Terör mü? Özgürlük Savaşı mı? Terörizmin Tanımlanamama Sorunu.,
İhsan BOZKURT
Yrd.Doç.Dr.Ali Galip ALÇITEPE
MANİSA 2013
Terörizmin, zaman ve mekâna göre değişen bir içeriği vardır ve siyasi cinayet, gerilla savaşı, anarşizm gibi benzer kavramlarla kolayca karıştırılabilir. Pek çok siyasi grup, muhalif oldukları devletin eylemlerini terörizm olarak vasıflandırarak itibarlarını düşürmeye çalışmakta, kimi devletler ise, destek verdikleri dış siyasi örgütlerin (örneğin bir başka devlette faaliyet gösteren yasadışı örgütler) eylemlerini terörizm kapsamında ele almaktan kaçınarak bu örgütlere uluslararası meşruiyet sağlamayı hedeflemektedirler.36 Hukukun üstünlüğünün reddi anlamına gelen "Birine göre terörist olan kişi, bir başkasına göre özgürlük savaşçısıdır" deyimi, terörizmle ilgili çalışmalarda sıkça tekrarlanmaktadır.37
Terörizmle mücadeleyi konu alan antlaşmalar, belli eylemler veya hedefler üzerinde yoğunlaşmakta, "anti terörist" tedbirler içermekte, ancak terörün ne olduğunu söylememektedirler.
Suçluların iadesine ilişkin bölgesel ya da ikili antlaşmalar da, genelde terör suçlarını "siyasi suç" kavramının dışında tutmakta (yani, ilgili devlete iade etmek ya da bizzat yargılamak yükümü getirmekte), ancak terörizmi tanımlamaktan kaçınmaktadırlar.38
Diğer yandan, terörizmin tanımı bir zaruret olarak da belirmektedir. Terörizme karşı yürütülen mücadelenin bir cephesi hukuki, diğer cephesi siyasi ve diplomatiktir. Terörizm kavramı üzerinde uzlaşma sağlanamaması, hukuki cepheyi zayıflatmaktadır. Terörizmin tanımı bulanık kaldığı sürece, şiddet eylemlerinin failleri, tanımın dışında kaldıkları savunmasına başvurmayı sürdüreceklerdir 39
1936 ile 1981 yılları arasında, uluslararası düzeyde 109 terörizm tanımının ortaya konulduğu tespit edilmiştir.40 Bilimsel alanda, terörizmin tanımının unsurları üzerinde tam bir ittifak yoktur, fakat bir görüş beraberliği şekillenmeye başlamıştır. Önerilen tanımlarda bazı müşterek unsurlar göze çarpmaktadır.
Bu ortak unsurlar iç hukukumuzda referans olarak alınmıştır.Bir terörist faaliyetin tespitinde bu unsurlar göz önünde bulundurulmaktadır.Bu unsurlar şunlardır:
. Şiddet eylemi: Terörizmin maddi unsurunu oluşturan şiddet eylemi, kişilere ya da mallara yönelik olabilir. Ancak, mallara yönelik eylemlerin dolaylı olarak kişiler üzerinde de tehlike doğurması aranmaktadır 41 Terör eylemleri; adam öldürme, yaralama, işkence gibi vücut tamlığına yönelik fiillerinin yanı sıra deniz ve hava araçlarının kaçırılması, adam kaçırma, rehin alma gibi fiilleri de içerebilir ve öncelikli hedefleri devlet adamları, diplomatlar, kamu görevlileridir.42
. Eylem, kişi ya da grup(lar) tarafından önceden itinayla tasarlanmış ve bir amaca yönelik olarak, bir plan çerçevesinde, eşgüdümlü biçimde gerçekleştirilmiş olmalıdır. Terörist eylem, "doğaçlama"43 olarak gerçekleştirilemez.
. Terör yaratma amacı, terörizmin özgün yönünü oluşturmaktadır. Terörizmin mağdurları, birey olarak hedef alınmamış, ya tesadüfî olarak ya da sembol olarak seçilmişlerdir. Aslında araç olarak kullanılan mağdur, savunmasızdır ve böyle bir eylemi beklememektedir. Amaç, mağduru ortadan kaldırmak değil, mağdurun ait olduğu grup içinde dehşet doğurmaktır.44 Korku ve dehşet, yasal yollarla ulaşılamayacak hedefe varmak için anahtar unsuru oluşturmaktadır.
Terörist stratejiye göre, kamuoyu öyle bir ümitsizlik ve kötümserliğe kapılmalıdır ki, gerilimi düşürecek herhangi bir çözüme rıza gösterecek hale gelmelidir.45 Böylece korku, hem toplumda yaratılmak istenen amaç, hem de siyasi saike götüren yöntem vazifesini görmektedir. İletişim araçlarının büyük gelişim gösterdiği günümüzde, teröristin dehşet mesajının dünya kamuoyuna yayılması kolaylaşmış ve hızlanmıştır. Aynı iletişim kolaylıkları, kimi terörist gruplarca, şiddet eylemlerini birer kahramanlık gösterisi gibi sunmak ve dünya kamuoyunda sempati oluşturmak amacıyla da kullanılabilmektedirler.
