OSMANLININ etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster
OSMANLININ etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster

27 Mart 2015 Cuma

OSMANLININ SON 20. YÜZYILI BÖLÜM - 4





 OSMANLININ SON 20. YÜZYILI   BÖLÜM - 4


Ağustos 1982 Artin Penik adlı Ermeni, Esenboğa katliamından duyduğu üzüntüyü dile getirerek, kendini yakmak suretiyle Ermeni terörünü lânetledi (10 Ağustos 1982).

Ağustos 1982 Türk sivil ve askeri hedeflerine yönelik PKK terörist saldırıların başlaması: Suriye- Şam’da yapılan PKK II. Kongresi’nde, kurulması planlanan demokratik bağımsız Kürdistan devletinin silahlı bir mücadele sonucu inşa edilmesi fikri benimsenerek, 1983 yılından itibaren eğitim gören militanların eylem yapmak amacı ile yurtiçine gönderilmesi kararlaştırıldı (20-25 Ağustos 1982).

Ağustos 1982 Türkiye’nin Ottowa Büyükelçiliği Askeri Ateşesi Atilla Altıkat, silahlı saldırı sonucu öldü (27 Ağustos 1982).

Eylül 1982 Türkiye’nin Burgaz Başkonsolosluğu İdari Ateşesi Bora Süelkan katledildi (9 Eylül 1982).

Kasım 1982 Yeni anayasanın onaylanması için halk oylaması yapıldı (7 Kasım 1982): Danışma Meclisi Anayasa Komisyonu tarafından hazırlanan yeni Türkiye Cumhuriyeti Anayasası 7 Kasım 1982’de halkoyuna sunuldu ve yüzde 91.2 “evet” oyuyla kabul edildi. Yeni anayasanın kabulü ile Kenan Evren “Cumhurbaşkanı” sıfatını aldı. Siyasi Partiler Yasası 24 Nisan 1983’te yürürlüğe girdi ve yeni siyasi partilerin kurulması için siyasal faaliyetler kademeli olarak serbest bırakıldı.

Kasım 1982 Kenan Evren, Türkiye’nin 7. Cumhurbaşkanı oldu (9 Kasım 1982). 9 Kasım 1989’da görevi sona erdi.

1983

1983 Kuzey Kıbrıs Türk Cumhûriyeti kuruldu: Kurucusu Rauf Denktaştır. Kuzey Kıbrıs’ta kurulan devletin başkenti Lefkoşa şehridir.

Ocak 1983 Levon Ekmekçiyan, 1982 yılı Esenboğa baskını nedeniyle Ankara’da idam edildi (29 Ocak 1983).

Mart 1983 Yeni ‘Siyasi Partiler Yasası’, Danışma Meclisi’nce kabul edildi (3 Mart 1983 Türkiye).

Mart 1983 Türkiye’nin Belgrad Büyükelçisi Galip Balkar’a 2 terörist tarafından 9 Martta silahlı saldırı düzenlendi. Olayda ağır yaralanan Balkar, 11 Mart’ta hayatını kaybetti. Olayda, bir Yugoslav öğrenci de öldü. Saldırıyı yapan Kirkor Levonyan ile Raffi Aleksandır, olaydan tam bir yıl sonra 9 Mart 1984’de 20’şer yıl ağır hapis cezasına çarptırıldılar (9 Mart 1983).

Nisan 1983 Milli Güvenlik Konseyi, Siyasi Partiler Yasası’nı kabul etti ve yayınladığı 76 numaralı bildiri ile siyasal faaliyetleri serbest bıraktı. Ancak yeni kurulacak partilerin kurucularının MGK tarafından inceleneceği ve ve özel yasak getirilebileceği açıklandı (24 Nisan 1983 Türkiye).

Mayıs 1983 Türk Lirası, Kıbrıs’ta resmi para oldu. Yeni uygulamaya göre 1 Kıbrıs Lirası’na 36, maaşlarda 40 lira verileceği ifade edildi. KTFD yetkilileri daha önce ulusal para olan Kıbrıs Lirası’nın da döviz işlemi göreceğini bildirdiler (16 Mayıs 1983).

Mayıs 1983 12 Eylül 1980 ihtilalinden sonraki yeni dönemin ilk siyasi partisi olan Milliyetçi Demokrasi Partisi kuruldu. Genel Başkanlığı’na emekli orgeneral ve eski büyükelçi Turgut Sunalp’ın getirildiği partinin 42 kurucu üyesi arasında Emekli Org. Eşref Akıncı, Prof. Yılmaz Altuğ, İktisatçı İmren Aykut, Eğitimci Ö. Zekai Baloğlu, Yüksek Petrol Mühendisi Turgut Gülez, sanayici Şinasi Ertan, tarihçi T. Yılmaz Öztuna gibi tanınmış isimler yer aldı (16 Mayıs 1983 Türkiye).

Mayıs 1983 Anavatan Partisi (ANAP) kuruldu. Kurucuları arasında Turgut Özal, Hüsnü Doğan, Vehbi Dinçerler, Prof. Ercüment Konukman, Leyla Yeniay Köseoğlu, Adnan Kahveci, Mesut Yılmaz, Sudi Türel, Vural Arıkan, Bedrettin Dalan gibi isimlerin bulunduğu parti sağ çizgide politika yapmaya başladı (20 Mayıs 1983 Türkiye).

Mayıs 1983 Halkçı Parti (HP) kuruldu. Sol çizgideki partinin genel başkanlığına avukat Necdet Calp getirildi. Kurucuları arasında Mucip Ataklı, M. Turan Beyazıt, Bahriye Üçok, Aytekin Yıldız, Günseli Özkaya, Neriman Elgin, M. Kemal Palaoğlu, Bilal Şişman gibi isimler yer aldı (20 Mayıs 1983 Türkiye).

Mayıs 1983 Büyük Türkiye Partisi (BTP) kuruldu. Başlangıçta, Hür Demokrasi Partisi adı üzerinde durulduysa da daha sonra bundan vazgeçildi. Emekli Orgeneral Ali Fethi Esener’in genel başkan seçildiği partinin kurucuları arasında Refaaddin Şahin, Halil Akaydın, Mehmet Gölhan, Oğuz Gökmen, İhsan Göksel, Hasan Türkay, Refik Işıtman, Rüştü Naiboğlu da yer aldı. Parti, Milli Güvenlik Konseyi’nin 31 Mayıs 1983 günü yayınladığı 79 sayılı bildiri ile kapatıldı (20 Mayıs 1983).

Haziran 1983 Sosyal Demokrasi Partisi (SODEP) kuruldu. Genel Başkanlığına Profesör Erdal İnönü’nün getirildiği partinin 42 kurucusu arasında Prof. Dr. Türkan Akyol, İsmail Hakkı Birler, Doç. Dr. Türker Alkan, Tekin Alp, Kamil Karavelioğlu, Cezmi Kartay, Cahit Külebi, Yiğit Gülöksüz, Oktay Ekşi, Doç. Dr. Korel Göymen de yer aldı. Aralarında genel başkan Erdal İnönü’nün de bulunduğu 21 üye Milli Güvenlik Konseyi tarafından veto edildi. Onların yerine gösterilen üyelerden de 13’ü vetoya uğradı (6 Haziran 1983 Türkiye).

Haziran 1983 İstanbul Kapalıçarşı’da bir terörist tarafından halkın üzerine ateş açıldı. Olayda 2 kişi öldü, 21 kişi de yaralandı. Saldırgan, olay yerinde öldürüldü. Olayı bir Ermeni teröristin yaptığı anlaşıldı (16 Haziran 1983 Türkiye).

Temmuz 1983 Türkiye’nin Brüksel İdari Ataşesi Dursun Aksoy, bir Ermeni teröristin tabancayla düzenlediği suikast sonucu öldürüldü. Katil olaydan sonra kaçarken, suikast Asala ve Adalet Komandoları adlı örgütler tarafından ayrı ayrı üstlenildi (14 Temmuz 1983).

Temmuz 1983 THY’nin Paris Orly havalimanındaki bürosu önünde bomba patladı. Olayda 2’si Türk, 4’ü Fransız, 1’i Amerikalı, 1’i İsveçli olmak üzere 8 kişi öldü, 28’i Türk, 63 kişi de yaralandı. Bu olay tarihe “Orly Katliamı” olarak geçti (15 Temmuz 1983).

Temmuz 1983 Refah Partisi kuruldu. Partinin 33 kişilik kurucu listesinde Numan Kılıç, Ahmet Tekdal, Zeki Büyüközer, Rıza Ulucak, Nuri Aksoy, Osman Aslan, Numan Çoban, Muharrem Kuru, Abdurrahman Serdar gibi isimler yer aldı. Sağ çizgide yer alan partinin kurucularından 29’u MGK tarafından veto edildi. Bunların yerine gösterilen yeni isimlerden 25’i de yine MGK’nın vetosuna uğradı. 24 Ağustos 1983 günü saat 17.00’ye kadar 30 kurucu üyesi MGK tarafından onaylanmayan partilerin seçimlere katılmayacağı hükmü de partiyi etkiledi. Refah’ın bu konuda Yüksek Seçim Kurulu’na yaptığı başvuru da reddedildi ve RP seçime giremedi (19 Temmuz 1983 Türkiye).

Temmuz 1983 Türkiye’nin Lizbon Büyükelçiliği, 5 Ermeni terörist tarafından basıldı ve bina içindekiler rehin alındı. Baskın sırasında büyükelçilik Müsteşarı Yurtsev Mıhçıoğlu’nun eşi Cahide Mıhçıoğlu hayatını kaybetti. Saldırıyı “Ermeni Devrimci Ordusu” adlı örgüt üstlendi (27 Temmuz 1983).

Kasım 1983 12 Eylül 1980 ihtilalinden sonra Türkiye’de gerçekleştirilen ilk demokratik milletvekili genel seçimlerinden ANAP birinci parti olarak çıktı, ‘Özallı Yıllar’ başladı: 6 Kasım 1983 seçimlerine yalnızca ANAP, MDP ve HP katıldı ve yüzde 45.1’lik oy alan ANAP tek başına iktidar oldu. Milletvekilliklerin partilere göre dağılımı şöyle oldu: ANAP: 212, (yüzde 45), HP: oyla 117 (yüzde 30.4), Milliyetçi Demokrasi Partisi (MDP) oyla 71 (yüzde 23.2). ANAP, Bingöl listesinde bir eksik adayla seçime katıldığından, kazandığı milletvekili sayısı 211’e düştü (6 Kasım 1983). 24 Kasım 1983’te toplanan TBMM’de başkanlık divanının oluşmasıyla MGK’nın görevi sona erdi. MGK’nın dört üyesi “Cumhurbaşkanlığı Konseyi Üyesi” olarak göreve başladı. 13 Aralık’ta ise Turgut Özal başkanlığında I. ANAP Hükümeti kuruldu. Turgut Özal’ın liderliğindeki ANAP, 1983 seçimlerinde tek başına iktidara gelmiş, 1987 seçimlerinde de iktidarda kalma başarısını sürdürmüştü.

Kasım 1983 Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti kuruldu: KTFD Meclisi, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) adında bağımsız bir devlet kurulduğunu dünyaya ilan etti. KKTC’nin kurulması, Rum tarafının, Yunanistan’ın ve Batılı devletlerin yanısıra BM Güvenlik Konseyi’nin de tepkisini çekti. Güvenlik Konseyi, 18 Kasım’da aldığı bir kararla, bağımsızlık kararını kınadı. Türkiye’ye yakın bazı devletler, KKTC’yi tanımanın eşiğine gelmişlerdi ki, ABD ve İngiltere’nin baskıları ile bu kararlarından vazgeçtiler. 13 Mayıs 1984’te de BM Güvenlik Konseyi 550 sayılı kararı ile KKTC’nin ilanını ‘ayrılıkçı bir hareket’ olarak nitelendirdi (15 Kasım 1983).

Kasım 1983 BM Güvenlik Konseyi, KKTC’yi tanımayı reddetti (18 Kasım 1983).

1984

Ocak 1984 Türk Parasını Koruma Kanunu’nda yapılan bir değişiklikle döviz taşımak suç olmaktan çıktı (6 Ocak 1984).

Mart 1984 36 yabancı bankanın, Merkez Bankası’na 300 milyon dolarlık kredi açmasına ilişkin anlaşma imzalandı (14 Mart 1984).

Mart 1984 Türkiye’nin Tahran Büyükelçiliği Ticaret Müşavir Yardımcısı Işıl Ünel’in otomobiline bomba yerleştirmeye çalışan bir terörist, bombanın elinde patlaması sonucu öldü (27 Mart 1984).

Mart 1984 Türkiye’nin Tahran Büyükelçiliği Başkatibi Hasan Servet Öktem ve Büyükelçilik Ataşe Yardımcısı İsmail Pamukçu, evlerinin önünde uğradıkları silahlı saldırıda yaralandılar (28 Mart 1984).

Nisan 1984 IMF ile yeni Stand-By anlaşması imzalandı. Anlaşmaya göre Türkiye, 4 taksitle 240 milyon Dolar kredi alacak (6 Nisan 1984).

Nisan 1984 Türkiye’nin Tahran Büyükelçiliği Sekreteri Şadiye Yönder’in eşi, İran ile Türkiye arasında ticaret yapan işadamı Işık Yönder, bir ASALA militanı tarafından öldürüldü (28 Nisan 1984).

Mayıs 1984 Türkiye’de F-16 savaş uçaklarının yapımına ilişkin anlaşma, Ankara’da General Dynamics firmasıyla Türkiye arasında imzalandı (2 Mayıs 1984).

Haziran 1984 Türkiye’nin Viyana Büyükelçiliği Çalışma Ateşesi Erdoğan Özen, otomobiline yerleştirilen bombanın patlaması sonucu öldü. Olayı, “Ermeni Devrimci Ordusu” adlı örgüt üstlendi (20 Haziran 1984).

Ağustos 1984 Türkiye ile Irak arasında ikinci petrol boru hattının kurulmasına ilişkin anlaşma imzalandı (6 Ağustos 1984).

Ağustos 1984 PKK, 15 Ağustos 1984’te gerçekleştirdiği Eruh ve Şemdinli baskınlarıyla Hezen Rızgariya Kürdistan adlı askeri kanadının kuruluşunu ilan etti (15 Ağustos 1984). PKK’nın 15 Ağustos 1984-20 Şubat 2000 tarihleri arasında gerçekleştirdiği toplam 21 bin 866 kanlı saldırı, katliam vb. kanlı eylemlerin bilançosu şöyledir: 6 bin 751 silahlı saldırı, 8 bin 581 güvenlik kuvvetleriyle çatışma, 3 bin 519 mayın döşeme ve bombalama suretiyle patlama, 411 gasp, 1076 yol kesme ve adam kaçırma, 676 bildiri dağıtma, 852 kanunsuz toplantı. Bu olaylar sırasında 4 bin 27 asker, 1265 geçici köy korucusu, 254 polis şehit olurken, 11 bin 387 güvenlik görevlisi ve sivil ise yaralandı. PKK’ya karşı güvenlik güçlerince yurtiçinde yapılan operasyonlarda; bu kanlı olaylara neden olan; 18 bin 958 terörist ölü, 706 terörist yaralı, yardım ve yataklık yapanlar da dahil olmak üzere toplam 58 bin 165 terörist etkisiz hale getirildi. Operasyonlar sırasında 2 bin 192 militan ise teslim oldu.

1983- 1989 Bulgaristan yönetiminin Bulgaristan Türklerine yönelik kültürel soy kırım politikası uygulaması: Bulgaristan 1984-1985 yıllarında Türkçe isimleri yasaklayarak Türkleri asimile etmeye çalışmış, bu olmazsa göçe zorlamıştır. 1989 yılında 160.000 kadar Türk Türkiye’ye göç etmiştir. Sonraki yıllarda bu sayı 300.000’e ulaşmıştır.

1982- 1990 KKTC’nin kurulmasından sonra toplumlararası görüşmeler yeniden başladı. KKTC kurulurken, 1977-79 zirve anlaşmalarına atıfta bulunularak, iki toplumlu, iki kesimli federal bir çÖzime kapılar açık bırakılmıştı. Görüşmeler sürecinde, New York’ta 17 Ocak 1985’te ve 29 Mart 1986’da BM Genel Sekreteri’nin hazırlamış olduğu ‘Kıbrıs Üzerine Anlaşma Taslağı’, Kıbrıs Türkleri tarafından kabul edilip, Rumlar tarafından reddedildi. 22 Mayıs 1987’de AB ve ‘Kıbrıs’, 18 aylık görüşmeler sonucunda Gümrük Birliği protokolü başlattı. Ocak 1988’de anlaşmanın tüm Ada’yı kapsamasına karar verildi. 1990’daki iki taraf arasındaki New York Zirvesi de başarısızlıkla sonuçlandı.

1985

Ocak 1985 Tacikistan’ın başkenti Duşanbe’de Rus karşıtı ayaklanma (Ocak 1985).

Mart 1985 Mikhail Gorbachev, Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreterliği’ne getirildi (Mart 1985).

Nisan 1985 Çırağan Sarayı’nın 49 yıllığına İngiliz otelcilik firması Trust House Perte’a kiralanmasıyla ilgili anlaşma imzalandı (19 Nisan 1985).

Nisan 1985 Sabah Gazetesi kuruldu (22 Nisan 1985).

1983- 1989 Andrei Gromiko (Sovyetler Birliği).

1986

Eylül 1986 Desmond Tutu,Güney Afrika’da ilk siyah Anglikan Kilisesi lideri oldu (7 Eylül 1986).

Ekim 1986 PKK’nın III. Kongresi: Lübnan’ın Bekaa Vadisi’nde bulunan Mahsum Korkmaz akademisi adlı terör kampında 3. Kongre yapıldı. Bu kongrede uluslararası ittifaklar, askeri aparat, parti ve cephe örgütlenmeleri yönünde kararlar alındı. HRK adlı askeri aparatın ismi Kürdistan Ulusal Kurtuluş Ordusu olarak değiştirildi. PKK terör örgütü, 21 Mart 1985 tarihinde ise çeşitli toplum kesimlerinde cephe örgütlenmesini gerçekleştirmek üzere ERNK’yı Kürdistan Halk Kurtuluş Cephesi’ni ilan ederek halk üzerindeki etkinliğini ERNK eliyle, sıcak çatışmaları da ARGK eliyle yapmaya başladı. Terör örgütü, ERNK ve ARGK’nin kurulmasını ilan ederek halk savaşlarının 3 temel unsuru olan Parti PKK (Kürdistan İşçi Partisi), Cephe ERNK (Kürdistan Halk Kurtuluş Cephesi), Ordu ARGK (Kürdistan Halk Kurtuluş Ordusu) örgütlenmesini tamamlamış oldu (26-30 Ekim 1986).

Aralık 1986 Kazakistan’ın başkenti Alma-Ata’da Rus karşıtı ayaklanma vuku buldu (17-18 Aralık 1986) .

1987

Ağustos 1987 PKK’nın Katliamları: Siirt-Eruh-Bağgöze bucağı, Kılıçkaya köyü Çağlayan (Milan) mezrasına yapılan saldırıda 2’si çocuk, toplam 25 vatandaşımız hayatını kaybetmiştir (18 Ağustos 1987) .

Ekim 1987 PKK’nın Katliamları: Şırnak-Meşeiçi köyü Çobandere mezrasına yapılan silahlı saldırıda 13 vatandaşımızı katletmiştir (10 Ekim 1987).

Ekim 1987 Kapatılan TİP’in Genel Başkanı Behice Boran, Belçika’da öldü (11 Ekim 1987 Türkiye).

1988

1986 Irak Milli Türkmen Partisi kuruldu. Parti Bağdat rejiminin baskıcı, acımasız politikalarını dikkate alarak kendini Irak’ın Kuveyt’i işgal etmesinden sonra 1991 ‘de deklare etti. Irak Milli Türkmen Partisi’nin deneyimli ve idealist yöneticilerinin çabaları neticesinde dünya, Türkmen varlığından haberdar oldu. IMTP yöneticileri Riyad, Beyrut, Londra ve ABD’de yapılan toplantılara iştirak ettiler. ABD, İngiltere gibi Irak sorunu ile yakından alakalı devletlerin başkentlerini ziyaret ederek görüşmelerde bulundular. Avrupa Parlamentosu gibi önemli mahfillerde Kürtlerle eşit temsil edilmeyi başardılar.

Mart 1988 PKK’nın Katliamları: Siirt-Eruh-Yağızoymak köyü civarında koyun otlatan çobanlardan 9’u teröristler tarafından boğularak katledilmiştir (29 Mart 1988).

Mayıs 1988 PKK’nın Katliamları: Hakkari-Uludere-Ortabağ köyüne yapılan silahlı saldırıda 6 vatandaşımız katledilmiştir (2 Mayıs 1988).

Mayıs 1988 PKK’nın Katliamları: Şırnak-Taraklı ve üç kardeşler mezrasına saldıran teröristler 5’i kadın toplam 13 vatandaşımız katledilmiştir (7 Mayıs 1988).

Mayıs 1988 PKK’nın Katliamları: Mardin, Nusaybin, Taşköy Balminin mezrasına saldıran teröristlerce 7’si çocuk olmak üzere toplam 10 vatandaşımız katledilmiş, 3 vatandaşımızda yaralanmıştır (8 Mayıs 1988).

1989

1989 İdil/Volga bölgesinde İslam’ın kabulünün 1100. yıldönümü kutlandı (Hicri takvime göre).

Şubat 1989 Özbekistan, Taşkent’te Rus karşıtı ayaklanmalar vuku buldu (Şubat 1989).

Haziran 1989 Özbekistan’da, Özbekler ve Mesket Türkleri arasında etnik çatışmalar vuku buldu (Haziran 1989).

Haziran 1989 Kazakistan, Novyi ‘Uzen’de ayaklanmalar (Haziran 1989).

Haziran 1989 Nazarbayev Kazakistan Komünist Partisi Başkanlığı’na getirildi (22 Haziran 1989).

Haziran 1989 Vidovdan günü kutlandı. Kosova’da Sırpların Osmanlılara yenilgisinin 600. yıldönümü kutlandı. Bir milyon Sırp’a hitap eden Miloşeviç, Sırpların egemenlik amaçlarını ilk kez kamuoyuna açıkladı (28 Haziran 1989).

Ekim 1989 7 bin Doğu Alman vatandaşı, çeşitli Doğu Avrupa ülkelerinden özel trenlerle Batı Almanya’ya geçti (1 Ekim 1989).

Kasım 1989 PKK’nın Katliamları: Hakkari-Yüksekova İkiyaka köyü Aşağımolla Yasin Mahallesine yapılan silahlı saldırıda 28 vatandaşımız katledilmiş, 2 vatandaşımız da yaralanmıştır (24 Kasım 1989).

Aralık 1989 Türkler; komünist rejimin devrilmesinden sonra, Romanya Demokrat Türk Müslüman Birliği’ni kurdular (29 Aralık 1989). Bu birlik ne yazık ki kısa bir süre sonra; Romanya Türkleri’nin Demokratik Birliği, Romanya Tatar-Türk Müslümanlarının Demokrat Birliği olarak ikiye ayrıldı. Bu iki topluluk, girişimler sonucu 30 Temmuz 1994’te Türk-Tatar Birlikleri Federasyonu altında

birleşmişlerdir. Romanya’da, milli azınlıkların birlikleri bir siyasi parti statüsünde kabul edilmekte ve birer milletvekiliyle mecliste temsil edilmektedirler. Türk azınlık bu birlikler aracılığı ile Romen Meclisi’nde temsil edilmektedir.

1990

1990 Tataristan Cumhuriyeti bağımsızlığını ilan etti.

1990 BM Güvenlik Konseyi’nin 649 sayılı kararını aldı: Bu kararla BM, Ada’daki her iki tarafı da, kabul edilebilir bir çÖzim bulma yolunda çaba göstermeye çağırdı. Aynı karar, böyle bir çÖzimün iki toplumlu, iki kesimli bir anlayışa sahip olması ve çÖzimün siyasi olarak iki eşit toplum liderinin direkt görüşmeleri yoluyla sağlanması gerektiğini vurguladı. Kararın, Kıbrıs sorununu 1974’te değil de, 1960’lara hatta öncelerine dayandırması bir başka önemli nokta idi. 1990 Temmuzu’nun ilk haftası içinde Kıbrıs Rum Yönetimi “Kıbrıs” adına AB’ye üyelik için başvurdu. BM’nin ve Türk tarafının uyarılarına rağmen topluluk 11 Eylül 1990’da bu başvurunun normal süreç içinde değerlendirilmesini kararlaştırdı.

Şubat 1990 Tacikistan’da etnik ayaklanmalar (Şubat 1990).

Şubat 1990 Belgrad hükümeti, Kosova’da göstericilere karşı tank ve savaş uçağı kullandı (1 Şubat 1990).

Haziran 1990 SHP’den ayrılan Güneydoğu kökenli bazı milletvekilleri, Halkın Emek Partisi’ni (HEP) kurdular (7 Haziran 1990 Türkiye).

Temmuz 1990 Kosova Prizren’de Türk Demokratik Birliği Partisi kuruldu. Partinin kurulmasıyla bunalımlı günler geçiren Türk toplumu rahatlamıştır. Ayrıca Türk okullarının kapatılması ve Türk soyluların maruz kalabilecekleri ayırımcılık büyük ölçüde giderilmiştir (19 Temmuz 1990).

Ağustos 1990 Irak ordusu Kuveyt’i 18 bin kilometrekarelik, 967 bin nüfuslu ülkeyi 4 saatte işgal etti. Irak Devlet Başkanı Saddam, işgale gerekçe olarak Kuveyt’in bol petrol üretip fiyatları düşürmesini gösterdi ve Kuveyt’i Irak’ın ili olarak ilan etti. İşgal tüm dünyadaki tepkiyle karşılanırken, Türkiye-Irak petrol boru hattının kapatılması gündeme geldi (2 Ağustos 1990).

Aralık 1990 Cumhuriyet Yüksek Konseyi tarafından Karakalpakistan’ın özerkliği kabul edilerek Özbekistan’ın ilk ve tek özerk cumhuriyeti olduğu onaylandı (1 Aralık 1990).

Aralık 1990 Aliya İzzetbegoviç, Bosna-Hersek devlet başkanlığına seçildi (20 Aralık 1990).

1991

1991 Sovyetler Birliği’nin dağılması ve ardından Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan Cumhûriyetleri’nin bağımsızlık ilanları (Yaz 1991).

1991 Irak’ın Kuveyt’i ilhakına karşı yapılan Körfez savaşı, Orta Doğu’daki dengeyi korumak için Filistin Devleti’nin diplomatik açıdan yeniden düşünülmesine sebep oldu. Kasım ayında İspanya’da, İsrail ve Arap devletlerinin katıldığı bir barış konferansı yapıldı.

1991 Çeçenler milli bağımsızlık hareketi başlattılar ve Rusya ile federatif mukaveleyi imzalamadılar. Yine aynı tarihte Çeçen ve İnguş cumhuriyetleri olmak üzere ikiye ayrıldılar. Çeçenler, 10. yüzyıldan sonra uzun bir dönem boyunca Ortodoks rahiplerin yönetiminde yaşadılar. 17. yüzyılda bölgede yayılmaya başlayan Müslümanlık 19. yüzyıl ortalarında birinci din durumuna geldi. Çeçenler, batıda aynı dili konuştukları İnguşların yaşadığı bölgenin 1774’te Rusya’nın eline geçmesiyle uzun yıllar diğer Kafkas halklarıyla birlikte Ruslara karşı direndiler. 1917 Ekim devriminden sonra Terek- Dağıstan yerel hükümetine bağlandılar. 1920’de Sovyetler bölgede kesin denetimi sağladılar.

1991 Cumhurbaşkanı Turgut Özal, Kıbrıs konusunda bir ‘dörtlü konferans’ toplanmasını önererek, o güne kadar sorunun iki toplum arasında görüşülmesi gerektiğini savunagelmiş olan Türkiye’nin bu anlayışına da değişiklik getirdi. Özal’ın önerisine göre Kıbrıs sorunu, KKTC, Kıbrıs Rum Yönetimi, Türkiye ve Yunanistan arasında ele alınmalıydı. 28 Haziran 1991’de BM Genel Sekreteri Perez de Cuellar, BM Güvenlik Konseyi’ne sunduğu raporda Türkiye’nin önerdiği Dörtlü Zirve Toplantısı’nı kabul ettiğini belirtti.

1991 Kırım Devlet Üniversitesi’nde Tatar Türkçesi ve Edebiyatı Bölümü açıldı. 1995 yılına kadar bu bölüme her yıl 50 öğrenci kabul ediliyordu. Ancak, 1996 yılından itibaren sayı düşürülerek 30 öğrenci kabul edilmeye başlandı.

1991 Tataristan Özerk Cumhuriyeti’nde Meclis ve Cumhurbaşkanı seçimi yapıldı. Cumhurbaşkanlığına Mintimir Şeymiyev seçildi.

Ocak 1991 Ermeniler, Hacılar kentine bombalı saldın düzenledi. Saldırıda 3 Sovyet askeri ile 2 Azeri öldü. Ermeniler ayrıca, Azerbaycan’ın Sesi gazetesi muhabiri Savâtin Askerova’yı katletti (21 Ocak 1991).

Şubat 1991 Elmira Kafarova, Azerbaycan Yüksek Sovyet Başkanlığına seçildi (5 Şubat 1991).

Şubat 1991 Bakü’de, Transkafkasya Müslümanları Dinişleri Başkanlığı’na bağlı faaliyetlerini sürdüren medrese, İslam Enstitüsü’ne dönüştürüldü (22 Şubat 1991).

Nisan 1991 Azerbaycan’ın Kazak bölgesine, sılahlı bir Ermeni grubu saldırdı. Olay üzerine Sovyet ordu birlikleri ile Ermeniler arasında çıkan çatışmada, 15 Ermeni hayatını kaybetti (3 Nisan 1991).

Nisan 1991 Karabağ’da, Ermeniler ile Azeriler arasında çatışmalar çıktı. Azeri köyleri Ermeniler tarafından top ateşine tutuldu (13 Nisan 1991).

Nisan 1991 Suşa kasabasına bağlı Azeri köyleri, Ermeni köylerinden açılan top ve makineli tüfek ateşine maruz kaldı. Olayda 3 Azeri öldü, 3 ev yıkıldı, 3 ev de oturulamaz hale geldi (23 Nisan 1991).

Nisan 1991 Karabağ bölgesinde, 4 Azeri güvenlik görevlisi öldürüldü. Olayı “Karabağ Savaşçıları” adlı örgüt üstlendi (26 Nisan 1991).

Haziran 1991 Türkiye ve KKTC, aldıkları kararlarla her iki ülkeye giriş çıkış yapacak kişilerde pasaport zorunluluğunu kaldırdı. Giriş ve çıkışlar için yalnızca nüfus cüzdanının yeterli olacağı açıklandı (13 Haziran 1991).

Haziran 1991 ANAP Üçüncü Olağan Genel Kongresi’nde Mesut Yılmaz, rakibi Yıldırım Akbulut’u 100 oy geride bırakarak, 623 oyla genel başkanlığa seçildi. Diğer aday Hasan Celal Güzel, ilk turda 20 oyda kalınca başkanlık yarışından çekildi ve daha sonra da partiden istifa etti (15 Haziran 1991 Türkiye).

Ağustos 1991 Azerbaycan istiklalini ilan etti (30 Ağustos 1991).

Ağustos 1991 Özbekistan istiklalini ilan etti (31 Ağustos 1991).

Ağustos 1991 Kırgızistan istiklalini ilan etti (31 Ağustos 1991).

Ekim 1991 Azerbaycan bağımsızlığını ilan etti: Azerbaycan’da Halk oylaması yapılarak Azerbaycan’ın istiklali kesinleşti. Azerbaycan’ın istiklalini ilk tanıyan ülke Türkiye oldu (18 Ekim 1991).

Ekim 1991 Türkmenistan bağımsızlığını ilan etti (27 Ekim 1991).

Kasım 1991 Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti’nin eski itibarı iade edilmiştir. Rusya, onlara haksızlık edilerek sürgüne gönderildiklerini kabul etmiş ve Cumhuriyetin itibarını iade etmiştir (17 Kasım 1991).

Aralık 1991 Kazakistan istiklalini ilan etti (16 Aralık 1991).

Aralık 1991 Yakutistan’da doğrudan başkanlık seçimi yapıldı. Başkan göreve gelir gelmez birinci iş olarak cumhuriyetin adını “Saha Cumhuriyeti” olarak ilan etti. Yakutlar Orhun kitabelerinde de Kurıkan adıyla geçmektedir. Daha sonra ku-zeye çekilen Yakutların ana Türk kütlesiyle bağları kopmuştur. Bu yüzden Saha (Yakut) Türkçesi Türkiye Türkçesinden ve diğer Türk lehçelerinden biraz uzaktır. Sahalar’ın tarihte 10 asra yakın bir süre varlıklarını sürdüren İskit (Saka) Türklerinin bir uzantısı oldukları da uzmanlarca belirtilmektedir. Kendilerine Saha demeleri de, buna bir delil sayılmaktadır (20 Aralık 1991).

Aralık 1991 PKK’nın Katliamları: İstanbul-Bakırköy İstanbul Caddesi üzerinde terör örgütü PKK lehine sloganlar atarak kanunsuz gösteri yürüyüşü yapan 40-50 kişilik bir grup Egebank, Kit, Arçelik, Emlak Bankası, Çetinkaya Mağazalarına molotof kokteyl atmış, Çetinkaya Mağazası’nda çıkan yangın sonucu 3 erkek, 1 çocuk, 7 kadın toplam 11 vatandaşımız hayatını kaybetmiş, 14 vatandaşımız yaralanmış, olayla ilgili olarak 47 kişi yakalanmıştır (25 Aralık 1991).

1992 Tataristan Özerk Cumhuriyeti: SSCB’nin dağılmasıyla Tataristan’da da geniş çapta bir milli kurtuluş hareketi başladı. Tataristan tam siyasi bağımsızlığını ilan etti ve Rusya’dan ayrılma niyetini bildirdi.Ancak Rusya Parlamentosu buna ret cevabı verdi. Bugün başkenti Kazan şehri olan Tataristan, Rusya Fedarasyonu’na bağlı özerk bir Türk cumhuriyetidir.

Ocak 1992 Karadziç liderliğinde Bosnalı Sırplar “Bosna Hersek Sırp Cumhuriyeti”ni kurduklarını açıkladılar (9 Ocak 1992).

Şubat 1992 Hırvatlar ve Müslümanlar Bosna Hersek’te yapılan referandumda bağımsızlık için oy kullandılar. %63 Evet oyu çıkarken, referanduma katılma oranı %95.9 olarak gerçekleşti. Sırplar Referandumu boykot ettiklerini açıkladılar (29 Şubat 1992).

Mart 1992 PKK’nın Katliamları: Şırnak-Cizre ilçe merkezinde toplanan bir grup, PKK lehinde slogan atarak yürüyüşe geçtiği sırada Cizre’nin Güneydoğusundaki Saklan deresi istikametinden 1000-1500 kişilik PKK bayraklı bir grupta Cizre ilçesine doğru yürüyüşe geçmiş, ilçe merkezinde topluluk içerisinden Güvenlik Kuvvetlerine ateş açılmış, çıkan olayda 13 vatandaşımız katledilmiş, 26 sivil de yaralanmıştır (21 Mart 1992).

Nisan 1992 Bosna Hersek hükümeti ülkede olağanüstü hal ilan etti. Bütün Nisan ayı boyunca Sırplar Saraybosna çevresinde daha önce JNA’dan devraldıkları mevzilerden şehre ağır silahlarla ateş açmaya başladılar (8 Nisan 1992).

Nisan 1992 Bosna Hersek AGİK’e kabul edildi (30 Nisan 1992).

Mayıs 1992 İzzetbegoviç görüşme dönüşünde Saraybosna havaalanında esir alındı (2 Mayıs 992).

Mayıs 1992 Bosna Hersek Savunma Bakanlığı kendi düzenli ordusunu kurmaya başladı (20 Mayıs 1992).

Haziran 1992 Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı seçimlerini Halk Cephesi Lideri Ebulfez Elçibey kazandı (7 Haziran 1992).

Haziran 1992 Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi 1.100 BM askeri ve 60 askeri gözlemciyi Saraybosna’ya gönderme kararı aldı. Aynı tarihte alınan 758 no’lu kararda ise Saraybosna’da Butmir havaalanının insanı yardıma açılması için Sırpların burayı boşaltması istendi (8 Haziran 1992).

Haziran 1992 Hırvat Savunma Konseyi Birlikleri (HVO) Mostar’ı işgal etmeye başladı (18 Haziran 1992).

1993

1993 AB, Haziran 1993’te Kıbrıs’ın tam üyelik için gerekli şartları taşıdığını belirten görüşünü yayınladı. Aynı yıl Yunanistan ve Kıbrıs Rum kesimi arasında Ortak Savunma Doktrini imzalandı.

Ocak 1993 MHP’nden ayrılan Muhsin Yazıcıoğlu önderliğinde, Büyük Birlik Partisi kuruldu (29 Ocak 1993 Türkiye).

Mart 1993 ABD, Doğu Bosna’ya hava köprüsü kurdu (1 Mart 1993).

Mart 1993 Saraybosna yılın en şiddetli topçu ateşi altında kaldı (21 Mart 1993).

Mart 1993 Bu tarihe kadar Sırpların Boşnaklar üzerine uçak ve helikopterlerle 700’den fazla saldırı gerçekleştirdiğini tespit eden BM, şiddet kullanarak uçuş yasağını gerçekleştireceğini açıkladı (31 Mart 1993).

Nisan 1993 NATO uçakları Bosna hava sahasındaki uçuş yasağını denetleme görevine başladı (12 Nisan 1993).

Mayıs 1993 Bosnalı Sırpların parlamentosu VOBP, reddedildi (6 Mayıs 1993).

Mayıs 1993 Süleyman Demirel, Türkiye’nin 9. Cumhurbaşkanı oldu (16 Mayıs 1993). 16 Mayıs 2000’de görevi sona erdi.

Temmuz 1993 Anayasa’nın 133. Maddesinde değişiklik öngören tasarı, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi. Böylece, özel radyo-televizyon işletilmesi ve kurulması serbest bırakıldı (8 Temmuz 1993 Türkiye).

1994

1994 BM Genel Sekreteri Butros Gali’nin girişimleriyle Kıbrıs’ta ortak anlaşma zemininin oluşturulması amacıyla ‘Güven Arttırıcı Tedbirler Paketi’ düzenlendi. ABD’nin destek verdiği pakete Rum tarafı karşı çıkınca 1994’te rafa kaldırıldı. 1996-3 Haziran’da bir Kıbrıslı Rum asker, BM denetimindeki bölgede bir Kıbrıslı Türk asker tarafından vurularak öldü. 11 Ağustos 1996’da Kıbrıslı Rum motosikletçiler, Yeşil Hat’tı geçmeye kalkışınca Kıbrıslı Türk göstericiler ve Türk askerleri ile çatıştı. 70’ten fazla kişi yaralandı. Bir Kıbrıslı Rum öldü. 14 Ağustos 1996’da Kıbrıs’ta Derinya bölgesinde Türk güvenlik güçleri, Türk bayrağını indirmeye kalkışan bir Rum gencine ateş açtı. Rum genç öldü. 8 Eylül 1996’da Güney Kıbrıs tarafından açılan ateş sonucu bir Türk askeri şehit oldu, biri yaralandı. 13 Ekim 1996’da Kıbrıs Türk kesimine geçen bir Rum, askerlerce öldürüldü. 6 Şubat 1997’de Kıbrıslı Türk ve Rumlar birbirine ateş açtı. Ölen veya yaralanan olmadı.

1994 Tataristan ile Rusya Cumhuriyeti arasında İkili Devlet Anlaşması imzalandı.

Şubat 1994 PKK’nın Katliamları: İstanbul-Tuzla istasyonunda tren beklerken çöp bidonuna PKK terör örgütü mensuplarınca yerleştirilen bombanın patlaması sonucu (5) askeri öğrenci hayatını kaybetmiş, 16 askeri öğrenci ve 11 er yaralanmıştır (12 Şubat 1994).

Nisan 1994 Alman Hükümeti, NATO askeri yardımı çerçevesinde Türkiye’ye verilen silahların sevkiyatını, “iç çatışmalarda kullanıldığı” gerekçesiyle geçici olarak durdurdu. Böylece 15 Nisan’da gönderilmesi planlanan optik cihazlar, yedek parçalar ve Fantom-4 modeli uçakların teslimi durduruldu (8 Nisan 1994).

Nisan 1994 RP Genel Başkanı Necmettin Erbakan’ın partisinin grup toplantısında kullandığı ‘İktidara geleceğimiz kesindir. Bu geçiş tatlı mı olacak, tatsız mı, canlı mı olacak, cansız mı, kanlı mı olacak kansız mı? Geçiş dönemi yumuşak mı olacak, sert mi?’ şeklindeki sözler ortalığı karıştırdı. Erbakan’ın sözleri kamuoyunda büyük tepki yaratırken, Ankara DGM Başsavcılığı soruşturma açtı (13 Nisan 1994 Türkiye).

Eylül 1994 Türkiye’ye 9 milyon ton petrol imkanı sağlayan Azeri Petrol Anlaşması Bakü’de imzalandı. Anlaşma, Amaco, BP, Statoil, Lugoil, Remco, Unical, Penzoil, Nacdermot ve TPAO’nun oluşturduğu konsorsiyum ile Azerbaycan Milli Petrol Şirketi Socar arasında imzalandı. Rusya, anlaşmayı tanımadığını açıkladı (20 Eylül 1994).

Ekim 1994 Genç Demokrat Parti MHP’ye katıldı (5 Ekim 1994 Türkiye).

Aralık 1994 Çeçenistan, Rus ordusu tarafından işgal edildi (11 Aralık 1994).

1995

Şubat 1995 İki sosyal demokrat parti, CHP ve SHP, CHP’nin çatısı altında birleşti. Bugün yapılan kurultayda, iki parti genel başkanının ittifakıyla Hikmet Çetin genel başkanlığa seçildi (18 Şubat 1995 Türkiye).

Nisan 1995 Irak Türkmen Cephesi kuruldu: Türkmen parti ve kuruluşlarını tek çatı altında toplamak amacı ile Ekim 1994’te Türkmen Cephesi kuruluş çalışmaları başlatıldı. 23 Nisan 1995’te Irak Türkmen Cephesinin kurulduğu resmen ilan edildi.

Mayıs 1995 PKK’nın Katliamları: İstanbul, Küçükçekmece Cennet Mahallesi, Hürriyet Caddesi üzerinde bulunan Nazlı Giyim Mağazasına kimliği teröristlerce molotof kokteyl atılmış, çıkan yangında 3 vatandaşımız ölmüş, 1 kişi de yaralanmıştır (4 Mayıs 1995).

Mayıs 1995 Türkiye-İran Doğalgaz Anlaşması Esenboğa Havaalanı Şeref Salonu’nda İran Petrol Bakanı Gulemreza Agazade ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Veysel Atasoy arasında imzalandı (5 Mayıs 1995).

Temmuz 1995 Srebrenica Katliamı: Bosna Savaşı’nın yaşandığı 11 Temmuz 1995’de, Birleşmiş Milletler tarafından güvenli bölge ilan edilen Srebrenica’yı ve kasabadaki mültecileri korumakla görevli Hollanda askerleri bölgeyi Sırp ordusuna teslim etti ve bu tarihten itibaren tarihin en acımasız katliamlarından biri yaşandı (11 Temmuz 1995).

Temmuz 1995 Türkiye’de ilk sivil anayasa değişikliği yapıldı (23 Temmuz 1995).

Aralık 1995 Ömrünü Doğu Türkistan davasına adayan İsa Yusuf Alptekin, Türkiye’de 95 yaşında öldü (17 Aralık 1995).

Aralık 1995 AB ile Türkiye arasında, Serbest Ticaret Anlaşması (tek taraflı Gümrük Birliği) parafe edildi (21 Aralık 1995).

Aralık 1995 Erken Genel Seçim yapıldı. Refah Partisi, çok az bir farkla seçimden birinci parti olarak çıktı (24 Aralık 1995 Türkiye).

1996

Şubat 1996 Türkiye-Türkmenistan doğalgaz anlaşması Ankara’da imzalandı (13 Şubat 1996).

Haziran 1996 PKK’nın Katliamları: Diyarbakır-Elazığ karayolu üzerinde bulunan Altındağ dinlenme tesislerine teröristler tarafından yapılan silahlı saldırı sonucu, 1 Uzman Çavuş, 1 Polis Memuru şehit olmuş, 6 vatandaşımız hayatını kaybetmiş, 1 Polis Memuru ile 11 vatandaşımız yaralanmıştır (22 Haziran 1996).

Ekim 1996 Türkiye-Bosna Hersek Ticaret ve Ekonomik İşbirliği anlaşması imzalandı (4 Ekim 1996) .

1997

Ocak 1997 SS-300 Füze Krizi (4 Ocak 1997): Kıbrıslı Rumların, Rusya’dan S-300, yerden havaya 150 km. menzilli füze alımına dair anlaşmaya imza koyması, uluslararası arenayı ve dolayısıyla hassas Türk-Yunan ilişkilerini karıştırdı. Türkiye, Kıbrıslı Türklerin güvenliğini tehdit edecek herhangi bir gelişmeye göz yummayacağını açıkladı. İngiltere ve BM de anlaşmaya sert tepki gösterdi. 24 Şubat 1997’de AB, Kıbrıs’ın AB’ye tam üyeliğine dair geleneksel tavrını değiştirerek, Kıbrıs’ın AB’ye tam üyeliğinin gerçekleşebilmesi için Ada’da önce siyasi çÖzimün şart olduğunu açıkladı ve Yunanistan da bu açıklamaya tepkilerini bildirdi. AB, ilk defa, topluluğa tam üyelik konusunda Kıbrıs Türklerinin de dikkate alınması gerektiğini, tam üyelik görüşmelerine Ada Türklerinin de katılması gerektiğini belirtmek suretiyle net şekilde ifade ediyordu. Yunanistan Dışişleri Bakanı Theodoros Pangalos, bu açıklamaların hemen ardından, AB’nin Doğu’ya doğru genişlemesini veto edeceğini açıkladı.

Ocak 1997 Rusya, barış anlaşması gereğince Çeçenistan’daki askerlerini geri çekti (5 Ocak 1997) .

Şubat 1997 Kamuoyunda Post-Modern Askeri Darbe olarak da nitelendirilen 28 Şubat Süreci başladı (28 Şubat 1997 Türkiye).: Milli Güvenlik Kurulu 28 Şubat 1997 tarihli toplantısında, irtica tehlikesinin tırmanmakta olduğu uyarısını yapınca yeni bir süreç başladı. Bu gerilimli süreçte, Başbakan Erbakan görevi hükümet ortağı DYP’nin Genel Başkanı Çiller’e devretmek amacıyla 18 Haziran 1997’de istifa etti. Cumhurbaşkanı Demirel ise 19 Haziran 1997’de, hükümeti kurmakla Çiller’i değil, ANAP Genel Başkanı Mesut Yılmaz’ı görevlendirdi ve Yılmaz’ın kurduğu, kamuoyunda “Anasol- D” olarak adlandırılan ANAP-DSP-DTP koalisyon hükümetini onayladı.
Nisan 1997 Alparslan Türkeş (25 Kasım 1917 Kıbrıs Lefkoşa-4 Nisan 1997 Ankara) öldü. Alparslan Türkeş, 1936 yılında Kuleli Askeri Lisesi’nden, 1938 yılında Kara Harp Okulu’ndan asteğmen rütbesi ile mezun oldu. Üsteğmen Alparslan Türkeş, 1944 yılında şair ve yazar A. Nihal Atsız’a yazdığı mektuplar sebebiyle “Türkçülük ve Turancılık Davası” sanığı olarak tutuklandı ve 1945’te beraat etti. Yüzbaşı Alparslan Türkeş 1948’de Amerika Birleşik Devleti Piyade Okulu ve Amerikan Harp Akademisi’nde çağdaş askeri gelişmeler konusunda kurs görmek üzere Amerika’ya gönderildi. 1944 yılında Harp Akademileri’ne giriş sınavını kazanmasına rağmen “Türkçülük ve Turancılık Davası” sebebiyle ertelenen bu hakkı 1952 yılında iade edildi ve 1955’te Harp Akademisi’nden mezun olarak kurmay subay oldu. Kurmay Binbaşı Alparslan Türkeş 1955-57 yılları arasında Washington’da NATO Daimi Grup nezdinde Genel Kurmay Temsil Heyeti üyeliğine atandı, bu

arada da Amerika’da ekonomi öğrenimi de gördü. Türkeş, 30 Ağustos 1957 tarihinde kurmay yarbaylığa, 1960’ta da gecikmiş kıdemleri verilerek kurmay albaylığa terfi etti. 27 Mayıs 1960’ta Türk Silahlı Kuvvetleri’nin gerçekleştirdiği ihtilal hareketi içinde bulundu, radyodan hareketin sebepleri ve amacını seslendirdi. Bu dönemde Milli Birlik Komitesi üyesi ve Başbakanlık Müsteşarlığı görevlerinde bulundu. 13 Kasım 1960 tarihinde emekliye sevk edildi. Türkiye’nin son sürgünü olarak Yeni Delhi Büyükelçiliği’nde hükümet müşaviri olarak görevlendirildi. Burada gayri resmi askeri ateşe militer görevi yürüttü. 22 Şubat 1963’te Türkiye’ye döndü. 21 Mayıs 1963’te ihtilal teşebbüsü suçlamasıyla tutuklandı. 4 Eylül 1963’te beraat etti ve serbest bırakıldı. 31 Mart 1964’te Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi’ne (CKMP) girdi ve Parti Genel Müfettişi olarak görevlendirildi. 30 Temmuz 1965’te yapılan CKMP büyük kongresinde Genel Başkan seçildi. 30 Ekim 1965’te yapılan genel seçimlerde Ankara milletvekili seçildi.28 Nisan 1966’da Cumhurbaşkanlığı’na aday oldu, Cevdet Sunay’a karşı kaybetti. 1969 yılında CKMP Genel Başkanlığı’na yeniden seçildi. Bu kongrede partinin adı Milliyetçi Hareket Partisi ve amblemi üç hilal olarak değiştirildi. 12 Ekim 1969 seçiminde Adana milletvekili seçildi. 1975­1978 yıllarında kurulan milliyetçi partiler (MC) hükümetlerinde iç ve dış güvenlikten sorumlu Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcılığı görevini yürüttü. 12 Eylül 1980 ihtilalinde tutuklandı, idam talebiyle yargılandı. 7 Nisan 1985 tarihinde sağlık sebebiyle tahliye edildi. 1987 yılında Milliyetçi Çalışma Partisi’nin 2. Büyük Kongresi’nde Genel Başkanlığa seçildi. 1991’de Yozgat milletvekili oldu, 1992’de Milliyetçi Çalışma Partisi’nin adı ve amblemi Milliyetçi Hareket Partisi ve Üç Hilal olarak değiştirildi. 4 Nisan 1997’de Ankara’da vefat etti.

Mayıs 1997 Yargıtay Başsavcılığı, Refah Partisi’nin laikliğe aykırı eylemleri nedeniyle kapatılması için Anayasa Mahkemesi’nde dava açtı. Yargıtay C. Başsavcısı Vural Savaş, düzenlediği basın toplantısında 18 sayfalık iddianame okudu ve Refah Partisi’nin laiklik ilkesine aykırı eylemlerin odağı haline geldiği için kapatılmasının istendiğini bildirdi (21 Mayıs 1997 Türkiye).

Ağustos 1997 8 Yıllık Kesintisiz Zorunlu Eğitim Yasa Tasarısı, TBMM’de yapılan oylamada 242 ‘red’ oyuna karşılık, 277 ‘kabul’ oyuyla kanunlaştı (16 Ağustos 1997 Türkiye).

Ekim 1997 Erbil’de I. Türkmen kurultayı toplandı. Kurultaya Avrupa, ABD, Avustralya’da bulunan Türkmen derneklerinin temsilcileri de katılmıştır (4-7 Ekim 1997).

Ekim 1997 Ebulfeyz Elçibey, Bakü’ye gelerek Azerbaycan Halk Cephesi Partisi’nin başkanı seçildi (31 Ekim 1997).

Kasım 1997 Fazilet Partisi kuruldu (17 Kasım 1997 Türkiye).

1998

Ocak 1998 1998 yılı ithalat rejimi yürürlüğe girdi. Türkiye AB çerçevesinde koruma alanlarında tüm indirimleri gerçekleştirdi (9 Ocak 1998).

Şubat 1998 Ermenistan Devlet Başkanı Levon Ter Petrosyan istifa etti. Böylece Robert Koçaryan’a liderlik yolu açıldı. Petrosyan, Karabağ’da barış istediği için Şahin’lerin tepkisini çekmişti (Şubat 1998).

Şubat 1998 Petrosyan’ın istifasını değerlendiren Azerbaycan Halk Cephesi Başkanı Elçibey, Koçaryan’ın geçmişte Rusları arkasına alarak Karabağ’da Azerbaycan’a karşı ayaklandığını bildirdi (Şubat 1998).

Şubat 1998 Anayasa Mahkemesi’nin RP’nin kapatılmasına ilişkin gerekçeli kararı açıklandı. Bu karardan sonra 14 yıllık siyasi geçmişi olan RP kapatılan partiler kervanına katıldı (23 Şubat 1998 Türkiye).

Şubat 1998 Refah Partisi’nin kapatılmasından sonra, bu partinin mensupları Fazilet Partisi çatısı altında toplandılar. FP’liler ilk meclis grup toplantısını yaptılar (25 Şubat 1998 Türkiye).

Mart 1998 Koçaryan, Ermenistan devlet başkanlığına seçildi (30 Mart 1998).

Mayıs 1998 Fransa parlamentosu, sözde Ermeni soykırımı yasa tasarısını tanıdı (29 Mayıs 1998).

Haziran 1998 Tebriz’de Azeriler, Fransız parlamentosu tarafindan kabul edilen sözde Ermeni soykırımı” yasa tasarısını protesto ettiler (3 Haziran 1998).

Temmuz 1998 Bölücü örgüt PKK’nın başı Abdullah Öcalan, Ermenistan yönetiminden, örgüte özel köy tahsis edilmesini istedi (Temmuz 1998).

Temmuz 1998 Azerbaycan Devlet Başkanı Aliyev, Ermenistan Devlet Başkanı Koçaryan’ı, Eylül’de Bakü’de yapılacak bölge liderleri toplantısına davet etti (4 Temmuz 1998).

Temmuz 1998 PKK’nın Katliamları: İstanbul-Eminönü-tarihi Mısır Çarsı’nda bulunan bir büfeye teröristlerce konulan bombanın infilak etmesi sonucu 7 vatandaşımız hayatını kaybetmiş, 3 Alman, 3 Fransız, 2 Norveç ve 2 de Irak olmak üzere toplam 10 yabancı uyruklu ile 111 vatandaşımız yaralanmıştır (9 Temmuz 1998).

Ağustos 1998 Türkiye ile Fransa arasında enerji ve savunma sanayi alanlarında işbirliği anlaşması imzalandı. Anlaşmaya göre, savunma sanayiinde füze, gemi, zırhlı araç konularında üçüncü ülkelere satışlarda işbirliği yapılacağı belirtildi. Enerji konusunda ise Hazar Havzası Petrolü’nün Türkiye üzerinden taşınmasında ortak hareket edileceği açıklandı (3 Ağustos 1998).

Ekim-Kasım 1998 PKK terör örgütü lideri Abdullah Öcalan’ın Suriye’yi terketmek zorunda kalışı, önce Moskova, ardından da İtalya’ya kaçışı: 15 yılı aşkın bir süreden beri Türk halkına yönelik acımasızca eylemler gerçekleştiren terör örgütünün elebaşısı bu süre zarfında Suriye’de bulunmaktaydı. Siyasi ve askeri makamların kararlı tutumlarıyla ve izlenilen baskı politikalarıyla, teröristbaşı Abdullah Öcalan, 09.10.1998 tarihinde Suriye’yi terk etmek zorunda kalarak 12.11.1998 tarihinde sahte pasaportla Rusya/Moskova’dan İtalya/Roma Havaalanına giriş yaptığı anda İtalyan polisince gözaltına alındı (9 Ekim-12 Kasım 1998).

Ekim 1998 Mesrob Mutafyan, Türkiye Ermenileri 84. Patriği seçildi (14 Ekim 1998).

Aralık 1998 İlk kez bir hayvanın DNA’sı çÖzildü. Bilim adamları, insanın genetik yapısıyla büyük benzerlikler taşıyan bir milimetre boyundaki bir kurtçuğun genetik kodunu tam olarak deşifre ettiler (11 Aralık 1998).

1999

Ocak-Şubat 1999 PKK terör örgütü lideri Abdullah Öcalan’ın İtalya’yı terketmesi ve ardından Kenya’da yakalanarak Türkiye’ye getirilmesi: Terörist başının İtalya’da yakalanması üzerine, Türkiye’nin iade taleplerine ve bu konuda yapılan siyasi girişimlere İtalyan hükümeti olumlu cevap vermemişti. Uluslararası kamuoyunda İtalya’ya yönelik haklı baskıların oluşması sonucu terörist başı Öcalan, İtalya başta olmak üzere Avrupa ülkelerinden beklediği desteği bulamamış ve bunun üzerine 16.01.1999 günü İtalya’dan da ayrılmak zorunda kalmıştır. Terörist başı Abdullah Öcalan, 16.02.1999 tarihinde, Kenya’da gerçekleştirilen özel bir operasyonla yakalanarak Türkiye’ye getirildi. Abdullah Öcalan’ın yakalanması sonrası özellikle örgüt lehinde yayın yapan Med TV’ninde kışkırtmasıyla yurt içinde ve yurt dışında örgüt militanlarınca yoğun olarak molotof kokteyli atma, gösteri yürüyüşü,cezaevlerinde açlık grevi eylemlerinde tırmanma gözlenmiştir. PKK militanları bu dönem içerisinde hedef olarak masum halkı seçmiştir (16 Ocak-16 Şubat 1999).

Ocak-Şubat 1999 PKK’nın VI. Kongresi: PKK terör örgütü Ocak-Şubat 1999 tarihlerinde İran’ın Kandil dağı bölgesinde 6. Kongresini yapmıştır. Bu kongrede, Eyalet yapılanmasından saha yapılanmasına geçilmesi, Fedailik eylemlerine başvurulması, Kuzey Irak’ta Kürt gruplar üzerinde etkinlik sağlayabilmek için PKK/BAŞUR yapılanmasına gidilmesi, Türkiye’deki diğer sol terör örgütleriyle birlikte hareketin sağlanması için Anadolu Halk Kurtuluş Ordusu oluşumunun hayata geçirilmesi, kadın kollarındaki faaliyetlerin partileşerek etkinleştirilmesi kararları alınmıştır (Ocak- Şubat 1999).

Mart 1999 PKK’nın Katliamları: 16.30 sıralarında İstanbul-Kadıköy-Fahrettin Kerim Gökay Caddesinde bulunan İbrahim Taşlı’ya ait 5 katlı Mavi Çarşı işhanına bir grup terörist tarafından molotof kokteyli atılması sonucu çıkan yangından ve duman zehirlenmelerinden dolayı 10’u kadın, 2’si erkek, 1 hastanede olmak üzere toplam 13 vatandaşımız hayatını kaybetmiş, 2’si kadın 5 vatandaşımız da yaralanmıştır. Olayın failleri güvenlik güçlerinin yaptığı operasyonlar sonucunda yakalanmıştır (13 Mart 1999).

Mart 1999 Kosovalı Arnavut halkının temsilcileri, Paris’te yeniden başlatılan barış müzakerelerinde üç yıllık geçici özerk yönetim anlaşması ve bu anlaşmanın 28 bin mevcutlu NATO barış gücü tarafından teminat altına alınmasını öngören anlaşmayı imzaladı. Sırp heyeti, anlaşmayı imzalamaya yanaşmayınca müzakereler tıkandı (18 Mart 1999).

Mart 1999 Uluslararası barış gözlemcileri Kosova’yı terketmeye başladı. Yugoslavya ordu birlikleri yığınağını yoğunlaştırıp UCK mevzilerine hücumlarını arttırdılar (20 Mart 1999).

Haziran 1999 Terörist başı Abdullah Öcalan İmralı’da yargılanarak idama mahkum edildi (29 Haziran 1999). İdam kararı 25.11.1999 günü Yargıtay 9. Ceza Dairesinde onandı. Yargılama süreci sonunda PKK terör örgütü lideri Abdullah ÖCALAN’a idam cezası kararı çıkması ile birlikte, örgüt başta metropol iller olmak üzere yurt çapında eylemlerini yoğunlaştırmış, Adana ve Batman illerinde intihar saldırıları, Elazığ’da fedai türü eylemlerle örgüt canlandırılmaya çalışılmış, ancak bu tür eylemlerin son dönemlerde hızlandırılan örgütün siyasi faaliyetlerine ve verilen idam kararının onaylanmasına olumsuz etki yapacağını düşünen A.ÖCALAN, 07.07.1999 tarihinde üst düzey örgüt mensuplarına “En kısa zamanda bir “Barış Konferansı” düzenlenerek, PKK terör örgütünün silahlı mücadeleye son vermesini, Türkiye’de bulunan silahlı örgüt mensuplarının ülke dışına çıkartılması kararının alınmasını içeren talimat niteliğinde bir mektup gönderdi. Abdullah Öcalan, avukatları vasıtasıyla 03.08.1999 tarihinde PKK yönetimine “Örgütün silahlı faaliyetlerine son vererek militanları yurtdışına çıkarmasını ve faaliyetlerini siyasi alanda yürütmesini” içerir bir mektup gönderdi. Örgüt yönetimi 06.08.1999 tarihinde Öcalan’ın yaptığı teklifi tamamen kabul ettiğini açıkladı. (9 Haziran 1999).

Temmuz 1999 PKK’nın Katliamları: Saat 21.40 sıralarında Elazığ-Merkez-Yenimahalle- Muharrem Çorbacıoğlu Sokakta bulunan Poyraz Kıraathanesine, PKK terör örgütü mensuplarınca yapılan silahlı saldırı sonucu 4 vatandaşımız ölmüş, 5 vatandaşımız yaralanmış, olayda yaralanan 1 Polis Memuru daha sonra 07.07.1999 günü şehit olmuştur. Olayda 1’i kadın 2 terörist ise ölü olarak ele geçirilmiştir. Teröristlere ait 2 uzun namlulu silah ve 1 bomba 4 şarjör, 58 mermi ele geçirilmiştir (1 Temmuz 1999).

Temmuz 1999 Tahran Valiliği’nin kentte her türlü gösteriyi yasaklamasına rağmen Tahran Üniversitesi önünde 10 bin gösterici toplandı. Polis ile öğrenciler çatıştı (13 Temmuz 1999).

Aralık 1999 AB’nin 10-11 Aralık 1999’da yaptığı Helsinki zirvesinde Türkiye’nin AB’ye tam üyelik için adaylığı resmi olarak kabul edildi. Türkiye için tarihi öneme sahip olan bu zirvenin sonuç belgesinde genişleme sürecindeki Türkiye’nin konumu ve Kıbrıs sorunuyla ilgili özel maddeler de yer aldı. Buna göre, “Avrupa Birliği Konseyi, 3 Aralık tarihinde New York’ta Kıbrıs meselesinin kapsamlı bir çözümüne yönelik olarak başlatılan görüşmeleri memnuniyetle karşılar ve BM Genel Sekreteri’nin bu süreci başarıyla sonuçlandırma yönündeki gayretlerine güçlü desteğini ifade eder. Avrupa Birlilği Konseyi, politik bir çözümün Kıbrıs’ın Avrupa Birliği’ne katılımını kolaylaştıracağının altını çizer. Üyelik müzakerelerinin tamamlanmasına kadar kapsamlı bir çözüme ulaşılamamış olursa, Konsey’in üyelik konusundaki kararı, yukarıdaki husus bir ön şart olmaksızın verilecektir. Bu konuda, Konsey tüm ilgili faktörleri dikkate alacaktır” denildi (Aralık 1999).

Aralık 1999 AB Helsinki Zirvesi sonuç bildirgesinde Türkiye’nin adaylığı resmen kesinleşti. Türkiye’nin 13’üncü aday ülke olarak ilan edildiği metinde, Romanya, Bulgaristan, Slovakya, Letonya, Litvanya ve Malta ile tam üyelik müzakerelerinin başlaması kararlaştırıldı (11 Aralık 1999).


http://turkelidergisi.com/turk-tarihi-zaman-dizini-20-yuzyil-bolum-2/


..

OSMANLININ SON 20. YÜZYILI BÖLÜM - 3





 OSMANLININ SON 20. YÜZYILI   BÖLÜM - 3




20.Yüzyıl ( İkinci 50 yıl )


1950

1950-1951 Bulgaristan’dan Türkiye’ye göçler: 1944’e kadar 140.000 kişi, 1950-1951’de 155.000 Türk göçmen gelmiştir.

1950 İkinci Dünya Savaşı’nın ardından bütün dünyada kolonilerin tasfiyesi eğilimi yaygınlaşınca, Kıbrıs Rum Ortodoks Liderliği (18 Ekim’de başına Makarios seçilmişti), yoğun kampanyaya girişti. Yunanistan hükümeti de Birleşmiş Milletler’e, ulusların kendi geleceğini tayin haklarının Kıbrıs için de uygulanması yolunda başvuruda bulundu.

1950 Türkiye Kore Savaşı’na katıldı: Savaş sonrası Dünya üzerindeki gelişmeleri izleyen Türk Silahlı Kuvvetleri, insanlık idealleri uğruna 1950 yılındaki Kore Savaşlarına katılarak tüm dikkatleri üzerinde topladı. Kore’ye gönderilen takviyeli piyade tugayı girdiği savaşlarda, azmiyle, kahramanlığıyla, ruhuyla, birçok ülke ordularına örnek gösterildi. Türk Silahlı Kuvvetleri KORE’de 731 şehit verdi.

Şubat 1950 Tek dereceli gizli oy ve açık tasnif esaslarını taşıyan çoğunluk sistemine dayalı Seçim Kanunu kabul edildi (16 Şubat 1950 Türkiye). 

Mayıs 1950 Demokrat Parti 14 Mayıs 1950 seçimlerinde tek başına iktidara gelmeyi başardı, ‘Menderesli Yıllar’ başladı: Böylece Türkiye’de tek parti dönemi sona ermiş, ilk kez halkın oyu ile iktidar değişikliği gerçekleşmiş oldu. DP, 1954 seçimlerinde oylarını daha da artırarak iktidarını perçinledi, 1957 seçimlerinde oy kaybına uğramasına rağmen 27 Mayıs 1960’a kadar iktidarını sürdürdü. DP, on yıllık iktidarı süresince, ekonomiye ve halkın yaşamına elle tutulur bir canlılık getirdi. Ekonomi genişledi, halkın kazancı arttı, çok sayıda köy yol, su ve elektriğe kavuştu. Yeni alanlar tarıma açıldı, makineli ziraat başladı, ticaret hızlandı, sanayileşme doğrultusunda önemli adımlar atıldı. Yabancı sermaye ve ticaret sermayesini sanayiye yöneltme sürecine girildi.

Mayıs 1950-Mayıs 1960 Demokrat Partili yıllar (14 Mayıs 1950-27 Mayıs 1960).

Mayıs 1950 Celal Bayar, Türkiye’nin 3. Cumhurbaşkanı oldu (22 Mayıs 1950). 27 Mayıs 1960 ihtilaline kadar görevini sürdürdü.

Haziran 1950 Sovyetler’in desteğini alan Kuzey Kore Güney Kore’ye saldırdı (25 Haziran 1950).

Haziran 1950 Kore Savaşı başladı (25 Haziran 1950).

Temmuz 1950 Türkiye ile İsrail arasında ticaret antlaşması imzalandı (4 Temmuz 1950).

Eylül 1950 Kore savaşı için NATO’nun 5. maddesi (üye ülkelerden birine saldırıldığında diğer ülkelerin yardım etmesi) kapsamında Türkiye’nin Kore’ye asker göndermesi (21 Eylül 1950).

Eylül 1950 ABD birlikleri Kore’nin başkenti Seul’u işgal ettiler (26 Eylül 1950).

Eylül 1950 “Yakut Saha Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Devlet Egemenlik Deklarasyonu” ilan edildi (27 Eylül 1950).

Eylül 1950 Birleşmiş Milletler’in emrine verilen Kore Birliği 28 Eylül 1950’de yolculuğuna başladı. Birlik, önce özel trenlerle İskenderun’a nakledildi, buradan da gemilerle Kore’ye doğru hareket etti (28 Eylül 1950).

Kasım 1950 Kore’de Kunuri Savaşı başladı (27 Kasım 1950).

Kasım 1950 11 Ekim’den beri Kore’de bulunan Türk Birliği de savaşa katıldı (28 Kasım 1950).

Aralık 1950 BM güçleri Kore’den çekilmeye başladı (3 Aralık 1950).

1951

Ocak 1951 Türkiye Komünist Partisi’nin bazı üyeleri tutuklandı (13 Ocak 1951).

Nisan 1951 Türkiye, Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Antlaşması’nı (GATT) imzaladı (21 Nisan 1951).

1952

1952 Türkiye ve Yunanistan NATO’ya katıldı.

Şubat 1952 Türkiye Cumhuriyeti NATO’ya katıldı: Silahlı Kuvvetlerinde modernizasyon çalışmalarını başlattı. Caydırıcılık gücü sürekli artan Türk ordusu 1974 Kıbrıs Barış Harekatında güç ve yeteneğini bir kez daha kanıtladı. Türk Silahlı Kuvvetleri, 1980’li yılların sonunda yeniden yapılanma sürecine girdi (18 Şubat 1952).

Ağustos 1952 Komünist Çin yönetimi, Doğu Türkistan’da 10 ayrı muhtar bölge tesis eti (8 Ağustos 1952). Sincan (Uygur) Özerk Bölgesi bunlardan biri ise de, yönetim hakları, Pekin yönetimince çiğnenmektedir. Tüm idarede bütün yetkiler Çinlilerdedir. Özerk yönetim organlarında görevlendirilen etnik unsurların siyasî, ekonomik ve askerî karar verme, denetleme yetkileri Çin Komünist Partisi kontrolü altındadır. Çin Komünist Partisi tarafından bölgeye vali görevlendirilmektedir. Valinin mutlaka Çin Komünist Partisi üyesi olması şart koşulmaktadır. Doğu Türkistan’da Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nden başka aynı haklara sahip 7 organ daha vardır. 1- Sincan Askeri Bölge Komutanlığı 2-Sincan Askeri Üretim ve İnşaat Bölge Komutanlığı 3-Sincan Komünist Partisi 4-Sincan Halk Kurultayı Daimi Komitesi 5-Disiplin Kontrol Komitesi 6-Siyasî Danışma Konseyi 7-Sincan Devlet Savunma Güçleri Genel Komutanlığı

1953

Mart 1953 Stalin’in ölümü ve halefi Khrushchev’in iktidarı devralması (Mart 1953).

Şubat 1953 Ankara’da Türkiye, Yunanistan ve Yugoslavya arasında Balkan Paktı imzalandı (28 Şubat 1953).

Mayıs 1953 Paris’te Belçika, Fransa, İtalya, Lüksemburg, Hollanda ve Federal Almanya Arasında Avrupa Savunma Birliği Anlaşması imzalandı. NATO üyesi ülkeler de, bu birliğin üyelerine garanti veren bir protokol imzaladılar (27 Mayıs 1953)..

Haziran 1953 Amerika ile Türkiye arasında Kırıkkale’de NATO için cephane yapılmasına ilişkin antlaşma imzalandı (4 Haziran 1953).

Temmuz 1953 Kore Savaşı sona erdi (28 Temmuz 1953).

1954

1952 Yunanistan, Birleşmiş Milletler’e Kıbrıs’ta self-determinasyon için başvurdu. Türkiye karşı çıktı. Birleşmiş Milletler, Yunan talebini reddetti.

Ocak 1954 Kurucuları arasında Hikmet Bayur, Kenan Öner, Ahmet Tahtakılıç ve Osman Bölükbaşı’nın bulunduğu Millet Partisi kapatıldı (26 Ocak 1954 Türkiye).

Mart 1954 Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Kuruluş Kanunu ve Petrol Kanunu kabul edildi (7 Mart 1954).

1955

1955 Yunan terör örgütü EOKA, 1 Nisan’da Kıbrıs’ta faaliyete geçti. Rumlar arasında Enosisçi- Anti Enosisçi çatışması başladı. Türkiye ilk kez sorunda taraf olmayı kabul etti ve 29 Ağustos’ta Londra’da İngiltere ve Yunanistan’ın katıldığı toplantıda, Türkiye de temsil edildi. Konferans devam ederken, EOKA terörünün Türkleri de hedef almaya başlaması karşısında, İstanbul’da düzenlenen mitingler kontrolden çıktı. Daha sonraları ‘6-7 Eylül Olayları’ diye anılacak olan yağma ve tahribat, Türkiye’deki Rumlar kadar, diğer azınlıkları da hedef aldı. Aynı zamanda ‘Ya Taksim Ya Ölüm’ sloganı yoğun biçimde kullanılmaya başlandı.

1955 Çin’de, Sincan Uygur Otonom Bölgesi’nin kuruluşu.

Şubat 1955 Türkiye-Irak Karşılıklı İşbirliği Antlaşması Bağdat’da imzalandı (24 Şubat 1955).

Şubat 1955 Bağdat paktı imzalandı (24 Şubat 1955).

Mayıs 1955 Türk Havayolları Anonim Ortaklığı kuruluş kanunu kabul edildi (21 Mayıs 1955).

1956

1956 İngiliz hükümeti, Kıbrıs’taki karışıklıkların baş kışkırtıcısı sıfatıyla Başpiskopos Makarios’u Seyşel Adaları’na sürdü. Birleşmiş Milletler’de Türkiye ilk kez, ‘taksim’ tezini açıkladı. İngiltere, askeri üssünün kalması şartıyla, ‘self-determinasyon’u kabul etmeye yanaştı.

Ağustos 1956 Başbakanlığa bağlı olarak Atom Enerjisi Komisyonu kurulmasına ilişkin kanun kabul edildi (27 Ağustos 1956 Türkiye).

1957

1957 NATO arabuluculuk görevini üstlenince, EOKA geçici olarak ateşkes ilan etti, Makarios serbest bırakıldı. 15 Kasım’da Kıbrıs’ta Türk Mukavemet Teşkilatı (TMT) kuruldu.

1957 1918’den 1932 yılına kadar Kiril alfabesini, 1932’den 1957’ye kadar Latin Alfabesini kullanan Gagavuzlar için 1957 yılında, Moldova S.S.C.B. Yüksek Sovyeti’nin kararıyla Rus Alfabesine birkaç harf ilave edilerek, Kiril esaslı ilk Gagavuz Alfabesi hazırlandı. 1957’den 1996’ya kadar tekrar Kiril Alfabesini, 1996’dan sonra ise Latin Alfabesini kullanmaya başlamışlardır.

1957 Kabartay-Balkarlar 1956’da ülkelerine dönme izni verilerek Kabartay-Balkar ÖSS Cumhuriyeti yeniden oluşturuldu. Halen Rusya Federasyonunu bağlı federe bir cumhuriyettir.

1958
1958 Kıbrıs’ın İngiliz Milletler Topluluğu içinde kalmasına, ama Türkiye ve Yunanistan’la da bağlara sahip olmasına dayalı ‘MacMillan Planı’ gündeme geldi.

Haziran 1958 Gazeteci Hakkı Tarık Us vefat etti (24 Haziran 1958).

Ekim 1958 Türkiye-İran petrol boru hattı antlaşması imzalandı (18 Ekim 1958).

1959

1959 İngiltere Başbakanı ve üç devletin dışişleri bakanlarının katılımıyla Zürih Antlaşmaları onaylandı. Cemaat temsilcileri olarak Makarios ve Dr. Küçük de toplantıya katıldılar. 19 Şubat’ta Türkiye, Yunanistan ve İngiltere, Kıbrıs Anayasası’nı garanti altına aldı. İngiliz üslerinin devamı kabul edildi. Mayıs ayında Yunanistan Başbakanı ve dışişleri bakanı Türkiye’yi resmen ziyaret etti ve barış rüzgarları esmeye başladı.

Şubat 1959 Türkiye, İngiltere ve Yunanistan, Kıbrıs’ın bağımsızlığını öngören Londra Anlaşması’nı Başbakanlar düzeyinde imzaladı (19 Şubat 1959).

Mayıs 1959 Türkiye-Amerika Atom Enerjisi İşbirliği Antlaşması imzalandı (26 Mayıs 1959).

Temmuz 1959 Türkiye, AET’ye ortaklık için başvurdu (31 Temmuz 1959).

Ağustos 1959 Türkiye-ABD kredi antlaşması imzalandı (20 Ağustos 1959).

Eylül 1959 AET Bakanlar Konseyi, Ankara ve Atina’nın Ortaklık başvurularını kabul etti (11 Eylül 1959).

1960 Kıbrıs Anayasası imzalandı. Ada’ya sembolik Türk ve Yunan birlikleri yerleştirildi. Makarios Cumhurbaşkanı, Fazıl Küçük de yardımcısı oldu. Bu arada 27 Mayıs 1960’da Türkiye’de ordu yönetime el koydu. 1961 seçimleriyle ülkede tekrar demokrasiye dönüldü.

1960 Irak Türkmen Kardeşlik Ocağı kuruldu. Ocak bir yandan kulüp hüviyetinde faaliyet gösterirken, diğer yandan Irak Türkmen toplumunun kültürel ve sosyal ihtiyaçlarını da karşıladı. 1977’de başlayan Baas saldırganlığından nasibini alan yöneticiler, önce görevden uzaklaştırıldı. 1979 yılında ise tutuklandılar ve 1980’de idam edildiler. İdamlara tepki olarak 1980’de Navzang böl-gesine askeri karargah kuruldu. Örgüt Irak Türklerinin deklare edilmiş ilk siyasi organizasyonu özelliğini taşımaktadır. 1983’te bir araya gelen Irak’ın siyasi kuruluşları, örgütün ısrarlı tutumu karşısında ilk defa Türkmen haklarını.kabul ederek sonuç bildirisine yazmışlardır. Siyasi konjonktürün değişmesi nedeniyle 1985 tarihinde örgüt faaliyetleri donduruldu.

Mayıs 1960 Ereğli Demir Çelik Fabrikaları kuruldu (11 Mayıs 1960 Türkiye).

Mayıs 1960 Türkiye’de bir Askeri Darbe ile TSK yönetime el koydu (27 Mayıs 1960): Türkiye’de ordu yönetime el koydu. 1961 seçimleriyle ülkede tekrar demokrasiye dönüldü.

Mayıs 1960 Cemal Gürsel, Türkiye’nin 4. Cumhurbaşkanı oldu (27 Mayıs 1960). 28 Mart 1966’da görevi sona erdi.

Eylül 1960 Demokrat Parti kapatıldı (29 Eylül 1960 Türkiye).

Ekim 1960 27 Mayıs 1960 Darbesi’yle, ordunun yönetime el koymasından sonra önceki hükümet üyelerinin ve aralarında Adnan Menderes, Fatin Rüştü Zorlu gibi iktidardaki Demokrat Parti yöneticilerinin yargılandığı Yassıada mahkemeleri başladı. Duruşmalar İstanbul açıklarındaki Yassıada’da yapıldığından bu duruşmalara Yassıada Mahkemeleri adı verildi (14 Ekim 1960).

1961 Tannu-Tıva Muhtar Bölgesi’nin statüsü değiştirilerek Rusya Sovyet Sosyalist Federal Cumhuriyeti’ne bağlı Muhtar Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti statüsü verildi. Halen Rusya Federasyonu’na bağlı Tıva Özerk Cumhuriyeti şeklinde bir cumhuriyettir.

1961 Türkiye’den Avrupa ülkelerine işgücü (işçi) ihracı başladı: İkinci Dünya Savaşı sonunda Batı Avrupa ülkeleri kalkınma hamlelerini gerçekleştirmek için işgücüne ihtiyaç duydular. Bu ihtiyacı karşılamak üzere Batı Avrupa ülkelerine yönelen Türk işgücü, Türkiye’nin 1961-1965 yılları arasında Avrupa’ya işçi ithal eden ülkelerle istihdam ve göç anlaşmaları imzalamasıyla hız kazandı. 1970’li yılların başlarından itibaren bu kişiler, aile birleşimi yoluyla Türkiye’deki eş ve çocuklarını Avrupa’ya getirmeye başladılar. Bu süreç 1980 yılı başına kadar yoğun olarak devam etti. ilk zamanlar Avrupa’da çalışmak ve tasarruf yapıp ülkelerine geri dönmek amacında olan Türk işçileri misafirlikten göçmenliğe geçtiler. Bu durumu fark eden Avrupa ülkeleri sayıları gittikçe artan Türkleri geri göndermek için teşvik primleri uygulamaya başladılar. Bunun sonucunda kısmi olarak mesafe alınsa da Türklerin Batı Avrupa ülkelerinde kalmaları devam etti. Hatta, orada doğanlar başta olmak üzere çok sayıda vatandaşımız bulundukları ülkelerin vatandaşlığına geçerek çift pasaport ve çifte vatandaşlık sahibi oldular. Avrupa ülkelerindeki ikinci ve özellikle üçüncü Türk kuşağı sadece işçi olarak kalmayıp çeşitli yatırımlara giriştiler ve bir çoğu işçilikten işverenliğe yükseldiler.

1961 Serezli bir Yahudi olup, Tekin Alp takma adıyla birçok esere imza atmış olan Moiz Kohen (Moize Cohen, 1883-1961) öldü. Kohen ateşli Pantürkçü görüşleri ile dikkat çekti. Yahudi olmasına rağmen Pantürkçü ideolojinin bu kadar savunucusu olması hakkında birçok kuşkuyu da beraberinde getirmektedir. Yaşamı boyunca Osmanlıcılıktan, Pantürkçülüğe ve Kemalizme kadar birkaç ideolojiyi değerlendirip benimsedi ve Birinci Dünya Savaşı öncesi ve süresince kendini adamış bir Pantürkçü görüntüsü verdi. Ortaya koyduğu ideolojik zikzaklar, her devrin adamı izlenimini kuvvetlendirmektedir.

Ocak 1961 Amerika ile Türkiye arasında, Ereğli Demir Çelik Tesisleri için 130 milyon dolarlık kredi anlaşması imzalandı (9 Ocak 1961).

Şubat 1961 Adalet Partisi kuruldu (11 Şubat 1961 Türkiye).

Şubat 1961 Türkiye İşçi Partisi (TİP) kuruldu (13 Şubat 1961).

Nisan 1961 Türkiye ile Sovyetler Birliği arasında demiryolu nakliyatına ilişkin anlaşma imzalandı (27 Nisan 1961).

Eylül 1961 1960 ihtilalinden sonra Dönemin bakanlarından Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan’ın idamının gerçekleştirilmesi (16 Eylül 1961 Türkiye).

Eylül 1961 1960 ihtilalinden sonra ihtilal öncesi dönemin Türkiye Başbakanı Adnan Menderes

Eylül 1961 Suriye, Birleşik Arap Cumhuriyetinden ayrılarak bağımsızlığını ilan etti (30 Eylül 1961).

Ekim 1961 Türkiye ile Almanya arasında “Türk İşgücü Anlaşması” imzalandı (31 Ekim 1961).

Ekim 1961 Sblizhenie ve sliianie kavramlarının ortaya atıldığı, Sovyetler Birliği Komünist Partisi XXII. Kongresi yapıldı (Ekim 1961).

1962

1962 Doğu Türkistan’dan, Sovyet Orta Asyası’na toplu olarak Kazaklar’ın sürülmesi.

1962 Keşmir’de, Çin ve Hindistan arasında sınır çatışmaları vuku buldu.

Aralık 1962 Adalet Partisi’nin I. Büyük Kongresi toplandı (2 Aralık 1962 Türkiye).

1963

1963 Çin-Sovyet ilişkilerinde anlaşmazlıklar baş gösterdi.

Ekim 1963 Kurtuluş Savaşı komutanlarından Refet Bele öldü (2 Ekim 1963 Türkiye).

Aralık 1963 Kıbrıs’ta Türkler’e yönelik Noel Katliamı (21 Aralık 1963).: asbakan Karamanlis’in istifası ve ülkeyi terk etmesinin ardından, Yunanistan sürekli kabine bunalımları geçirmeye başladı. Bu yüzden Kıbrıs üzerinde etkisi azaldı. Makarios, kendi girişimiyle yıl boyunca anayasası değiştirme ve Türk Cumhurbaşkanı yardımcısının yetkilerini kısma faaliyetlerini arttırdı. Kasım sonunda ABD Başkanı Kennedy, Makarios’a bundan vazgeçmesini önerdi. Aralık başında da Türkiye tek taraflı değişiklikleri kabul etmeyeceğini bildirdi. 21 Aralık 1963 ‘ta Noel katliamı ile EOKA, Türk cemaatine karşı ‘etnik temizleme ve Ada’dan kaçırma’ politikasını zirveye çıkardı. Eylemleri 1964 Ağustos’unun ortalarına kadar sürdü. 30 Aralık’ta ise Makarios 13 maddelik anayasa değişikliği önerisini açıkladı

1964

1964 “Yeni Turan” adlı eserin yazarı Halide Edip Adıvar (1884-1964) öldü.

1964 Gümüşpala’nın 1964’te ölümüyle boşalan Adalet Partisi (AP) Genel Başkanlığı’na Devlet Su İşleri eski Genel Müdürü Süleyman Demirel seçildi. AP, 1965 seçimlerinde oyların yüzde 53’ünü alarak tek başına iktidara geldi. Bu seçimlerin bir özelliği de Türkiye’de ilk kez sosyalist bir partinin, Türkiye İşçi Partisi’nin (TİP) seçimlere katılması ve 15 milletvekilliği kazanmasıydı.

Şubat 1964 Kıbrıs sorununu çözimlemek üzere Londra’da bir araya gelen Türkiye, Yunanistan ve İngiltere çözim anlaşmasına varamayınca konferans sonuçsuz dağıldı. İngiltere, sorunun çözimü için Birleşmiş Milletler’e başvurdu. Bu arada Kıbrıs’da kanlı olaylar artarak sürdü (15 Şubat 1964).

Mart 1964 Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, Kıbrıs’ta üç ay süre ile görev yapacak Uluslararası Barış Gücü gönderilmesine karar verdi (4 Mart 1964).

Ağustos 1964 Türkiye ile Fransa arasında İnsan Gücünde İşbirliği Anlaşması, Ankara’da imzalandı. Anlaşmaya göre; ilk etapta 10 bin Türk işçisinin kuzeydeki kömür ocaklarında çalışmak üzere Fransa’ya gönderileceği açıklandı (20 Ağustos 1964).

Haziran 1964 Türk hükümetinin Kıbrıs’a müdahale kararı alması üzerine ABD Başkanı Johnson, ABD yardımından sağlanan silahların müdahalede kullanılamayacağını belirten bir mektup gönderdi (5 Haziran 1964).

Ekim 1964 Rusya, Kıbrıs’ta iki toplumun varlığını kabul etti (30 Ekim 1964).

Kasım 1964 Adalet Partisi Büyük Kongresi’nde Süleyman Demirel ezici bir farkla genel başkanlığa seçildi (29 Kasım 1964 Türkiye).

Aralık 1964 Türkiye ile AET arasında 12 Eylül 1963 yılında imzalanan ve Türkiye’yi Gümrük Birliğine götürecek olan Ortaklık Antlaşması (Ankara Antlaşması) yürürlüğe girdi. Birinci Ortaklık Konseyi toplantısı yapıldı (1 Aralık 1964).

1965

Mayıs 1965 Batı Almanya ile 283 milyon marklık (o günün parasıyla yaklaşık 849 milyon lira) yeni bir kredi anlaşması imzaladı. Kredinin 35 milyon markının Ortak Pazar payı olması, ilk planda 14 milyon mark ödenmesi ve Keban Projesi için de 80 milyon mark verilmesi kararlaştırıldı (24 Mayıs 1965 Türkiye).

Temmuz 1965 Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) Kanunu (6.7.1965-No: 644) kabul edildi (6 Temmuz 1965 Türkiye).

Ekim 1965 Süleyman Demirel ve Adalet Partisi 1965 ve 1969 10 Ekim’inde yapılan iki seçimde de iktidar oldu (10 Ekim 1965 Türkiye).

Aralık 1965 Brezilya’nın Sao Paulo kentinde, Ermeniler tarafından Türkiye aleyhine gösteri düzenlendi (25 Aralık 1965).

1965-1971 ‘Demirel’li Yıllar’ın başlaması: Süleyman Demirel liderliğindeki Adalet Partisi, 1965 seçimlerinde oyların yüzde 53’ünü alarak tek başına iktidara geldi. AP’nin 1965-1971 yıllarındaki iktidar dönemi ekonomik, sosyal ve siyasal açıdan Türkiye’nin en parlak devirlerinden biri oldu. Bu dönemde ekonominin en belirgin özelliği yüksek kalkınma hızı ve düşük enflasyondu. Sanayileşme süreci hızlandı. Kırsal kesime dönük yatırımlara ve enerji projelerine öncelik verildi. Daha bağımsız bir dış politika izlendi. 1965-1971 yılları ayrıca Türkiye’nin en özgürlükçü dönemi özelliğini de taşımaktaydı. Düşünceyi sınırlayan ve antidemokratik olarak nitelenen yasa maddelerinin en az uygulandığı ve en az sayıda kişinin bu nedenle hüküm giydiği dönemdi. Bu dönemde kitleler siyasal örgütlenme yolunda önemli adımlar attılar. Yine bu dönemde basın, tarihinin en özgür yıllarını yaşadı, farklı görüşler açık biçimde yazıldı ve tartışıldı.

1964- 1985 Bulgaristan’daki Türklerin nüfus artışı Bulgar yönetimini korkutacak boyuta ulaşmıştır: 1965 nüfus sayım verilerine göre Türkler 850.000’e yakın sayıları ile genel nüfusun %10’unu oluşturmaktaydılar. 1985 sayımında ise Türk nüfus 1.600.000 civarına ulaşmıştı. Genel nüfusun %15’ini teşkil ediyorlardı. Bu nüfus yoğunluklarıyla Bulgaristan’da Türkler en kalabalık azınlık durumundaydılar. Baskılar sonucu 1989’dan sonra gerçekleşen göçler, bu sayıyı aşağı çekmiştir. Nüfusun büyük çoğunluğu çiftçilik ve hayvancılıkla geçimini sağlamaktadır.

1966

1966 Uzun süre Türk Ocağı başkanlığı yapmış, Türk Milliyetçisi büyük hatip Hamdullah Suphi Tanrıöver (1886-1966) öldü.

Şubat 1966 Türk Sovyet Ticaret Antlaşması imzalandı (19 Şubat 1966).

Mart 1966 Cevdet Sunay, Türkiye’nin 5. Cumhurbaşkanı oldu (28 Mart 1966). Görevi 28 Mart 1973’te sona erdi.

1964- 1976 Çin Halk Cumhûriyeti’nde, Büyük İşçi Sınıfı Kültür Devrimi.

1967

1967 Yunanistan’da ordu yönetime el koydu ve 1974’e kadar iktidarda kaldı: Subaylar halkın desteğini elde etmek için Kıbrıs’ta EOKA’ya desteği arttırdılar. Kıbrıs’ta Türkler iyiden iyiye gettolara sıkıştırılmaya başlandı. Yunan ordusunun 15 bin askeri, gayri resmi olarak Ada’ya yerleştirildi. Türklere karşı sürdürülen soykırımın kesilmesi için Türk ve Yunan başbakanları arasında düzenlenen toplantı bir sonuç vermeyince, Türkiye askeri müdahalede bulunacağını açıkladı. Yunanlılar, üç Türk köyünden geri çekilirken, arkalarında 24 ölü bıraktılar. TBMM, Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti’ne Kıbrıs’a müdahale yetkisi verdi. Türk uçakları Kıbrıs üzerinde uçmaya başladı. Donanma ve çıkarma birlikleri harekete geçti. ABD’nin arabuluculuğuyla Yunan birliklerinin geri çekilmesi sağlanınca, Türk harekatı durduruldu. 1964’ten beri Türkiye’de bulunan Rauf Denktaş gizlice Ada’ya gitti. Denktaş, Yunanlılarca tutuklandı ama Türkiye ve ABD’nin baskısıyla iade edildi.

1967 Ali Canip (1887-1967) öldü.

Mart 1967 Türk-Sovyet İktisadi Anlaşması imzalandı (25 Mart 1967).

Mayıs 1967 CHP’den ayrılan Turhan Feyzioğlu ve arkadaşları Güven Partisi’ni kurdu (12 Mayıs 1967 Türkiye).

Haziran 1967 Kalkınma Planı gereğince İzmir’de yapılması öngörülen 4. rafineri yapım antlaşması Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nda, Sovyetler Birliği yetkilileriyle imzalandı. Yapılacak rafinerinin yılda 3 milyon ton ham petrol işleyeceği açıklandı (12 Haziran 1967).

Kasım 1967 Kıbrıs’ta Rum’lar Türk köylerine saldırmaya başladı (15 Kasım 1967).

1968

Ekim 1968 Türkiye İşçi Çiftçi Partisi, Anayasa Mahkemesi’nce kapatıldı (15 Ekim 1968).

Mart 1968 Türkiye ile Bulgaristan arasındaki göç antlaşması imzalandı. Antlaşmaya göre, 1952 yılına kadar Türkiye’ye göçenlerle yakın akrabalık bağları olanlar anavatana gelebilecek. Göç hakkı kazananlar her yıl Nisan ve Kasım ayları arasında 300’er kişilik gruplar halinde Türkiye’ye gelebilecek (22 Mart 1968).

Aralık 1968 Türk-Yunan Kültür Protokolü imzalandı (20 Aralık 1968).

1969

Nisan 1969 Londra’da, Türk Elçiliği önünde Ermeniler tarafından gösteri yürüyüşü tertip edildi (24 Nisan 1969).

Mayıs 1969 Kadıköy’de, Baharettin Dedeşan adlı bir ülkücü, Hayko Gulis adlı bir Ermeni tarafından öldürüldü (2 Mayıs 1969).

Ekim 1969 Doğu Türkistan Türkleri’nin 1000 seneden beri kullandıkları Arap Alfabesi Çin hükümeti tarafından tamamen yasaklanmıştır (23 Ekim 1969). Onun yerine Çin fonetiğine uygun olarak hazırlanan Latin Alfabesi kabul ettirilmiştir 1980’li yıllarda Uygur aydınlarının hazırlamış oldukları, Uygur fonetiğine uygun Kiril Alfabesi projesi Pekin tarafından reddedilmiştir. Bunun yanında halkın büyük çoğunluğunun Türk olması sebebiyle Doğu Türkistan’da her şeye rağmen Türkçe konuşulmaktadır. Eski bir Türk yurdu olan Doğu Türkistan, Türklerin ilk yerleşik hayata başladığı yurtlardan biridir. Uygur mimarisi ise dünyaca meşhurdur ve Türk-İslam mimarisi özelliklerini ihtiva eder. Yeni Uygur edebiyatı dönemi (XIX.yy. Uygur edebiyatı) Doğu Türkistan’daki Çin istilâ ordularını, Çin hakimiyetini ve onlara karşı yapılan mücadeleleri işleyen eserlerin çok olduğu bir dönemdir. Ortaya çıkan edebî eserler, Uygur Türklerinde meydana gelen yeni millî edebiyatın temelini oluşturmaktadır.

1970

Ocak 1970 Konya Bağımsız Milletvekili Prof. Necmettin Erbakan ve 16 arkadaşı Milli Nizam Partisi’ni kurdu (26 Ocak 1970 Türkiye).

Nisan 1970 Türkiye Gazetesi kuruldu (22 Nisan 1970).

Eylül 1970 Mısır Devlet Başkanı Nasır 5 Ekim 1970 tarihinde öldü. Yerine Enver Sedat getirildi (28 Eylül 1970).

Aralık 1970 Demokratik Parti kuruldu. Partinin kurucuları arasında Ferruh Bozbeyli, Saadettin Bilgiç, Talat Asal ve Yüksel Menderes yer aldı (17 Aralık 1970 Türkiye).

1971

Mart 1971 Hükümet’e askeri bir muhtıra verildi ve Hükümet istifa etti. (12 Mart 1971)

Mayıs 1971 Anayasa Mahkemesi, Milli Nizam Partisi’nin kapatılmasına karar verdi. Gerekçede, ‘Laik devlet niteliğinin ve Atatürk devrimciliğinin korunması prensiplerine aykırı olması’ ifadesi kullanıldı (21 Mayıs 1971 Türkiye).

Temmuz 1971 Anayasa Mahkemesi, Türkiye İşçi Partisi’nin temelli kapatılmasına karar verdi. Kapatma kararına gerekçe olarak TİP’in faaliyetlerinin Anayasa’nın 57. maddesiyle, Siyasi Partiler Kanunu’nun 89. maddesine aykırı oluşu gösterildi. TİP’in mallarına el konulurken, 41 yöneticinin beş yıl süreyle parti kuramayacakları karara bağlandı (20 Temmuz 1971).

Ekim 1971 Dr. Hikmet Kıvılcımlı, Bulgaristan’da öldü (11 Ekim 1971).

1972

1972 Dündar Taşer (1925-1972) öldü. Büyük Türk milliyetçisi, dava adamı ve gönül eri. Dündar Taşer, 1925 yılında Gaziantep’te doğdu.

Mayıs 1972 CHP olağanüstü kurultayında delegelerin çoğunluğunun İsmet İnönü’nün isteğine karşı çıkıp çoğunluğu Ecevitçi olan Parti Meclisi adaylarına oy vermesi üzerine CHP Genel Başkanı İsmet İnönü, 33,5 yıldır sürdürdüğü liderliğinden istifa etti (8 Mayıs 1972 Türkiye).

Temmuz 1972 30 Haziran 1972 günü başlayan CHP’nin 21. Kurultayı’nda genel başkanlığa Mustafa Bülent Ecevit seçildi. Eski Başkan İsmet İnönü, Ecevit’i ayağa kalkarak selamladı (1 Temmuz 1972) .

Eylül 1972 Cumhuriyetçi Güven Partisi kuruldu (4 Eylül 1972 Türkiye).

Ekim 1972 Milli Selamet Partisi Kuruldu (11 Ekim 1972 Türkiye).

Kasım 1972 CHP Milletvekili İsmet İnönü, ‘CHP’nin parti politikasının memleket için sakıncalı istikamet aldığı’ gerekçesiyle gece geç saatlerde hem CHP’den, hem milletvekilliğinden istifa etti. İnönü, eski Cumhurbaşkanı olduğundan senatör olarak Cumhuriyet Senatosu’ndaki görevine devam etti (5 Kasım 1972 Türkiye).

Aralık 1972 Doğu Berlin’de iki Almanya arasında “Temel Anlaşma” imzalandı (21 Aralık 1972).

1973

Ocak 1973 Milli Selamet Partisi Genel Başkanlığı’na Süleyman Arif Emre seçildi (21 Ocak 1973 Türkiye).

Ocak 1973 Türkiye’nin Los Angeles Başkonsolosu Mehmet Baydar ve Konsolos Bahadır Demir, 78 yaşındaki Amerikan uyruklu Ermeni Gurgen (Karakin) Yanikiyan tarafından şehit edildi (27 Ocak 1973).

Şubat 1973 Rauf Denktaş, Kıbrıs Türk yönetimi başkanı oldu (18 Şubat 1973).

Mart 1973 Milliyetçi Güven Partisi ile Cumhuriyetçi Parti birleşti. Bunlara bazı bağımsızların katılmasıyla ‘Cumhuriyetçi Güven Partisi’ kurulmuş oldu (3 Mart 1973 Türkiye).

Nisan 1973 Fahri Korutürk, Türkiye’nin 6. Cumhurbaşkanı oldu (6 Nisan 1973). 6 Nisan 1980’ de görevi sona erdi.

Haziran 1973 Yunanistan’da monarşi yıkıldı (1 Haziran 1973).

Haziran 1973 Doğu ve Batı Almanya’nın BM’ye girmek için yaptıkları başvurular kabul edildi (22 Haziran 1973).

Ağustos 1973 Türkiye-Irak Petrol Boru Hattı Anlaşması imzalandı. Türkiye topraklarına döşenecek 625 kilometrelik boru ile Irak petrolü Kerkük’ten Akdeniz’e ulaştırılacağı açıklandı (27 Ağustos 1973).

1974

1974 Filistin Kurtuluş Örgütü, BM Genel Kurulu oturumlarında delege bulunduran ilk hükumet dışı örgüt oldu.

Temmuz 1974 Yunanlı subayların yönettiği Ulusal Muhafız Örgütü, Kıbrıs’ta Cumhurbaşkanı Makarios’u devirdi ve EOKA-B önderi Nikos Sampson’u ‘cumhurbaşkanı’ ilan etti (5 Temmuz 1974).

Temmuz 1974 T.C. Ordusu’nun I. Kıbrıs Barış Harekatı başladı (19 Temmuz 1974): Ada’daki İngiliz üssüne sığınan Makarios, Kıbrıs’ı terk etmek zorunda kaldı. Bu suretle Enosis’in gerçekleştirilmek istendiğini anlayan Başbakan Bülent Ecevit, garanti anlaşması uyarınca, İngiltere’yi ortak eyleme davet etti. İngiltere’nin katılmaması üzerine, T.C. Ordusu’nun Kıbrıs Barış Harekatı başladı. Türk çıkarma gemileri 19 Temmuz’da denize açıldı ve 20 Temmuz’da denizden çıkarma ve havadan indirmelerle Girne bölgesi kontrole alındı. Ancak Yunan birliklerinin, garantör olarak bulunan Türk birliğine saldırması, çarpışmaları bütün Ada yüzeyine yaydı. 22 Temmuz’da Birleşmiş Milletler’in çağrısına uyularak ateş kesildi. Bu girişim sonucu, Kıbrıs’ta Nikos Sampson, Yunanistan’da ise askeri cunta devrildi ve Yunanistan demokrasiye döndü. Ancak Kıbrıs’ta dağınık durumdaki Türklerin güvenliği sağlanamadığı gibi, Girne’deki Köprübaşı da Türk ordusu için yeterli güvenceye sahip değildi.

Ağustos 1974 Cenevre’de sürdürülen barış görüşmelerine rağmen Yunanistan, Kıbrıs konusunda hiçbir uzlaşmaya yanaşmak niyetinde olmadığını gösterdi (16 Ağustos 1974).

Ağustos 1974 II. Kıbrıs Barış Harekâtı başladı: Rumların, köylerdeki Türkleri öldürmeye devam etmesi üzerine, Türk ordusu, Kıbrıs’ın yüzde 37’sini kontrol altına alacak kadar ilerledikten sonra ikinci harekatı sona erdirdi (14-16 Ağustos 1974).

1975

Ocak 1975 Asala (Gizli Ermeni Kurtuluş Ordusu) terör örgütü kuruldu (20 Ocak 1975).

Şubat 1975 Kıbrıs Türk Federe Devleti kuruldu. Aynı yıl içerisinde bir de nüfus mübadelesi gerçekleşti. Bu mübadele ile Kıbrıs’ın Güney kesimindeki Türkler, kuzey kesimine, kuzey kesimindeki Rumlar da güney kesimine geçti. Mübadele BM gözetiminde gerçekleşti. Çeşitli kaynaklara göre, bu tarihten günümüze kadar, Türkiye’den Ada’ya 30-40 bin civarında Türk yerleşimci gönderilmiş durumda (13 Şubat 1975).

Şubat 1975 Kıbrıs Türk Federe devleti ilan edildi (23 Şubat 1975).

Mart 1975 Türkiye ile Sovyetler Birliği arasındaki 180 milyon dolarlık ticaret protokolü imzalandı (11 Mart 1975).

Mayıs 1975 Türkiye İşçi Partisi eski genel başkanlarından Mehmet Ali Aybar, 49 arkadaşıyla birlikte Sosyalist Parti adıyla yeni bir parti kurduklarını açıkladı (31 Mayıs 1975).

Haziran 1975 Kıbrıs’ta Türk Federe Devleti Anayasası için halk oylaması yapıldı. Oylamaya katılanlardan 37 bin 502 kişi ‘evet’, 230 kişi ise ‘hayır’ oyu kullandı (8 Haziran 1975).

Ekim 1975 Türkiye’nin Viyana Büyükelçisi Daniş Tunalıgil, büyükelçiliği basan 3 terörist tarafından şehit edildi (22 Ekim 1975).

Ekim 1975 Türkiye’nin Paris Büyükelçisi İsmail EREZ ve makam şoförü Talip YENER, büyükelçilik yakınlarında katledildi (24 Ekim 1975). Saldırıyı ‘Ermeni Soykırımı Adalet Komandoları’ adlı örgüt üstlendi.

Kasım 1975 ABD’de yapılan başkanlık seçimlerini Jimmy Carter kazandı (2 Kasım 1975).

Aralık 1975 Bütün ömrünü Türklük çalışmalarına adayan Hüseyin Nihal Atsız (25 Ocak 1905-11 Aralık 1975) İstanbul’da öldü.

1976

Şubat 1976 Türkiye’nin Beyrut Büyükelçiliği Başkatibi Oktar Cirit, bir salonda otururken Ermeni terörizminin kurbanı oldu. Saldırıyı ASALA üstlendi. ASALA ilk kez bu cinayetle adını ortaya attı (15 Şubat 1976).

Mart 1976 Türkiye ile Amerika arasında ‘Savunma İşbirliği Anlaşması’ imzalandı. Dışişleri Bakanları tarafından imzalanan anlaşmaya göre Türkiye, üsleri açmasına karşılık ABD’den 4 yıl içinde 1 milyar dolar tutarında yardım alacak (26 Mart 1976).

Haziran 1976 Rauf Denktaş, Kıbrıs Türk Federe Devleti Devlet Başkanlığı’na seçildi (21 Haziran 1976).

Kasım 1976 Türkiye ile Sovyetler Birliği arasında elektrik alışverişini sağlayacak 10 yıl süreli anlaşma imzalandı (13 Kasım 1976).

Kasım 1976 İsveç’in Volvo firması ile Taşıt Sanayi A.Ş. arasında, Türkiye’de kamyon üretilmesini öngören bir anlaşma, İsveç’te imzalandı (19 Kasım 1976).

Aralık 1976 Sovyetler Birliği’yle 10 yıl süreli ekonomik anlaşma imzalandı (13 Aralık 1976).

1977

Mart 1977 Türkiye ile Sovyetler Birliği arasında 1977 ve 1978 yıllarını kapsayan 200 milyon dolarlık ticari protokol imzalandı. Anlaşmaya göre Türkiye Sovyetler Birliği’nden demir ve çelik boru amyant ve bazı hammaddeleri alacak (24 Mart 1977).

Haziran 1977-1982 Brejnev, Sovyetler Birliği Yüksek Sovyet Prezidyumu başkanı oldu (Haziran 1977-1982).

Haziran 1977 Türkiye’nin Vatikan Büyükelçisi Taha Carım, büyükelçilik ikametgahının önünde iki teröristin açtığı ateş sonucu öldü. Saldırıyı bu kez ‘Ermeni Soykırımı Adalet Komandoları’ adlı örgüt üstlendi (2 Haziran 1977).

Ekim 1977 Osmanlı tarihine ilişkin çalışmalarıyla tanınan Prof. Dr. İsmail Hakkı Uzunçarşılı, İstanbul’da öldü (9 Ekim 1977).

1977- 1979 Denktaş-Makarios (1977) ve Denktaş-Klerides (1979) ile zirve anlaşmaları imzalandı. Bu anlaşmalarla, Kıbrıslı Rumlar ilk kez iki kesimli, iki toplumlu federal bir çözimü benimsiyordu.

1978

1978 Bulgaristan’dan 130.000 kişi Türkiye’ye gelmiştir.

1978 Irak yönetimi Türkiye’de Türkmen öğrencilerin tahsil yapmalarını ani bir kararla yasakladı. Türkmen öğrenciler eski sosyalist ülkelere tahsil için gitmeye teşvik edildi.

Nisan 1978 Afganistan’da Komünistlerce desteklenen bir devrim gerçekleşti, Davud Han’a bir suikast sonucu öldürüldü ve ardından Demokratik Afganistan Cumhûriyeti kuruldu (Nisan 1978).

Nisan 1978 Türk-Sovyet Ticaret Anlaşması imzalandı. Buna göre Türkiye ile Rusya arasındaki ticaretin yüzde 50 artması ve iki yolcu uçağı ile beş helikopter ithal edilmesi karara bağlandı (5 Nisan 1978).

Haziran 1978 Madrit’te, Türkiye Büyükelçisi Zeki Kunaralp’ın eşi Necla Kunaralp Ermeni bir saldırgan tarafından öldürüldü. Aynı saldırı sırasında, emekli Büyükelçi Beşir Balcıoğlu da vefat etti (2 Haziran 1978).

Eylül 1978 Papa Birinci John Paul (Roma Katolik Klisesi’nin başına geçtikten bir ay sonra) Vatican’daki evinde ölü bulundu (29 Eylül 1978).

Kasım 1978 Diyarbakır’ın Lice ilçesine bağlı Fis Köyü’nde yapılan bir toplantıda (PKK terör örgütünün I. Kongresi) PKK (Kürdistan İşçi Partisi, Partiya Karkaren Kürdistan)’nın kurulduğu ilan edili (27 Kasım 1978 Türkiye).

1977- 1979 İran’da Yamud Türkmen ayaklanması: 1978 İhtilâli ardından bir takım haklar elde etmek için ayaklanarak 1979 Martında Gonbad Kavus şehrini ele geçirmişlerse de, İran’ın askerî üstünlüğü karşısında başarılı olamamışlardır.

1979

1979 Sovyet nüfus sayımına göre Sovyetler Birliği’nde, 37.203.000’ü Türk kökenli 43.772.000 Müslüman vardı. En büyük olandan küçüğe doğru bir sıra içinde bunlar: Özbekler, Kazaklar, Tatarlar, Azeriler, Türkmenler, Kırgızlar, Başkırlar ve her biri l milyonun üçte birinden küçük nüfuslarıyla diğer 7 küçük Türk gruplardan oluşmaktadır.

Nisan 1979 Yunan Hükümeti, Atina’nın Nea Simirna meydanında “Ermeni İntikam Anıtı”nın dikilmesine izin verdi (15 Nisan 1979).

Ekim 1979 Filistin Kurtuluş Örgütü lideri Yaser Arafat Ankara’ya geldi; FKÖ temsilciliği açıldı (1 Ekim 1979).

Ekim 1979 Hollanda’daki Türkiye Büyükelçisi Özdemir BENLER’in oğlu Ahmet BENLER, silahlı saldırı sonucu öldürüldü. Olayı bu kez hem ‘Ermeni Soykırımı Adalet Komandoları’ hem de ASALA ayrı ayrı üstlendi (12 Ekim 1979).

Aralık 1979 Afganistan’ın Sovyetler tarafından işgali. Sovyetler, mücâhidlere karşı savaşında Afgan rejimine destek verdi (21 Aralık 1979).

Aralık 1979 Türkiye’nin Paris Turizim Müşaviri Yılmaz Çolpan bir teröristin saldırısı sonucu katledildi (22 Aralık 1979).

Ocak 1980… Türkiy’de “Ekonomik İstikrar Kararları” alındı. (24 Ocak 1980)

Şubat 1980 Türkiye’nin İsviçre Büyükelçisi Doğan Türkmen, Bern’de uğradığı saldırıdan yara almadan kurtuldu (6 Şubat 1980).

Mart 1980 Otonom bölge Kosova’daki Priştine Üniversitesi’nde öğrenci gösterileri başladı (11 Mart 1980).

Nisan 1980 Türkiye’nin Vatikan Büyükelçisi Vecdi Türel’in makam aracına ateş açıldı. Türel ve koruma görevlisi Tahsin Güvenç saldırıdan yaralı olarak kurtuldular (17 Nisan 1980).

Mayıs 1980 Türk siyaset ve devlet adamı Gün Sazak (1932-1980) 27 Mayıs 1980 tarihinde bir suikast sonucu çapraz ateşe alınarak Ankara’da şehid edildi.

Temmuz 1980 Türkiye’nin Atina Büyükelçiliği İdari Ateşesi Galip Özmen ile 14 yaşındaki kızı Neslihan Özmen bir teröristin silahlı saldırısı sonucu katledildiler. Saldırıyı ASALA üstlendi (31 Temmuz 1980).

Eylül 1980 Necmettin Erbakan liderliğinde Konya’da binlerce kişinin katılımıyla Kudüs Mitingi yapıldı. Bu miting 12 Eylül 1980 ihtilalinden sonra MSP davasında önemli bir kanıt olarak kullanıldı (6 Eylül 1980 Türkiye).

Eylül 1980 12 Eylül Askerî Darbesi: Orgeneral Kenan Evren liderliğinde Türkiye’de Ordu darbe yaparak yönetime el koydu (12 Eylül 1980).

Eylül 1980 Türkiye’nin Paris Büyükelçiliği Basın Danışmanı Selçuk Bakkalbaşı uğradığı silahlı saldırıda yaralandı (26 Eylül 1980).

Aralık 1980 Türkiye’nin Avusturalya Başkonsolosu Şarık Arıyak ile koruma görevlisi Engin Sever, Ermeni terörizminin kurbanı oldular (17 Aralık 1980).

1981

Mart 1981 Türkiye’nin Paris Büyükelçiliği Çalışam Ateşesi Reşat Moralı ile din görevlisi Tecelli Arı, Çalışma Ateşeliğinden çıkıp arabaya binecekleri sırada 2 teröristin saldırısına uğrayarak hayatlarını kaybettiler. Saldırıyı ASALA üstlendi (4 Mart 1981).

Nisan 1981 Türkiye’nin Kophenag Çalışma Ateşesi Cavit Demir oturduğu apartmanın asansöründe uğradığı silahlı saldırıdan yaralı olarak kurtuldu (2 Nisan 1981).

Haziran 1981 Türkiye’nin Cenevre Başkonsolosluğu Sözleşmeli Sekreteri Mehmet Savaş Yergüz evine gitmek üzere konsolosluktan ayrıldıktan hemen sonra uğradığı silahlı saldırıda hayatını kaybetti. Saldırıyı ASALA üstlendi (9 Haziran 1981).

Eylül 1981 Türkiye’nin Paris Başkonsolosluğu ile Kültür Ateşeliği’nin bulunduğu binayı işgal eden 4 ermeni terörist 56 Türk görevli ve vatandaşı rehin aldı. Güvenlik görevlisi Cemal özen’i öldürüp Başkonsolos Kaya İnal’ı yaraladılar. Olayı ASALA üstlendi (24 Eylül 1981).

Ekim 1981 Türkiye’nin Roma Büyükelçiliği İkinci Katibi Gökberk Ergenekon yolda yürürken saldırıya uğradı. Ergenekon olaydan hafif yaralarla kurtuldu (25 Ekim 1981).

Kasım 1981 YÖK Kanunu kabul edildi (4 Kasım 1981 Türkiye).

Kasım 1981 Avrupa’da bulunan “Ermeni Öğrenciler Birliği” ile “‘Kürt Öğrenci Derneği”, Londra’da ortak bildiri yayınladılar (27 Kasım 1981).

1982

Ocak 1982 Türkiye’nin Los Angeles Başkonsolosu Kemal Arıkan öldürüldü. Arıkan’ın katili Taşnak militanı Hampig Sasunyan, müebbet hapis cezasına çarptırıldı (28 Ocak 1982).

Nisan 1982 Türkiye’nin Ottowa Büyükelçiliği Ticaret Müşaviri Kani Güngör, uğradığı silahlı saldırıda yaralandı (8 Nisan 1982).

Mayıs 1982 Türkiye’nin Boston Fahri Başkonsolosu Orhan Gündüz, uğradığı silahlı saldırıda öldü (5 Mayıs 1982).

Haziran 1982 Türkiye’nin Lizbon Büyükelçiliği İdari Ataşesi Erkut Akbay Ermeni bir militan tarafından öldürüldü (7 Haziran 1982).

Haziran 1982 Kuzey Türk Federe Devleti Meclisi (KTFDM), ‘da radikal adım atarak “Kıbrıs toplumunun self-determinasyon hakkı”na dair bir karar aldı (17 Haziran 1982).

Temmuz 1982 Türkiye’nin Rotterdam Başkonsolosu Kemal Demirer’e konutu önünde uğradığı silahlı saldırı düzenlendi. Demirer, olaydan yara almadan kurtulurken, saldırgan yaralı olarak yakalandı (21 Temmuz 1982).

Ağustos 1982 Asala’ya bağlı 2 terörist ankar Esenboğa Havalimanında düzenlendiği silahlı baskında 8 kişi öldü, 72 kişi yaralandı. Bu Ermeni terörizminin Türkiye’deki ilk eylemi oldu (7 Ağustos 1982).



..