KAMU DİPLOMASİSİ BAŞKA HALKLARA ANGAJE OLMAK , AYAKLANDIRMAK
BÖLÜM 2
Arap Hareketleri ve Sosyal Medyanın Kullanılması
Tunus yönetimi devrim öncesi 2009 yılında Facebook’u yasaklamak istemiş
ancak yasaklamanın daha büyük problemler doğuracağı için vazgeçmişti. Tunus’ta facebook’u kullanan 2 milyon kişi vardı. Sidi Bouzid şehrinde Muhammet Bouazizi kendini yakmadan üç ay önce aynı tür olay Monastir’de meydana gelmişti.
Ancak bu sefer olay filme alınmış ve Facebook’a konmuştu44. Ayaklanma boyunca saldırıya uğrayanların videoları alınarak aynı işler tekrarlandı. Tunuslu blogçu Global Voices’un düşünce direktörü ve Nawaat web sitesini işleten Sami Ben Garbia, devrimle ilgili içeriğin çoğunu facebook’ta yayınlanan medya haberlerinden edindi45. Facebook’tan alınan haberler tercüme edilerek içerik oluşturuldu, Nawaat ve Twitter’a gönderildi. Hikâye edilen haberler twitter üzerinden muhabirlere gelmekte, onlar ise bu videoları Ben Garbia’nın mülakatı olarak uygun yerlere koymakta idi. Twitter kullanımı (ayaklanma öncesi 2000 üyeden sadece 200’ü aktifti) çok az olduğundan onun etkisi daha çok Mısır devriminde görüldü. Tunus’ta ayaklanma öncesi iş ve siyaset dünyasında sınırlı bir kitleye sahipken, elçilik ve kullanılan programlar yolu ile 11 milyon Tunuslu ile angajman kuruldu. Hükümet yerine Tunus sivil toplumuna derin ve geniş şekilde angaje olundu, diğer Ortadoğu ülkelerinde de bu model kullanıldı ve kullanılmaktadır. Yolsuzluklar, enflasyon ve bölgeler arası eşitsizlikler yanında Ben Ali ailesinin tutumu da ayaklanmada etkili oldu. Tunus’ta kullanılan slogan; “Biz yalnız ekmek ve su ile yaşayabiliriz ama Ben Ali’nin iktidar partisi ile değil”46. Kısa sürede sonuç veren ayaklanma sonucu 14 Ocak 2011’de Ben Ali ülkeden kaçarken bir gün sonra yeni başkan ve milli birlik hükümeti kurulmuştu bile.
Tunus’taki başarı Mısır’ı tetiklemiş ve 25 Ocak 2011’de 20.000 kişinin toplandığı
gösteriler tüm ülkeye yayıldı. Mübarek ve Kaddafi cep telefonu mesajları ile
kendi destekçilerini ayakta tutmaya çalıştılar. Mısır’da gösterilerin detayları facebook, twitter ve eylemcilerin e-mail ile dağıttığı 12 sayfalık kılavuz yolu ile açıklandı. Mısır’da genç bir blogçu olan Khaled Said, Mısırlı polislerin uyuşturucu
ticaretine katılımını görüntüleyen videoyu paylaşması sonucu polis tarafından işkence ile öldürülmesi neticesi kanlı yüzünü gösteren resimlerin yayınlanması sonrası 1.8 milyon kişinin yer aldığı facebook sitesinde “Hepimiz Halit Saitiz” hareketi doğdu. Halit, Mısır’da ayaklanma örgütlenmek suçundan tutuklanan ve polis tarafından öldürüldüğü söylenen genç bir iş adamıdır. Elebaşlarından biri olan Mısırlı muhabir ve blogçu Mona Eltahawy, Washington’daki Center for International Media Assistance ve NED ile işbirliği yapıyordu. 28 Ocak’ta Mübarek, tüm internet bağlantılarını kesince devreye Obama girdi ve ifade özgürlüğü için ülkenin internet bağlantılarını açmasını istedi47.
44 Beaumont, Peter: The truth about Twitter, Facebook and the uprisings in the Arab world, The Guardian, Friday (25 February 2011).
45 GGGhannam, Jeffrey: ibid. (2011).
46 Larbi, Kaouther: Resignations rock Tunisia government, Agence France-Presse (AFP), (18 Jan. 2011),
http://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5gb0nwSPbPnzoNk93IDUimkVbhrow?docId=CN
G. 364de1da251ab2f76e561bcf4a3dce18.7c1, (Accessed 13 Dec. 2011).
İnternet hizmetinin açılması ise ölüm öpücüğü yani rejimin sonu oldu. Obama, 2009 yılında Kahire’de yaptığı meşhur konuşmada boşuna “internet özgürlüğü”ne odaklanmamıştı. Mübarek gösterilere karşı koymaya çalışsa da 11 Şubat’ta istifa ederek iktidarı orduya devretti. Mübarek ve oğulları çeşitli nedenlerle suçlanarak, hapse konuldu48 .
Mübarek’in düşüşünden birkaç gün sonra Libya’nın ikinci büyük kenti Tripoli’de
olaylar başladı. Libyalı aktivistler, Mısırlılardan sim kartlarını alarak dinlemeye
takılmadan görüşme yolunu seçtiler49. Bütün devrimlerde komşu ya da bölge
ülkelerden (Türkiye de dahil) pek çok aktivist, blogçu vb. kişilerin de bu eylemlere destek olmak için yırtındığını unutmayalım. Facebook ve Twitter’da rejim muhalifi blogçular ayaklanmaları şiddetlendirmek için çalışıyor, uluslararası sistem ise sorun çözüyor ve bu kişileri yerel baskılara karşı korumaya çalışıyordu. Facebook, Twitter ve YouTube’un video ve medya savaşına en büyük katkılardan biri de Batılılar tarafından yönetimi ele geçirilen El Cezire televizyonu oldu. Halkın bir kesimi “bu bizim devrimimiz” diye videoları Facebook’a koyarken, Batılılara bunu dünyaya pazarlamak kalıyordu. Sosyal medya sitelerinde protestoculara yapılan baskılar ile ilgili grafikler, hastanede kan arayanlar ve gösteriler ile ilgili görüntüler ya da interneti bloke edilenler için uluslararası yardım telefon numaraları yayınlandı. Libya’da isyana Ulusal Geçiş Konseyi liderlik etti ve NATO müdahalesi ile desteklenen ayaklanmacılar 20 Ekim’de Kaddafi’yi katletti ve rejim el değiştirdi. Libya’ya ziyaret ettikten iki gün sonra Kaddafi’nin hunharca öldürülmesinin ardından ABD Dışişleri Bakanı Clinton’ın tepkisi ise şu sözler oldu; “geldik, gördük, öldü”.
Bahreyn’de Şubat 2011’de meydana gelen ve Sünni iktidarı Şii çoğunlukla karşı
karşıya getiren ayaklanmaların nedeni baskılar ve ayırımcılık idi. Bahreyn’de siyasi ve sivil toplum grupları 2000’li yılların ikinci yarısında güçlendiler. Bunlar arasındaÖzgürlük ve Demokrasi İçin El-Hak Hareketi, İnsan Hakları Bahreyn Merkezi isyanda önemli rol oynadı50. Ancak, konu İran’a karşı Suudi Arabistan ve ABD’nin çıkarları olunca ne demokrasi, ne özgürlükler kaldı. Kral Hamit’inyardım isteği üzerine Suudi Arabistan’ın liderlik ettiği Körfez İşbirliği Konseyi kuvvetleri tarafından ayaklanma bastırıldı51. Ayaklanmanın bastırılmasına ABD ve İngiliz özel kuvvetleri başta olmak üzere Batılıların gizli güçleri yardım etti ve üzeri örtüldü.
Bahreyn hariç diğer Körfez İşbirliği Konseyi ülkelerindeki ayaklanma girişimleri
sınırlı seviyede kaldı.
47 Los Angeles Times: Eg ypt may have turned off the Internet one phone call at a time, Center for International Media Assistance CIMA Research Report: Social Media in the Arab World, (January 28, 2011), http://latimesblogs.
latimes.com/technology/2011/01/egypts-internet-blackout-unprecedented. html (accessed January 29, 2011).
48 Dalacoura, Katerina, (2012). The 2011 uprisings in the Arab Middle East: political change and geopolitical implications, International Affairs 88: 1, p.63–79.
49 Beaumont, Peter: ibid, (2011).
50 International Crisis Group, (2012): The Bahrain revolt, On the Bahrain Centre for Human Rights, p. 16.
51 ICG, Popular protest in the Middle East and North Africa (III): The Bahrain revolt, Middle East report 105
(Brussels: ICG, 2011), pp. 2–9; ICG, Popular protest in the Middle East and North Africa (VIII): Bahrain’s
rocky road to reform, Middle East report 111 (Brussels: ICG, 2011).
Suudi Arabistan’ın doğu vilayetleri ve bazı büyük şehirlerindeki
protestolar ise erken safhada hapishaneler doldurularak bastırıldı52. Kasım
2010’da Suudi Arabistan hükümeti ahlaki nedenlerle facebook’u yasakladı ama
başka şebekeler devreye girince işe yaramadı. Yemen’de ise Başkan Ali Salih’e yönelik olarak muhalif partiler tarafından gençler kullanılarak başlatılan protestolar 3 Haziran’da Salih’in, Ben Ali gibi Suudi Arabistan’a kaçmasına neden oldu. Salih, siyasi iktidarı devretmeyi kabul ederek 23 Eylül’de ülkeye döndü.
Cezayir’de 1990’larda bir iç çatışma travması yaşanmıştı ama Ocak 2011 ayaklanmaları bu ülkeye sıçramadı. Lübnan, Irak ve Filistin bölgeleri kendi dertlerinedüştüğünden diğer Arap ülkelerindeki gelişmelere seyirci kaldılar. Fas ve Ürdün’deise ayaklanma girişimleri monarşilerin reform sözleri ile yatıştırıldı. Başta Ürdün olmak üzere bazı ülkeler sosyal medya ile ayakta kalabildiler yani bu vasıtalarıkendi lehlerine çevirmesini bildiler. Ürdün’ün dijital bakanları ve Twisit (Twitter ve Visit Karışımı) olarak nitelenen Kraliçe Rayna’nın yürüttüğü kampanyalar rejimi hayatta tuttu. Artık pek çok Arap liderin Facebook sayfası ve profil sayfaları var. Suriye liderleri de bu şekilde davrandı ancak rejimin gitmesi için çoktan karar verilmişti. ABD’nin sessiz ve gölgede kalmaya seven diplomatlarından Robert Ford, Suriye ile ilgili planın yürürlüğe konmasında kilit rol oynadı. Suudiler, Obama’nın Mübarek’i ve diğer dost saydıklarını kolayca harcamasını korku ile izlediler.
Ancak konu Bahreyn’deki Şii ayaklanması olunca ABD hemen 5. Filosunu yanaştırdı.
ABD’nin diğer bir endişesi Yemen’de El Salih’in düşüşünün ülkede El Kaide’yi
canlandırması ihtimali idi. Ancak, ABD’nin Ortadoğu’daki yakın dostlarıSuudi Arabistan, Ürdün, Türkiye ve hatta Mısır ile ilişkileri halen çok iyi durumdadır
ve böylece Irak, Afganistan-Pakistan konularına odaklanma önceliği devam
etmektedir.
Suriye’de Mart 2011’de Dera’da başlayan ve İslamcı ve Kürtler gibi bazı azınlık
gruplarının arkasında olduğu ayaklanmalar hükümetin etkili mücadelesi karşısında şimdiye kadar bir sonuca ulaşamadı. ABD, bu işte politika ve strateji belirliyor, internet özgürlüğü ve alt yapısı sağlıyor, dışişlerinin alandaki memurları ise vatandaş muhabirlerle insan hakları raporları yazılmasından hapse girenler için baskı yapılmasına kadar pek çok işe müdahil oluyorlardı. İnternetin kontrollü olması nedeni ile önce Şam’daki bazı internet kahvelerine gençler çekilmeye çalışıldı 53 .
Eylül 2010’da iki Suriyeli öğretmenin öğrencilerini dövdüğünü gösteren bir video
paylaşımı ile (videoyu gönderen Fransız muhabir Claire Duffett idi) kriz çıkarılmaya çalışıldı ama yönetim derhal iki öğretmeni işten kovdu. Robert Ford, Haziran 2011’de Hama’ya yaptığı ziyaret esnasında göstericiler tarafından zeytin dalları ile karşılanırken, hükümet yanlıları Şam’daki ABD büyükelçiliğinin camlarını kırıyordu. Uluslararası Kriz Grubu’ndan Robert Malley gezi ile ilgili olarak müdahalenin zamanının geldiğini ve etkili yöntemler bulunması gerektiğini söylüyordu.
52 Amnesty International: Saudi Arabia: protesters and reformers targeted in name of security, (1 Dec. 2011),
http://www.amnesty.org/en/news/saudi-arabia-protesters-and-reformists-targeted-name-security- 2011-12
01, (accessed 13 Dec. 2011).
53 Duffett, Claire: Facebook, banned in Syria, is widely used—even by the government, Christian Science
Monitor, (November 18, 2010). http://www.csmonitor.com/World/Global-News/2010/1118/ Facebook
banned-in-Syria-is-widely-used-even-by-the-government (accessed December 3, 2010).
Suriye rejimi ise Ford’un ziyaretini iç işlerine müdahale olarak görüyordu. Bu geziden aylar sonra Dışişleri Bakanı Clinton, Suriye rejiminin meşruiyetini kaybettiğini açıklayarak düğmeye bastı. Müteakiben BM Güvenlik Konseyi’nden ABD elçiliğine ve benzer şekilde Fransa elçiliğine yapılan saldırılar ile ilgili kuvvetli suçlamalar içeren ifadeler çıktı. Suriye hükümeti geri adım attı ve elçiliğe saldırdığı iddia edilen kişileri tutuklayarak daha iyi güvenlik sözü vermiş oldu.
Kamu Diplomasisi ve Uluslararası Hukuk
11 Eylül 2001’den beri Amerikan üst düzey diplomatları kamu diplomasisialanına daha görünür ve tek taraflı bir şekilde müdahil olmaktadırlar. Örneğin
2009 yılında Pakistan’ı ziyaret eden ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton’ın geleneksel diplomatik faaliyetlerin ötesine çıkarak kamu diplomasisi gösterisine dönüşen ziyaretinde resmi görevlileri bırakıp medya temsilcileri, üniversite
öğrencileri, meclis üyeleri, iş adamları ve sivil toplum mensupları ile bir araya
geldi. Aynı şey sık sık Türkiye’de ABD veya Avrupa Birliği adına geldiğini söyleyen yabancı diplomatların Güneydoğu Anadolu’ya yaptığı ziyaretlerde de görülmektedir.
Diplomatların kamu diplomasisi işlerine girişmesi ev sahibi ülkede süratle
ilişkilere zarar verici ve kabul edilemez bir durum ortaya çıkarabilir. Bir taraf diğer ülkenin halkını kendi değerlerini, politikalarını yaymak için etkilemeye çalışırken ve bunun için pek çok program ve yöntem geliştirirken ev sahibi ülkenin yönetimsel egemenliği risk altındadır. Kovboy diplomasisi ile ev sahibi ülkenin protokol kuralları aşılarak eleştirilmesi, kirli çamaşırlarının ortaya dökülmesi ve bunun kitlesel medya ile yapılması kolay kabul edilir bir olgu değildir. Bu durum diplomatların Viyana Konvansiyonu’nun 41. Maddesinde yer alan bulundukları topraklardaki yükümlülüklerine de uygun değildir54 .
Geleneksel diplomatlar, bulundukları ülkelerde kendi ülkeleri hakkında ihtiyatlı
bir şekilde davranırlar. Kovboy diplomatların ülkelerinin değer ve gururunu
öne çıkarırken, diplomatik protokolü aşarak ev sahibi ülke egemenliğe zarar verme riski fazladır. 1961 tarihli Viyana Diplomatik İlişkiler Konvansiyonu’nun 41. maddesi, yabancı ülkelerde görevlendirilen geleneksel diplomatların görevleri birbiri ile ilgili olsa da kamu diplomasisi alanından ayrı tutulmasını öngörmektedir.
Özetle, kamu diplomasisi faaliyetlerinin dışarıda meşruiyet sorunu vardır ve pek
çok Batılı ülke ve kuruluş bunu göz ardı etmektedir55. Kamu diplomasisinin amacı her ne kadar yabancı ülkelerdeki bireyleri ve kuruluşları bilgilendirmek ve angaje olmak şeklinde tarif edilse de gerçek işlevi hedef ülkelerde toplumsal irtibatlar kurmak ve doğrudan etki kabiliyeti kazanmaktır. Kamu diplomasisi, basitçe, bir hükümetin başka bir ulusun halkını ve aydınlarını, bu ulusun politikalarını kendi avantajına döndürmek amacıyla etkilemeye çalışmasıdır56.
54 Alam, Shahidul, (2011): Stretching the Parameters of Diplomatic Protocol: Incursion into Public Diplomacy,
Independent University, p.34.
55 Melissen, Jan: Beyond the New Public Diplomacy, Netherlands Institute of International Relations ‘Clingendael’,
(Ekim 2011).
Kamu diplomasisi yolu ile hedef ülkelere karşı oynanan oyunun ana teması rejiminin otoriter olması, daha az işbirlikçi bir ülke olması, temel hak ve özgürlükler ile ilgili eleştirilerdir.
Bunlardan kurtulmanın tek çaresi Batının çıkarlarına hizmet etmek ve işbirliği yapmaktır. Böylece kamu diplomasisi (sert güçle) savaşa başvurmadan rejim değiştirme vasıtası haline gelmiştir 57 .
Hâlbuki 1961 Viyana Diplomatik İlişkiler Sözleşmesi diplomatik ilişki ile verilen
imtiyaz ve dokunulmazlıkların (anayasal düzen ve sosyal sistemlerine bakılmaksızın) ülkeler arasında dostça ilişkiler kurulmasına yönelik olduğunu
söylemektedir. Nitekim son yıllarda ülkelerin iç işlerine demokrasi ve özgürlük
getirmek bahanesi ile yapılan müdahaleler “egemenlik” kavramının yeniden ele
alınmasına neden oldu. Devam eden üç tartışmanın ilki egemenliğin değişen doğası, ikincisi Libya’da BM’nin kuvvet kullanılmasına izin vermesi, diğeri ise ABD ve diğer ülkelerin Ortadoğu’da özellikle Suriye, Yemen ve Bahreyn’de ki çatışmalara müdahil olmasına ilişkindir. Egemenliğe bir şekilde müdahaleye savunanlar diğerlerini “yeni orta çağcılar” olarak damgalarken, uluslararası hukukun sadece hükümetlere değil vatandaşlara da haklar verdiğini ve uluslararası politikada yeni aktörler olarak bu amaçla kurulmuş teşkiller olduğunu söylemektedir. Ancak, vatandaşlar uluslararası sistemde öncelikle kendi hükümetleri tarafından temsil edilmektedir. Egemen devlet olmak uluslararası sistemde hukuken resmen tanınmanızın aracıdır. Uluslararası hukuk bu nedenle egemenliğin koşullarını yeniden ele alarak vatandaşlarını koruma yükümlülüğünü de (R2P) ele almaktadır.
Ancak, bugün R2P, güçlü devletlerin zayıf olanlara müdahale ya da işgal etmesinin vasıtası haline geldi.
Türkiye ve Kamu Diplomasisi
Kamu diplomasisi bugünkü pek çok eksiğine rağmen Türkiye için yeni bir olgu
değildir. Türkiye’de ülke markasının geliştirilmesi 1923 yılında Atatürk ile birlikte müthiş bir atılım içine girdi. Yeni alfabe, yeni kıyafet tarzı, laiklik gibi yenilikler ülke imajını değiştirdi. Anadolu Ajansı ve (şimdiki adı ile) Basın-Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü daha 1920 yılında kurulmuştur. Bugün siyasal bilgi lendirme çabaları Cumhurbaşkanlığı, Başbakanlık, Dışişleri Bakanlığı, Avrupa Birliği Genel Sekreterliği, Kamu Diplomasisi Koordinatörlüğü gibi kamu kurumları tarafından gerçekleştirilen resmi bilgilendirme etkin liklerini içermektedir. Ayrıca Kültür ve Turizm Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT), Basın-Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü, Anadolu Ajansı, Başbakanlık Tanıtım Fonu ve çalışmanın niteliğine göre diğer kurumlar da kamu diplomasisi faaliyetlerine katılmaktadır. 2010 yılında kurulan Kamu Diplomasisi Koordinatörlüğü, Türkiye’nin doğru ve etkin bir şekilde tanınması ve bilinmesi için kamu kurumları ile sivil örgütlenmeler arasında koordinasyonu sağlamakla görevlidir.
56 Potter, Evan, (2002). Canada and the New Public Diplomacy, Netherlands Institute of International Relations, s.3
57 Henrikson, Alan K.: ibid., (2006).
Türk kamu diplomasisi faaliyetlerine ilişkin bahsedilmesi gereken en önemli
kurumlardan biri Türkiye İşbirliği ve Kalkınma Ajansı (TİKA)’dır. Başta Türk dilinin konuşulduğu ülkeler ve Türkiye’ye komşu ülkeler olmak üzere, gelişme yolundaki ülkelerin kalkınmalarına yardımcı olmak, bu ülkelerle; ekonomik, ticari, teknik, sosyal, kültürel, eğitim alanlarında işbirliğini projeler ve programlar aracılığı ile geliştirmek amacıyla 1992 yılında kurulmuştur 58. Gerek TİKA, gerekse Kamu Diplomasisi Koordinatörlüğü’nün mevcut konjonktürde etkili olduğu söylenemez. Bunun temel nedeni ise Türkiye’nin kamu diplomasisi anlayışındaki eksiklikler, ülkenin bir kamu diplomasisi politika ve stratejisi olmaması kadar hükümetin ideolojik yaklaşımları ve dış politika tercihlerindeki çarpıklıklardır. Uygulanan dış politikanın yanlış bir yörüngeye oturtulması, ülke gerçeklerine ve çıkarlarına uygun olmaması halinde kamu diplomasisinin de beklenen sonucu alması mümkün değildir. Türkiye’nin yumuşak gücünün temel dayanaklarından en önde geleni onun modernleşme ve Batılılaşma tecrübesidir. Bu güç mevcut hükümet tarafından Osmanlı mirası olarak algılanarak, İslam dünyası odaklı Yeni Osmanlıcı anlayış iç ve dış politikanın merkezine konmuştur.
Türkiye, 185 dünya ülkesi içinde nüfus itibarıyla 16’ıncı, toprak büyüklüğü
itibarıyla 32’inci ve ekonomik gücü itibarıyla 16’ıncı sıradadır. Türkiye’nin sahip
olduğu yumuşak güç, hem biçimi hem de kapsamı itibariyle diğer ülkelerden farklılıklar arz eder. Üç kıtayı birbirine bağlayan Türkiye, aynı anda bir Avrupa, Asya, Balkan, Kafkas, Ortadoğu, Akdeniz ve Karadeniz ülkesidir. Dünya doğal enerji kaynaklarının % 70’i Türkiye’nin etrafında kümelenmiştir. Türkiye’nin bu coğrafyada temsil ettiği değerler, tarihi birikim ve kültürel derinlik, bir tarafta bölge dinamiklerini harekete geçirmekte, öbür tarafta yeni etkileşim alanlarının doğmasına imkân sağlamaktadır. Balkanlardan Ortadoğu´ya ve Asya’nın içlerine uzanan geniş coğrafyada Türklerin, Kürtlerin, Boşnakların, Arnavutların, Çerkezlerin,Abazaların, Arapların, Azerilerin, Kazakların, Kırgızların, Özbeklerin, Türkmenlerin ve diğer etnik grupların ortak paydası, paylaştıkları ve beraber inşa ettikleri tarihimizin mirasıdır. Türkiye; Balkanlar, Kafkaslar ve Orta Asya’da Türkçe konuşan 260 milyonluk bir nüfusun merkezindedir. Bugün Türkiye bu mirasın merkez coğrafyasını temsil etmektedir.
Türkiye’de, 34 yaşının altında 35 milyon internet kullanıcısı bulunmakta ve
bu kişiler internette Avrupa’dan üç kat daha fazla zaman geçirmektedir. Türkiye, facebook kullanımında ilk 5’te, twitter kullanımında ise ilk 10’dadır. Avrupa’da kredi kartı kullanımı ortalama yüzde 50 iken Türkiye’de yüzde 60’dır59. Türkiye hiçbir sübvansiyondan yararlanmayan 200’den fazla televizyon kanalına, 1000’den fazla radyoya, çok başarılı bağımsız prodüksiyon şirketlerine sahiptir. Türkiye’den çıkan yayınlar dil engeline rağmen etrafındaki ülkelerde ilgiyle izlenmektedir.
58 Bkz. www.tika.gov.tr/TR/Icerik.ASP?ID=23 (erişim 27 Aralık 2009)
59 Wall Street Journal: Türkiye Büyük Fırsatlar Ülkesidir, Hürriyet, (14.07.2012).
El Cezire gibi bir kanalın Washington’dan sonra en çok haber yaptığı başkent Ankara’dır. Türk sivil toplum kuruluşları hiçbir devlet desteği olmadan birçok ülkeye çalışmaları için davet edilmektedir60. Bütün bunlar, Türkiye’nin kamu diplomasisini ve yeni dönemin en önemli kavramı “yumuşak gücü” destekleyen unsurlardır. Son yıllarda yapılan bazı Türk kamu diplomasisi faaliyetleri şunlardır;
-Milli Eğitim Bakanlığı’na ve TİKA’ya bağlı Türkçe Eğitim Merkezleri’nin,
ikili anlaşmalarla Uluslararası Türk Okullarının kurulması ve Milli Eğitim Bakan-
lığı’nın vermekte olduğu burslar. Türk Hükümeti, ikili anlaşmalar doğrultusunda,
127 ülkeye ve bazı uluslararası kuruluşlara 2009 sonu itibariyle toplam 1280 burs vermektedir 61 .
-TRT-6, TRT-TÜRK, TRT-AVAZ, TRT-BELGESEL, TRT-E türkiye televizyon
yayınları. Türkiye’nin Sesi Radyosu, kısa dalga, uydu ve internet üzerinden
32 dilde yayın 73 yıldır dış yayın yapmaktadır62. Son yıllarda Türk dizileri, yurt-
dışından büyük talep görmekte, Balkanlar, Türkî Cumhuriyetler ve Arap dünya-
sında yayınlanmaktadır.
-Almanya, İran, Irak, İsrail, Kuveyt, Suriye, Türkmenistan, Ürdün’de Türk
Kültür Merkezleri63, 2009 yılında Bosna-Hersek ve Arnavutluk’ta, 2010 yılında
ise, Mısır, Makedonya ve Kazakistan’da birer Yunus Emre Türk Kültür Merkezi
kurulmuştur64 .
-Türkçe şarkı, şiir, konuşma, özel beceri, genel kültür, dil bilgisi gibi 18 farklı
alanda yeteneklerin sergilendiği Uluslararası Türkçe Olimpiyatları, Uluslar arasıTürkçe Öğretim Derneği (TÜRKÇEDER) tarafından düzenlenmekte dir 65. Türk kökenli ve Türk dili konuşan Türk devletleri ve halklarının birbirlerini daha iyi anlamalarının sağlanması, Türk dili konuşan devlet ve halklarının kültür ve sanatının korunması, yeniden canlandırılması ve gelişmesi yönünde faaliyette bulunması amacıile Türk Kültür ve Sanatları Ortak Yönetimi (TÜRKSOY) kurulmuştur.
-Son 5 yılda 33.5 milyar dolar civarında kalkınma yardımı yapılması. Türkiye
yaptığı bu kalkınma yardımlarının yüzde 44.4’ünü Kafkaslar ve Merkez Asya’ya,
yüzde 26.8’ini Balkanlar ve Doğu Avrupa’ya, yüzde 24.6’sını Ortadoğu ve Afrika’ya ve yüzde 3.8’ini de Uzakdoğu ülkelerine yönlendirdi66 .
60 Sanberk Ozdem, Hakan Altınay: Kamu Diplomasisi ve Yumuşak Güç, Sabah Gazetesi, (08 Ocak, 2008).
61 Milli Eğitim Bakanlığı (2011). http://digm.meb.gov.tr/burs.html. (Erişim Tarihi: 18.03.2011).
62 TRT (2011). http:llwww.trt.net.tr/KurumsallTelevizyonTanitim.aspx. (Erişim Tarihi: 15.03.2011).
63 Dışişleri Bakanlığı (2011). http://www.7nfa.gov.tr/turk-kultur-7nerkezleri-turk-dilİ-ve-edebiyati-bolumleri
ve-turkce-egitim-rnerkezleri. tr.mfa. (Erişim Tarihi: 04.04.2011).
64 Yunus Emre Vakfı (2011). http://www.yunusemrevakfi.com.hi. (Erişim Tarihi: 12.02.2011).
65 Aydoğan, Bekir: Bir Kamu Diplomasisi Örneği: Uluslararası Türkçe Olimpiyatları, Zaman, (25.06.2011).
http://tr.fgulen.com/content/view/19436/12/
66 Özkan, Abdullah: Türkiye’nin Kalkınma Yardımlarında Kamu Diplomasisi Perspektifi, Kamu Diplomasisi Enstitüsü,
(Erişim tarihi; 20 Temmuz 2012)
http://www.kamudiplomasisi.org/index. php?option=com_content
&view=article&id=97:tuerkiyenin-kalknma-yardmlarnda-kamu-diplomasisi-perspektifi&catid=44&Itemid=73
- Afrika ile sosyal ve kültürel ilişkilerin kurulması ve geliştirilmesi için TİKA’nın
sağlık ve temiz su projeleri yanında67, 2000 yılından beri 2000 kadar öğrenciye
yükseköğrenim bursu verilmiştir. Türk Hava Yolları 2005’ten sonra pek çok Afrika ülkesinin başkentlerine ve diğer şehirlerine seferler düzenlemeye başlamıştır.
Dış politika tercihlerimiz son on yılda ideolojik nedenlerle Orta Asya’dan Ortadoğu’ya kayarken, TİKA faaliyetleri ise Afrika’ya kaydırılmıştır. Türkiye’nin Ortadoğu’daki imajı ise son Arap hareketlerinde ve füze kalkanı krizinde belirginleştiği gibi ABD’nin taşeronu olma imajından öteye gidememiştir. Yukarıda sayılan kamu diplomasisi faaliyetlerinde İslamcı ve cemaatçi bakış açıları hakim olmuş, seçilen coğrafya ve faaliyetlerin arka planında bu tür amaçlara hizmet edilmesi hedeflenmiştir.
Büyük potansiyeline rağmen Türkiye, dünyanın en yanlış anlaşılan ülkelerinin
başında gelmektedir. Türkiye’yi hala işgalci, baskıcı, inkârcı, vs. olarak
tanımlayan çevreler bulunmaktadır. Türkiye, Kıbrıs sorunu, bölücü terör ile mücadele, Ermeni sorunu gibi çok önemli güvenlik sorununda fikirler savaşını kazanamadığı için başarısızdır. Aynı durum Avrupa Birliği üyeliği sürecinde de
Türkiye’yi iyi tanıtamamanın faturası olarak ortaya çıkmıştır. Bütün bunların yanında Türkiye’nin politika ve strateji oluşturma alanında yapısal bozuklukları
devam etmektedir. Türkiye, yumuşak güç konusunda da yanlış bir algılama içinde olduğundan sert ve yumuşak gücünün kombinasyonu olacak akıllı güç geliştirme vizyonuna sahip değildir. Hâlbuki kamu diplomasisi yumuşak gücün bir vasıtasıdır.
Özetle, devlet adamlarımızın vizyonsuzluğu, politika ve strateji oluşturmada
yapısal sorunlarımız ve yumuşak güç projeksiyonumuzun olmayışı bu alandaki en önemli sorunumuzdur.
Sonuç Yerine; Türkiye’nin Yapması Gerekenler
Türkiye, on yıllardır kamu diplomasisine önem vermemenin getirdiği sorunlarla
boğuşmaktadır ve bu sorunların en büyüğü yabancı kamuoyu tarafından tanınmamak değil, yanlış tanınmak ve kendini dünyaya iyi ifade edememektir.
Türkiye’nin kamu diplomasisi imkânlarının neler olduğu, etkili sonuçlar alabilmek için hangi araçları kullanılması ve nasıl bir yol haritası izlemesinin gerektiği gibi konularda bir çalışma yapılması zorunludur. Bu kapsamda, siyasi partiler, sivil toplum örgütleri, üniversiteler, medya ve uzmanlardan da destek alınarak “ulusal bir kamu diplomasisi politikası” oluşturulmalı ve Türkiye’nin imajı na yönelik kapsamlı bir stratejisi geliştirilmelidir. Sunmak istenen imaj belirlenmeden önce işe mevcut durumda algılanan imajın ölçülme si ile başlanmalıdır. Etkin bir kamu diplomasisi için öncelikle ülke çıkarlarına uygun, bağımsız düşünebilen, proaktif bir dış politika anlayışı geliştirilmelidir. Ulusal güvenlik, yumuşak güç ve kamu diplomasisi alanındaki bilinçsizlik Türkiye’nin içinde de kötü amaçlı pek çok örtülü kurgunun ülke içinde ve dışında kurgulanmasına imkân sağlamıştır. Bunlar içinde özellikle yabancı TV uzantıları, misyoner radyolar, basın dünyasının her yerini ele geçirmiş etki ajanları, “dünyaya açılıyorum” diye Türk gençliğini ve öğretim üyelerini yabancıların hizmetine açan üniversitelerimiz başta gelmektedir.
67 Ünver, Can: Türkiye’nin Afrika Açılımı ve Açılımın Kamu Diplomasisi Bağlamında Değerlendirilmesi, (27 Mayıs 2012).
http://politikaakademisi.org/?p=322
Sosyal medyanın kontrolsüz bir biçimde büyümesi de tehlikeli bir potansiyel oluşturmuştur. Türkiye’nin de bu süreçte ulusal egemenliğinin kayan parametre lerini yeniden düzenlemeye, ulus-devlet yapısının dokularını yeniden güçlendirme ye ve nihayet Batılı sivil müdahale sistemi ile mücadelede koruyucu bir mekanizmaya ihtiyacı vardır.
KAYNAKÇA
Alam, Shahidul, (2011): Stretching the Parameters of Diplomatic Protocol: Incursion into Public Diplomacy, Independent University.
American Academy of Diplomacy, A Foreign Affairs Budget for the Future: Fixing the Crisis in Diplomatic Readiness, (October, 2008).
http://www.stimson.org/budgeting/Publications/ Long_Final_11_08.pdf. (Accessed: Sept 21, 2009).
Amnesty International: Saudi Arabia: protesters and reformers targeted in name of security, (1 Dec. 2011), http://www.amnesty.org/en/news/saudi-arabia-protesters-and-reformists-targeted-name-security- 2011-12-01, (Accessed 13 Dec. 2011).
Arab Crunch: Facebook Population: Arabic The Fastest Growing, English Falls from The Majority Leader ship, (August 30, 2010).
http://arabcrunch.com/2010/08/facebook-population-ar abic-the-fastestgrowing-english-falls-from-the-majority-leadership.html (Accessed Dec 11, 2010).
Arsenault, Amelia, (2009). Public Diplomacy 2.0, in Philip Seib (ed.), Toward a
New Public Diplomacy: Reinventing US Foreign Policy New York: Palgrave Macmillan.
Aydoğan, Bekir: Bir Kamu Diplomasisi Örneği: Uluslararası Türkçe Olimpiyatları,
Zaman, (25.06.2011). http://tr.fgulen.com/content/view/19436/12/
Beaumont, Peter: The truth about Twitter, Facebook and the uprisings in the Arabworld, The Guardian, Friday (25 February 2011).
Comenetz, Jacob: Innovating Public Diplomacy For a New Digital World, The Washington Diplomat, (July 27, 2011).
Dalacoura, Katerina, (2012). The 2011 uprisings in the Arab Middle East: political change and geopolitical implications, International Affairs 88: 1.
Dışişleri Bakanlığı (2011).
http://www.7nfa.gov.tr/turk-kultur-7nerkezleri-turk
dilİ-ve-edebiyati-bolumleri- ve-turkce-egitim-rnerkezleri. tr.mfa.
(Erişim Tarihi: 04.04.2011).
Duffett, Claire: Facebook, banned in Syria, is widely used—even by the government, Christian Science Monitor, (November 18, 2010). http://www.csmonitor.com/World/Global-News/2010/1118/Facebook-banned-in-Syria-is-widely-used-even-by-the-government (Accessed: Dec 3, 2010).
Fitzpatrick, Catherine A: The Net Delusion: The Dark Side of Internet Freedom,
Foreign Policy , (January 7, 2011).
Gedminn, Jeffrey and Walter İsaacson: Celebrating 60 Years of RFE, ASPEN Institute, Washington D.C., (September 28, 2010).
George-Cosh, David: Twitter Plans Arabic website, The National, (November 17,
2010), http://www.thenational.ae/business/technology/twitter-plans-arabicwebsite (Accessed: Dec 7, 2010).
Ghannam, Jeffrey: Social Media in the Arab World: Leading up to the Uprisings of 2011, Center for International Media Assistance (CIMA), ( February 3, 2011).
Ghonim, Wael, (2010). Google Marketing Manager Middle East and North Africa,
Arab Crunch, http://arabcrunch.com/2010/12/google-mena-ad-spending-isbetween-110-130-million- usd-in-2010-100-million-arab-users-will-be-online-
in-2015.html (Accessed: Dec 12, 2010).
Glassman, James K., Public Diplomacy in the Twenty-First Century, Interview in
CFR, (June 30, 2008).
Glassman, James K.: Under Secretary of State for Public Diplomacy and Public Affairs, “Public Diplomacy 2.0: A New Approach to Global Engagement”, (December 1, 2008).
http://www.state.goV/r/us/2008/112605.htm (accessed January
15, 2009).
Gregory, Bruce, (2008), Public Diplomacy: Sunrise of an Academic Field, Academy of Political and Social Science, SAGE Publications,
http://ann.sagepub.com/content/616/1/1274.
Gregory, Bruce. Public Diplomacy and National Security: Lessons from the US Experience, Small Wars Journal, (15 August 2008).
Henrikson, Alan K., (2006). What Can Public Diplomacy Achieve?, Netherlands
Institute of International Relations ‘Clingendael’.
International Crisis Group (ICG), (2012): The Bahrain revolt, On the Bahrain
Centre for Human Rights.
ICG, Popular protest in the Middle East and North Africa (III): The Bahrain revolt, Middle East report 105 (Brussels: ICG, 2011);
ICG, Popular protest in the Middle East and North Africa (VIII): Bahrain’s rocky
road to reform, Middle East report 111 (Brussels: ICG, 2011).
Interagency Working Group on U.S. Government-Sponsored International Exchanges and Training, FY2008 Annual Report, Washington, D.C.,
http://www.iawg.gov/reports/inventory/.
International Institute of Education: International Student Enrollment Increased
by 5 Percent in 2010/11, Led by Strong Increase in Students From China,
(November 14, 2011). http://www.iie.org/en/Who-We-Are/News-andEvents/
Press-Center/Press-Releases/2011/2011-11-14-Open-Doors-International-
Students
Kiesling, John Brady, (2006) Diplomacy Lessons, Potomac Books Inc., Washington
D.C. Kruckeberg, Dean and Marina Vujnovic, (2005). Public Relations, Not Propoganda, for US Public Diplomacy in a Post-9/11 World: Challenges and Opportunities, Journal of Communication Management Vol.9, No.4, Emerald Publishing Limited.
Larbi, Kaouther: Resignations rock Tunisia government, Agence France-Presse
(AFP), (18 Jan. 2011),
http://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5gb0nwSPbPnzoNk93
ID UimkVbhrow?docId=CNG. 364de1da251ab2f76e561bcf4a3dce18.7c1,
(Accessed 13 Dec, 2011).
Laurie, Clayton D., (1996), The Propaganda Warriors: America’s Crusade Against Nazi Germany, University Press of Kansas.
Lord, Carnes, The Past and Future of Public Diplomacy, ORBİS, Vol. 42, No.1,
Winter 1998.
Los Angeles Times: Eg ypt may have turned off the Internet one phone call at a time, Center for International Media Assistance CIMA Research Report: Social
Media in the Arab World, (January 28, 2011),
http://latimesblogs.latimes.com/technology/2011/01/egypts-internet-blackout-
unprecedented. html (Accessed January 29, 2011).
Malin, Carrington: Facebook Reach Beats Newspapers in Middle East & North
Africa, Press Release, Spot On Public Relations, (May 24, 2010),
http://www.spotonpr.com/mena-face book-demographics/ (accessed December
10, 2010).
MBR Foundation: Arab Knowledge Report 2009, Toward Productive Intercommu
nication for Knowledge, http://content.undp.org/go/newsroom/2009/october/
the-arab-knowledge-repor t-2009-towards-pr oductive-inter com munication-
for-knowledge.en (Accessed Dec 9, 2010)
Melissen, Jan: Beyond the New Public Diplomacy, Netherlands Institute of International Relations ‘Clingendael’, (Ekim 2011).
Milli Eğitim Bakanlığı (2011). http://digm.meb.gov.tr/burs.html. (Erişim:
18.03.2011).
Morozov, Evgeny: Why Washington’s support for online democracy is the worst thing ever to happen to the Internet. Foreign Policy Magazine, (January-February 2011).
Morozov, Evgeny: How Much Did Social Media Contribute to Revolution in the
Middle East? Public Affairs, (Apr/May 2011).
Nye, Joseph S. and Anne-Marie Slaughter: Report of the Working Group on Foreign Policy Infra structure and Global Institutions, The Princeton Project on National Security, (27 September 2006). http://www.princeton.edu/~ppns/conferences/reports/fall/FPIGI.pdf
Özkan, Abdullah: Türkiye’nin Kalkınma Yardımlarında Kamu Diplomasisi Perspektifi, Kamu Diplomasisi Enstitüsü, (Erişim: 20 Temmuz 2012) www.kamudiplomasisi.org/index.php
Posen, Barry R. and Andrew L. Ross, Competing Visions for US Grand Strateg y”, International Security Vol.21, No.3, (Winter 1996-1997).
Potter, Evan, (2002). Canada and the New Public Diplomacy, Netherlands Institute of International Relations.
Rice, Condoleezza Rice, Transformational Diplomacy, Georgetown University,
Washington DC, 18 January 2006,
www.state.gov./secretary/rm/2006/59306.htm.
Richter, Frederik: Lively Bahrain Social Media face Government Pressure, Reuters, (October 21, 2010),
http://www.reuters.com/article/idUSTRE69K2OG20101021 (Accessed: Dec
12, 2010).
Sanberk Ozdem, Hakan Altınay: Kamu Diplomasisi ve Yumuşak Güç, Sabah Gazetesi, (08 Ocak, 2008).
Schneider, Michael: Public Diplomacy in the Digital Era – Toward New Partnerships, Journal of Public Diplomacy, (September 27, 2010).
Doç. Dr. Sait YILMAZ
Sayı: 1 / Eylül-Ekim-Kasım ‘12 21. Yüzyılda Sosyal Bilimler
Kamu Diplomasisi: Başka Halklara Angaje Olmak, Ayaklandırmak
***
paylaşımı ile (videoyu gönderen Fransız muhabir Claire Duffett idi) kriz çıkarılmaya çalışıldı ama yönetim derhal iki öğretmeni işten kovdu. Robert Ford, Haziran 2011’de Hama’ya yaptığı ziyaret esnasında göstericiler tarafından zeytin dalları ile karşılanırken, hükümet yanlıları Şam’daki ABD büyükelçiliğinin camlarını kırıyordu. Uluslararası Kriz Grubu’ndan Robert Malley gezi ile ilgili olarak müdahalenin zamanının geldiğini ve etkili yöntemler bulunması gerektiğini söylüyordu.
52 Amnesty International: Saudi Arabia: protesters and reformers targeted in name of security, (1 Dec. 2011),
http://www.amnesty.org/en/news/saudi-arabia-protesters-and-reformists-targeted-name-security- 2011-12
01, (accessed 13 Dec. 2011).
53 Duffett, Claire: Facebook, banned in Syria, is widely used—even by the government, Christian Science
Monitor, (November 18, 2010). http://www.csmonitor.com/World/Global-News/2010/1118/ Facebook
banned-in-Syria-is-widely-used-even-by-the-government (accessed December 3, 2010).
Suriye rejimi ise Ford’un ziyaretini iç işlerine müdahale olarak görüyordu. Bu geziden aylar sonra Dışişleri Bakanı Clinton, Suriye rejiminin meşruiyetini kaybettiğini açıklayarak düğmeye bastı. Müteakiben BM Güvenlik Konseyi’nden ABD elçiliğine ve benzer şekilde Fransa elçiliğine yapılan saldırılar ile ilgili kuvvetli suçlamalar içeren ifadeler çıktı. Suriye hükümeti geri adım attı ve elçiliğe saldırdığı iddia edilen kişileri tutuklayarak daha iyi güvenlik sözü vermiş oldu.
Kamu Diplomasisi ve Uluslararası Hukuk
11 Eylül 2001’den beri Amerikan üst düzey diplomatları kamu diplomasisialanına daha görünür ve tek taraflı bir şekilde müdahil olmaktadırlar. Örneğin
2009 yılında Pakistan’ı ziyaret eden ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton’ın geleneksel diplomatik faaliyetlerin ötesine çıkarak kamu diplomasisi gösterisine dönüşen ziyaretinde resmi görevlileri bırakıp medya temsilcileri, üniversite
öğrencileri, meclis üyeleri, iş adamları ve sivil toplum mensupları ile bir araya
geldi. Aynı şey sık sık Türkiye’de ABD veya Avrupa Birliği adına geldiğini söyleyen yabancı diplomatların Güneydoğu Anadolu’ya yaptığı ziyaretlerde de görülmektedir.
Diplomatların kamu diplomasisi işlerine girişmesi ev sahibi ülkede süratle
ilişkilere zarar verici ve kabul edilemez bir durum ortaya çıkarabilir. Bir taraf diğer ülkenin halkını kendi değerlerini, politikalarını yaymak için etkilemeye çalışırken ve bunun için pek çok program ve yöntem geliştirirken ev sahibi ülkenin yönetimsel egemenliği risk altındadır. Kovboy diplomasisi ile ev sahibi ülkenin protokol kuralları aşılarak eleştirilmesi, kirli çamaşırlarının ortaya dökülmesi ve bunun kitlesel medya ile yapılması kolay kabul edilir bir olgu değildir. Bu durum diplomatların Viyana Konvansiyonu’nun 41. Maddesinde yer alan bulundukları topraklardaki yükümlülüklerine de uygun değildir54 .
Geleneksel diplomatlar, bulundukları ülkelerde kendi ülkeleri hakkında ihtiyatlı
bir şekilde davranırlar. Kovboy diplomatların ülkelerinin değer ve gururunu
öne çıkarırken, diplomatik protokolü aşarak ev sahibi ülke egemenliğe zarar verme riski fazladır. 1961 tarihli Viyana Diplomatik İlişkiler Konvansiyonu’nun 41. maddesi, yabancı ülkelerde görevlendirilen geleneksel diplomatların görevleri birbiri ile ilgili olsa da kamu diplomasisi alanından ayrı tutulmasını öngörmektedir.
Özetle, kamu diplomasisi faaliyetlerinin dışarıda meşruiyet sorunu vardır ve pek
çok Batılı ülke ve kuruluş bunu göz ardı etmektedir55. Kamu diplomasisinin amacı her ne kadar yabancı ülkelerdeki bireyleri ve kuruluşları bilgilendirmek ve angaje olmak şeklinde tarif edilse de gerçek işlevi hedef ülkelerde toplumsal irtibatlar kurmak ve doğrudan etki kabiliyeti kazanmaktır. Kamu diplomasisi, basitçe, bir hükümetin başka bir ulusun halkını ve aydınlarını, bu ulusun politikalarını kendi avantajına döndürmek amacıyla etkilemeye çalışmasıdır56.
54 Alam, Shahidul, (2011): Stretching the Parameters of Diplomatic Protocol: Incursion into Public Diplomacy,
Independent University, p.34.
55 Melissen, Jan: Beyond the New Public Diplomacy, Netherlands Institute of International Relations ‘Clingendael’,
(Ekim 2011).
Kamu diplomasisi yolu ile hedef ülkelere karşı oynanan oyunun ana teması rejiminin otoriter olması, daha az işbirlikçi bir ülke olması, temel hak ve özgürlükler ile ilgili eleştirilerdir.
Bunlardan kurtulmanın tek çaresi Batının çıkarlarına hizmet etmek ve işbirliği yapmaktır. Böylece kamu diplomasisi (sert güçle) savaşa başvurmadan rejim değiştirme vasıtası haline gelmiştir 57 .
Hâlbuki 1961 Viyana Diplomatik İlişkiler Sözleşmesi diplomatik ilişki ile verilen
imtiyaz ve dokunulmazlıkların (anayasal düzen ve sosyal sistemlerine bakılmaksızın) ülkeler arasında dostça ilişkiler kurulmasına yönelik olduğunu
söylemektedir. Nitekim son yıllarda ülkelerin iç işlerine demokrasi ve özgürlük
getirmek bahanesi ile yapılan müdahaleler “egemenlik” kavramının yeniden ele
alınmasına neden oldu. Devam eden üç tartışmanın ilki egemenliğin değişen doğası, ikincisi Libya’da BM’nin kuvvet kullanılmasına izin vermesi, diğeri ise ABD ve diğer ülkelerin Ortadoğu’da özellikle Suriye, Yemen ve Bahreyn’de ki çatışmalara müdahil olmasına ilişkindir. Egemenliğe bir şekilde müdahaleye savunanlar diğerlerini “yeni orta çağcılar” olarak damgalarken, uluslararası hukukun sadece hükümetlere değil vatandaşlara da haklar verdiğini ve uluslararası politikada yeni aktörler olarak bu amaçla kurulmuş teşkiller olduğunu söylemektedir. Ancak, vatandaşlar uluslararası sistemde öncelikle kendi hükümetleri tarafından temsil edilmektedir. Egemen devlet olmak uluslararası sistemde hukuken resmen tanınmanızın aracıdır. Uluslararası hukuk bu nedenle egemenliğin koşullarını yeniden ele alarak vatandaşlarını koruma yükümlülüğünü de (R2P) ele almaktadır.
Ancak, bugün R2P, güçlü devletlerin zayıf olanlara müdahale ya da işgal etmesinin vasıtası haline geldi.
Türkiye ve Kamu Diplomasisi
Kamu diplomasisi bugünkü pek çok eksiğine rağmen Türkiye için yeni bir olgu
değildir. Türkiye’de ülke markasının geliştirilmesi 1923 yılında Atatürk ile birlikte müthiş bir atılım içine girdi. Yeni alfabe, yeni kıyafet tarzı, laiklik gibi yenilikler ülke imajını değiştirdi. Anadolu Ajansı ve (şimdiki adı ile) Basın-Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü daha 1920 yılında kurulmuştur. Bugün siyasal bilgi lendirme çabaları Cumhurbaşkanlığı, Başbakanlık, Dışişleri Bakanlığı, Avrupa Birliği Genel Sekreterliği, Kamu Diplomasisi Koordinatörlüğü gibi kamu kurumları tarafından gerçekleştirilen resmi bilgilendirme etkin liklerini içermektedir. Ayrıca Kültür ve Turizm Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT), Basın-Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü, Anadolu Ajansı, Başbakanlık Tanıtım Fonu ve çalışmanın niteliğine göre diğer kurumlar da kamu diplomasisi faaliyetlerine katılmaktadır. 2010 yılında kurulan Kamu Diplomasisi Koordinatörlüğü, Türkiye’nin doğru ve etkin bir şekilde tanınması ve bilinmesi için kamu kurumları ile sivil örgütlenmeler arasında koordinasyonu sağlamakla görevlidir.
56 Potter, Evan, (2002). Canada and the New Public Diplomacy, Netherlands Institute of International Relations, s.3
57 Henrikson, Alan K.: ibid., (2006).
Türk kamu diplomasisi faaliyetlerine ilişkin bahsedilmesi gereken en önemli
kurumlardan biri Türkiye İşbirliği ve Kalkınma Ajansı (TİKA)’dır. Başta Türk dilinin konuşulduğu ülkeler ve Türkiye’ye komşu ülkeler olmak üzere, gelişme yolundaki ülkelerin kalkınmalarına yardımcı olmak, bu ülkelerle; ekonomik, ticari, teknik, sosyal, kültürel, eğitim alanlarında işbirliğini projeler ve programlar aracılığı ile geliştirmek amacıyla 1992 yılında kurulmuştur 58. Gerek TİKA, gerekse Kamu Diplomasisi Koordinatörlüğü’nün mevcut konjonktürde etkili olduğu söylenemez. Bunun temel nedeni ise Türkiye’nin kamu diplomasisi anlayışındaki eksiklikler, ülkenin bir kamu diplomasisi politika ve stratejisi olmaması kadar hükümetin ideolojik yaklaşımları ve dış politika tercihlerindeki çarpıklıklardır. Uygulanan dış politikanın yanlış bir yörüngeye oturtulması, ülke gerçeklerine ve çıkarlarına uygun olmaması halinde kamu diplomasisinin de beklenen sonucu alması mümkün değildir. Türkiye’nin yumuşak gücünün temel dayanaklarından en önde geleni onun modernleşme ve Batılılaşma tecrübesidir. Bu güç mevcut hükümet tarafından Osmanlı mirası olarak algılanarak, İslam dünyası odaklı Yeni Osmanlıcı anlayış iç ve dış politikanın merkezine konmuştur.
Türkiye, 185 dünya ülkesi içinde nüfus itibarıyla 16’ıncı, toprak büyüklüğü
itibarıyla 32’inci ve ekonomik gücü itibarıyla 16’ıncı sıradadır. Türkiye’nin sahip
olduğu yumuşak güç, hem biçimi hem de kapsamı itibariyle diğer ülkelerden farklılıklar arz eder. Üç kıtayı birbirine bağlayan Türkiye, aynı anda bir Avrupa, Asya, Balkan, Kafkas, Ortadoğu, Akdeniz ve Karadeniz ülkesidir. Dünya doğal enerji kaynaklarının % 70’i Türkiye’nin etrafında kümelenmiştir. Türkiye’nin bu coğrafyada temsil ettiği değerler, tarihi birikim ve kültürel derinlik, bir tarafta bölge dinamiklerini harekete geçirmekte, öbür tarafta yeni etkileşim alanlarının doğmasına imkân sağlamaktadır. Balkanlardan Ortadoğu´ya ve Asya’nın içlerine uzanan geniş coğrafyada Türklerin, Kürtlerin, Boşnakların, Arnavutların, Çerkezlerin,Abazaların, Arapların, Azerilerin, Kazakların, Kırgızların, Özbeklerin, Türkmenlerin ve diğer etnik grupların ortak paydası, paylaştıkları ve beraber inşa ettikleri tarihimizin mirasıdır. Türkiye; Balkanlar, Kafkaslar ve Orta Asya’da Türkçe konuşan 260 milyonluk bir nüfusun merkezindedir. Bugün Türkiye bu mirasın merkez coğrafyasını temsil etmektedir.
Türkiye’de, 34 yaşının altında 35 milyon internet kullanıcısı bulunmakta ve
bu kişiler internette Avrupa’dan üç kat daha fazla zaman geçirmektedir. Türkiye, facebook kullanımında ilk 5’te, twitter kullanımında ise ilk 10’dadır. Avrupa’da kredi kartı kullanımı ortalama yüzde 50 iken Türkiye’de yüzde 60’dır59. Türkiye hiçbir sübvansiyondan yararlanmayan 200’den fazla televizyon kanalına, 1000’den fazla radyoya, çok başarılı bağımsız prodüksiyon şirketlerine sahiptir. Türkiye’den çıkan yayınlar dil engeline rağmen etrafındaki ülkelerde ilgiyle izlenmektedir.
58 Bkz. www.tika.gov.tr/TR/Icerik.ASP?ID=23 (erişim 27 Aralık 2009)
59 Wall Street Journal: Türkiye Büyük Fırsatlar Ülkesidir, Hürriyet, (14.07.2012).
El Cezire gibi bir kanalın Washington’dan sonra en çok haber yaptığı başkent Ankara’dır. Türk sivil toplum kuruluşları hiçbir devlet desteği olmadan birçok ülkeye çalışmaları için davet edilmektedir60. Bütün bunlar, Türkiye’nin kamu diplomasisini ve yeni dönemin en önemli kavramı “yumuşak gücü” destekleyen unsurlardır. Son yıllarda yapılan bazı Türk kamu diplomasisi faaliyetleri şunlardır;
-Milli Eğitim Bakanlığı’na ve TİKA’ya bağlı Türkçe Eğitim Merkezleri’nin,
ikili anlaşmalarla Uluslararası Türk Okullarının kurulması ve Milli Eğitim Bakan-
lığı’nın vermekte olduğu burslar. Türk Hükümeti, ikili anlaşmalar doğrultusunda,
127 ülkeye ve bazı uluslararası kuruluşlara 2009 sonu itibariyle toplam 1280 burs vermektedir 61 .
-TRT-6, TRT-TÜRK, TRT-AVAZ, TRT-BELGESEL, TRT-E türkiye televizyon
yayınları. Türkiye’nin Sesi Radyosu, kısa dalga, uydu ve internet üzerinden
32 dilde yayın 73 yıldır dış yayın yapmaktadır62. Son yıllarda Türk dizileri, yurt-
dışından büyük talep görmekte, Balkanlar, Türkî Cumhuriyetler ve Arap dünya-
sında yayınlanmaktadır.
-Almanya, İran, Irak, İsrail, Kuveyt, Suriye, Türkmenistan, Ürdün’de Türk
Kültür Merkezleri63, 2009 yılında Bosna-Hersek ve Arnavutluk’ta, 2010 yılında
ise, Mısır, Makedonya ve Kazakistan’da birer Yunus Emre Türk Kültür Merkezi
kurulmuştur64 .
-Türkçe şarkı, şiir, konuşma, özel beceri, genel kültür, dil bilgisi gibi 18 farklı
alanda yeteneklerin sergilendiği Uluslararası Türkçe Olimpiyatları, Uluslar arasıTürkçe Öğretim Derneği (TÜRKÇEDER) tarafından düzenlenmekte dir 65. Türk kökenli ve Türk dili konuşan Türk devletleri ve halklarının birbirlerini daha iyi anlamalarının sağlanması, Türk dili konuşan devlet ve halklarının kültür ve sanatının korunması, yeniden canlandırılması ve gelişmesi yönünde faaliyette bulunması amacıile Türk Kültür ve Sanatları Ortak Yönetimi (TÜRKSOY) kurulmuştur.
-Son 5 yılda 33.5 milyar dolar civarında kalkınma yardımı yapılması. Türkiye
yaptığı bu kalkınma yardımlarının yüzde 44.4’ünü Kafkaslar ve Merkez Asya’ya,
yüzde 26.8’ini Balkanlar ve Doğu Avrupa’ya, yüzde 24.6’sını Ortadoğu ve Afrika’ya ve yüzde 3.8’ini de Uzakdoğu ülkelerine yönlendirdi66 .
60 Sanberk Ozdem, Hakan Altınay: Kamu Diplomasisi ve Yumuşak Güç, Sabah Gazetesi, (08 Ocak, 2008).
61 Milli Eğitim Bakanlığı (2011). http://digm.meb.gov.tr/burs.html. (Erişim Tarihi: 18.03.2011).
62 TRT (2011). http:llwww.trt.net.tr/KurumsallTelevizyonTanitim.aspx. (Erişim Tarihi: 15.03.2011).
63 Dışişleri Bakanlığı (2011). http://www.7nfa.gov.tr/turk-kultur-7nerkezleri-turk-dilİ-ve-edebiyati-bolumleri
ve-turkce-egitim-rnerkezleri. tr.mfa. (Erişim Tarihi: 04.04.2011).
64 Yunus Emre Vakfı (2011). http://www.yunusemrevakfi.com.hi. (Erişim Tarihi: 12.02.2011).
65 Aydoğan, Bekir: Bir Kamu Diplomasisi Örneği: Uluslararası Türkçe Olimpiyatları, Zaman, (25.06.2011).
http://tr.fgulen.com/content/view/19436/12/
66 Özkan, Abdullah: Türkiye’nin Kalkınma Yardımlarında Kamu Diplomasisi Perspektifi, Kamu Diplomasisi Enstitüsü,
(Erişim tarihi; 20 Temmuz 2012)
http://www.kamudiplomasisi.org/index. php?option=com_content
&view=article&id=97:tuerkiyenin-kalknma-yardmlarnda-kamu-diplomasisi-perspektifi&catid=44&Itemid=73
- Afrika ile sosyal ve kültürel ilişkilerin kurulması ve geliştirilmesi için TİKA’nın
sağlık ve temiz su projeleri yanında67, 2000 yılından beri 2000 kadar öğrenciye
yükseköğrenim bursu verilmiştir. Türk Hava Yolları 2005’ten sonra pek çok Afrika ülkesinin başkentlerine ve diğer şehirlerine seferler düzenlemeye başlamıştır.
Dış politika tercihlerimiz son on yılda ideolojik nedenlerle Orta Asya’dan Ortadoğu’ya kayarken, TİKA faaliyetleri ise Afrika’ya kaydırılmıştır. Türkiye’nin Ortadoğu’daki imajı ise son Arap hareketlerinde ve füze kalkanı krizinde belirginleştiği gibi ABD’nin taşeronu olma imajından öteye gidememiştir. Yukarıda sayılan kamu diplomasisi faaliyetlerinde İslamcı ve cemaatçi bakış açıları hakim olmuş, seçilen coğrafya ve faaliyetlerin arka planında bu tür amaçlara hizmet edilmesi hedeflenmiştir.
Büyük potansiyeline rağmen Türkiye, dünyanın en yanlış anlaşılan ülkelerinin
başında gelmektedir. Türkiye’yi hala işgalci, baskıcı, inkârcı, vs. olarak
tanımlayan çevreler bulunmaktadır. Türkiye, Kıbrıs sorunu, bölücü terör ile mücadele, Ermeni sorunu gibi çok önemli güvenlik sorununda fikirler savaşını kazanamadığı için başarısızdır. Aynı durum Avrupa Birliği üyeliği sürecinde de
Türkiye’yi iyi tanıtamamanın faturası olarak ortaya çıkmıştır. Bütün bunların yanında Türkiye’nin politika ve strateji oluşturma alanında yapısal bozuklukları
devam etmektedir. Türkiye, yumuşak güç konusunda da yanlış bir algılama içinde olduğundan sert ve yumuşak gücünün kombinasyonu olacak akıllı güç geliştirme vizyonuna sahip değildir. Hâlbuki kamu diplomasisi yumuşak gücün bir vasıtasıdır.
Özetle, devlet adamlarımızın vizyonsuzluğu, politika ve strateji oluşturmada
yapısal sorunlarımız ve yumuşak güç projeksiyonumuzun olmayışı bu alandaki en önemli sorunumuzdur.
Sonuç Yerine; Türkiye’nin Yapması Gerekenler
Türkiye, on yıllardır kamu diplomasisine önem vermemenin getirdiği sorunlarla
boğuşmaktadır ve bu sorunların en büyüğü yabancı kamuoyu tarafından tanınmamak değil, yanlış tanınmak ve kendini dünyaya iyi ifade edememektir.
Türkiye’nin kamu diplomasisi imkânlarının neler olduğu, etkili sonuçlar alabilmek için hangi araçları kullanılması ve nasıl bir yol haritası izlemesinin gerektiği gibi konularda bir çalışma yapılması zorunludur. Bu kapsamda, siyasi partiler, sivil toplum örgütleri, üniversiteler, medya ve uzmanlardan da destek alınarak “ulusal bir kamu diplomasisi politikası” oluşturulmalı ve Türkiye’nin imajı na yönelik kapsamlı bir stratejisi geliştirilmelidir. Sunmak istenen imaj belirlenmeden önce işe mevcut durumda algılanan imajın ölçülme si ile başlanmalıdır. Etkin bir kamu diplomasisi için öncelikle ülke çıkarlarına uygun, bağımsız düşünebilen, proaktif bir dış politika anlayışı geliştirilmelidir. Ulusal güvenlik, yumuşak güç ve kamu diplomasisi alanındaki bilinçsizlik Türkiye’nin içinde de kötü amaçlı pek çok örtülü kurgunun ülke içinde ve dışında kurgulanmasına imkân sağlamıştır. Bunlar içinde özellikle yabancı TV uzantıları, misyoner radyolar, basın dünyasının her yerini ele geçirmiş etki ajanları, “dünyaya açılıyorum” diye Türk gençliğini ve öğretim üyelerini yabancıların hizmetine açan üniversitelerimiz başta gelmektedir.
67 Ünver, Can: Türkiye’nin Afrika Açılımı ve Açılımın Kamu Diplomasisi Bağlamında Değerlendirilmesi, (27 Mayıs 2012).
http://politikaakademisi.org/?p=322
Sosyal medyanın kontrolsüz bir biçimde büyümesi de tehlikeli bir potansiyel oluşturmuştur. Türkiye’nin de bu süreçte ulusal egemenliğinin kayan parametre lerini yeniden düzenlemeye, ulus-devlet yapısının dokularını yeniden güçlendirme ye ve nihayet Batılı sivil müdahale sistemi ile mücadelede koruyucu bir mekanizmaya ihtiyacı vardır.
KAYNAKÇA
Alam, Shahidul, (2011): Stretching the Parameters of Diplomatic Protocol: Incursion into Public Diplomacy, Independent University.
American Academy of Diplomacy, A Foreign Affairs Budget for the Future: Fixing the Crisis in Diplomatic Readiness, (October, 2008).
http://www.stimson.org/budgeting/Publications/ Long_Final_11_08.pdf. (Accessed: Sept 21, 2009).
Amnesty International: Saudi Arabia: protesters and reformers targeted in name of security, (1 Dec. 2011), http://www.amnesty.org/en/news/saudi-arabia-protesters-and-reformists-targeted-name-security- 2011-12-01, (Accessed 13 Dec. 2011).
Arab Crunch: Facebook Population: Arabic The Fastest Growing, English Falls from The Majority Leader ship, (August 30, 2010).
http://arabcrunch.com/2010/08/facebook-population-ar abic-the-fastestgrowing-english-falls-from-the-majority-leadership.html (Accessed Dec 11, 2010).
Arsenault, Amelia, (2009). Public Diplomacy 2.0, in Philip Seib (ed.), Toward a
New Public Diplomacy: Reinventing US Foreign Policy New York: Palgrave Macmillan.
Aydoğan, Bekir: Bir Kamu Diplomasisi Örneği: Uluslararası Türkçe Olimpiyatları,
Zaman, (25.06.2011). http://tr.fgulen.com/content/view/19436/12/
Beaumont, Peter: The truth about Twitter, Facebook and the uprisings in the Arabworld, The Guardian, Friday (25 February 2011).
Comenetz, Jacob: Innovating Public Diplomacy For a New Digital World, The Washington Diplomat, (July 27, 2011).
Dalacoura, Katerina, (2012). The 2011 uprisings in the Arab Middle East: political change and geopolitical implications, International Affairs 88: 1.
Dışişleri Bakanlığı (2011).
http://www.7nfa.gov.tr/turk-kultur-7nerkezleri-turk
dilİ-ve-edebiyati-bolumleri- ve-turkce-egitim-rnerkezleri. tr.mfa.
(Erişim Tarihi: 04.04.2011).
Duffett, Claire: Facebook, banned in Syria, is widely used—even by the government, Christian Science Monitor, (November 18, 2010). http://www.csmonitor.com/World/Global-News/2010/1118/Facebook-banned-in-Syria-is-widely-used-even-by-the-government (Accessed: Dec 3, 2010).
Fitzpatrick, Catherine A: The Net Delusion: The Dark Side of Internet Freedom,
Foreign Policy , (January 7, 2011).
Gedminn, Jeffrey and Walter İsaacson: Celebrating 60 Years of RFE, ASPEN Institute, Washington D.C., (September 28, 2010).
George-Cosh, David: Twitter Plans Arabic website, The National, (November 17,
2010), http://www.thenational.ae/business/technology/twitter-plans-arabicwebsite (Accessed: Dec 7, 2010).
Ghannam, Jeffrey: Social Media in the Arab World: Leading up to the Uprisings of 2011, Center for International Media Assistance (CIMA), ( February 3, 2011).
Ghonim, Wael, (2010). Google Marketing Manager Middle East and North Africa,
Arab Crunch, http://arabcrunch.com/2010/12/google-mena-ad-spending-isbetween-110-130-million- usd-in-2010-100-million-arab-users-will-be-online-
in-2015.html (Accessed: Dec 12, 2010).
Glassman, James K., Public Diplomacy in the Twenty-First Century, Interview in
CFR, (June 30, 2008).
Glassman, James K.: Under Secretary of State for Public Diplomacy and Public Affairs, “Public Diplomacy 2.0: A New Approach to Global Engagement”, (December 1, 2008).
http://www.state.goV/r/us/2008/112605.htm (accessed January
15, 2009).
Gregory, Bruce, (2008), Public Diplomacy: Sunrise of an Academic Field, Academy of Political and Social Science, SAGE Publications,
http://ann.sagepub.com/content/616/1/1274.
Gregory, Bruce. Public Diplomacy and National Security: Lessons from the US Experience, Small Wars Journal, (15 August 2008).
Henrikson, Alan K., (2006). What Can Public Diplomacy Achieve?, Netherlands
Institute of International Relations ‘Clingendael’.
International Crisis Group (ICG), (2012): The Bahrain revolt, On the Bahrain
Centre for Human Rights.
ICG, Popular protest in the Middle East and North Africa (III): The Bahrain revolt, Middle East report 105 (Brussels: ICG, 2011);
ICG, Popular protest in the Middle East and North Africa (VIII): Bahrain’s rocky
road to reform, Middle East report 111 (Brussels: ICG, 2011).
Interagency Working Group on U.S. Government-Sponsored International Exchanges and Training, FY2008 Annual Report, Washington, D.C.,
http://www.iawg.gov/reports/inventory/.
International Institute of Education: International Student Enrollment Increased
by 5 Percent in 2010/11, Led by Strong Increase in Students From China,
(November 14, 2011). http://www.iie.org/en/Who-We-Are/News-andEvents/
Press-Center/Press-Releases/2011/2011-11-14-Open-Doors-International-
Students
Kiesling, John Brady, (2006) Diplomacy Lessons, Potomac Books Inc., Washington
D.C. Kruckeberg, Dean and Marina Vujnovic, (2005). Public Relations, Not Propoganda, for US Public Diplomacy in a Post-9/11 World: Challenges and Opportunities, Journal of Communication Management Vol.9, No.4, Emerald Publishing Limited.
Larbi, Kaouther: Resignations rock Tunisia government, Agence France-Presse
(AFP), (18 Jan. 2011),
http://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5gb0nwSPbPnzoNk93
ID UimkVbhrow?docId=CNG. 364de1da251ab2f76e561bcf4a3dce18.7c1,
(Accessed 13 Dec, 2011).
Laurie, Clayton D., (1996), The Propaganda Warriors: America’s Crusade Against Nazi Germany, University Press of Kansas.
Lord, Carnes, The Past and Future of Public Diplomacy, ORBİS, Vol. 42, No.1,
Winter 1998.
Los Angeles Times: Eg ypt may have turned off the Internet one phone call at a time, Center for International Media Assistance CIMA Research Report: Social
Media in the Arab World, (January 28, 2011),
http://latimesblogs.latimes.com/technology/2011/01/egypts-internet-blackout-
unprecedented. html (Accessed January 29, 2011).
Malin, Carrington: Facebook Reach Beats Newspapers in Middle East & North
Africa, Press Release, Spot On Public Relations, (May 24, 2010),
http://www.spotonpr.com/mena-face book-demographics/ (accessed December
10, 2010).
MBR Foundation: Arab Knowledge Report 2009, Toward Productive Intercommu
nication for Knowledge, http://content.undp.org/go/newsroom/2009/october/
the-arab-knowledge-repor t-2009-towards-pr oductive-inter com munication-
for-knowledge.en (Accessed Dec 9, 2010)
Melissen, Jan: Beyond the New Public Diplomacy, Netherlands Institute of International Relations ‘Clingendael’, (Ekim 2011).
Milli Eğitim Bakanlığı (2011). http://digm.meb.gov.tr/burs.html. (Erişim:
18.03.2011).
Morozov, Evgeny: Why Washington’s support for online democracy is the worst thing ever to happen to the Internet. Foreign Policy Magazine, (January-February 2011).
Morozov, Evgeny: How Much Did Social Media Contribute to Revolution in the
Middle East? Public Affairs, (Apr/May 2011).
Nye, Joseph S. and Anne-Marie Slaughter: Report of the Working Group on Foreign Policy Infra structure and Global Institutions, The Princeton Project on National Security, (27 September 2006). http://www.princeton.edu/~ppns/conferences/reports/fall/FPIGI.pdf
Özkan, Abdullah: Türkiye’nin Kalkınma Yardımlarında Kamu Diplomasisi Perspektifi, Kamu Diplomasisi Enstitüsü, (Erişim: 20 Temmuz 2012) www.kamudiplomasisi.org/index.php
Posen, Barry R. and Andrew L. Ross, Competing Visions for US Grand Strateg y”, International Security Vol.21, No.3, (Winter 1996-1997).
Potter, Evan, (2002). Canada and the New Public Diplomacy, Netherlands Institute of International Relations.
Rice, Condoleezza Rice, Transformational Diplomacy, Georgetown University,
Washington DC, 18 January 2006,
www.state.gov./secretary/rm/2006/59306.htm.
Richter, Frederik: Lively Bahrain Social Media face Government Pressure, Reuters, (October 21, 2010),
http://www.reuters.com/article/idUSTRE69K2OG20101021 (Accessed: Dec
12, 2010).
Sanberk Ozdem, Hakan Altınay: Kamu Diplomasisi ve Yumuşak Güç, Sabah Gazetesi, (08 Ocak, 2008).
Schneider, Michael: Public Diplomacy in the Digital Era – Toward New Partnerships, Journal of Public Diplomacy, (September 27, 2010).
Doç. Dr. Sait YILMAZ
Sayı: 1 / Eylül-Ekim-Kasım ‘12 21. Yüzyılda Sosyal Bilimler
Kamu Diplomasisi: Başka Halklara Angaje Olmak, Ayaklandırmak
***