Bir hükümetten, ya da genel kamuoyundan taviz koparmak, çeşitli makam ve mercileri belli bir biçimde davranmaya, en azından kendi görüşlerine saygı göstermeye zorlamaktır. Hedef, aşırı korku yoluyla siyasi ve benzeri amaçlara ulaşmak olarak özetlenebilir. Bu açıdan terörizm, aynı teknikleri kullanan 46 adi suç örgütlerinin (örneğin mafyanın) yaygın şiddet eylemlerinden ayrılır. Siyasi, askeri, dini ya da ideolojik amaçlarla bir milleti ya da grubu etki altında bırakmayı hedefleme saiki, eylemin suç oluşturması için zorunlu değildir, ancak böyle bir saik, şiddet eylemine terör niteliği kazandırır.47
Günümüzde bunlara ek olarak terörizmin zorunlu olarak uluslararasılık unsurunu da içerdiğini savunulmaktadır. Gerçekten de, dünyanın küresel bir köye dönüştüğü çağımızda, sebep ve etkileri bakımından tek bir ülkenin sınırları içinde kalan terörist eylemler düşünmek zordur. Terörizm, genellikle, gerek ideolojik, gerekse lojistik bakımdan uluslararası bir örgütlenme içinde bulunmaktadır. Belli bir devlet içinde faaliyet gösteren terörist unsurlar, çoğunlukla yabancı devletlerin psikolojik, siyasi, hatta askeri desteğini almaktadırlar. Yabancı siyasi destek bulunmasa bile, eylemlerini gerçekleştirmek için saldırı araçlarına ihtiyaç duyan teröristlerin uluslararası silah pazarı ile ilişki içine girmeleri kaçınılmazdır. Bu noktada, silah alımının finanse edilmesi için maddi kaynak temini, örneğin uyuşturucu ticareti gibi olgular da devreye girmektedir. Bu nedenlerle, uluslararası boyut kazanan terörizme yönelik karşı tedbirlerin de uluslararası düzeyde alınması zorunlu hale gelmiştir.
Terörizm, anarşizmden de farklıdır, zira anarşizm bir kurum olarak devleti ortadan kaldırmayı; terörizm ise çoğu zaman devletin hukuki-siyasi yapısını değiştirmeyi ya da bütünlüğünü parçalamayı hedeflemektedir. Terörizmin tanımı konusunda iç hukukların yaklaşımlarına kısaca bakmak gerekirse Fransa, XIX. yüzyıl anarşizmine 28 Temmuz 1894 tarihli kanunla karşılık vermiştir. İzleyen dönemde, kanun koyucunun eğilimi, suçun siyasi niteliğini göz ardı ederek bütün ciddi boyutlu eylemleri terör kategorisine sokmak yününde olmuştur.
9 Eylül 1986 tarihli Fransız kanununa göre, şiddet eylemlerinin terörizm kapsamına girmeleri için, bu eylemlerin "sindirme ya da tedhiş yoluyla kamu düzenini bozma amacı taşıyan bireysel ya da toplu bir girişim ile ilişki içinde" olmaları gerekir. Buradaki "kamu düzeni" kavramı, Fransız hukukuna
özgü ve iyi tanımlanmış bir kavram olup uluslararası hukuka aktarılması güç görülmektedir.
ABD'de 22 Aralık 1987 tarihli bir kanuna göre, "Terörist faaliyet, silahlı çatışmaya katılmayan bireylerin vücut bütünlüğüne ciddi zarar verme ya da ölümlerine yol açma riski karşısında aşırı bir kayıtsızlık göstererek şuurlu ve ayrım gözetmeyen bir şiddet eylemini tertip etmek, desteklemek ya da bu
eyleme katılmak demektir"48. Kongre'ce kabul edilen ve Amerikan Dışişleri Bakanlığının 1983'ten beri itibar ettiği bir tanıma göre "Terörizm terimi, milli-benzeri (subnational) gruplar ya da yasadışı görevliler tarafından muharip olmayan hedeflere karşı gerçekleştirilen ve genellikle kamuoyunu etkilemeyi
hedefleyen, siyasi saikli, önceden tasarlanmış şiddet eylemlerini" ifade etmektedir. Bu bağlamda, muharip olmayanlar deyimi, hem sivilleri, hem de olay esnasında silah taşımayan ve görevli bulunmayan askeri personeli kapsamakta ve çatışma halinin bulunmadığı zamanlarda askeri yerleşim ya da personele yönelik saldırılar da terörizm tanımına girmektedir. 49
1984 yılında, Tel-Oren Libya Arap Cumhuriyeti'ne karşı davasında, Columbia istinaf Mahkemesi kendisini yetkisiz sayarak davadan el çekmiş ve Hâkim Bork, mevzuatta terörizmin kullanışlı bir tanımının bulunmadığını gerekçe göstermiş tir. 50 İngiltere'de, 1976 ve 1984 tarihli kanunlarda benimsenen tanıma göre, terörizm, "Siyasi amaçlarla şiddet uygulanması ve halka ya da halkın bir bölümüne korku salmak amacıyla herhangi bir şiddet uygulamasını içerir."
Burada şiddet terimi, sadece fiziksel şiddeti değil, diğer şiddet biçimlerini de içermektedir.
İngiliz tanımının ilginç tarafı şudur ki, siyasi amaç belirleyicidir. Yani, başka amaç güden şiddet eylemlerin terörizm kapsamına girmez, ancak terör yaratma amacı gütmeyen siyasi şiddet eylemleri terörizm kapsamına girebilir.51
1991 tarihli Kuzey İrlanda'ya ilişkin Kanun ise, eylemlerin önceden tasarlanmış olmaları üzerinde durmakta ve bir eylem listesi vermektedir. Bu kapsama giren eylemler, jürisiz bir yargılama usulüne ve farklı bir ispat rejimine tabi olmaktadırlar 52.
Alman mevzuatı "cinayet ve rehine alınması gibi muhtelif suçlar işleme amacıyla örgüt oluşturulması" suçu için ağır cezalar öngörmektedir.
Bu tür örgütleri "terörist" olarak nitelendiren mevzuat, aslında Kızıl Ordu Fraksiyonu ile mücadeleyi öngörmektedir ve terörizmin tatmin edici bir tanımını vermekten uzaktır. Zira nadiren de olsa bazı terör eylemleri örgüt kurulmadan gerçekleştirilebileceği gibi, bazı şiddet örgütleri de mutlaka terör amacı gütmez ler. Öte yandan, bu düzenlemeye göre bizatihi örgüt kurmak, on yıla dek varan hapis cezasıyla cezalandırılan bir suç oluşturmaktadır.53
DİPNOTLAR;
36 Guillaume Gilbert, ‘Terrorisme et droit international’, RCADI, 1989, III, vol. 215, s. 295
37 Blakesley, Christopher L., ‘Terrorism, Drugs, International Law, and Protection of Human Liberly’, Transnational Publishers, New York,1992, s. 30
38 Murphy, John F., ‘ Defining International Terrorism: A Way Out of the Quagmire’ Israel Yearbook on Human Rights.vol 19, 1989, s. 21
39 Cassese, Antonio, ‘The International 'Legal' Reponse to Terrorism’, International and Comparative Law Quarterly, vol 38., 1989, s, 605
40 Laqueur, Walter, ‘Reflections on Terrorism’ ,Foreign Affairs, 64, 1986, s. 86-88
41 Guillaume, a.g.e, s. 304
42 Alexandce, Yonah, ‘Minorites and Terrorism; Some Legal and Strategic Perspcctives’,Y. Dinstein and M. Tabory (eds) The Protcction of Minorities
and Human Rights, Kluwer Academic Publishers,1992, s. 347.
43 Guillaume, a.g.e, s. 305
44 Dinstein, Yoram, ‘Terrorism as an International Crime’ , Israel Yearbook on Human Rights, vol. 191989, s. 55.
45 Higgins, Rosalyn, ‘The General International Law terrorism’, s. 15
46 Fedianin, V. Y. ‘Terrorism: A Search for a Common Definition’ Moscow Journal of International Law, vol 4, No. 1, 1998, s. 11
47 Blakesley, ‘Terrorism, Drugs, International Law...’, s. 40
48 Guillaume, a.g.e, s. 302
49 Frowein, Jochen, A., ‘The Present State of Research Carried Out by the Englih-Speaking Secton of the
Center for Studies and Research’ Les aspects juridiques du terrorisme international, Académie de droit
international de La Haye, Centre d'études et de recherche de droit international et de relations
internationals 1988, s 56.
50 Badey, Thomas J., ‘Defining International Terrorism: A Pragmatic Approach’ Terrorism and Political Violence, vol. 10, No. 1,
(Spring 1998) s. 91-92
51 Paust, Jordan, "An Introduction to and Commentary on Terrorism and the Law" , Connecticut Law Review, vol 19, no. 4, Summer 1987, s. 700.
52 Schiff, David, "Managing terrorism in the British way" , Terrorism and International Law, edited by Rosalyn Higgins and Maurice Flory, Routledge, 1997, s.127-128.
53 Guillaume, a.g.e, s. 301
***
