Toplumsal Birlikteliklerde Öncelikler: Kabullenme ve Dışlamanın Sosyo-Psikolojik Temelleri BÖLÜM 3
Tablo 6’da katılımcıların hepsine göre, Sünnilere karşı 15 sosyal mesafe tutum sorularının puan ortalaması verilmektedir. İstatistiksel analize göre, sosyal mesafe yakınlığından uzaklığına göre sıralamanın en başlarında, cenaze ve düğün’e katılmak, yemeğini yemek, kestiğini yemek ve ihtiyaç duyduğunda yardım istemek tutumları yer almıştır.
Bu sıralamayı ülkenin vatandaşı olmasını kabul etmek, aynı iş yerinde çalışmak, arkadaşlık etmek, alış-veriş yapmak ve komşuluk etmek tutumları takip etmektedir. Sosyal mesafe tutumunun değinilen bu sorulara göre uzaklığını belirten diğer maddeler ise, ticari ortaklık kurmak, oğlunun veya yakınındaki bir delikanlının evlenmesini onaylamak, kızının veya yakınındaki bir kızın evlenmesi ni onaylamak, sırrı paylaşmak ve şahsi evlilik tutumlarıdır.
Sosyal mesafe ölçeği tekniğine göre düşünüldüğünde ise, aslında tutum olarak katılımcıların hepsi, Sünnileri sosyal mesafede kendilerine yakın görmektedir. En son sırda yer alan sırrı paylaşma sorusu dahi, Alevilerle karşılaştırıldığında sosyal mesafe açısından oldukça yakın gözükmektedir.
Alevilere ve Sünnilere karşı sosyal mesafe sıralamasında en yakın çıkan tutumlar cenazelerine ve düğünlerine katılma tutumu olarak ölçülmüştür.
Bunun da temelinde toplumsal ilişkide, her ne tür sıkıntı yaşanırsa yaşansın, ölüm gibi keder durumunda tüm problemlerin unutulup acıların paylaşılmasına koşma geleneği olan taziye kültürü yatmaktadır.
Bu tutum aynı zamanda, ölüm gibi bir gerçeğin, gerçekliğin inşasında farklı grupları birleştirmesine de örnektir. Yine düğünlerine katılmak her iki gruba karşı yakın olarak ölçülmüştür. Acının ve sevincin toplumu birleştirmesi, ölüm ve düğünün farklı gruplar nezdinde anlamlı duyarlılıklar oluşturması açısından önemli bir sonuçtur.
Mesafe sıralamasında, ikinci olarak kestiğini yemek tutumunun çıkması, uygulama alanında en belirgin ayırt edici tutum olması açısından önemlidir. Alanda yapılan mülakatta ve pilot uygulamasında gruplar nezdinde, yemeğini yemekle, kestiğini yemek arasında sosyal mesafe yakınlığı-uzaklığı için ayırt edici bir faklılık tespit edilmiş olup katılımcılara, bu ayırt edici boyutuyla sorulması uygun görülmüştür. Mesafe sıralamasında en değişkenlik gösteren tutum sorusu, kestiğini yemek sorusudur. Araştırma özelinde Sünnilere karşı yemeğini yemek üçüncü ve kestiğini yemek dördüncü sırada ölçülmüştür. Kestiğini yemek tutumu Alevilere karşı 11. sırada ve yemeğini yemek ise 9. sırada sonuçlanmıştır.
Bölgede, farklı gruplara (Alevilere-Sünnilere) karşı, yemeğini yeme ile kestiğini yeme arasında böylesine ayırt edici bir sosyal mesafe tutumunun çıkması, hem mezhepsel hem de kalıplaşmış tutumlar ve gruplar arsında öğrenilmiş kalıp yargılarla açıklaması bir sonraki başlıkta veriler eşliğinde incelenecektir. Araştırma alanında, Alevi ve Kürtlerin kestiğinin yenmesinin caiz olmadığı gibi bir kabul vardır. Ama böylesine ayırt edici bir sosyal mesafe tutumunda tüm katılımcılar ölçeğinde kestiğini yeme ve yemeğini yeme tutumunun Sünnilere karşı yüksek çıkmasının da izahı gerekmektedir. Sünni doktrin içinde olan gruplar, bu soru özelinde zaten olumlu bir tavra sahiptir. Bu doktrin içinde olmayanlar içinse bu tutum, zaten bir sorun olarak kabul edilmemektedir.
Bu iki noktadan hareketle Sünnilere karşı sosyal mesafede çok yakın çıkması anlaşılabilir bir tutum olarak değerlendirilebilinir. Alanlara göre sosyal mesafe tutumlarının puan ortalamasında, en yakın ilişki türleri, sivil alan olarak kategorize edilen alandaki ilişkiler olup bunlar sırasıyla, cenaze, düğün, yardım istemek ve komşuluk etmektir. Tablonun bütününe göre değerlendirildiğinde ise, cenaze, düğün sosyal mesafe tutumları yakın sonuçlanırken, bu tutumlara göre, yardım istemek ve komşuluk daha uzak bir mesafeye sahip olarak ölçülmüştür.
Özel alan değerlendirmesine göre sıralama ise, yemeğini yemek, kestiğini yemek ve arkadaşlık etmek olarak şekillenmiştir. Bu üç sosyal mesafe tutumlarının toplam puan ortalamaları birbirlerine yakın olup sıralama itibariyle arkadaşlık etmek, yemeğini yemeye göre daha uzak bir sosyal mesafeyi ifade etmektedir.
Ekonomik alana göre sıralama, alış/veriş etmek ve ticari ortaklık kurmak şeklinde ölçülmüştür. Tablo kendi içindeki sosyal mesafe sıralamasında alış/veriş 9. sırada, ticari ortaklık kurmak ise, 11. sırada yer almıştır.
Kamusal alana göre, aynı ülkede vatandaş olarak yaşamak ve aynı iş yerinde çalışmak şeklinde sıralamasıyla ölçülmüştür. Ticari ortaklık, alış-veriş tutumuna göre daha uzak bir sosyal mesafeye sahiptir. En son sırada ise, mahrem alanın tutum sıralamaları yer almıştır. Kendi içinde yakınlığa göre, oğlun veya yakınındaki bir delikanlının evlenmesini onaylama, kızının veya yakınındaki bir kızın evlenmesini onaylama, sırrın paylaşılması ve şahsi evlilik tutumları şeklinde ölçülmüştür.
3. Alevi ve Sünnilere Karşı Sosyal Mesafe Farklılaşması
Aleviler ve Sünnilere karşı sosyal mesafe toplam puanları sıralaması, hangi ilişki türüne öncelik verildiğini göstermektedir. Bir diğer ifadeye göre Sünnilere karşı yakın çıkan kestiğini yemek ve yemeğini yemek gibi bazı tutumlar Alevilere karşı daha uzak sosyal mesafe tutumları olarak ölçülmüştür. Hem bu tablolar özelinde hem de araştırma sahasında yapılan gözlem/mülakatlarda katılımcıların, ait oldukları grupların diğer gruplara yönelik yargılar ve tanımlamalara sahip olduklarına şahit olunmuştur. Buraya kadarki tablolarda toplumsal ilişki ağının
sınırları verilmiştir. Ama toplumsal ilişkiler, hem bireyin ait olduğu grup yargısı hem de gündelik hayat gerçekliğiyle şekillenmektedir.
Bu başlıkta insanın/grubun, bir başkasını değerlendirmedeki olumlu veya olumsuz yargıları edinmedeki referans sistemlerinin analize muhtaç olduğu aşikardır. Yapılan çalışmada katılımcılara yöneltilen kimliğinizi ifade ederken birinci olarak gelen kavram, dünya görüşünüze en fazla etki eden kurum ve farklı gruplara ilişkin bilginin edinildiği kaynak hangisidir? soruları, sosyal mesafe tutumlarının anlam haritasını çıkartmaya yardımcı olacak sorulardır. Alevi ve Sünnilere karşı sosyal mesafe katımcıların tümüne yöneltilen bu sorular grupların kendilerine en yakın ve uzak gördüklerini vermesi açısından da önemlidir.
Tablo 7’de Araştırmaya katılanların kendilerini birincil kimlik olarak
tanımlamaları istenmektedir. En yüksek oran % 52,9 ile Türk olarak
tanımlayanlarda dır. Katılımcılardan % 6,0’sı birincil kimliklerini Alevi,
% 11,3’ü Çerkes, % 2,6’sı Kürt, % 17,2’si Müslüman, % 6,2’si Çeçen, %
1,5’i Sünni, % 1,9’u Avar (Maarulav) ve % 0,9’u da diğerleri olarak işaretlemişler dir.
Araştırma sahasında kendilerini Türk olarak ifade edenlerin oranı diğerlerinden çok yüksek sonuçlanmıştır. Üst kimlik açısından oldukça önemli bir ölçüm olduğu unutulmamalıdır. Sünni veya Alevi gruplardan Türk kimliğine geçişler söz konusudur. Bu tespit dünya görüşüne etki eden kurum ve farklı gruplara ilişkin bilgi kaynağı sorularının gruplara göre farklılaşması hususunu desteklemektedir.
Araştırmaya katılanların Alevilere karşı sosyal mesafe puanlarının kabul edilen birincil kimlik durumlarına göre farklılaşmasını gösteren tek faktörlü varyans analizi sonuçları tablo 9’da verilmektedir. Tablo incelendiği zaman Alevilere karşı sosyal mesafenin kabul edilen birincil kimlik durumlarına göre anlamlı bir şekilde farklılaştığı gözlemlenmektedir [F (8-460)= 13,37;p<0 8="" alevilere="" i="" incelendi="" kar="" nbsp="" tablo="" zaman="">sosyal mesafenin katılımcıların kabul edilen birincil kimlik durumlarına göre Kürt’üm diyenlerde 37,25 oranla en yüksek olduğu sonucu karşımıza çıkmaktadır (Bölge Alevilerinin hem kendi tanımlamalarına göre
hem de diğer gruplar tarafından Kürt olarak ifade edilmesi hatırda tutulmalıdır).
En düşüğü 22,28 oranla Sünni diyenlere ait olmakla birlikte diğer kimliklerin oranları da birbirlerine yakın sonuçlanmıştır.
Katılımcıların kabul edilen birincil kimlik durumlarına göre Alevilere karşı Sosyal mesafe puan sıralaması: Alevi, Diğerleri, Kürt, Türk, Avar, Çeçen, Müslüman, Çerkes ve Sünni şeklinde sonuçlanmıştır. Bu sonuçlar iç grup bilincini ve referans haritasını vermesi açısından oldukça önemli sonuçlardır.
Araştırmaya katılanların Sünnilere karşı sosyal mesafe puanlarının kabul edilen birincil kimlik durumlarına göre farklılaşmasını gösteren tek faktörlü varyans analizi sonuçları tablo 11’de verilmektedir. Tablo incelendiği zaman Sünnilere karşı sosyal mesafenin kabul edilen birincil kimlik durumlarına göre anlamlı bir şekilde farklılaştığı gözlemlenmektedir [F (8-458)= 5,08;p<0 10="" birincil="" durumlar="" edilen="" i="" incelendi="" kabul="" kar="" kat="" kimlik="" l="" lar="" mc="" mesafenin="" n="" na="" nbsp="" nnilere="" s="" sosyal="" tablo="" zaman="">göre Avar’ım diyenlerde 37,00 oranla en yüksek olduğu sonucu karşımıza çıkmaktadır. En düşüğü 26,14 oranla Sünni diyenlere
ait olarak sonuçlanmıştır. Yine bölgedeki mezhep ve kimlik ilişkisine yönelik önemli bir ipucu vermektedir bu sonuçlardır. Alanda yaşayan insanların geneli Hanefi mezhebindendir. Bu grupların içinde Türkler ve Çerkesler var. Çeçenler ve Avarlar ise Şafii mezhebindendir. Ama sayıca bölgede azdırlar. Şafii olanların Sünni kavramına ilişkin bir farkındalığa sahip olmalarının altında yatan bakış açısında sayıca azınlık olmalarını unutmamak gerekir. Zira bölgede Şafii olanların sayısal ve Alevi grupların zihinsel azınlığı farklılığa ilişkin anlamlı bir duyarlılık geliştirmiştir.
Katılımcıların kabul edilen birincil kimlik durumlarına göre Sünnilere karşı sosyal mesafe puan sıralaması: Diğerleri, Avar, Çeçen, Müslüman, Alevi, Türk, Çerkes, Kürt ve Sünni şeklinde sonuçlanmıştır.
Kurum Durumuna Göre Dağılımları
Tablo 12 incelendiğinde, dünya görüşlerine en çok etki eden kuruma sorusuna katılımcıların % 38,9’u Televizyon,% 11,5’i Camii, % 9,6’sı Üniversite, % 7,9’u Okul, % 5,3’ü Siyasi Partiler, aynı oranda Cemevleri cevabını vermişlerdir.
Araştırmaya katılanların Alevilere karşı sosyal mesafe puanlarının dünya görüşlerine en fazla etki eden kurum durumlarına göre farklılaşmasını
gösteren tek faktörlü varyans analizi sonuçları tablo 14’de verilmektedir.
Tablo incelendiği zaman Alevilere karşı sosyal mesafenin katılımcıların dünya görüşlerine en fazla etki eden kurum göre anlamlı bir şekilde farklılaştığı gözlemlenmektedir [F (9-459)= 6,01;p<0 i="" nbsp="">Tablo 13 incelendiği zaman Alevilere karşı sosyal mesafenin katılımcıların dünya görüşlerine en fazla etki eden kurum olarak Cemevi diyenlerde 40,08 oranla en yüksek olduğu sonucu karşımıza çıkmaktadır. En düşüğü 23,47 oranla üyesi olduğum dernek değişkenini işaretleyenlerde ölçülmüştür. Bölgede Kafkas kökenli gruplardan özellikle Çerkesler geleneklerini kurumsal olarak dernekler kanalıyla devam ettirmektedirler. Alevi grupların da dernekleştiği gözlemlenmiştir. Ama hem anket sonuçlarından hem de mülakatlardan elde edilen verilere göre derneklerin, bölge Alevileri için tanımsal bir boyutta olmadığı görülmüştür.
4 CÜ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR..,
***
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder