Savaşın Değişen Yapısı: Çocuk Askerler ve Özel Askeri/Güvenlik Şirketleri
Burak GÜNEŞ*
* Arş. Gör., Ahi Evran Üniversitesi, İİBF, Uluslararası İlişkiler Bölümü / Kırşehir,
burak.gunes@ahievran.edu.tr
Özet
Bu çalışmanın konusunu Savaşın Değişen yapısının Çocuk Askerler ve Özel
Askeri/Güvenlik Şirketleri üzerindeki etkilerinin incelenmesi oluşturmaktadır. Buna göre, Savaşın iki yönlü değişimi bulunmaktadır. Bunlar; Modern anlamda Devletlerarası niteliğe sahip olan Savaş Kavramı, özellikle Soğuk Savaş sonrası dönemde Devlet-Dışı Organizasyonları da içine alacak şekilde genişlemiştir. Devamla, Savaş teknolojisindeki ciddi gelişme ise profesyonelleşmeyi zorunlu kılmıştır. Böylelikle, büyük ulusal orduların yerini profesyonel manada hareket edebilen küçük ancak etkili birimler almıştır. Savaşın söz konusu değişimi, hem Çocuk Askerler hem de Özel Askeri/Güvenlik Şirketleri üzerinde dönüştürücü
bir etkiye sahiptir. İç Savaş/Çatışmaların artması, savaşan ile sivil ayrımını ortadan kaldırmış, sivilleri savaşın hem mağduru hem de uygulayıcısı konumuna getirmiştir. Bu durum başta kadın ve çocuklar olmak üzere siviller nezdinde olumsuz sonuçlar doğurmuştur.
Bu tür iç savaş/çatışmaların artması aynı zamanda Özel Askeri/Güvenlik Şirketleri için Pazar imkânı sağlamış ve silah teknolojisindeki gelişime paralel olarak profesyonel personel ihtiyacının Özel Askeri/Güvenlik Şirketleri aracılığıyla sağlanan yeni bir dönemin kapısını aralamıştır. Bu çalışmada Çocuk Askerlerin tarihin hiçbir döneminde bu kadar yoğunluklu kullanılmadığı, hiçbir zaman silahlı çatışmalarda bu kadar yoğun zarar görmediği, her ne kadar uluslararası anlam da ciddi çalışmalar yapılsa da birden çok boyutu olan Çocuk Askerler fenomenine kesin ve kalıcı çözüm bulunamadığı, ayrıca askeriyenin özelleştirilmesinin bir dışa vurumu olan Özel Askeri/Güvenlik Şirketlerinin “yeni sömürgeciliğin” birer aracı olarak kullanıldığı çalışmada üzerinde durulacak sorunsallardır.
Giriş
Uluslararası sistem dönüşüm ile malul bir yapı arz etmektedir. Böylelikle, siyasi,
ekonomik, askeri kavram ve terimler zaman içerisinde farklı olguları tanımlamaktadırlar.
Savaş da gerek teorik gerek pratik anlamda söz konusu dönüşümden payına düşeni almıştır. Bilindiği üzere savaş olgusu, insanlık tarihinin vazgeçilmez bir bileşeni olagelmiştir.378
Ancak, bilhassa Soğuk Savaş’ın bitimiyle ‘savaş’ farklı bir içerik kazanmış, ulusal orduların yerini etnik, dinsel, mezhepsel ya da ideolojik saiklerle hareket eden ‘devlet dışı örgütler’ almıştır.379 İç savaşların bu denli artması, çocukların silahlı çatışmalarda kullanılma oranını da artırmıştır. Çocukların silahlı çatışmalarda bu denli yoğun kullanılmasının yanı sıra, devlet dışı örgütlerin ya da silahlı grupların müdahil olduğu çatışma bölgelerinde Özel Askeri/Güvenlik Şirketleri adı verilen yeni bir yapının da uluslararası kamuoyunun gündemine taşındığını görmekteyiz.
Yukarıda belirtilenler doğrultusunda çalışmada ‘Çocuk Asker’ ve ‘Özel
Askeri/Güvenlik Şirketleri’ mefhumları, ‘Savaşın Değişen Yapısı’ temel alınarak
açıklanacaktır. Bunun için çalışma üç ana bölüme ayrılmıştır. İlk bölümde, özellikle Soğuk Savaş sonrası dönüşüme uğrayan ‘savaş’ kavramı irdelenecek ve teorik bir altyapı sunulacaktır. İkinci bölümde Çocuk Asker tabirinin ne anlama geldiği, hangi tarihsel koşullarda ortaya çıktığı ve kullanım alanları tartışılacaktır. Üçüncü bölümde ise, Özel Askeri/Güvenlik Şirketlerinin ayırıcı özellikleri ile tarihsel olarak ortaya çıkmasını sağlayan koşullar irdelenecektir.
Bu irdelemeler yapılırken, Tarihsel Maddeci bir anlayış çalışmaya yedirilecek ve aynı zamanda uluslararası antlaşmalara doğrudan atıflar olacağı için Hukuksal Pozitivizm’den de yararlanılacaktır. Çocuk Askerlerin tarihin hiçbir döneminde bu kadar yoğunluklu kullanılmadığı, hiçbir zaman silahlı çatışmalarda bu kadar yoğun zarar görmediği, her ne kadar uluslararası anlamda ciddi çalışmalar yapılsa da birden çok boyutu olan Çocuk Askerler fenomenine kesin ve kalıcı çözüm bulunamadığı, ayrıca askeriyenin özelleştirilmesinin bir dışa vurumu olan Özel Askeri/Güvenlik Şirketlerinin “yeni sömürgeciliğin” birer aracı olarak kullanıldığı çalışmada üzerinde durulacak sorunsallardır.
Savaşın Değişen Yapısı
‘Savaş’ üzerine yazılanların büyük bir çoğunluğunun Modern Devletler sisteminin temel niteliklerinden birisi olan ‘egemenlik’ unsuru üzerinde şekillendiği vakıadır.
Yalçınkaya’nın da isabetle tespit ettiği üzere Clausewitz’in tanımı, Soğuk Savaş sonrası ‘savaş’ mefhumunu açıklamakta yetersiz kalmaktadır.380 Clausewitz ‘savaşı’ tanımlarken, egemen devletleri veri almakta ve bugün karşı karşıya olduğumuz ‘devlet-dışı aktörlerin’ varlığını yok saymaktadır.381 Devamla, Clausewitz savaşın farklı düzeylerinin olduğunu söyler. İlk olarak Savaş denilince akla bizatihi savaşmanın kendisi gelmektedir. Savaşmak fiilini gerçekleştiren ise ‘askerlerdir’. İkinci olarak, Savaşmak zor kullanarak düşmanı yenmek ve isteklerini yerine getirmektir. Üçüncü olarak ise, isteklerin yerine getirilmesi esas itibariyle bir ‘politika’nın yansımasıdır. Böylelikle savaş, ‘politika’nın gerçekleşmesi için başvurulan bir yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır.382 Yukarıda belirtilen hususlar genel itibariyle Vestfalya’nın oluşturduğu düzene paralel bir yapı arz etmektedir. Çünkü Modern Devlet denilen yapının ayırt edici özelliği, belirli sınırlar içerisinde ‘meşru şiddet kullanma tekeline sahip’ olmasıdır.383 Bu mantık silsilesi sonucunda varılacak nokta, meşru şiddet
tekeline sahip olan devletten başka bir otoritenin ‘kuvvet’ kullanamayacağıdır. Böylelikle, Soğuk Savaş sonrası dönemde meydana gelen kimi silahlı çatışmaları Vestfalya düzeninin teorik kavramsallaştırmaları içinde okumamız zorlaşmaktadır.
Yukarıda bahsedilen riskin farkında olan yakın dönem yazarlar, ‘savaş’ ya da
‘güvenlik’ kavramlarını açıklarken, 1648 Vestfalya ile 1945 arasını bir dönem, İkinci Dünya Savaşı sonrasını (Soğuk Savaş Dönemi) bir dönem ve Soğuk Savaş sonrasını bir dönem alarak genelde üçlü bir zamansal ayrıma başvururlar.384 Böylelikle değişen güvenlik algılamaları ile savaş kavramsallaştırmasının daha net biçimde ortaya koyulacağı varsayılmaktadır. Gerçekten de, Soğuk Savaş sonrası dönemde savaşın hem niteliği olarak hem de bileşenleri dönüşüme
uğramış, ‘modern savaş’ tanımları yetersiz kalmaya başlamıştır. Şatana’nın belirttiği gibi, Soğuk Savaş sonrası dönemde ulusal ordular arası savaşların ve savaş riskinin azalması olgusu, dikkatleri giderek artan oranda meydana gelen ‘iç savaş/çatışmalara’ çevirmiştir.385
‘İç Savaş’ kavramı, egemen bir devletin sınırları içerisinde silahlı gruplarla giriştiği mücadeleyi nitelerken, ‘iç çatışma’ kavramı ise daha geniş bir düzlemde değerlendirilmekte ve taraflardan birisinin devlet olmasını şart koşmamakta dır.386 Söz konusu durum, savaşan/sivil ayrımının ortadan kalkmasına neden olmakta, sivilleri savaşın hem uygulayıcısı hem de mağduru konumuna taşımaktadır. Geleneksel Savaş Hukuku kurallarının askıya alınması da söz konusu olan bu tür ‘iç çatışmalarda’ siviller eskiye nazaran daha büyük
zararlar görmektedir.387 Kadın ve çocukların en fazla zarar gören taraf olduğu ‘iç çatışmalar’da, Çocukların askeri faaliyetler için kullanılmasının da arttığına şahit olmaktayız.
Savaşan tarafların dönüşüme uğramasının yanı sıra, savaşın niteliksel olarak da
farklılaştığını görmekteyiz. Çalkıvik’in belirttiği gibi, Soğuk Savaş sorası dönemde askeri teknolojinin ivme kazanması ve söz konusu teknolojik atılımın savaş alanlarında kullanılması yeni bir dönemin habercisi niteliğindeydi. Örneğin, ‘hassas güdümlü füzeler, bilişim teknolojisinin askeri güçlerin koordinasyonunda kullanılması’ orduların daha hızlı ve daha az askerle neticeye ulaşmasını sağlıyordu.388 Bu durumun bir yansıması olarak ‘hantal orduların yerine’, profesyonelleşmiş yapılar geçiyordu. Söz konusu durum Neo-liberal ekonomik
dönüşüm ile beraber Askeriyenin Özelleştirilmesini sağlıyor ve Özel Askeri / Güvenlik Şirketlerinin ortaya çıkmasına zemin hazırlıyordu.
