Cumhuriyet’in Temelleri 19 MAYIS 1919’DA kurulmaya başlandı.,
UĞUR DÜNDAR
ugur.dundar@ugurdundar.com.tr
Cumhuriyet’in temelleri 19 MAYIS 1919’DA kurulmaya başlandı!..
19 Mayıs 2019
Eğitimci-yazar Berna Bridge, ABD'ye gitti, “Genç Atatürk” kitabının yazarı
ABD'li Profesör George Gawrych'le 19 Mayıs 1919'un 100. yıl dönümü için konuştu:
Sevgili okurlarım;
Bu yıl Mustafa Kemal'in bağımsızlığımızı kazanabilmemiz için Samsun'a çıkıp
Milli Mücadele yürüyüşünü başlatmasının 100'üncü yıl dönümünü kutluyoruz. Büyük coşku ve heyecanla kutladığımız bu çok anlamlı günde ben de sizlere çok özel bir söyleşiyi sunuyorum. Eğitimci-yazar Berna Bridge, Amerika'ya kadar giderek “Ata”mızın sınırlarımızı aşan, başka ülkelerde derslere konu olan liderliğiyle ilgili araştırmalar yaparak çarpıcı bilgi ve belgelerle dolu bir kitap yazan George Gawrych'le konuştu. Bilim insanının Texas'taki evine oğluyla birlikte gittiğindeki izlenimlerini anlatırken “İlk dikkatimi çeken şey, profesörün
Atatürk portreli ve imzalı kravatı oldu” diyor. Türkçe'ye de çevrilen “Genç
Atatürk-Osmanlı Zabitliğinden Türk Devlet Adamına” adlı kitabın yazarı, ABD
Baylor Üniversitesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gawrych, ilginç bir
yaşam öyküsüne sahip. İkinci Dünya Savaşı sırasında Gulag Takım Adaları'nda esir yatmış Polonyalı asil bir aileden gelen anneyle yine İkinci Dünya Savaşı'nda
çeşitli işkencelerden geçmiş Polonyalı asker bir babanın oğlu. Baba ve anne bir
süre Rusya'da tutsak kalmışlar. Savaş süresince çeşitli serüvenler yaşadıktan
sonra İngiltere'de tanışıp evlenmişler. Oğulları George doğduktan dokuz ay sonra
ABD'ye göç etmişler. Londra'da doğup ABD'de büyüyen Polonyalı Gawrych'in yaşam öyküsü bir noktada onu Atatürk'le birleştirmiş…
★★★
SUBAYLARA GÖRE ATATÜRK BİR DAHİDİR
BERNA BRIDGE
(B.B.): Atatürk'e ilginiz nasıl başladı?
GEORGE GAWRYCH (G.G.): Amerika'da Katolik, Polonyalı, çift dilli bir Amerikalı
olarak büyüdüm. Kendimi hem Polonyalı hem Amerikalı hissettim. Eğitimimi tamamen farklı bir kültür üzerine yaparak kendimi geliştirmek istedim ve Michigan Üniversitesi'nde Osmanlı Tarihi üzerine doktora yaptım. Askeri bir okul olan US Commandand General Staff College'da bulunduğum 18 yıl boyunca 100'den fazla ülkeden gelen binlerce subaya sivil kadroda hocalık yaptığım süreçte benden “Orta Doğu'da Modern Savaş”la ilgili bir ders vermemi istediler. Atatürk'ün Kurtuluş Savaşın'daki büyük liderliğini biliyordum. Michigan Üniversitesi'nde doktoramı yaparken üniversitenin Atatürk'ün devlet adamlığı üzerinde durduğunu, ancak öncesiyle ilgili pek bilginin bulunmadığını fark ettim.
Bu nedenle derslerimde Kurtuluş Savaşı'nı işlemeye karar verdim. Bu kolejde yıllar içindeki gözlemim tüm subayların Atatürk'ün bir dahi olduğunu söylemeleriydi. Atatürk'ün Kurtuluş Savaşı'ndaki dehasını anladıktan sonra onu bir lider olarak daha fazla takdir etmeye başladım.
(B.B.): Atatürk'ü ne kadar süreyle araştırdınız?
(G.G.): Hakkındaki sayısız yayına karşın, asker Atatürk'ü sistemli bir şekilde
(derinliğine) inceleyen Batılı bir araştırmacı bugüne dek çıkmadı. Dahası,
hiçbir Batılı bu konudaki askeri arşivleri, hatta Türkiye'deki diğer arşivleri
araştırmamış durumda. Ben bu boşluğu doldurmak için araştırmamın büyük bir
bölümünü Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Dairesi, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü,
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivleri, Cumhurbaşkanlığı Atatürk Arşivi ve Başbakanlık
Osmanlı Arşivleri'nde çalıştım. Bu arşivler temelde Arap alfabesiyle yazılmış,
el yazısı Osmanlıca belgeleri içerir. Bu bakımdan yalnızca Latin alfabesindeki
yayınlardan yararlanan Atatürk araştırmacılarının çoğunun erişemediği, değerli
kaynaklardır.
(B.B.) Atatürk'ün liderliğiyle ilgili ne söylemek istersiniz?
(GG) “Genç Atatürk” adlı kitabımda İstiklal Harbi'nde bir yandan savaşırken bir
yandan da cumhuriyetin inşasıyla uğraşan bir askeri kumandan ve siyasal önder
olarak Atatürk'ün rolünü araştırdım, Milli Mücadele'nin son yılında, Atatürk'ün
resmi olarak iki unvanı vardı: Geçici hükümetin başkanı ve ordunun
başkumandanıydı. Sakarya Muharebesi, Büyük Taarruz ve düşmanı takip esansında emirler verdi. Bu itibarla çağdaş önderler arasında Atatürk, tıpkı hem devlet başkanlığı yapan, hem de taktik muharebeler yöneten Büyük (II.) Frederick ve Napoleon gibi siyasi önderlikle muharebe kumandanlığını şahsında başarıyla
birleştirmiştir. Böyle liderler tarihte sayılıdır.
İşte o kitap…
ATATÜRK HEM DEVLETİ HEM DE SAVAŞI YÖNETTİ
(B.B.): Peki Atatürk'ü bu iki liderle karşılaştırdığınızda gördüğünüz fark nedir?
(G.G.): Bu isimlerden ikisi de güçlü devletlere hükmetmiş ve geleneksel
savaşlarda çarpışmışken, Atatürk çok özel ve çok zor koşullarla karşı karşıya
kalmıştı. Bir yandan kendini parçalanmış bir ulusun direniş hareketinin meşru
lideri olarak kabul ettirmeye çalışırken diğer yandan da etkili bir hükümet
kurma, dağılmış bir orduyu yeniden oluşturma ve büyük bir savaş için halkı
seferber etme mücadelesi vermişti. Atatürk Kurtuluş Savaşı'nda birçok strateji
kullanmıştır. Dolayısıyla, İstiklal Harbi yüzyılın ilk büyük kurtuluş savaşı
oldu ve Atatürk bu mücadeleden, yetenekli ve hünerli bir lider olarak hak ettiği
ünle çıktı.
(B.B.): Kitabınızda Atatürk'ün liderliği ve onun yüksek duygusal zekasıyla
ilgili bağlantı kuruyorsunuz…
(G.G.): Atatürk'ün zihinsel ve kişisel gelişimine nüfuz edebilmek için, onun
askeri yayınlarını, özel defterlerini, resmi rapor ve yazışmalarını, emirlerini,
mektuplarını ve konuşmalarını tahlil ettim. Bu kaynaklar Atatürk'ün neyi, nasıl
düşündüğünü çözmeye yardım etti. Atatürk'ün yazıları ve konuşmalarında çok sık
kullandığı üç terim veya kavramı gördüm: His, dimağ, vicdan. His, Atatürk'ün
“zihni” ile “kalbini” ilişkilendiren insani duygudur. Duygular insan
psikolojisinin ayrılmaz parçasını oluşturur ve bir lider olarak Atatürk, kendi
duygularıyla başkalarının duygularını, bugün yaygın olarak duygusal zeka veya
sezgisel anlayış olarak adlandırdığımız bir beceriyle birleştirmeyi başarmıştı.
Duygusal zeka, etkili bir halk lideri olmak açısından temel önem taşıyordu ve
Atatürk insan ruhunu araştırmak ve kavramak için zaman ve çaba harcamıştı.
(B.B.): Yukarıda sözünü ettiğiniz “Vicdan”da, bugün etik değerler dediğimiz
kavramın temelini oluşturuyor…
(G.G.): Atatürk, “vicdanı” bireylerin ve toplumun iyiyle kötüyü ayırt
edebilmesini sağlayan, eylemlerine karar verirken onlara kılavuzluk eden manevi
bir pusula olarak anlıyordu. Atatürk, kişileri ve toplumları yüce hedeflere sevk
eden değerler ve erdemler olarak hem kişisel hem de ulusal vicdandan söz
ediyordu. Fazilet ve ahlakı, vicdanla ilişkilendiriyordu. Atatürk'te “His,
dimağ, vicdan”, her üç unsur da birbiriyle sürekli etkileşim halindeydi. İyi bir
dinleyici ve gözlemciydi. His, dimağ ve vicdan, beraberce Atatürk'ün kişiliğini
ve hedef odaklı yaşamını biçimlendirmeye yardım etti. İstiklal Harbi'nden sonra
da Atatürk, Türk Devrimi'ni bu üç eksen doğrultusunda gerçekleştirdi.
ATATÜRK TOPLUMSAL DEĞİŞİMİN ÖNDERİ OLDU
(B.B.): 19 Mayıs'ın yüzüncü yılını kutladığımız bu yıl bizim için çok büyük
anlam taşıyor. 19 Mayıs için söylemek istedikleriniz nelerdir?
(GG): 19 Mayıs 1919 yeni Türkiye'nin ve Cumhuriyet'in temellerini temsil eder. O
gün, Mustafa Kemal askerliğinin, komutanlığının yanı sıra, milli mücadele için
siyasi liderliğe başlamıştır. Kısaca hem komutan, hem siyasi lider olarak iki
şapkayı aynı anda giymeye yönelmiştir. Şiirsel bir yaklaşımla söylersek; Birinci
Dünya Savaşı'nın topları Osmanlı İmparatorluğu'nu yok etmeye yardımcı oldu. Onun küllerinde Atatürk, halkın yürek atışlarını duydu ve onların bağımsızlığa, dünya topluluğunda saygınlığa ulaşmalarında liderlik etti. Cumhuriyeti kurduktan sonra bir dizi etkileyici devrimle Türkiye'yi dinamik ülkeye dönüştürecek toplumsal bir değişimin önderi oldu. Bugün Türkiye hâlâ bağımsız ve ülkü/hedef olarak “Yurtta Barış, Dünyada Barış” söylemiyle insani değerler yaratmak için mücadele etmekte. Atatürk'ün başarıları ve mirası hem ulusal hem uluslararası anlama sahip.
Kurtuluş Savaşı'nı kazandıktan sonra, 4 Eylül 1923 günü Atatürk, yeni Türkiye
ile ilgili hedefini şöyle belirtti: Memleket behemehal (kesinlikle) asri, medeni
ve müteceddit (yenilenen) olacaktır.
***
