ATATÜRKÜN KÜRESEL YÖNÜ ÜZERİNE. BÖLÜM 2
31 Mayıs 1965: Hindistan Cumhurbaşkanı Zakir Hüseyin Atatürk’ün Anıtkabir defterine şunları yazmıştır:
“Dünyanın en büyük ve asil ölülerinden birinin huzurunda insan huşu ve hayranlık içinde durur.
Kendi halkının Atası olan Kemal Atatürk, hürriyetlerine kavuşmak ve bu hürriyet üzerine dayanan güzel bir hayat kurmak amacı ile gayret sarfeden bütün milletler için ilham kaynağı olmuştur.
Büyük adamın hâtırasını selâmlarım.” 27 9 Haziran 1965: Cezayir Cumhurbaşkanı Tayyib Bulharef Atatürk’ün Anıtkabir defterine şunları yazmıştır:
“Vatanına ve insanlığa hürriyet örneğini veren Atatürk’e Tayyib Bulharef’ten saygılar. Tanrı ruhunu şad etsin.”28
20 Temmuz 1966: Sovyetler Birliği Başbakanı A. Kossigin Atatürk’ün Anıtkabir defterine şunları yazmıştır:
“Mümtaz bir asker, büyük bir devlet adamı, milletinin öğretmeni ve önderi olan Atatürk adı, Sovyetler Birliği’nde bilinmekte ve derin saygı görmektedir.
Atatürk Sovyetler Birliği ile barış politikasını tahakkuk ettirmiş ve iki memleket arasında siyasi ve iktisadi işbirliğinin gelişmesine vesile olmuştur.
İki devlet ve millet arasındaki ilişkiler Atatürk devrinde parlak sayfalar kazanmıştır. Hatırasına hürmeten” 29
1967: Etyopya İmparatoru Haile Selassie Atatürk’ün Anıtkabir defterine şunları yazmıştır:
“Türk halkının hizmetkârı olan ve kendisini memleketinin hizmetine vakfetmiş olan Kemal Atatürk’ün son istirahatgâhını ziyaret ettik.
O’nun kendi memleketine yaptığı millî hizmet bütün dünya için güzel bir örnek olmuştur.”30
15 Eylül 1967: Ürdün Kralı Hüseyin Bin Tallal Atatürk’ün Anıtkabir defterine şunları yazmıştır:
“Dünyanın en büyük kahramanlarından biri burada yatmaktadır.
Bu şahsiyet hiç kimseyle kıyaslanamaz, çünkü O, çeşitli özellikleriyle en büyüktü, O yepyeni bir Türkiye kurmuştur, denilebilir. Çünkü, en nazik döneminde bulunuyordu. O, ideallerini nasıl gerçekleştireceğini ve yolunu nasıl çizeceğini biliyordu. O, gelecek kahramanlar için bir modeldi. O, savaştaki kahramanlığı sayesinde düşmanı ülkesinden kovdu ve ülkesinin bağımsızlığını ve özgürlüğünü kazandı.
O, barıştaki kahramanlığı ile yeni ve müreffeh bir ülke kurdu. Yani ülkesinin itibarını yükseltti. Hak Teala onun yerini cennet etsin.”31
20 Mart 1968: Bulgaristan Başbakanı Todor Jivkov Atatürk’ün Anıtkabir defterine şunları yazmıştır:
“Bulgar halkı, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Kemal Atatürk’ü saygıyla anar. O’nun ifade etmiş olduğu ‘Türkiye ve Bulgaristan dost olmalıdır’ sözlerine bizde çok büyük değer verilir.
İki komşu devletin ilişkileri, ileride iki milletin refahı dostluk ve geniş işbirliği ruhu içinde, Balkanların ve bütün dünya sulhu için gelişeceğine güvenle bakmalıyız.” 32
29 Mart 1968: Yugoslavya Başbakanı Mika Spiljak Atatürk’ün Anıtkabir defterine şunları yazmıştır:
“Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti’nin çok değerli bir askerî ve unutulmaz bir lideridir. Dünyada ve Türk Milletinde bıraktığı iz çok derindir. Kendi milletine ve dünyaya en iyi bir örnektir. Türk milletinin O’na olan inancı ve O’nun izinde gitmesi daima takdirle anılır.”33
30 Nisan 1970: Pakistan Cumhurbaşkanı General Yahya Han Atatürk’ün Anıtkabir defterine şunları yazmıştır:
“Bizler Pakistan’da Türkiye’nin büyük lideri Atatürk’e en büyük saygıyı beslemekteyiz. Gerçekten, bizler kendisini, Türk halkı tarafından
benimsendiği kadar bizim ülkemizin de lideri olarak kabul etmekteyiz.”34
18 Ekim 1971: İngiltere Kraliçesi Ellisabeth II, Atatürk’ün Anıtkabir defterine şunu yazmıştır.
“Savaşta ve barışta kahraman, Türk milletinin Ata’sına hürmetlerimi sunarım.”35
1 Nisan 1972: Sovyetler Birliği Prezidyum Başkanı N. Podgorny, Anıtkabir Defteri’ne Atatürk hakkında şunları yazmıştır:
“Kendisini Türkiye Cumhuriyeti’nin seçkin bir devlet adamı ve askeri; memleketimizin büyük dostu olarak sayan biz Sovyetler yeni Türkiye’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün hatırası önünde saygıyla eğiliriz:”36
Türkiye 17 Yılda 40 Dostluk Antlaşması Yaptı (1921-1937)
Atatürk döneminde Türkiye’nin yabancı ülkelerle ilişkilerinde göze çarpan bir yenilik şu olmuştur: Türkiye, herhangi bir ülke ile resmi ilişki kurarken, önce o ülkeyle masaya oturup bir dostluk antlaşması yapma yolunu benimsemiştir. Osmanlı diplomasisinde böyle bir uygulama veya gelenek yoktu ve hiç olmamıştı. Bu, tamamen Atatürk dönemime özgü bir uygulama idi.
Osmanlı Devleti, sanki dünya ile sürekli kavgalıymış gibi gösteriliyor ve öyle görülüyordu. Gerçi Osmanlı hükûmeti zaman zaman (ve örneğin Kırım Savaşı’nda olduğu gibi bazı) yabancı ülkelerle ittifaklar yapıyordu ama kısa süren böyle dostluklar ve ittifaklar da sanki arıziymiş, geçiciymiş gibi görülüyordu.
Yeni Türkiye ise bütün ülkelerle barışık olduğunu dünyaya gösterdi. Atatürk Türkiyesi’nin yabancı devletlerle dostluk anlaşmaları imzalayarak resmi ilişki kurma biçimindeki diplomasi pratiği daha İstiklâl Savaşı içinde, 1921 yılında başladı. Ankara Hükûmeti, 1 Mart 1921’de Afganistan’la, 16 Mart 1921’de Sovyet Rusya ile ve 2 Ocak 1922’de Ukrayna ile dostluk antlaşmaları imzaladı. Türkiye 1923 yılının 23 Temmuz günü, yani Lozan Barış Antlaşması’nın imzalanmasından bir gün önce Polonya ile bir dostluk antlaşması imzalamıştır.
Bunu, aynı yılın 10 Aralık günü Arnavutluk’la, 18 Aralık günü de Macaristan’la yapılan dostluk antlaşmaları izlemiştir. Ertesi yıl 8 ülkeyle, 1925 yılında da 5 ülkeyle dostluk antlaşmaları imzalanmıştır. Bu yöntem daha sonraki yıllarda da sürüp gitmiştir. Türkiye, 19211937 yılları arasında 16 yılda tam 40 dostluk antlaşması imzalamıştır. Dostluk antlaşmaları yapılırken, devletler arasında herhangi bir ayrım gözetilmemiştir. Uzak-yakın, büyük-küçük, önemli-önemsiz dünyanın bütün bağımsız devletleriyle benzer antlaşmalar yapılması amaçlanmış tır. Atatürk’ün sağlığında yeryüzündeki bütün bağımsız devletlerin sayısı da topu topu 50 kadardı.