Yukarıda anlatılan ışığında, ilk olarak Çocuk Askerler mefhumuna değinilecek, Çocuk Askerlerin tarihi, tanım sorunu ve kullanım alanların irdelenecektir. Akabinde, Özel Askeri / Güvenlik Şirketlerinin yapısı incelenecek, söz konusu şirketlerin öneminin vurgulanması açısından örneklendirmeler yapılacaktır.
Silahlı Çatışmalar ve Çocuk Askerler
Çocukların uluslararası alanda korunması gerek uluslararası örgütlerin çabaları
gerekse uluslararası hukukun getirileri neticesinde belli bir düzeye ulaşmıştır. Dikkat edilirse ‘çocuklar’ insan hakları hukuku çerçevesinde ele alındığında ‘korunmaya en fazla ihtiyaç duyan grubu’ teşkil etmektedir.389 Çocukların silahlı çatışmaların olumsuz etkilerinden korunması ise uluslararası toplum açısından ayrıcalıklı bir yer teşkil eder. Unicef’in hazırladığı Dünya Çocuklarının Durumu 2005 raporu, 1990’dan 2005’e kadar olan süre içerisinde silahlı çatışmalardan zarar görenlerin %90’ının siviller olduğunu, bu oranın %80’inin de kadın ve çocuklardan oluştuğunu ortaya koymaktadır.390 Devamla, Dünya üzerinde yüzbinlerce çocuğun silahlı çatışmalarda kullanıldığı da vakıadır.391 Konunun
detaylandırılması için öncelikle ‘çocuk’ kavramı açılmalı ve genel geçer bir çocuk tanımının yapılıp yapılamayacağı sorgulanmalıdır.
Toplumların tarihselliği, dönüşümü her alana yaymakta, İnsan Hakları Hukuku ve İnsancıl Hukuk gibi dalları da etkilemektedir. Böylelikle, uluslararası geçerliliği olan bir çocuk tanımının yapılması da söz konusu tarihsellik içinde anlamlıdır. Toplumların gelişimi ile çocuklara olan ilginin artması doğru orantılı bir çizgi izlemektedir. Başka bir ifadeyle, Sanayi toplumunun ilerlemesi çocuk haklarının da kurumsallaşmasını beraberinde getirmiştir.392
Öyle ki, genel geçer bir ‘çocuk’ tanımının yerleşmesi, ancak 21’nci yüzyılın şafağında mümkün olabilmiştir. Buna göre, Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesinin birinci maddesine göre, ‘18 yaşın altındaki her insan çocuk sayılır.’393
Birleşmiş Milletler Çocuk hakları Sözleşmesinin aldığı onay sayısı temel alındığında, yapılan ‘çocuk’ tanımının genel geçer olduğu ileri sürülebilirken, kimi yazarlar bu tanımın eksikliklerine de değinmektedirler. Buna göre, Fontana’ya göre toplumların kültürel kodlarının yok sayıldığı bir çocuk tanımının genel geçer kabul edilmesi hatalı olacaktır.394
Ancak, bu çalışmada esas itibariyle BM Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin yapmış olduğu tanım üzerinden değerlendirme yapılacaktır.
Çocuk tanımının bu minvalde yapılması, ‘çocuk asker’ sorunsalına bir cevap
bulunmasını zorunlu kılmaktadır. Buna göre, Paris İlkeleri Belgesi’nde Çocuk Asker, “bir silahlı kuvvet ya da silahlı grup ile bağlantılı olan çocuklar”395 olarak tarif edilmektedir. Bu tanım sadece doğrudan silahlı çatışmalara katılan çocukların değil, aynı zamanda ‘savaşmak, aşçılık, taşıyıcılık, habercilik, casusluk ya da cinsel amaçlar için kullanılan tüm çocukları’396 kapsamaktadır.
Böylelikle, silahlı gruplar ile ilişkili olan tüm çocuklar bu tanım içerisine
sokulabilir. Ancak bu noktada üzerinde durulması gereken bir başka husus ise, çocukların askeri faaliyetlerde kullanılmasının uluslararası hukuk açısından kapsamının ne olduğudur.
Uluslararası girişimler çocukların askere alımının 18 yaş ile sınırlandırılması
konusunda atılımlar yapmış ve büyük ölçüde başarıya ulaşmıştır. BM Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne Ek 2002 tarihli İhtiyari Protokole göre, bir devlet ancak ve ancak belli koşulları sağlamak koşuluyla silahlı kuvvetlerine 18 yaşın altında ’gönüllü katılımlara’ izin verebilir. Ancak her ne koşulda olursa olsun, devlet-dışı silahlı gruplar 18 yaşın altında kişileri gönüllü ya da zorla askere alamaz.397 1949 tarihli Cenevre Sözleşmeleri ve 1977 tarihli Ek Protokollerinin ön gördüğü 15 yaş sınırının 18 yaşa çıkarılması, çocuk asker kullanımının kısıtlandırılması açısından önemli bir gelişmedir.398 Elbette, Uluslararası Hukuk’un düzenlediği alanların reel politikte her zaman karşılığını bulmak mümkün değildir.
Özellikle Afrika Kıtasında meydana gelen birçok iç çatışma ortamında çocukların
silahlı gruplar tarafından kullanıldığı bilinmektedir. Çocukların söz konusu silahlı gruplara ya da merkezi devletin silahlı kuvvetlerine katılımları her zaman zor yoluyla olmamış, gönüllü katılımlar da bu süreçte bir unsur olarak ortaya çıkmıştır.399 Zor yoluyla ya da toplumsal koşulların dayatması olarak katılımlar bir kenara bırakıldığında geriye sadece çocukların iç çatışmalarda yaşadıkları sorunlar kalmaktadır.
Tarihsel olarak Mozambik, Liberya, Sierra Leone ve Uganda gibi ülkelerde yaşanan silahlı çatışmalarda çocukların yoğun olarak kullanıldığı bilinmektedir. Yukarıda sayılan örneklerden en bilineni Uganda’dır. Tanrı’nın Direniş Ordusu ile Joseph Kony birçok insanlığa karşı suça bulaşmış ve Uluslararası Ceza Mahkeme si tarafından ileri sürülen 86 farklı savaş suçu ve insanlığa karşı suç ile itham edilmiştir.400 Bunlar arasında Çocuk Asker kullanımı da önemli bir yer edinmektedir.401 Tarihsel anlamda çocuk asker kullanımının yoğun olması gibi günümüz silahlı çatışmalarında da çocuk asker kullanımına rastlanmaktadır. Libya, Suriye, Irak gibi ülkelerde yaşanan iç çatışma ortamında devlet dışı
örgütlerin çocuk asker kullandıkları tespit edilmiştir. Örneğin Libya’da yaşanan iç savaş süresince, Kufra bölgesinde 2012 Şubat’ında çocukların Zwaya ve Tabu birlikleriyle binaların güvenliğini sağladığı ve silah taşıdığı iddia edilmiştir.402
Sonuç olarak, Uluslararası Sistemde savaşın değişen yapısı gereği iç
savaş/çatışmalarda artış meydana gelmiştir. Bu artış, savaşan ile sivil ayrımını ortadan kaldırmış, sivilleri savaşın hem uygulayıcısı hem de mağduru konumuna taşımıştır. Söz konusu çatışmalardan en çok etkilenenler ise kadınlar ve çocuklardır. Uluslararası girişimler ve Uluslararası Hukuk’un katkılarına rağmen ‘Çocuk Asker’ kullanımı tam anlamıyla çözülememiş bir sorun olarak gündemdeki yerini korumaktadır.
Savaşın Değişen Yapısı ve Özel Askeri/Güvenlik Şirketleri
Anthony Giddens403, Micheal Mann404, Charles Tilly405 gibi tarihsel sosyoloji
akımının temsilcileri, Max Weber’in Modern Devlet tanımını benimsemişlerdir. Buna göre Modern Devlet, ‘meşru şiddet kullanma tekeline’ sahipliğiyle diğer devlet biçimlerinden ayrılmaktadır.406 Ancak söz konusu durum Soğuk Savaş sonrası dönemde ciddi kırılmalar yaşamış ve Modern Devletin söz konusu ayırıcı özelliği bulanıklaşmaya başlamıştır. ulusal ordularda azalmaya gidilmiş ve çok sayıda eski asker işsiz kalmıştır.
Özel Askeri/Güvenlik Şirketlerinin ihtiyacı olan söz konusu profesyonel asker ihtiyacının karşılanacağı bir yeni durum söz konusudur.408 Savaşın ikili dönüşümü de Özel Askeri/Güvenlik Şirketleri’nin ortaya çıkmasında önemli bir etmendir. Buna göre, devletler arası çatışmalarda azalma meydana gelmiş, buna müteakip devlet içi savaşlarda artış yaşanmıştır.409 Bu durum söz konusu şirketler için büyük bir Pazar sunmuştur. Ayrıca, yukarıda da belirtildiği üzere silah teknolojisindeki gelişme büyük ordular yerine, küçük ama profesyonel yapıları ön plana çıkarmıştır.410 Böylelikle büyük ordulara ihtiyaç azalmış ve
ÖAGŞ’lerinin tercih edilirlikleri artmıştır.
Yukarıda Özel Askeri/Güvenlik Şirketlerinin ortaya çıkmasına zemin hazırlayan
gelişmeler özetlenmiştir. Elbette ki ÖAGŞ mefhumunun tanımlanması gerekmektedir.
Geleneksel manada ‘paralı askerler’ olarak adlandırılmaları zor olan söz konusu şirketler, Draft International Convention on the Regulation, Oversight and Monitoring Of Private Military and Security Companies Madde 2’ye göre, soruşturma hizmetleri de dâhil olmak üzere, tüzel kişiliğe sahip askeri ve güvenlik konularında hizmetler sunan yasal kuruluşlardır.411 Singer’ın ÖAGŞleri geleneksel paralı askerlerden ayırt etmek için kullandığı tanımlamaya göre söz konusu şirketler; “işletme formunda organize olmuş, küresel çapta çalışan ve bireysel olmaktan ziyade şirket kârı odaklı çalışan ticari teşebbüslerdir.”412
Dünya’nın birçok yerinde kullanılan bu şirketlerin devletler tarafından tercih sebebi olmasında farklı yaklaşımlar bulunmaktadır. Zabcı’ya göre söz konusu şirketler büyük güçlerin “ekonomik ve jeo- stratejik” çıkarlarının olduğu bölgelere gönderilmektedir. Söz konusu bölgeler genel itibariyle devletlerin ulusal ordularını göndermekten imtina ettikleri yerlerdir. Ayrıca, söz konusu şirketlerin çok-uluslu şirketlerle ticari ve organik bağları da bulunmaktadır. Yukarıda sayılan unsurlar esas itibariyle söz konusu şirketlerin ‘yeni-
sömürgeciliğin’ birer aracı olduğu savını güçlendirmektedirler.413
Irak işgali söz konusu şirketlerin en yoğunluklu olarak kullanıldıkları çatışma sahası olması nedeniyle Dünya gündeminde ciddi yer almıştır. Ancak, Irak savaşından önce başka çatışmalarda da büyük oranda kullanıldıklarına şahit olmaktayız. Sierra Leone’de, Angola’da, Hırvatistan’da, Bosna’da, Afganistan’da, ve Irak’ta yoğun olarak kullanılmışlardır. Tonkin’in belirttiğine göre hâlihazırda Dünya üzerindeki çatışmalarda aktif şekilde yer alan on binlerce
ÖAGŞ personeli bulunmaktadır.414
Irak işgali ise New York Times gazetesinin haklı olarak Özelleştirilmiş Savaş yakıştırmasını hak etmektedir.415
Örneğin 2007 yılında yaklaşık 190.000 ÖAGŞ personeli Irak’ta görev yapmış tır.416
Yukarıda da belirtildiği üzere, Özel Askeri/Güvenlik Şirketleri, geleneksel kabul gören Modern Devlet tanımını ciddi anlamda zedelemekte ve ‘şiddet kullanma tekeline’ darbe vurmaktadır. İkincil olarak ise, söz konusu şirketler ‘yeni-sömürgeciliğin’ birer aracı olarak uluslararası kapitalist merkezlerin çıkarları doğrultusunda hareket eden yapılar arz etmektedirler. Dünya üzerinde çatışmanın yaşandığı her yerde faaliyet gösteren söz konusu şirketler, çatışmaların devam etmesi durumunda pazarda hâkim oldukları payları
koruyacaklardır.
Sonuç
Bu çalışmada, uluslararası sistemde savaşın değişen yapısının Çocuk Askerler ve Özel Askeri/Güvenlik Şirketleri üzerindeki etkisi incelenmiştir. Buna göre, savaşın iki yönlü değişime uğradığı tespit edilmiştir. Niteliksel olarak geleneksel anlamda savaş dönüşüme uğramış ve devletler dışında organizasyonların da ‘savaş’ kavramsallaştırmasının içine girmesiyle ‘Modern Savaş’ tanımlaması zedelenmiştir. İkinci olarak, ileri teknoloji ürünü silahların savaşlarda kullanılması, hızlı hareket edebilen ve profesyonel yapıları elzem kılmıştır.
Çocuklar da söz konusu dönüşümden etkilenmiştir. İç Savaş/Çatışmaların artması, geleneksel olarak savaşan/sivil ayrımını ortadan kaldırmış, sivilleri savaşın hem mağduru hem de uygulayıcısı konumuna taşımıştır. Uluslararası Hukuk’ta gerçekleştirilen kimi atılımlar olumlu olmakla beraber ‘Çocuk Asker’ sorununu ortadan kaldıramamıştır.
Soğuk Savaş’ın bitimini takip eden süreçte, Savaş teknolojisindeki artış ile çatışma alanlarının çeşitlenmesi, devletlerin yeni bir oluşumu sıklıkla kullanmasının yolunu açmıştır.
Ülkelerin asker sayılarını azaltması, profesyonel personele olan ihtiyaç ve zamanın ruhu olan özelleştirme algısı Özel Askeri/Güvenlik Şirketlerinin doğmasına ve gelişmesine neden olmuştur. Dikkat edilmesi gereken en önemli husus ise, söz konusu şirketlerin ‘yeni-sömürgeciliğin’ birer aracı olarak sahne almasıdır.
Kaynakça
“Human Security Report 2005: War and Peace in the 21st Century”, Human Security Centre, Oxford University Press, New York, 2005.
BUZAN Barry, “Askeri Güvenliğin Değişen Gündemi”, Mustafa Aydın et.al.(der.), Uluslararası İlişkilerde Çatışmadan Güvenliğe, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2012.
CAMERON A. ve PALAN R., The Imagined Economies of Globalization, London, Sage Publishers, 2004.
ÇAĞIRAN Mehmet Emin, Uluslararası Alanda İnsan Hakları, Barış Kitap, Ankara, 2011.
ÇALKIVİK Aslı, “Soğuk Savaş ve Sonrası Güvenlik Siyaseti”, Evren Balta(der.),
Küresel Siyasete Giriş: Uluslararası İlişkilerde Kavramlar, Teoriler, Süreçler, İstanbul, İletişim Yayınları, 2014.
DESAİ Deven R., "Have Your Cake and Eat It Too: A Proposal for a Layered
Approach to Regulating Private Military Companies", University of San Francisco Law Review, Cilt 39, No. 4, 2005.
EICHSTAEDT Peter, First Kill Your Family: Child Soldiers of Uganda and the
Lord’s Resistance Army, Lawrence Hill Books, Chicago, 2009.
ERCAN Yılmaz Muzaffer, "Westphalia'dan Günümüze Savaş", Mustafa Aydın
et.al.(der.), Uluslararası İlişkilerde Çatışmadan Güvenliğe, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2012.
EREKER Fulya, "Stratejik Çalışmalar Ve Savaş", Mustafa Aydın ve Ahmet Halûk
ATALAY(der.), Strateji ve Güvenlik, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi, 2012.
FONTANA Barbara, “Child Soldiers and International Law”, African Security Review, Cilt VI, No 3, 1997.
GİDDENS A., The Nation-State and Violence Volume Two of a Contemporary
Critique of Historical Materialism, Cambridge, Polity Press, 1989.
HARVEY David, the New Imperialism, Oxford University Press, New York, 2003.
KARADAŞ Nergiz ve TOPRAK Vedat, “Kördüğüm: Sinemada Çocuk Askerlerin
Temsili”, E. Gizem Uğurlu(der.), Sobe Çocuklara Dair Büyükler İçin Medya Okumaları, LiteraTurk Academia, Konya, 2014.
MANN M., The Sources of Social Power Volume II the Rise of Classes and Nation-States, 1760-1914, New York, Cambridge University Press, 1993.
MARX Karl, Kapital: Ekonomi Politiğin Eleştirisi, Çev. Mehmet Selik ve Nail
Satlıgan, Yordam, İstanbul, 2011.
POLAT Oğuz ve GÜLDOĞAN Evin, “Çocuk Askerler: Psikolojik, Sosyal ve Fiziksel
Sorunlar”, UGT Dergisi, Cilt I, No 1, 2010.
SINGER P.W., Corporate Warriors the Rise of Private Military Industry, New York, Cornell University Press, 2003.
SMITH Hugh, On Clausewitz a Study of Military and Political Ideas, New York,
Palgrave Macmillan, 2004.
ŞATANA Nil S.. "İç Çatışma: Nedenler, Mekanizmalar, Aktörler." Evren Balta(der.), Küresel Siyasete Giriş: Uluslararası İlişkilerde Kavramlar, Teoriler, Süreçler, İstanbul, İletişim Yayınları, 2014.
TAMÇELİK Soyalp ve GÜNEŞ Burak, “Uluslararası Sistemde Savaşın Değişen
Yapısı ve Afrika’da Çocuk Askerlerin Ortaya Çıkması”, Soyalp Tamçelik(der.), Küresel Politikada Yükselen Afrika, Ankara, Gazi Kitabevi, 2014.
TİLLY C., “Western State-Making and Theories of Political Transformation”, Charles Tilly(der), The Formation of National States in Western Europe, New Jersey, Princeton University Press, 1975.
TONKIN H., State Control over Private Military and Security Companies in Armed Conflict, Cambridge, Cambridge, 2011.
WEBER Max, The Theory of Social and Economic Organization, New York, The
Falcon's Wing Press, 1947.
YALÇINKAYA Haldun, "Savaş", Şaban Kardaş ve Ali Balcı(der.), Uluslararası
İlişkilere Giriş, İstanbul, Küre Yayınları, 2014.
ZABCI F.,”Private Military Companies:‘Shadow Soldiers’ of Neo-Colonialism”,
Capital & Class, Cilt 31, No 2, 2007.
Elektronik Kaynaklar
Dünya Çocuklarının Durumu, UNICEF, 2005,
http://www.unicef.org/turkey/pdf/_dcd05.pdf, (Erişim tarihi 20.09.2014).
Victoria Forbes Adam (ed.), “Child Soldiers Global Report 2008”, Coalition to Stop the Use of Child Soldiers, London, 2008,
http://www.childlineindia.org.in/CP-CR-Downloads/Global%20Report%202008%20child%20soldeirs.pdf, (Erişim Tarihi: 28.08.2014).
Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi,
http://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/pdf01/137-160.pdf, (Erişim Tarihi: 27.08.14).
The Paris Principles and Guidelines on Children Associated with Armed Forces or
Armed Groups, February 2007,
http://www.unicef.org/emerg/files/ParisPrinciples310107English.pdf, (Erişim Tarihi: 21.08.2014).
Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’ye Ek Çocukların Silahlı Çatışmalara Dahil Olmaları Konusundaki İhtiyarî Protokol, http://www.ombudsman.gov.tr/contents/files/47015--Cocuk-
Haklarina-Dair-Sozlesme-ye-Ek-Cocuklarin-Silahli-Catismalara-Dahil-Olmalari-
Konusundaki-Ihtiyari-Protokol.pdf, (Erişim Tarihi: 19.09.2014).
Cenevre Sözleşmeleri ve Ek Protokolleri, 12 Ağustos 1949,
http://www.icrc.org/eng/home/languages/turkish/files/sozlesmeleri-protokolleri-conventions-protocols.pdf, (Erişim Tarihi: 13.07.2014).
Libya, http://childrenandarmedconflict.un.org/countries/libya/, (Erişim Tarihi: 16.08.2014).
G. Machel, 26 Ağustos 1996, Impact of Armed Conflict on Children,
http://www.unicef.org/graca/a51-306_en.pdf. (Erişim tarihi 21.09.2014).
The United Nations, 13Temmuz 2009, Draft International Convention on the
Regulation, Oversight and Monitoring Of Private Military and Security Companies,
http://mgimo.ru/files/121626/draft.pdf. (Erişim tarihi: 23.05.2014).
Editorial, 10 Şubat 2010, “Privatized War and Its Price”, New York Times.
http://www.nytimes.com/2010/01/11/opinion/11mon1.html?_r=0, (Erişim tarihi 14.01.2014
BU BÖLÜM DİPNOTLARI;
378 Yılmaz, Muzaffer Ercan, "Westphalia'dan Günümüze Savaş", Mustafa Aydın et.al.(der.), Uluslararası İlişkilerde Çatışmadan Güvenliğe, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2012, s.75.
379 2007 yılı itibariyle “Soğuk Savaş sonrası dönemde Birleşmiş Milletler barış güçlerinin müdahalede bulunduğu açık uluslararası çatışma sayısı yalnızca 3 iken, bu sayı etnik çatışmalar için … 44’tür”, ibid., s.85.
380 Haldun Yalçınkaya, "Savaş", Şaban Kardaş ve Ali Balcı(der.), Uluslararası İlişkilere Giriş,İstanbul, Küre Yayınları, 2014, s.103.
381 Tanım için Bknz., Fulya Ereker, "Stratejik Çalışmalar Ve Savaş", Mustafa Aydın ve Ahmet Halûk ATALAY(der.), Strateji Ve Güvenlik, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi, 2012, s.42.
382 Hugh Smith, On Clausewitz a Study of Military and Political Ideas, New York, Palgrave Macmillan, 2004, s.73-111.
383 Tanım için bknz., Max Weber, The Theory of Social and Economic Organization, New York, The Falcon's Wing Press, 1947, s.154.
384 Barry Buzan, “Askeri Güvenliğin Değişen Gündemi”, Mustafa Aydın et.al.(der.), Uluslararası İlişkilerde Çatışmadan Güvenliğe, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2012, s.323-338.
385 Nil S. Şatana. "İç Çatışma: Nedenler, Mekanizmalar, Aktörler." Evren Balta(der.), Küresel Siyasete Giriş: Uluslararası İlişkilerde Kavramlar, Teoriler, Süreçler, İstanbul, İletişim Yayınları, 2014, s.303.
386 Ibid., s.304.
387 “Human Security Report 2005: War and Peace in the 21st Century”, Human Security Centre, Oxford University Press, New York, 2005, s. 34.
388 Aslı Çalkıvik, “Soğuk Savaş ve Sonrası Güvenlik Siyaseti”, Evren Balta(der.), Küresel Siyasete Giriş: Uluslararası İlişkilerde Kavramlar, Teoriler, Süreçler, İstanbul, İletişim Yayınları, 2014, s.291.
389 Mehmet Emin Çağıran, Uluslararası Alanda İnsan Hakları, Barış Kitap, Ankara, 2011, s. 171.
390 "Dünya Çocuklarının Durumu", UNICEF, 2005,
http://www.unicef.org/turkey/pdf/_dcd05.pdf, (Erişim tarihi 20.09.2014).
391 Victoria Forbes Adam (ed.), “Child Soldiers Global Report 2008”, Coalition to Stop the Use of Child Soldiers, London, 2008,
http://www.childlineindia.org.in/CP-CR-Downloads/Global%20Report%202008%20child%20soldeirs.pdf, (Erişim Tarihi: 28.08.2014).
392 Oğuz Polat ve Evin Güldoğan, “Çocuk Askerler: Psikolojik, Sosyal ve Fiziksel Sorunlar”, UGT Dergisi, Cilt I, No 1, 2010, s. 106.
393 “Madde 1: Bu Sözleşme uyarınca çocuğa uygulanabilecek olan kanuna göre daha erken yaşta reşit olma durumu hariç, onsekiz yaşına kadar her insan çocuk sayılır”, Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi,
http://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/pdf01/137-160.pdf, (Erişim Tarihi: 27.08.14).
394 Barbara Fontana, “Child Soldiers and International Law”, African Security Review, Cilt VI, No 3, 1997, s.51.
395 “The Paris Principles and Guidelines on Children Associated with Armed Forces or Armed Groups”, February 2007,
http://www.unicef.org/emerg/files/ParisPrinciples310107English.pdf, (Erişim Tarihi: 21.08.2014).
396 Ibid.
397 Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’ye Ek Çocukların Silahlı Çatışmalara Dahil Olmaları Konusundaki İhtiyarî Protokol,
http://www.ombudsman.gov.tr/contents/files/47015--Cocuk-Haklarina-Dair-Sozlesme-ye-Ek-Cocuklarin-Silahli-Catismalara-Dahil-Olmalari-Konusundaki-Ihtiyari-Protokol.pdf, (Erişim Tarihi: 19.09.2014).
398 Cenevre Sözleşmeleri’ne Ek 1. Protokol’ün 77/2 maddesi gereğince:
“Çatışmaya taraflar, on beş yaşına ulaşmamış olan çocukların düşmanca davranışlara doğrudan katılmamalarına yönelik mümkün olan tüm önlemleri alacak ve özellikle askerî kuvvetlere alınmasından kaçınacaklardır. On beş yaşını geçmiş olmakla birlikte on sekiz yaşını doldurmamış kişilerin askere alınmasına
ilişkin olarak çatışmaya taraflar, önceliği en yaşlılara vermeye özen gösterecekler dir.” Bknz, Cenevre Sözleşmeleri ve Ek Protokolleri, 12 Ağustos 1949,
http://www.icrc.org/eng/home/languages/turkish/files/sozlesmeleri-protokolleri-conventions-protocols.pdf, (Erişim Tarihi: 13.07.2014).
399 Bknz., Nergiz Karadaş ve Vedat Toprak, “Kördüğüm: Sinemada Çocuk Askerlerin Temsili”, E. Gizem Uğurlu(der.), Sobe Çocuklara Dair Büyükler İçin Medya Okumaları, LiteraTurk Academia, Konya, 2014, s. 95.
400 Peter Eichstaedt, First Kill Your Family: Child Soldiers of Uganda and the Lord’s Resistance Army, Lawrence Hill Books, Chicago, 2009, s. 8.
401 “1998 tarihli Uluslararası Ceza Mahkemesi Roma Statüsü, 15 yaş altı çocukların askere alınmasını ya da düşmanca durumlarda aktif şekilde yer almasını sağlamayı suç olarak nitelemiştir.” Bkz... Karadaş ve Toprak, op.cit., s. 90.
402 “Libya”,
http://childrenandarmedconflict.un.org/countries/libya/, (Erişim Tarihi: 16.08.2014).
403 A Giddens, The Nation-State and Violence Volume Two of a Contemporary Critique of Historical Materialism, Cambridge, Polity Press, 1989, s.149.
404 M. Mann, The Sources of Social Power Volume II the Rise of Classes and Nation-States, 1760-1914, New York, Cambridge University Press, 1993, s.44.
405 C Tilly, “Western State-Making and Theories of Political Transformation”, Charles Tilly(der), The Formation of National States in Western Europe, New Jersey, Princeton University Press, 1975, s.638.
406 Weber, op.cit406 H. Tonkin, State Control over Private Military and Security Companies in Armed Conflict, Cambridge, Cambridge, 2011, s.1.
406 Editorial, 10 Şubat 2010, “Privatized War, and Its Price” New York Times.
http://www.nytimes.com/2010/01/11/opinion/11mon1.html?_r=0, (Erişim tarihi 14.01.2014).
406 Tonkin, op.cit., s.1. 2003, s. 145. Marx’ın “İlksel Birikim”i kavramsallaştırması için bkz... Karl Marx, Kapital: Ekonomi Politiğin Eleştirisi, Çev. Mehmet Selik ve Nail Satlıgan, Yordam, İstanbul, 2011, s. 686-731.
406 Deven R. Desai, "Have Your Cake and Eat It Too: A Proposal for a Layered Approach to Regulating Private Military Companies", University of San Francisco Law Review, Cilt 39, No. 4, 2005, s.826.
406 G. Machel, 26 Ağustos 1996 “Impact of Armed Conflict on Children”.
http://www.unicef.org/graca/a51-306_en.pdf. (Erişim tarihi 21.09.2014).
406 F. Zabci,”Private Military Companies:‘Shadow Soldiers’ of Neo-Colonialism”, Capital & Class, Cilt 31, No 2, 2007, s.2.
406 The United Nations, 13Temmuz 2009, Draft International Convention on the Regulation, Oversight and Monitoring Of Private Military and Security Companies
http://mgimo.ru/files/121626/draft.pdf. (Erişim tarihi: 23.05.2014).
406 P.W. Singer, Corporate Warriors the Rise of Private Military Industry, New York, Cornell University Press, 2003, s.44-45.
406 Zabci, op.cit., s.6-7.
407 A. Cameron ve R. Palan, The Imagined Economies of Globalization, London, Sage Publishers, 2004, s.18. “Ayrıca, Buna göre neo-liberal ekonomi politikalarının teorik olarak anlamlandırılmasında, Marx’ın kapitalizmin ilk evresinde sermaye birikim sürecini açıklamak için kullandığı “ilksel” ya da “orijinal” birikim tanımlaması ve David Harvey’in “accumulation by dispossesion” (el koyarak birikim) kavramsallaştırmalarının beraber Neo-liberal dönüşümün bir etkisi olarak kamu mülkiyetindeki sektörlerin özelleştirilmesi süreci407 askeriyeye de yansımıştır. Soğuk savaşın bitimiyle büyük çaplı düşünülmesi gerekmektedir”, bknz., David Harvey, The New Imperialism, Oxford University Press, New York, 2003, s. 145. Marx’ın “İlksel Birikim”i kavramsallaştırması için bkz... Karl Marx, Kapital: Ekonomi Politiğin Eleştirisi, Çev. Mehmet Selik ve Nail Satlıgan, Yordam, İstanbul, 2011, s. 686-731.
408 Deven R. Desai, "Have Your Cake and Eat It Too: A Proposal for a Layered Approach to Regulating Private Military Companies", University of San Francisco Law Review, Cilt 39, No. 4, 2005, s.826.
409 G. Machel, 26 Ağustos 1996 “Impact of Armed Conflict on Children”.
http://www.unicef.org/graca/a51-306_en.pdf. (Erişim tarihi 21.09.2014).
410 F. Zabci,”Private Military Companies:‘Shadow Soldiers’ of Neo-Colonialism”, Capital & Class, Cilt 31, No 2, 2007, s.2.
411 The United Nations, 13Temmuz 2009, Draft International Convention on the Regulation, Oversight and Monitoring Of Private Military and Security Companies
http://mgimo.ru/files/121626/draft.pdf. (Erişim tarihi: 23.05.2014).
412 P.W. Singer, Corporate Warriors the Rise of Private Military Industry, New York, Cornell University Press, 2003, s.44-45.
413 Zabci, op.cit., s.6-7.
414 H. Tonkin, State Control over Private Military and Security Companies in Armed Conflict, Cambridge, Cambridge, 2011, s.1.
415 Editorial, 10 Şubat 2010, “Privatized War, and Its Price” New York Times.
http://www.nytimes.com/2010/01/11/opinion/11mon1.html?_r=0, (Erişim tarihi 14.01.2014).
416 Tonkin, op.cit., s.1.
****
