurmak işi başkasına yani özel sektöre yıkmak değildir. Ticari ve akademik dünya ile birlikte stratejik ortaklıklar ve müşterek projeler içinde iyi düşünülmüş süreçlerin kullanılmasıdır. Resmi ve özel istihbarat üreticileri ve tüketicileri farklı ürünler için artan şekilde iç içedirler. Haber analizinden kamu diplomasisine, dezenformasyon dan aldatmaya ortak projeler uygulanmaktadır.
11 Eylül 2001 sonrası ABD istihbarat toplumunda sessiz bir devrim oldu ve
pek çok büyük çaplı iş, dış kaynak kullanımı (outsourcing) ile sözleşmeci özel
şirketlere verildi. Artık istihbarat servislerinin temel fonksiyonları özel şirketler
tarafından yerine getirilmektedir. 2007 yılında ABD hükümeti kabaca 2.8 trilyon dolar olan federal bütçesinin yaklaGık 1 trilyon dolarını güvenlik iGlerine harcadı22.
ABD de özel sözleşmeci şirket çalışanı sayısı 7.5 milyondan fazla olup, bu federal iş gücünden dört kat daha fazladır. Bütçe açığının 10 trilyon doları geçtiği ABD.de, sözleşmeci şirketlere yılda yarım trilyon dolar verilmektedir 23. Mayıs 2007 de yayınlanan ODNI.nin bütçesinin %70.inin sözleşmelere gittiği görüldü. NSA nın işlerini özel şirketler olmadan yapması mümkün değildir. Pentagon.un yeni istihbarat birimi Terörle Mücadele Sahra Hareketi (CIFA24) personelinin %70.i gene sözleşmeci şirket elemanıdır. DIA.nın 2007.deki çalışanlarının %51.i aynı durumda idi. CIA da da durum farklı değildi. CIA iş gücünün %50-60.ı, özellikle Ulusal Gizli Servis (NCS) ve insan istihbaratı bölümü çalışanları özel Şirketlere mensuptur 25. Özel şirket çalışanları, CIA içindeki adı ile “Yeşil Porsuklar”, Irak.ta örtülü operasyonlardan casusları işe alma ve çalıştırmaya kadar pek çok hassas hizmet verdiler. CIA adına insan istihbaratı toplayıp analiz ettiler ve istihbarat ürünlerini diğer ülke istihbarat servisleri ve hükümetin diğer daireleri ile paylaştılar. Lockheed Martin, Raytheon, Booz Allen Hamilton, SAIC ve diğer şirketlerin istihbaratçı profesyonelleri, ODNI ve diğer istihbarat servislerinin analitik bölümlerine entegre oldular.
Güvenlik ve istihbarat şirketleri, iç içe her gün pek çok yeniliğe yol açmakta ve
siyasi arenada sözü geçen birer aktör haline gelmeye başladılar. Lobicilik ya da
danışmanlık gibi görüntüler altındaki bu şirketlerin yönetiminde çalışanlar ve
elemanlarının çoğu eski istihbarat servisi ya da özel kuvvetler çalışanlarıdır. Hemen her gün istihbarat dünyasından iş dünyasına bir transfer haberi rutin hale geldi.
İstihbarat servislerinin bütçe detayları gizli olduğu için hangi serviste ne kadar özel şirket elemanı olduğunu net olarak söylemek mümkün değildir. Sözleşmeci şirket kullanımı bir seçenek olmaktan giderek zorunluluk hale geldi. Gittikçe yasal ve yasal olmayan güç kullanımı arasındaki çizgi de kayboldu. Ulusal güvenlik ya da devlet istihbaratının temel amacı, ulusal çıkarları geliştirmektir. Ancak, özel şirketler gittikçe istihbarat, güvenlik ve savunma politikalarında etkili olmaya başlıyor. Özel şirketlerin istihbarat alanına da yoğun şekilde girmesi ile bu çıkarların belirlenmesinde şirketlerin hissedarları da söz sahibi olmaya başladı. Devletin özel istihbarat şirketlerine ait personel, bilgi ve uzmanlığı ne kadar kontrol edebildiği tartışılmaya başlandı 26. Bu yabancı kaynakların gizlilik dereceli bilgiye nüfuz etmesine imkân sağlayabilir.
İstihbarat örgütleri ve büyük şirketler arasındaki ilişkiler nedeniyle gözetleme ve izleme işlerinin örtülü operasyonlar içerisindeki rolü çok daha büyümüş ve küresel bir hal almıştır. ABD ve Avrupa.da ortalık iş istihbaratı ile ilgili şirket kaynamaktadır. İstihbarat servisleri ve özelde istihbarat şirketleri kendilerine iş dünyasında finans ve yatırım danışmanlığı işlerinden sonra yeni pazarlar bulmak ve görünümlerini kamufle etmek için lobicilik, güvenlik ve kriz yönetimi alanlarına da el attılar. Önemli ölçüde güç kaybeden istihbarat servisleri çare olarak emekli personelinin özel şirketlere gitmesini yasaklamayı düşünüyor.
İstihbarat Fonksiyonlarında Yeni Trendler
İstihbarat, örtülü operasyonlar, propaganda ve koruyucu güvenlik kabiliyetleri; birer istihbarat fonksiyonu olarak ulusal güvenlik önlemlerinin daha belirgin bir öğesi haline gelmiştir. İstihbarat dün olduğu gibi bugün de bir insan gayreti olarak kalmaktadır. Örgütler ve teknolojiler gelişirken yeni vasıtalar ve yöntemler bulmakta ama eski moda olanlar göz ardı edilemeyecek kadar geçerli olmaya devam etmektedir. Düşük teknolojilerin tek başına yeterli olmayacağı durumlarda vardır ve bu yüzden istihbaratçı her türlü vasıtayı birbirini tamamlayacak şekilde kullanmak zorundadır. Bilgi çağında istihbarat planlama süreci, modern yönetim şekillerinin uygulanmasını zorunlu kılmaktadır. Daha esnek, daha uyumlu ve daha sorumluluk sahibi bir planlama süreci oluşturulmalıdır. İstihbarat için değişim alanları şu şekilde sıralanabilir 27;
- Toplama,
- Değerlendirme,
- Uyarı,
- Güvenlik,
- Dağıtım,
- Bütçe ve Programlar,
- Organizasyon,
- İnsan gücü,
- Uyum gösterme,
- Radikal çözümler.
Toplama kabiliyetleri ile ilgili değerlendirmeler şu şekildedir;
HUMINT; eskisi kadar önemli çünkü teknoloji her yere giremez. İnsan
istihbaratının öncelikli amacı hedefin niyetini öğrenmek. Örtü sağlamak ve
dokümantasyon gittikçe zor hale geliyor. Espiyonaj gittikçe dijital hale geliyor. Ajan tipi değişiyor.
SIGINT: en önemli güç çarpanlarından biri haline geldi. Özel kriptolama
kullanımı kritik bir kabiliyet.
IMINT; rolü değişiyor, istatistik geliştirmek artık çok önemli değil. Ticari hale
gelirken, operasyonel güvenliğe etkileri konusunda dikkatli olunmalıdır.
OSINT; bütün yararlı bilgiler açık değildir, bütün gizli bilgiler de yararlı değildir.
Kaynakların güvenilirliğini araGtırmak önemli ama zordur.
ABD istihbaratı teknik istihbarata özellikle GEOINT, SIGINT ve MASINTa
yöneliyor, HUMINT gittikçe kayıp tarafta kaldığı için analizciler büyük resmi
haberleşmeler, gazeteler ya da ölçülen emisyonlardan okumaya çalışıyor28. HUMINT olmadan bu verilerin teyit edilmesi, rakibin niyet ve kabiliyetleri anlaşılması zordur.
Taktik istihbarat alanında da aynı sıkıntı yaşanıyor. 21. yüzyılın operasyonel
istihbarat ihtiyacı insansız hava araçlarına bağımlılığı oldukça artırırken, insan
istihbaratı da tersi bir trend izliyor. İstihbarat başarısızlıklarının çoğunun arkasında HUMINT eksiği yatıyor. 21. yüzyılda gizli istihbaratın rolü dönüşüm içindedir.
İstihbarat ve güvenlik konularının politikadaki yeri ve bu konuda kamuoyu bilinci daha arttı.
Şekil 1: İstihbaratın Yeni Dengesi
Analiz ve değerlendirme; rakamlar çok önemli olmaktan çıkıyor, gizli bilginin
kullanımı azalıyor. Büyük bilgi yığını içinde neye baktığımız, neyi aradığımız önemli hale geliyor. Devlet-dışı aktörlerle ilgili analiz yapmak farklı yetenek setleri gerektiriyor. “Yeterli olmak” yerine “zamanında bilgi”, bazen de “konuya özel istihbarat” öne çıkıyor. Kültürel istihbarat geliştirilmelidir.
İstihbarat kaynaklarının çokluğu, operasyonel ihtiyaçlar için gerçek zamanlı
bilgi ihtiyacı istihbaratın entegrasyonunu gerekli kılmaktadır. Toplanan bilgi işlem görmedikçe istihbarat değildir ve bundan dolayı potansiyel olarak yararsızdır.
İstihbarat servisleri, toplama ve analiz konusunda kendi özel yöntemlerini geliştirmek zorundadır. Yeni teknolojiler entegre ederek toplama kaynakları ve analiz için uzmanlaşma geliştirilmelidir. Günümüzün karmaşık istihbarat ürünleri için iş ve akademi dünyası ile işbirliği ve ortaklıkların gayri resmi olarak sürdürülmesi artık olanaksızdır.
Bilgiyi nasıl işlediğimiz de değişmelidir. Evrensel olarak pek çok bilgi sıradan
insanlar gibi tüm istihbarat servislerine de açıktır ve internet yolu ile ülkelerin iç
istikrarı takip edilmektedir. Güvenilir özel şirketler varken istihbarat toplama, işlem ve sunma görevlerini sadece resmi makamlara bırakma fikri artık geride kaldı. Bu tür işbirliklerinin büyük avantajları görülmektedir.
Uzun dönemli analiz ve temel araştırmalar azalma sürecindedir. Uygulanan
politikaların desteklenmesi için gerekli günlük talepler artık analitik kabiliyetlerin
ötesine geçmektedir. Uzun vadeli analizler için gerekli kaynaklar ve analitik
programlar yetersizdir. Analiz konusuna yatırım artırılmalıdır. Stratejik izleme ve terörle mücadele klasik bütçe uygulamaları ve sınır kontrolleri ötesinde ihtiyaçlar doğurmaktadır. Ulusal güvenlik, iç güvenlik, suç ve yolsuzluklar, uzay ve havacılık teknolojisi, gelişmiş malzemeler, biyografik bilgiler, askeri doktrin ve strateji alanında edinilen devasa bilgi yığının analiz edecek yeterli analiz kabiliyeti yoktur. Açık kaynaklar arttıkça kültür, tarih ve dil daha önemli hale gelmektedir. Gerçek zamanlı istihbarat için analizciler yabancı kaynaklardaki bilgileri hızlı bir Şekilde arayacak, sınıflandıracak, depolayacak ve yeniden ilave edecek makine tercüme kabiliyetlerine sahip olmalıdır.
İkinci Dünya Savaşından beri hava tahminler bir istihbarat işlevi olarak
görüldü. Bugün bu işlev kamu hizmeti olarak görülüyor. Ancak, istihbarat alanındaki değişim ihtiyaçları yeni görev bölümleri getirebilir.
İstihbarat analizi hala entelektüel bir iş ve analizcilerin beyninde oluşmaktadır.
İstihbaratçılık gittikçe kötümser bir eğilimde gidiyor. Bob Gates bir zamanlar Şöyle demişti; CIA analizcisi çiçekleri koklamayı bıraktığında daima etrafına bir cenaze için bakmalıdır. Eğer politika yapıcı iyimser değilse o işini yapamaz. Gerçeklere dayalı, tümevarımlı, mevcut dünyaya kötümser bir bakış ile vizyona dayalı, tüm dengelimci, dünyayı hayal ettiği gibi iyimser görmeye çalışan iki anlayıştan biri içindeyizdir. istihbarat politika üretmez ama doğru yapıldığında onun sınırlarını belirler, işte katkısı budur.
İkaz istihbaratı; erken uyarı için emareler geliştirilmelidir. Risk yönetimi
problemin özüdür. İkaz istihbaratı gittikçe taktik hale geliyor ama bazen tüm uyarılar stratejik olabiliyor.
Güvenlik; güvenlik geçmişte hiç olmadığı kadar önemli hale geldi ve paranoya
ile karışmaya başladı. Ekonomik güvenlik, fiziksel güvenliğin önüne geçti. İstihbarat Karşı Koyma ve Karşı Espiyonaj dijital hale geliyor.
Dağıtım; kâğıt ürünler kalkıyor, yerini gayri resmi konuşmalar alıyor.
Zamanındalık içerikten önemli hale geliyor. Hem bizim hem de rakibin karar verme sistemine göre davranmak zorundayız. Gizlilik derecesi ile sınıflandırma minimal hale geliyor.
Bütçe ve programlar; teknolojinin ömrü aylarla sınırlı olmaya başladı. Özel
şirketlere bağımlılık arttıkça hükümetler de iş adamı gibi davranmak zorundadır.
Organizasyon; “düşündüğümüz Şekilde mi organize olmalıyız, organize
olduğumuz Şekilde mi düşünmeliyiz çelişkisi yaşanıyor. Kendi konumlarını her zaman korumaya çalışanlar ve bürokratlar en büyük engel.
İnsan gücü; eğitim ve profesyonellik öne çıkarken kaliteli personeli tutmak
veya işe almak özel teşvikler ve tatmin gerektiriyor. Dil bilen, yerli eleman temini ihtiyacı hassasiyet oluşturuyor.
Uyum gösterme; stratejik U dönüşleri için gerekli, keskin uçlarda çizgide
oynamak zorunlu ama sıkıntılıdır.
Radikal çözümler; reform içerden gelmeyecek, sivil memur sistemi kalkmalı.
Sürekli kriz ortamında yaşamaya alışkın ama paranoya içinde olmayan bir ortamda çalışmaya dayanıklılık gerekli. İstihbarat, kötü politikayı kurtarmaz, işin köküne gidilmelidir.
Sonuç
İstihbarat, belirsizliğin azaltılması ile ilgilenir, yani belirsizlik arttıkça istihbarata
olan ihtiyaç da artacaktır. Soğuk Savaş sonrasının artan belirsizlik ortamı ve
karmaşık ilişkileri iddia edildiğinin aksine istihbarata olan ihtiyacı arttırmıştır. 21. yüzyılda istihbarat tarihte hiç olmadığı kadar dünya politikaları için önemli hale geldi.
Körfez Savaşı, 11 Eylül 2001 saldırıları, Afganistan ve Irak Savaşlarının ardından yaşanan Renkli Devrimler ve Arap Hareketleri istihbaratın gerek resmi, gerek akademik ve gerekse popüler medya içinde güvenlik ve uluslararası ilişkiler bakımından önemini artırdı. Geleceğin kriz ve çatışmaları için artan bir Şekilde ilave ve yeni istihbarat kabiliyetleri gerekmektedir. Tehditteki değişim kadar savaş alanındaki değişim de istihbarat toplumunda değişiklikleri zorunlu kılmaktadır.
Bugünün cevap bekleyen soruları ise Şunlardır; terörle mücadelenin istihbarat
faaliyetlerinin diğer alanlarını nasıl etkilediği, erken ikazın hala istihbaratın öncelikli işi olup olmadığı, savaşın değişen doğasının istihbarata olan etkileri, Ortadoğu başta olmak üzere bölgesel olarak istihbaratın çatışma yönetimine katkısı, istihbarat vasıtalarının kriz yönetiminde en etkili nasıl kullanılabileceği, demokrasilerde istihbaratın karşılaştığı sınırlamalar. İstihbarat ve güvenlik teşkilatları için istenen bilginin doğası gittikçe hükümetlere ve kuruluşlarına muhalif olan bireyler ve devlet dışı aktörlere doğru kaymaktadır. Bu ihtiyaç seyahatlerinden bankacılık işlemlerine kadar SIGINT ya da HUMINT yolu ile bu kişilerin özel bilgilerine nüfuz etmeyi gerektirmektedir. Böylece kiGilerin özel bilgilerinin korunmasının ahlaki önemi yanında devletin modern teknolojiyi kullanarak gittikçe daha çok insan hakkında bilgi toplaması, özel hesaplarına nüfuz etmesi, bilgi madenciliği yapması “gözetlenen toplum” korkusu artmaktadır. Bugün tüm dünya, uluslararası izleme ve insan avına dur demek için hala durum farkındalığı ve tepkimizi belirleme aşamasındadır.
Soğuk Savaş sonrası dikkati çeken bir diğer husus, artık ulus devletlerin dünya
uluslararası ilişkilerinde tek aktör olmadıkları ve hatta egemenliklerinin bir kısmını devlet dışı aktörlere gönüllü ya da zorunlu olarak devretmek zorunda kaldıklarıdır.
İstihbarat servisleri, hem bu örgütlerle hem de bu örgütlere karşı yeni eylem
stratejileri geliştirmişlerdir. Özellikle istihbaratın toplanması ve örtülü faaliyetlerin yürütülmesi safhalarında bu örgütlerden faydalanılmaktadır. Soğuk Savaş sonrası ticarî Şirketler, hükümet dışı organizasyonlar, devlet dışı örgütler, yardım kuruluşları, gönüllü teşkilatlar ve misyoner okulları gibi enstrümanları da dahil ederek, espiyonaj ağını resmi ajan dışı unsurlarla genişleten istihbarat servislerine karşı farklı metotlarla mücadele edilmelidir. İstihbarat teşkilleri nin üç temel dinamiği aynıdır; müşteri kimdir, ne istemektedir, ne zaman istemektedir. İstihbarat kullanıcıları başta ülke liderleri ve danışmanları olmak üzere politika yapıcı daire ve teşekiller ile teknik istihbarat ile ilgili analiz unsurlarıdır.
21. yüzyılın operasyonları için istihbarat profesyonelleri, pratik ama yenilikçi, hızlı ama karara etki edecek kalitede bilgi temin edecek bir sistem geliştirmeli dir. İstihbarat, bir silah sistemi gibi olmalı; kaynaklar gerektiğinde bir araya getirilmeli, manevra yapmalı, geleneksel ve kinetik sistemlere adapte olabilmelidir.
Doğru şekilde hareket eden, kolaya kaçmayan, uzun vadeye odaklanan bir istihbarat sistemi ve güç projeksiyonu tasarlamalıyız.
Şimdi 21. yüzyıl paradigmasını yakalamak, uyum sağlamak, fırsatları değerlendirmek için yeniden yapılanmalara gitmek ve anlaşılması zor, yeni yöntemler bulmak zamanıdır.
Geleceği öngörmenin en iyi yolu geleceği kendimizin tasarlaması dır. İstihbarata düşen ise ülkenin önünün açılması, yani geleceğinin hazırlanmasıdır.
DİPNOTLAR ;
1 Robert M Clarck, Intelligence Analysis, A Target-Centric Approach, CQ Press, (Washington DC, 2007), 172.
2 Harp Akademileri Komutanlığı, GeçmiGte ve 21 nci Yüzyılda SavaGlar, Stratejiler ve Stratejler, (Yenilevent-Gstanbul, 2002), 184.
3 Wilhelm Agrell, The Next 100 Years? Reflections on the Future of Intelligence, in Isabelle Duyvesteyn, Ben de Jong, Joop van Reijn:
The Future of Intelligence Challenges in the 21 st Century,
Routledge, (New York, 2014), 144-145.
4 John Jacob Nutter, CIA.nın Karanlık Operasyonları: Örtülü Operasyonlar, Dış Politika ve Demokrasi, Güncel Yayıncılık, Çev.: Ahmet SARAÇOĞLU, (İstanbul, 2005), 497-498.
5 Zalmad Khalilzad, Ian O. Lesser, O. Sources of Conflict in the 21st Century: Regional Futures and U.S. Strategy, (Washington D.C., 1998), 21. Public Eye, Scientific American, (August 1996), 18. Charles Lane, The Satelllite Revolution, The New Republic, Vol.215, No.7, (August 12, 1996), 22.
6 Sait Yılmaz, 2070 Sonrası Dünya; İnsan 2.0, Academia.edu, (22 Nisan 2015).
7 Alvin ve Heidi Tofler, 21. Yüzyılın şafağında Savaş ve Savaş Karşıtı Mücadele. Çev.Mehmet Harmancı, Sabah Kitapları, (İstanbul, 1994), 181.
8 Stephen C. Mercado, Sailing the Sea of OSINT in the Information Age, Studies in Intelligence, Vol.48, No.3, (2004). https://www.cia.gov/library/center-for-the-studyofintelligence/csipublications/csistudies/studies/vol48no3/article05.html
9 James R. Clapper, How 9/11 Transformed The U.S. Intelligence Community, Wall Street Journal, (7 September, 2011).
10 Toffler, a.g.e., (1994), 153.
11 Gregory F. Treverton, The Future of Intelligence Changing Threats, Evolving Methods, in Isabelle Duyvesteyn, Ben de Jong, Joop van Reijn: The Future of Intelligence Challenges in the 21 st Century, Routledge, (New York, 2014), 25.
12 Deborah G. Barger, Toward A Revolution in Intelligence Affairs, Rand Corporation, (Arlington/VA, 2005), 3-4.
13 Barger, a.g.e., ( 2005), 108-109.
14 Mark Mazetti, The Way Of The Knife, The CIA, A Secret Army, And A War At The Ends of The
Earth, Penguin Books, (New York, 2013), 4-5.
15 Jane Harman, Disrupting the Intelligence Community, Foreign Affairs, March-April 2015,
https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2015-03-01/disrupting-intelligence-community
16 Cogan Charles, Hunters not Gatherers: Intelligence in the 21st Century, Intelligence and National Security 18, No. 2 (Summer 2004), 316.
17 William Akin, The Secret War, Los Angeles Times, (27 October 2002).
18 Commission on the 9-11 Terror Attacks, Intelligence Policy, Staff Statement No.7, (Washington DC, 2004). http://govinfo.library.unt.edu/911/staff_statements/staff_statement_7.pdf
19 Sims, ibid, (2014), 58.
20 Column Lynch, Syrian Opposition Seeks to Wipe the Assad Name Off the Map -via Google,
Washington Post, (14 February 2012).
21 Lynch, ibid, (14 February 2012).
20 Column Lynch, Syrian Opposition Seeks to Wipe the Assad Name Off the Map -via Google,
Washington Post, (14 February 2012).
21 Lynch, ibid, (14 February 2012).
22 Christopher Hellman, U.S. Security Spending: How Much Do We Really Spend?, Center For Arms Control and Non-Proliferation, (Oct. 1, 2007), http://www.armscontrolcenter.org/policy/securityspending/articles/how_much_do_we_spend/.
23 Shane Scott, Ron Nixon, In Washington, Contractors Take on Biggest Role Ever, New York Times, (Feb. 4, 2007).
24 CFA: Counterintelligence Field Activity.
25 Raelynn J. Hillhouse, Outsourcing Intelligence, The Nation, (July 24, 2007).
23 Shane Scott, Ron Nixon, In Washington, Contractors Take on Biggest Role Ever, New York Times, (Feb. 4, 2007).
24 CFA: Counterintelligence Field Activity.
25 Raelynn J. Hillhouse, Outsourcing Intelligence, The Nation, (July 24, 2007).
26 Janine R. Wedel, Is the intelligence Community Out of Control? Washington Post, (July 25, 2010).
27 Douglas H. Dearth, Intelligence in the 21 st Century Re-focuing INtelligence to Shape Strategic Environment, Joint Military Intelligence Center, (March 1, 2016).
http://www.oss.net/dynamaster/file_archive/040319/cb248eb2338cc18756bdf71de8db26a0/OSS1999-P2-30.pdf
27 Douglas H. Dearth, Intelligence in the 21 st Century Re-focuing INtelligence to Shape Strategic Environment, Joint Military Intelligence Center, (March 1, 2016).
http://www.oss.net/dynamaster/file_archive/040319/cb248eb2338cc18756bdf71de8db26a0/OSS1999-P2-30.pdf
28 Gabriel Margolis, The Lack of HUMINT: A Recurring Intelligence Problem, Global Security Studies,
Volume 4, Issue 2, Spring 2013, p.4-7.
***