Atatürk Zamanında Türkiye’nin Dostluk Antlaşmaları
İmzaladığı Devletlerin Listesi 37 (Devletlerin alfabetik sırasıyla)
Devletler Antlaşma tarihi İmzalandığı yer
1. Afganistan 1 Mart 1921 Moskova
2. Afganistan 25 Mayıs 1928 Ankara
3. Almanya 3 Mart 1924 Ankara
4. ABD 17 Şubat 1927 Ankara (Nota değişimiyle)
5. Arjantin 29 Haziran 1926 Roma
6. Arnavutluk 10 Aralık 1923 Ankara
7. Avusturya 28 Ocak 1923 İstanbul
8. Brezilya 8 Eylül 1927 Roma
9. Bulgaristan 18 Ekim 1925 Ankara
10. Çekoslovakya 11 Ekim 1924 Ankara
11. Çin 4 Nisan 1934 Ankara
12. Danimarka 26 Ocak 1925 Ankara
13. Estonya 1 Aralık 1924 Varşova
14. Finlandiya 9 Aralık 1924 Varşova
15. Fransa 30 Mayıs 1926 Ankara
16. Fransa 3 Şubat 1930 Paris
17. Hollanda 16 Ağustos 1924 Ankara
18. İngiltere 5 Haziran 1926 Ankara
19. İran 22 Nisan 1926 Tahran
20. İran 5 Kasım 1932 Ankara
21. İspanya 27 Eylül 1924 Ankara
22. İsveç 31 Mayıs 1924 Ankara
23. İsviçre 19 Eylül 1925 Cenevre
24. Letonya 3 Ocak 1925 Varşova
25. Litvanya 17 Eylül 1930 Moskova
26. Macaristan 18 Aralık 1923 İstanbul
27. Meksika 25 Mayıs 1927 Roma
28. Mısır 7 Nisan 1937 Ankara
29. Norveç 2 Mayıs 1925 Moskova
30. Polonya 23 Temmuz1923 Lozan
31. Romanya 17 Ekim 1933 Ankara
32. Sovyet Rusya 16 Mart 1921 Moskova
33. SSCB 17 Aralık1925 Paris
34. Suudi Arabistan 3 Ağustos 1929 Mekke
35. Şili 30 Ocak 1926 Roma
36. Ukrayna
37. Uruguay
38. Yugoslavya
39. Yugoslavya
40. Yunanistan
22 Ocak 1922 Ankara
4 Ocak 1929 Roma
28 Ekim 1925 Ankara
27 Kasım 1933 Belgrad
30 Ekim 1930 Ankara
Atatürk Zamanında Türkiye’nin Dostluk Antlaşmaları İmzaladığı Devletlerin Listesi (Kronolojik sırayla)
Devletler
1. Afganistan
2. Sovyet Rusya
3. Ukrayna
4. Polonya
5. Arnavutluk
6. Macaristan
7. Avusturya
8. Almanya
9. İsveç
10. Hollanda
11. İspanya
12. Çekoslovakya
13. Estonya
14. Finlandiya
15. Letonya
16. Danimarka
17. Norveç
18. İsviçre
19. Bulgaristan
20. Yugoslavya
21. SSCB
22. Şili
23. İran
24. Fransa
25. İngiltere
26. Arjantin
27. ABD
28. Meksika
29. Brezilya
30. Afganistan
31. Uruguay
32. Suudi Arabistan
33. Fransa
34. Litvanya
35. Yunanistan
36. İran
37. Romanya
38. Yugoslavya 27 Kasım 1933 Belgrad
39. Çin 4 Nisan 1934 Ankara
40. Mısır 7 Nisan 1937 Ankara
Antlaşma tarihi
1 Mart 1921
16 Mart 1921
22 Ocak 1922
23 Temmuz 1923
10 Aralık 1923
18 Aralık 1923
28 Ocak 1923
İmzalandığı yer
Moskova
Moskova
Ankara
Lozan
Ankara
İstanbul
İstanbul
3 Mart 1924
31 Mayıs 1924
16 Ağustos 1924
28 Eylül 1924
11 Ekim 1924
1 Aralık 1924
9 Aralık 1924
3 Ocak 1925
26 Ocak 1925
2 Mayıs 1925
19 Eylül 1925
18 Ekim 1925
28 Ekim 1925
17 Aralık1925
30 Ocak 1926
22 Nisan 1926
30 Mayıs 1926
5 Haziran 1926
29 Haziran 1926
17 Şubat 1927
25 Mayıs 1927
8 Eylül 1927
25 Mayıs 1928
4 Ocak 1929
3 Ağustos 1929
3 Şubat 1930
17 Eylül 1930
30 Ekim 1930
5 Kasım 1932
17 Ekim 1933
Ankara
Ankara
Ankara
Ankara
Ankara
Varşova
Varşova
Varşova
Ankara
Moskova
Cenevre
Ankara
Ankara
Paris
Roma
Tahran
Ankara
Ankara
Roma
Ankara (Nota değişimiyle)
Roma
Roma
Ankara
Roma
Mekke
Paris
Moskova
Ankara
Ankara
Ankara
17 yılda dört kıtaya yayılan 40 dostluk anlaşması. Atatürk Türkiyesi, dört kıtaya dostluk elini uzatmıştı; doğusu, batısı, güneyi, kuzeyi ile yer küresine bir bütün olarak barış ve dostluk perspektifiyle bakıyordu.. Bu, Atatürk’ün dünyaya küresel veya global bakışı idi. Devlet kurucusu Atatürk, kurduğu devletin dış ilişkilerini bütünüyle barış ve dostluk temeline oturtmak istemiştir. Dünya ile barışık olduğunu somut biçimde göstermiştir. Türkiye Cumhuriyeti, bütün dünya milletleri ile dostluk bağları oluşturmayı amaçlamıştır.
Yani Türkiye Cumhuriyeti, dış dünyaya “dar-ül harb” veya “savaş meydanı” olarak bakmıyor, barış meydanı, dostluk meydanı olarak bakıyordu. Tabir caizse “Dar-ül sulh” olarak bakıyordu ve dostluk antlaşmaları yaparak bunu dünyaya gösteriyordu, göstermişti. Ve imzalanan dostluk anlaşmaları, ilke olarak, gelip geçici değil, “ebedi dostluk” ilişkileri öngörüyordu.
Evet Atatürk zamanında 40 dostluk antlaşması yapılmıştı. Fakat o dönemde Türkiye Cumhuriyeti’nin yabancı ülkelerle kurmuş olduğu sıcak ilişkiler sadece bu 40 antlaşmayla sınırlı kalmamıştı. “Dostluk anlaşması” etiketi taşımayan çeşitli ahdi belgelerle de yabancı devletlerle iyi ilişkiler kurulup pekiştirilmişti. İyi komşuluk anlaşmaları, adli yardımlaşma anlaşmaları, çeşitli modüs vivendi’ler vs..
Bazı dostluk anlaşmaları çok uzun ve çetin müzakereler sonunda imzalanabilmiş ti. Örneğin Ekim 1925’te Ankara’da imzalanan Türkiye-Bulgaristan Dostluk Anlaşması böyle bir anlaşmaydı. Bunun ve eklerinin müzakeresi çok çetin geçmiş ve iki yıl sürmüştü.
Bazı devletlerle dostluk antlaşması imzalamadan önce aradaki bir dizi sorunu sabırla çözmek gerekmişti. Bu da yıllar almıştı. Yunanistan ile dostluk anlaşması ancak Cumhuriyetin onuncu yılında imzalanabilmişti...
3. CÜ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR..,,
***
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder