Sabah 25.12.2005
1. Dünya Savaşı'nın en trajik öykülerinden biri Sarıkamış'ta yaşanmıştı. İşte 91 yıllık dram...
Enver'in hırsı faciayı yarattı
Tam 91 yıl önce, 22 Aralık 1914 günü başlayan Sarıkamış Kuşatma Harekatı tamamlandığında koca bir ordunun neredeyse tamamı yok oldu. Enver Paşa'nın hırsıyla hareket eden hazırlıksız, yorgun askerler kar fırtınası, ayaz ve düşman kurşunu altında can verdi.
Sarıkamış'taki plan aslında basitti. 1914 sonbaharında İngiliz Donanması'nın önünden kaçan iki Alman zırhlısı gönderine çektiği Osmanlı bayrağı ve ciğer kırmızısı fesler giymiş Alman mürettebatıyla Yavuz ve Midilli adlarını alarak Rus limanlarını bombalamış, savaş patlamıştı. 1 Kasım'da Rusların General Daşkof komutasındaki Kafkas Ordusu harekete geçmişti. 14 Kasım'da İstanbul'da Cihat ilan edilmişti. Enver Paşa doğudaki III. Ordu ile Ruslara baskın yapacak ve üç kolordu halinde Sarıkamış'a saldıracaktı. Zayıf grup olarak değerlendirilen 11. kolordu Aras Nehri çevresinde düşmanla "oyalama muharebesi" yapacak, güçlü 9. ve 10. kolordular ise arkadan dolaşıp bir çevirme harekatına girecekti. Padişahın yetkilerini kullanan Başkomutan Vekili Enver bir an önce saldırmak, Rusları imha edip Ortaasya'ya doğru uzanmak istiyordu. 91 yıl önce, bu günlerde başlayan harekat Harbiye Nazırı Enver Paşa'nın hırsının da sonu olacaktı. Genç bir subayken Manastır'da bir falcının kaşındaki tek bir beyaz tel için "Bu cihangirlik alametidir" demesini hiç unutmamıştı. 33 yaşında padişahın damadı ünvanını da taşıyan genç paşa İttihat ve Terakki elindeki imparatorluğun en muktedir adamlarından biriydi. Komuta kademesi neredeyse tamamen değiştirilmiş, genç, atak subaylar kurmay kadrolarını doldurmuştu. III. Ordunun başında Hasan İzzet Paşa vardı. Paşa ordusunu taarruz için yeterli bulmadığından savunma halinde kalmayı tercih ediyordu. Bu yüzden de birkaç hafta sonra Erzurum önlerine çekilmeye karar verecekti. Paşa ile kolordu komutanları arasında siyasi çekişmelere dayanan gerilimler de bu kararda önemli rol oynayacaktı.
KOMUTAN ENVER PAŞA
Enver Paşa'da Genelkurmay Başkanı Bronsart Paşa ve Feldman'la birlikte 12 Aralık'ta Erzurum'a geldi. Hasan İzzet Paşa görevden affını istedi. Enver artık bizzat ordunun komutasını üstlenmişti. 10. Kolordu'ya Albay Hafız Hakkı, 9. Kolordu'ya İhsan Paşa komuta ediyordu. 22 Aralık sabahı 75 bini tüfekli muharip olmak üzere 118 bin er, 228 top, 73 makineli tüfekten oluşan gücüyle III. Ordu "Sarıkamış Kuşatma Harekatı"na başladı. Hareketin ilk günlerde eksiklikler kendisini gösteriyordu. Ordunun elinde tek bir harita vardır ve o da yanlıştır. 5 saatte yürüneceği düşünülen mesafe ancak 19 saatte alınabilir. Ancak Enver bir an önce Sarıkamış'ın ele geçirilmesini istemektedir. Rus kuvvetlerinin başındaki general Mişlayevski Sarıkamış'a kadar çekilme emri verir. Bu arada soğuk ve kayalık arazi 9. ve 10. kolorduları perişan etmeye başlamıştır. Geceyi kar üstünde geçiren birliklerde askerler soğuktan donarak ölmeye başlarlar. Sabah subaylar askerleri toplamakta güçlük çekerler. 40-50 asker diğerlerinin gözü önünde kurşuna dizilir. Bu hiçbir şeyi değiştirmez... Haberleşmenin yetersizliği yüzünden felaketi kimse fark etmemekte, Enver hırsla kuvvetlerin Sarıkamış'a ilerlemesini emretmektedir. 26 Aralık'ta 10. kolorduya bağlı bir tümen sabaha karşı Allahüuekber Dağları'nı aşmak için harekete geçer.
KOCA TÜMEN YOK OLDU
Koca bir tümenin yüzde 90'ı bir gecede yok olur. Ağabeyi Allahuekber Dağları'nda ölen Şevket Süreyya Aydemir o geceyi şöyle nakleder: "Karanlık bir ormanda bir metreyi aşan kar. Gece gündüz devam eden deli bir kar tipisi, göz gözü görmeyen bir kar fırtınası içinde herkesin birbirinden kopuşu... Çaresizlik, açlık, ümitsizlik... Allahuekber'in en korkunç gecesidir. Erler, silahlarını kullanacak düşmanı da göremedikleri için, dinmek bilmez tipinin altında çamların dibine kıvırlarak kendilerini ölümlerin en tatlısı bildikleri donmaya teslim ederler. Subayların sağa sola atılışı, bir intihar arayışı gibidir..." 10. Kolordunun kalan tümenleri büyük bir inatla saldırıyı sürdürür. Sarıkamış'a da girerler, ancak tutunamazlar. Kalan askerler de çatışmalarda Ruslar tarafından öldürülür. Harekata 28 bin mevcutla başlayan 9. Kolordu'nun mevcudu 30 Aralık gününe gelindiğinde sadece bine düşmüştür. 4 Ocak'ta iki kolordudan kalan askerler de yok edilir ve esir düşer. 7 Ocak'ta Enver Paşa III. Ordu komutanlığını Hafız Hakkı Paşa'ya bırakarak İstanbul'a döner. Enver Paşa iktidarının kalan günlerinde bu konuda tek kelime edilmesine izin vermeyecektir.
.
