TÜRK SAVUNMA SANAYİNİN GELECEĞİ , BÖLÜM 9

TÜRK SAVUNMA SANAYİNİN GELECEĞİ , BÖLÜM 9

EK-5 : (Tedarik Sistem ve Sürecinin Geliştirilmesi İçin Ölçütler) 

1. Giriş 

Ülkemizde, Milli Savunma Planlama Faaliyetleri, Türkiye’nin Milli Askeri Stratejisi (TÜMAS) ve sıralı konseptler ışığında, hedef alınan kuvvet yapısı ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak Planlama, Programlama ve Bütçeleme Sistemi (PPBS) sürecine uygun olarak icra edilmektedir. Bu sürecin maddi çıktıları sırasıyla; “tedarik”, “idame (işletme, bakım, onarım ve lojistik destek”, “yenileştirme ya da envanterden çıkarma” aşamalarıdır. PPBS sürecinin ana işlevini oluşturan tedarik; takip eden diğer aşamaları önemli ölçüde etkilemektedir. Bu nedenle, tedarike ilişkin bazı tanımlamalarda; tedarikten farklı özelliklere sahip olmalarına, farklı kurum ve vasıtalarca yerine getirilmelerine ve farklı uzmanlık alanlarının konularını teşkil etmelerine karşın, bu işlev/aşamalara tedarik kavramı içinde yer verildiği görülmektedir. 

Tedarik, kazanılması öngörülen yeteneğin; nitelik, sürece ilişkin zaman yönetimi, maliyet-etkinlik derecesi başta olmak üzere ana hususlarını da şekillendiren yönüyle önem kazanmaktadır. 

2. Tedarik Süreci 

Savunma ve güvenlik sektörü kapsamında tedarik; kazanılması öngörülen yeteneği karşılamaya yönelik mal ve/veya hizmetin PPBS içerisinde talep edene teslim edilmesiyle sonuçlanan bir alt süreçtir. Tedarik süreci şu işlevleri kapsamaktadır: 

İhtiyacın tanımlanması: 

• Muharebe sahası ana fonksiyon alanlarında veya müşterek harekât kapsamında kazanılması öngörülen yeteneğin saptanması. 
• Bu yeteneğin kazanılması için ihtiyaç duyulan mal ve/veya hizmetin DELTMA (Doktrin, eğitim, liderlik, teşkilatlanma, [malzeme] mal ve hizmet, askere alma) sistemi içinde elde edilmesi gereken mal ve hizmete ilişkin kavramsal dokümanın (alt/silah/sistem/hizmet konsepti) geliştirilmesi. İhtiyacın karşılanma yöntemine ilişkin kararın verilmesi: 

• İhtiyacın karşılanmasına yönelik maddi ve mali kaynakların, maliyet-etkinliğin ve zaman yönetiminin analizi. 
• Tedarik yönteminin; üretim (yerli, yabancı siparişi ile, ortak yatırım), satın alma, Ar-Ge, bağış/hibe/ yardım vb. seçenekler arasından, belirlenmesi. 
• İhtiyacın ayrıştırma, bütünleştirme, birleştirme usullerinden hangisiyle yapılmasının kararlaştırılması. İhtiyacın karşılanmasına yönelik planlama ve 
programlamanın yapılması (satın alıma/üretimi/geliştirme yöntemlerinden hangisine karar verilmiş ise), bu kapsamda: 
• Zaman ve kaynak planlamasının yapılması [Stratejik Hedef Planı (SHP) ve On Yıllık Tedarik Programı (OYTEP)]. 
• Proje Yönetimi: 

- Proje sahipliği yapılanmasının oluşturulması: 
- Proje doğrudan sorumlusu kuruluşun/makamın saptanması. 
- Proje sorumlusu yardımcı kuruluşların saptanması. 
- Proje sorumluları ile tedarikçi arasındaki ilişki ve irtibat yöntemleri ile yetki ve sorumlulukların belirlenmesi. 

— Teknik ve idari şartnamenin hazırlanması. 
— İhale veya doğrudan tedarik yöntemlerinden biriyle tedarikçinin belirlenmesi. 
— Üretim, satın alma, Ar-Ge sürecinin takip ve kontrolü: 

- Üretim hattı kalifikasyonu. 
- Kalite güvencesi ve kontrolünün temini. 
- Güvenirlilik ve hata analizlerin yapılması 
- Emniyet standartlarının belirlenmesi. 
- Deneme ve testlerin icra edilmesi. 
- Dokümantasyon faaliyeti. 
- Kodifikasyon. 
- Konfigürasyon kontrolü ve modifikasyon. 

— Muayene, kabul/ özürlü kabul/ geri çevirme (ret) ve teslim/tesellüm faaliyetlerinin tamamlanması. 

3. Tedarik Sürecinin Geliştirilmesi İçin Ölçütler 

Her tedarik süreci aşağıda yer alan amaçları gerçekleştirmeyi amaçlar. Bu nedenle tedarik sistem/ sürecinin geliştirilmesinde bu amaçların kriter olarak alınabileceği değerlendirilmektedir. 

İhtiyaçların doğru bir şekilde tespitine katkı sağlamak. 

Maliyet-Etkinlik performansını artırmak. 

• En doğru tedarik yöntemine [üretim (yerli, yabancı siparişi ile, ortak yatırım), satın alma, Ar-Ge, bağış/hibe/yardım vb.] ve stratejisine (ayrıştırma, 
bütünleştirme, birleştirme) karar vermek. 
• Serbest ya da kontrollü rekabet koşularını sağlamak suretiyle maliyeti düşürmek. 
• Mali kayıpları önlemek. 
• Stok yatırımı ve maliyetlerini azaltmak. 
• Yatırım ve idame harcamalarını azaltmak. 
• Yüksek kalite ve etkinlikte mal ve hizmetin tedarikinin sağlanması. 
• Ulusal ve uluslararası çevre ve kalite standartlarının gereklerini sağlamak. 
• Merkezi ve bölgesel ihtiyaçlara cevap vermek. 
• Esneklik ve inisiyatif sağlamak. 
Tedarikin ön görülen zamanda gerçekleştirilmesini sağlamak. 
• Gereksiz tekrar ve ikilemeleri (dublikasyon) önlemek. 
• Geliştirilen usul ve standartlar yardımıyla projelerin; hazırlık, gelişim ve tamamlama süreçlerinde, zaman kayıplarının, gereksiz bürokrasinin, 
koordinasyonun, kurum içi ve dışı çatışmalar ile faaliyet tuzaklarının önlenmesi. 
• Kurumun diğer işlevlerinin PPBS sürecinin uzamasına neden olabilecek yan etkilerinin önüne geçmek. 
• PPBS sürecinin hızlandırılmasını sağlamak ve geç kalan geri dönüşler ile geri beslemeleri önlemek. 
• Önalıcı (proaktif ) davranış biçimlerini geliştirmek ve reaksiyon süresini kısaltmak. 
• Kaynak tahsisindeki gecikmeleri önlemek acil ihtiyaçların kısa sürede karşılanmasını sağlamak. 
Savunma sektörünü ve tedarik yapılanmasını geliştirmek 
• Konsolidasyon: Sektöre ilişkin talepten daha fazlasını karşılamaya yönelik arz vasıtalarının (şirketler ve kurumlar) önüne geçmek veya arz eksiğini giderecek teşvik ve yapılanmaları oluşturmak. 
• Sektörel mimarinin yapılandırılması (konfigürasyon): Ana, alt yükleniciler ile KOBİ, yan sanayii ve teknoloji havuzlarının oluşturulmasına katkı sağlamak. 
• En iyi tedarikçiyi bulmak, mevcutların bu yönde gelişmesine katkı sağlamak. 
• Proje sorumluluğu yapılanmasını geliştirmek ve bu yapının maliyet-etkin tedarik için etkinliğini ve uyumluluğunu artırmak. 
• Şartname, ihale, kabul işlem, usul ve standartlarını geliştirmek. 
• Mali, idari ve hukukî denetimi artırmak. 

Son Notlar 

1. İncelenen Dokümanlar 

• Cumhurbaşkanlığı Savunma Raporu (2013)’nun yayımlanan bölümleri 
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulunun “Savunma Sanayii Müsteşarlığının 2010 
• 2011 ve 2012 Yıllarına İlişkin Faaliyet ve İşlemlerinin Denetimi Raporu” 
• SSM’in Nisan 2009 tarih ve “2009-2016 Savunma Sanayii Sektörel Strateji Dokümanı” 
• SSM’in “Performans Programı 2014” 
• SSM’in “Faaliyet Raporu 2013” 
• SSM’in “Faaliyet Raporu 2012” 
• Cumhurbaşkanlığı himayesinde 18-19 Ekim 2012’de Ankara’da gerçekleştirilen Güvenlik Savunma ve Savunma 
Sanayii 2023 Kongresi “Stratejik Raporu “ 
• TOBB’un “Türkiye Savunma Sanayi Sektör Meclisi Raporu 2012”, 
• SASAD’ın raporları 
• TOBB Savunma Sanayii Meclisi Çalıştay Raporları 
• MKEK Ar-Ge Bşk.lığının sektörün durumu hakkındaki sunumu 
• Konuyla ilgili ulusal mevzuat 
• Konuyla ilgili 20 yüksek lisans, doktora tezi ve akademik raporlar 
• ABD, İngiltere, Fransa ve Almanya’da konuyla ilgili olarak hazırlanmış çalışmalar 
• Uluslararası veri tabanları (SIPRI, IHS Janes’ 360, The Military Balance IISS, Global Fire Power vb.) 
2. Yapılan Görüşmeler 
• Gnkur., MSB, SSM’den yetkili birimler 
• SASAD 
• SSİ 
• TAİ 
• ASELSAN 
• ROKETSAN 
• HAVELSAN 
• MKEK 
• STM 
• FNSS 
• Yakupoğlu Nominal rakamlar, doların 2011 yılı sabit değeri üzerinde hesaplanmıştır. Kaynak: Stockholm International Peace Support Institution (SIPRI), 

Military Expenditure Database (1998-2013), 2014. http://www.sipri.org/research/armaments/milex/milex_da-tabase 

3 SIPRI, Military Expenditure http://www.sipri.org/yearbook/2013/03, 2014. 
4 SIPRI, Military Expenditure Database (1998-2013), 2014. 
5 Age. 
6 Age. 
7 Age. 
8 Age. 
9 SIPRI 2001 ve Military Balance 2000/2001’e atfen, Anup Shah, “The Arms Trade is Big Business, World Military Spending Out Does Anything Else”The Global Issues, 
 http://www.globalissues.org/article/74/the-arms-trade-is-big-business#WorldMilitarySpendingOutDoesAnythingElse, 2013. 
10 U.S. Government Publishing Office, Keeping America Informed, 
http://www.gpo.gov/fdsys/search/pagedetails.action?granuleId=BUDGET-2015-TAB-5-1&packageId=BUDGET-2015-TAB&fromBrowse=true 
11 Bu hesaplamada iki farklı yöntem kullanılmıştır. 1’inci yöntemde, silah ticaretinin genel savunma harcamalarının %20-30’una karşılık geldiği (1702x30/100=510,6), önceki yıllarda gerçekleştirilen anlaşmalar 
gereği yıllık savunma sanayii ürünü tesliminin 40-50 milyar dolar olduğu (510,6+50=560,6), yıllık cari satış anlaşmalarının 30-35 milyar dolar olduğu (560,6+35=595,6), son yıllarda yıllık silah satışlarının 50-60 milyar dolar civarında gerçekleştiği (595,6+60=655,6) kabullerine dayanmaktadır 
(Kaynak: SIPRI 2001 ve Military Balance 2000/2001’e atfen, Anup Shah, “The Arms Trade is Big Business, World Military Spending Out Does Anything Else” The Global Issues, 
http://www.globalissues.org/article/74/ 
the-arms-trade-is-big-business#WorldMilitarySpendingOutDoesAnythingElse, 2013). 

2’nci yöntemde, gelişmekte olan ülkelere yapılan savuma sanayii ürünlerinin bu kapsamdaki ticaret hacminin %80’ini oluşturduğu, bu miktarın 502,45 milyar dolar olduğu tespitinden hareketle, yıllık ticaret hacminin 626 milyar dolar olduğu sonucuna ulaşılmıştır (Kaynak: Richard F. Grimmett, CRS Report 
for Congress; Conventional Arms Transfers to Developing Nations, 2004-2011, 2012’ye atfen, Anup Shah, “The Arms Trade is Big Business, Global Arms Sales By Supplier Nations”The Global Issues, 
http://www.globalissues.org/article/74/the-arms-trade-is-big-business#WorldMilitarySpendingOutDoesAnythingElse ) 

12 Aude Fleurant ve Sam Perlo-Freeman, The SIPRI Top 100 Arms-Producıng and Mılıtary Servıces Companıes, 2013. http://books.sipri.org/files/FS/SIPRIFS1405.pdf’   de bu sayı 402 milyar dolar olarak verilmiş olmasına karşın aşağıdaki excel tablosunda yapılan hesaplamada toplam cironun esasında 455 milyar dolar olduğu anlaşılmaktadır. 
13 “SIPRI Top 100 and recent trends in the arms industry, SIPRI Top 100 companies data in a time series from 2002–13” 
http://www.sipri.org/research/armaments/production/recent-trends-in-arms-industry, 2014. 
14 Aude Fleurant ve Sam Perlo-Freeman. 
15 A.g.e. 
16 “SIPRI Top 100 and recent trends in the arms industry,.. 
17 Örneğin 2010-2013 yılları arasında ilk 20’sinde yer alan 4 şirket (ABD’li Raytheon, Northrop Grumman ve Textron; Rus, Almaz-Antey; Avrupa konsorsyumu, EADS Cassidian) hariç tamamının silah satışı dışındaki satışlarında artış kaydedilmiştir. Bu eğilim; doğrudan silah sistemlerine odaklanmış olanlar hariç, listede yer alan diğer şirketlerde de gözlenmiştir. 
18 Aude Fleurant ve Sam Perlo-Freeman, The SIPRI Top 100 Arms-Producıng and Mılıtary Servıces Companıes, 2013. http://books.sipri.org/files/FS/SIPRIFS1405.pdf’   de bu sayı 402 milyar dolar olarak verilmiş olmasına karşın aşağıdaki excel tablosunda yapılan hesaplamada toplam cironun esasında 455 milyar dolar olduğu anlaşılmaktadır. 
19 Richard F. Grimmett, Paul K. Kerr, Conventional Arms Transfers to Developing Nations, 2004-2011, CRS Re-port for Congress, 2012, 2. 
20 A.g.e. 
21 A.g.e. 
22 A.g.e. 
23 Anti-Personel Mayınların Kullanımının, Depolanmasının, Üretiminin ve Devredilmesinin Yasaklanması ve Bunların İmhası İle İlgili Sözleşme (1 Mart 1999) için bkz. Kanun No : 4824 Kabul Tarihi : 12.3.2003 Resmi Gazete : 15.3.2003 - 25049; http://www.icbl.org/media/604037/treatyenglish.pdf 
24 “Silah Ticareti Antlaşması (24 Aralık 2014)- Arms Trade Agreement/ATT için bkz. UNODA, 
http://www.un.org/disarmament/ATT/ 
25 ISW (Institute for the Study of War), “Afghan National Army”, http://www.understandingwar.org/afghanistan-national-army-ana#Equipping; Progress Towards Security and Stability in Afghanistan, US DOD Report 
to Congress, October 2014, http://www.defense.gov/pubs/Oct2014_Report_Final.pdf 
26 Avrupalı şirketlerin 2011 yılı itibariyle kara ve deniz harp silah ve araçları kârı %1, 2006’yılından itibaren ise silah satışından elde ettikleri kâr %6 oranında azalmıştır (Munich Security Report 2015, s. 44). 
27 Bu konudaki neredeyse tek istisnayı İsrail oluşturmaktadır. 
28 “Quadrennial Defense Review 2014”, US Department of Defense’den aktaran, Dr. Oğuz Mayda, Dr. Oktay Bingöl, Merkez Strateji Enstitüsü Bilgi Notu-002, “ABD Savunma Bakanlığı’nın 2014 Yılı Dört Yıllık Savunma Gözden Geçirme Raporu ve Küresel Askerî Konuşlanma Planı”, 19.02.2015, s.2. 
29 Örneğin, sektörde birinci sırayı alan ABD’nin Lockheed Martin altı şirketin (General Dynamic Space, GE Astro Space, Martin Marietta, General Dynamics, Lokheed ve Loral) birleşme veya satın alınması yoluyla bir araya gelmesiyle oluşmuş olup 11 ortak üretim alanında 14 şirketle(Khrunichev,RSC Energia, 
Finmeccanica-Alenia, EADS, MBDA, Boeing, GE, Rolls-Royce, Rafael Advanced Defense Systems, BAE, Day & Zimmermann, Tata Advanced Systems Limited, Mubadala, Sikorsky) iş birliği yapmaktadır. Benzer şekilde, İngiliz British Aeros, 1994-2000 yılları arasında dört şirketle birleşerek (British Aeros, GEC Marconi, 
Dowty, Plessey, Ferranti), BAE Systems adını almıştır. 
Sektörde odaklaşma kapsamında ise İngiltere’nin, tüm kuvvetler çapında istihbarat sistemleri ile platform, eğitim, simülasyon ve hizmet alanlarında hava sektörüne yönelmesi dikkat çekmektedir (De-fence Growth Partnership, HM Government, 2014.). 
30 Bu kapsamda ilk dikkati çeken ülkelere arasında, platform üretimi olmayan buna karşın, sektörün ilk 100 firması içinde 4 şirketiyle yer alan Japonya, ya da tek bir alanda uzmanlaşmış olsan İsveç, İsviçre, Singapur, Ukrayna gelmektedir. 
31 Şekil NATO ağ sayfası, “NATO Facts and Figures, Brussels, NATO Information Service” belgelerinden istifadeyle hazırlanmıştır. 
32 SSM, 2013 Yılı Faaliyet Raporu. 
33 Devlet Denetleme Kurulu Raporu, “Savunma Sanayii Müsteşarlığının 2010, 2011 ve 2012 Yıllarına İlişkin Faaliyet ve İşlemlerinin Denetimi” hakkında 14/02/2014 tarih ve 2014/4 sayılı Denetleme Raporunun Sonuç Bölümü (yayımlanan bölümü), s. 14. http://www.tccb.gov.tr/faaliyetler/ddkraporlari/ 
34 SSM Yıllık Raporları; Devlet Denetleme Kurulu Raporu, “Savunma Sanayii Müsteşarlığının 2010, 2011 ve 2012 Yıllarına İlişkin Faaliyet ve İşlemlerinin Denetimi” hakkında 14/02/2014 tarih ve 2014/4 sayılı Denetleme Raporunun Sonuç Bölümü (yayımlanan bölümü), s. 14. http://www.tccb.gov.tr/faaliyetler/ddkraporlari/ 
35 Devlet Denetleme Kurulu Raporu, s. 14. http://www.tccb.gov.tr/faaliyetler/ddkraporlari/ 
36 SSM 2013 Faaliyet Raporu, s. 117. 
37 SSM Performans Programı 2014, s. 4-16; SSM 2009-2016 Savunma Sanayii Sektörel Strateji Dokümanı, s.3. 
38 Devlet Denetleme Kurulu Raporu, s. 14. http://www.tccb.gov.tr/faaliyetler/ddkraporlari/ 
39 Bkz. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Resmi Dış Ticaret İstatistikleri, Fasıllara Göre İhracat; Fasıllara Göre İthalat. 
http://risk.gtb.gov.tr/istatistikler/istatistikler/dis-ticaret-istatistikleri/resmi-dis-ticaret-istatistikleri 
40 Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Resmi Dış Ticaret İstatistiklerinde, 36’ncı satır “Barut ve patlayıcı maddeler, pirotekni mamulleri, kibritler, piroforik alaşımlar, ateş alıcı maddeler”, 93’üncü satır “Silahlar ve mühimmat, bunların aksam, parça ve aksesuarı”dır. 
41 Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Resmi Dış Ticaret İstatistiklerinde, 72’nci satır “Demir ve çelik”, 73’üncü satır 
“Demir veya çelikten eşya”dır. 
42 Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Resmi Dış Ticaret İstatistiklerinde, 86’ncı satır “Demiryolu vb hatlara ait taşıtlar ve malzemeler, bunların aksam-parçaları, mekanik trafik sinyalizasyon cihazları”, 87’nci satır “Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer kara taşıtları, bunların aksam, parça, aksesuarı”, 88’inci satır “Hava taşıtları, uzay taşıtları ve bunların aksam ve parçalar”, 89’uncu satır “Gemiler ve suda yüzen taşıt ve araçlar”dır. 
43 SSM’nin 2014 yılı Performans Programında yer alan projeler: Modern Tank, Muharip Gemi (MİLGEM), Helikopter (G/M, ATAK, Özgün Hafif G/M), Uçak (Jet Eğitim Uçağı ve Muharip Uçak Konsept Tasarımı, Hürkuş Seri Üretimi), Güdümlü Füze (Uzun Menzilli Tanksavar Fize Sistemi, Orta Menzilli Tanksavar Silah Sistemi, Cirit Füzesi Seri Üretimi, Alçak ve Orta İrtifa Hava Savunma Füze Sistemleri Tasarım), Uydu (Radar Gözlem Uydusu), Radar (Faz Dizinli Radar), Dizel Güç Grubu (Motor ve Transmisyon Kritik Tasarımı, Jet Motoru (Turbo Jet Prototipi). 
44 SSM Performans Programı 2014, s. 4-16. 
45 Entelektüel sermaye ile insan ve kurumsal/yapısal sermaye; bilgi, bilgi alt yapıları, sistem ve ağları kast edilmiştir. 
46 2012 yılı itbariyle, SaSaD’ın 158 üyesi bulunmaktadır. Bunların 118 asil üye (54 Tüzel; 64 Gerçek Kişi ) ve 40 adedi ise aday üye olarak yer almaktadır. (Hüseyin Baysak( Genel Sekreter Savunma ve Havacılık Sanayii 
İmalatçılar Derneği), 2012 Sektörel Analiz Raporu TOBB Savunma Sanayii Meclis Toplantısı 25 Haziran 2013.) 
47 SSM Performans Programı 2014, s. 4-16. 
48 SIPRI, Military Expenditure Database (1998-2013), 2014. 
49 SASAD Performans Raporu 2013, s.6. 
50 Ayrıntılı bilgi için bkz.: -Conference of National Armaments Directors (CNAD), Nato www.nato.int/cps/en/natohq/topics_49160.htm 
- Organisation for Joint Armament Cooperation (Organisation conjointe de coopération en matière d’arme-ment-OCCAR), http://www.occar.int/news 
- NATO Support Agency (NSPA) www.nspa.nato.in 
- European Defence Agency, https://www.eda.europa.eu/home 
51 Willam, Philip Walker, “Nationalism, Intarnationalism and The European Defence Market”, Chaillot Paper 209, The Institute for Security Studies WEU, Paris, 1993, s. 42. 
52 Munich Security Report 2015, s. 44 
53 Savunma Sanayii Yüksek Koordinasyon Kurulu ilgi kanunla kurulmuş olmasına karşın bu zamana kadar toplanmamıştır. 
54 DPT (T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı), Kalkınma Planı (Birinci Beş Yıl) 1963-1967, Ankara, Ocak 1963, s. 10. http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/Attachments/9/plan1.pdf
55 TÜBİTAK, Vizyon 2023 Projesi, Savunma, Havacılık ve Uzay Paneli, Panel Raporu, Ek-4, (Türk Savunma, Havacılık ve Uzay Sektörü Değerlendirmesi), Ankara, Temmuz, 2003, s. 2/37. 
56 MKEK (Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu) Ağ Sayfası, “Tarihçe”, http://www.mkek.gov.tr/tr/Icerik.aspx?ID=51 
57 A.g.e. 
58 Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Ağ Sayfası, “ Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Tarihçesi”, http://www.dzkk.tsk.tr/icerik.php?dil=1&icerik_id=11 
59 THK Ağ Sayfası, “Tarihçe”, http://www.thk.org.tr/web2011/thk_sg2014.html 
60 MKEK (Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu) Ağ Sayfası, “Tarihçe”, http://www.mkek.gov.tr/tr/Icerik.aspx?ID=51 
61 A.g.e. 
62 A.g.e. 
63 A.g.e. 
64 Tansel Zeynep Akalın ve Nadir Bıyıklıoğlu, Başarıya Giden Yolu Kendi Pusulası ile Bulmuş bir Endüstrinin Gelişimi, Türk Savunma Sanayii Tarihi, Ankara, Milsoft, İmge, ?, s. 120. 
65 MKEK (Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu) Ağ Sayfası, “Tarihçe”, http://www.mkek.gov.tr/tr/Icerik.aspx?ID=51 
66 A.g.e. 
67 A.g.e. 
68 Atilla Oral, Şakir Zümre, İstanbul: Demkar Yayınevi, 2012; Tansel Zeynep Akalın ve Nadir Bıyıklıoğlu, Başarıya Giden Yolu Kendi Pusulası ile Bulmuş bir 
Endüstrinin Gelişimi, Türk Savunma Sanayii Tarihi, Ankara, Milsoft,İmge, ?, s. 103. 
69 Tansel Zeynep Akalın ve Nadir Bıyıklıoğlu, Başarıya Giden Yolu Kendi Pusulası ile Bulmuş bir Endüstrinin Gelişimi,Türk Savunma Sanayii Tarihi, Ankara, 
Milsoft, İmge, ?. Türk Ocakları Ağ Sayfası, M. Çağatay ÖZDEMİR, “H. Nadir Bıyıkoğlu ile ‘Türk Savunma Sanayi Tarihi’ Üzerine Söyleşi”, Türk Yurdu Mayıs 2008, Sayı : 249’dan aktarılan 26 Kasım 2014, http://turkocaklari.org.tr/sayfa/3641/h-nadir-biyikoglu-ile-.html 
70 SAVUNMA VE HAVACILIK SANAYİİ İMALATÇILAR DERNEĞİ (SASAD) AĞ SAYFASI, “ TÜRK SAVUNMA SANAYİSİ TARİHÇESİ Türk Savunma Sanayiinin Gelişimi” http://www.sasad.org.tr/turk_savunma_sanayisi_tarihcesi.html 
71 Tansel Zeynep Akalın ve Nadir Bıyıklıoğlu, Başarıya Giden Yolu Kendi Pusulası ile Bulmuş bir Endüstrinin Gelişimi, Türk Savunma Sanayii Tarihi, Ankara, 
Milsoft, İmge, ?, s. 101. 
72 A.g.e., s. 130. 
73 A.g.e., s. 121. 
74 A.g.e., s. 124. 
75 A.g.e., s. 133. 
76 A.g.e., s. 98. 
77 MKEK (Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu) Ağ Sayfası, “Fabrikalar: Barut fabrikası”, http://www.mkek.gov.tr/tr/FabrikaDetay.aspx?ID=11 
78 Tansel Zeynep Akalın ve Nadir Bıyıklıoğlu, Başarıya Giden Yolu Kendi Pusulası ile Bulmuş bir Endüstrinin Gelişimi, Türk Savunma Sanayii Tarihi, Ankara, Milsoft, İmge, ?, s. 124. 
79 SAVUNMA VE HAVACILIK SANAYİİ İMALATÇILAR DERNEĞİ (SASAD) AĞ SAYFASI, “ TÜRK SAVUNMA SANAYİSİ TARİHÇESİ Türk Savunma Sanayiinin 
Gelişimi” http://www.sasad.org.tr/turk_savunma_sanayisi_tarihcesi.html 
80 Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Ağ Sayfası, “ Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Tarihçesi”, 
81 MKEK (Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu) Ağ Sayfası, “Tarihçe”, http://www.mkek.gov.tr/tr/Icerik.aspx?ID=51 
82 SAVUNMA VE HAVACILIK SANAYİİ İMALATÇILAR DERNEĞİ (SASAD) AĞ SAYFASI, “ TÜRK SAVUNMA SANAYİSİ TARİHÇESİ Türk Savunma Sanayiinin Gelişimi” http://www.sasad.org.tr/turk_savunma_sanayisi_tarcesi.html 
83 A.G.E. 
84 MKEK (Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu) Ağ Sayfası, “Tarihçe”, http://www.mkek.gov.tr/tr/Icerik.aspx?ID=51 
85 A.D.İ.K - Anadolu Tersanesi Ağ Sayfası, http://www.adik.com.tr/default.asp?s=1 
86 İbrahim Örs Tarım Alet ve Makinaları San. Tic. A.Ş. Ağ Sayfası, http://www.ibrahimors.com.tr/osr/anasayfa.html 
87 DPT (T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı), Kalkınma Planı (Birinci Beş Yıl) 1963-1967, Ankara, Ocak 1963, 25. http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/Attachments/9/plan1.pdf88 A.g.e.., s. 25. 
89 NATO Ağ Sayfası, “Financial and Economic Data Relating to NATO Defence” http://www.nato.int/cps/en/natohq/search.htm 
-1952-1970 Dönemi: NATO Facts and Figures, Brussels, NATO Information Service, 1971. 
-1970-1973 Dönemi: Financial and economic data relating to NATO Defence - Defence expenditures of NATO countries (1970-1991) 
90 DPT (T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı), Kalkınma Planı (İkinci Beş Yıl) 1968-1971, Ankara, Ocak 1963, s. 21. 
http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/Attachments/8/plan2.pdf 91 Bkz. - DPT (T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı), Kalkınma Planı (Birinci Beş Yıl) 1963-1967, Ankara, Ocak 1963., s. 25. 
http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/Attachments/9/plan1.pdf ; 
- DPT (T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı), Kalkınma Planı (İkinci Beş Yıl) 1968-1971, Ankara, Ocak 1963, s. 21. 
http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/Attachments/8/plan2.pdf 92 TÜBİTAK, Vizyon 2023 Projesi, Savunma, Havacılık ve Uzay Paneli, Panel Raporu, Ek-4, (Türk Savunma, Havacılık ve Uzay Sektörü Değerlendirmesi), Ankara, Temmuz, 2003, s. 2/37. 
93 Tansel Zeynep Akalın ve Nadir Bıyıklıoğlu, Başarıya Giden Yolu Kendi Pusulası ile Bulmuş bir Endüstrinin Gelişimi, Türk Savunma Sanayii Tarihi, Ankara, Milsoft, İmge, ?, s. 166. 
94 TÜBİTAK SAGE Ağ Sayfası, http://www.sage.tubitak.gov.tr/ 
95 TÜBİTAK MAM Ağ Sayfası, “Biz Kimiz?”, http://mam.tubitak.gov.tr/tr/kurumsal/biz-kimiz 
96 SaSad Ağ Sayfası, “Tarihçe”, http://www.sasad.org.tr/turk_savunma_sanayisi_tarihcesi.html 
97 TAİ Ağ Sayfası, “Şirket Profili”, https://www.tai.com.tr/tr/hakkimizda/sirket-profili 
98 İbrahim Örs Tarım Alet ve Makinaları San. Tic. A.Ş. Ağ Sayfası, http://www.ibrahimors.com.tr/osr/anasayfa.html 
99 OTOKAR Ağ Sayfası, “Hakkımızda”, https://www.otokar.com.tr/tr-tr/kurumsal/otokar-hakkinda/Sayfalar/Hakkimizda.aspx 
100 Koluman Otomativ Ağ Sayfası, “Tarihçe”, 
http://www.koluman.com.tr/hakkimizda/detay.aspx?SectionI-D=HZzs%2btwGMUPLZFb95GA4vw%3d%3d&ContentId=kHeCRXMmh6xK%2ffC1SjxGNQ%3d%3d 
101 MES Makina Ağ Sayfası, “History”, http://www.mesaluminium.com/index77a1.html?id=100000 
102 Mercedes-Benz Ağ Sayfası, 
http://www.mercedes-benz.com.tr/content/turkey/mpc/mpc_turkey_website/tr/home_mpc/passengercars/home/world/about.html 
103 NETAŞ Ağ Sayfası, http://www.netas.com.tr/ 
104 Savunma Sanayii Müsteşarlığı, “Cumhuriyetten Günümüze Savunma Sanayii Kuruluşlarımız”, 
http://www.ssm.gov.tr/anasayfa/kurumsal/Documents/SP/cumhuriyet.html 
105 A.g.e. 106 Pi Makina Ağ Sayfası, “Firma Profili”, http://pimakina.com.tr/kurumsal/firma-profili 
107 Hema Endüstri Ağ Sayfası, “Tarihçe”, http://www.hemaendustri.com.tr/Content.aspx?ID=76 
108 Truman Doktrini kapsamında ABD ile 1947 yılında imzalanan Anlaşmanın 14 üncü maddesi uyarınca askeri yardım kapsamında sağlanan malzemelerin 
amaçlarının dışında kullanılamayacağı hükmü mevcuttu. Savunma Sanayii Müsteşarlığı Ağ Sayfası, “Savunma Sanayiimiz, Tarihçe”. 
http://www.ssm.gov.tr/anasayfa/savunmaSanayiimiz/Sayfalar/tarihce2.aspx 
109 DPT (T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı), Kalkınma Planı (Üçüncü Beş Yıl) 1973-1977, Ankara, Ocak 1963, s. s.VI, 228, 297, 670, 973, 997, 998. 
http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/Attachments/7/plan3.pdf-110 SaSad Ağ Sayfası, “Tarihçe”, http://www.sasad.org.tr/turk_savunma_sanayisi_tarihcesi.html 
111 MKEK Ağ Sayfası, “Tarihçe”, http://www.mkek.gov.tr/tr/Icerik.aspx?ID=51; Asil Çelik A.Ş. Ağ Sayfası, “Genel Tanıtım”, 
http://www.asilcelik.com.tr/2.asp 
112 ASELSAN Ağ Sayfası, “Tarihçe”, http://www.aselsan.com.tr/tr-tr/hakkimizda/Sayfalar/Tarihce.aspx 
113 Savunma Sanayii Müsteşarlığı, “Cumhuriyetten Günümüze Savunma Sanayii Kuruluşlarımız”, 
http://www.ssm.gov.tr/anasayfa/kurumsal/Documents/SP/cumhuriyet.html 
114 İŞBİR Ağ Sayfası, “Tarihçe”, http://www.isbirelektrik.com.tr/Tr/Kurumsal/Tarihcemiz/38.aspx 
115 HAVELSAN Ağ Sayfası, “Tarihçe”, http://www.havelsan.com.tr/SirketProfili/Tarihce.aspx 
116 TAİ Ağ Sayfası, “Şirket Profili”, https://www.tai.com.tr/tr/hakkimizda/sirket-profili 
117 TEI Ağ Sayfası, “Tarihçe”, http://www.tei.com.tr/yeni/hakkimizda.asp 
118 Coşkunöz Ağ Sayfası, “Tarihçe”, http://www.coskunoz.com.tr/kurucu-tarihce.asp 
119 HEMA Ağ Sayfası, “Tarihçe”, http://www.hema.com.tr/TR,6/tarihce.html 
120 NUROL Ağ Sayfası, http://www.nurolmakina.com.tr/ 
121 ASMAŞ Ağ Sayfası, “Tarihçe”, http://www.asmas.com/TR/Tarihce.asp 
122 İŞBİR Ağ Sayfası, “Tarihçe”, http://www.isbirelektrik.com.tr/Tr/Kurumsal/Tarihcemiz/38.aspx 
123 RMK Marine Ağ Sayfası, “Tarihçe”, http://www.rmkmarine.com/tarihce.html 
124 Barış Elektrik Endüstrisi A.Ş. Ağ Sayfası, “Tarihçe”, http://bariselektrik.com.tr/hakkimizda/ 
125 DEARSAN Ağ Sayfası, “Hakkımızda”, http://www.dearsan.com/hakkimizda.html 
126 Savunma Sanayii Müsteşarlığı, “Cumhuriyetten Günümüze Savunma Sanayii Kuruluşlarımız”, 
http://www.ssm.gov.tr/anasayfa/kurumsal/Documents/SP/cumhuriyet.html 
127 Öztek Tekstil Ağ Sayfası, “Hakkımızda”, http://www.oztektekstil.com.tr/ 
128 Selah Ağ Sayfası, “Hakkımızda”, http://www.selahshipyard.com/tr/hakkimizda 
129 Timsan Ağ Sayfası, “Ana Sayfa”, http://www.timsan-gse.com/home/home.php?lang=tr 
130 TAİ Ağ Sayfası, “Şirket Profili”, https://www.tai.com.tr/tr/hakkimizda/sirket-profili 
131 AKSA Jeneratör Ağ Sayfası, “Tarihçe”, http://www.aksa.com.tr/tr/kurumsal/tarihce 
132 ETA Ağ Sayfası, “Kurumsal”, http://www.etaint.com/tr/company_g_tr.htm 
133 TBMM Ağ Sayfası, http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc069/kanuntbmmc069/kanuntbmmc06903238.pdf 
134 TSK GV Ağ Sayfası, “Tarihçe”, http://www.tskgv.org.tr/tskgv/?page_id=15 
135 Savunma Sanayii Müsteşarlığı Ağ Sayfası, “3238 Nolu Yasa”, http://www.ssm.gov.tr/anasayfa/kurumsal/Sayfalar/mevzuat.aspx 
136 TÜBİTAK BİLGEM Ağ Sayfası, “Tarihçe”, http://bilgem.tubitak.gov.tr/tr/kurumsal/tarihce 
137 A.g.e. 
138 SSİ Ağ Sayfası, “Hakkımızda”, http://www.turksavunmasanayi.gov.tr/tr/hakkimizda/ssi-hakkinda 
139 TEİ Ağ Sayfası, “Tarihçe”, http://www.tei.com.tr/yeni/ 
140 TSK GV, Ağ Sayfası, “Mikes”, http://www.tskgv.org.tr/tskgv/?page_id=40 
141 SAGE Ağ Sayfası, http://www.sage.tubitak.gov.tr/ 
142 ROKETSAN Ağ Sayfası, “Hakkımızda”, www.roketsan.com.tr 
143 GATE Ağ Sayfası,”Kuruluş”, www.gateelektronik.com.tr 
144 HAVELSAN Teknoloji Radar Ağ Sayfası, “Hakkımızda”, http://www.htr.com.tr/sayfa.aspx?pid=3&Lang=TR&Cid=2&M=A 
145 KOSGEP Resmi Web Sitesi, http://www.kosgeb.gov.tr/Pages/UI/Baskanligimiz.aspx?ref=2 
146 SaSaD Ağ Sayfası, “Hakkımızda”, http://www.sasad.org.tr/sasad_hakkinda.html 
147 ESDAŞ Ağ Sayfası, http://www.esdas.com/tr/ 
148 STM Ağ Sayfası, “Hakkımızda”, http://www.stm.com.tr/hakkimizda.html#sirket-profili 
149 TÜBİTAK BİLGEM Ağ Sayfası, “Tarihçe”, http://bilgem.tubitak.gov.tr/tr/kurumsal/tarihce 
150 TSSP Ağ Sayfası, “Hakkımızda”, http://www.tssk.org.tr/?l=tr&p=organization 
151 FNSS Ağ Sayfası, “Tarihçemiz”, http://www.fnss.com.tr/kurumsal/hakkimizda/tarihcemiz 
152 KAREL Ağ Sayfası, “Şirket Profili”, http://www.karel.com.tr/sirket-profili 
153 Med-Marine Ağ Sayfası, “Hakkımızda”, http://tr.medmarine.net/kurumsal 
154 Savronik Ağ Sayfası, “Tarihçe”, http://www.savronik.com.tr/?hakkimizda 
155 Yonca-Onuk Ağ Sayfası, http://www.yonca-onuk.com/chairman.asp 
156 Anadolu Metalurji Ağ Sayfası, “Şirket Profili”, http://www.anadolumetalurji.com/ 
157 Güvenli Yaşam Ağ Sayfası, “Karalog”, http://www.guvenliyasam.com/download/GuvenliYasam09TRce.pdf 
158 TRANSVARO Ağ Sayfası, “Hakkımızda”, http://www.transvaro.com/tr/?cat=2#.VRUVk_msWSo 
159 SALEX Ağ Sayfası, “Turkey”, http://www.selex-es.com/international-presence/turkey# 
160 MTU Ağ Sayfası, http://www.mtu-online.com/turkey/mtu/mtu-tuerkiye/index.tr.html 
161 AKANA Ağ Sayfası, “Tarihçe”, http://www.akana.com.tr/tarihce 
162 AYESAŞ Ağ Sayfası, “Hakkımızda”, http://www.ayesas.com/tr/sub.asp?id=186&pId=1 
163 FİGES Ağ Sayfası, “Tarihçe”, http://www.figes.com.tr/tarihce.php 
164 Zirve Elektromekanik Ağ Sayfası, “Hakkımızda”, http://zirvenet.com.tr/hakkimizda 
165 TİSAŞ Ağ Sayfası, “Hakkımızda”, http://www.trabzonsilah.com/tr/index2.php?p=dsayfa&id=1 
166 Girsan Ağ Sayfası, “Tarihçe”, http://www.yavuz16.com/tr/tarihce 
167 YOLBAK Ağ Sayfası, “Hakkımızda”, http://www.yolbak.com.tr/default.aspx?kat=1 
168 AkgünYazılım Ağ Sayfası, “Tarihçe”, http://www.akgunyazilim.com.tr/tarihce/ 
169 MAKEL Teknoloji Ağ Sayfası, “Şirket Profili”, http://www.makelteknoloji.com/profile_tr.html 
170 Alp Havacılık Ağ Sayfası, http://www.alp.com.tr/hakkimizda 
171 Milsoft Ağ Sayfası, http://www.milsoft.com.tr/index_tr.php 
172 Altay Kollektif Şti. Ağ Sayfası, “Tarihçe”, http://www.altay.com.tr/pages/0/498/497/f/tr-TR/ALTAY_GRUP_Altay_Kollektif_sirketi_(1957).aspx 
173 AVS Saraciye Ağ Sayfası, “Hakkımızda”, http://www.avssaraciye.com.tr/alt.php?lang=TR&content=about 
174 SYS Ağ Sayfası, “Tarihçe”, http://www.sysavunma.com/our_history.php 
175 HABER 7 COM AĞ SAYFASI, “ BANU DURAN’IN RÖPORTAJI: 
SARSILMAZ SİLAHLARI’NIN PATRONU BİR KADIN” 
HTTP://WWW.HABER7.COM/KADİN/HABER/468408-SARSİLMAZ-SİLAHLARİNİN-PATRONU-BİR-KADİN 
176 Bites Savunma Ağ Sayfası, “Tarihimiz”, http://www.bites.com.tr/tr/sirket-profili/ 
177 YALTES Ağ Sayfası, http://www.yaltes.com/ 
178 VESTEL Ağ Sayfası, http://www.vestel.com.tr/ 
179 Global Teknik Ağ Sayfası, “Kurumsal Bilgilerimiz”, 
http://www.globalteknik.com.tr/default.asp?dil=tr&kkk=firma_bilgileri&islem=kurumsal 
180 SDT Ağ Sayfası, “Şirket Profili”, Ağ Sayfası, 
181 C2Tech Ağ Sayfası, “Hakkımızda”,
http://www.ctech.com.tr/company/about-us 
182 Heksagon Ağ Sayfası, “Katalog”, http://www.hexagonstudio.com.tr/makaleler/firma_tanitim_sunumu.pdf 
183 METEKSAN Ağ Sayfası, http://www.meteksan.com/tr/ 
184 Simsoft Ağ Sayfası, “Simsoft Hakkında”, http://www.simsoft.com.tr/
185 Koç Bilgi ve Savunma Teknolojileri A.Ş. Ağ Sayfası, “Tarinçe”, http://www.kocsavunma.com.tr/tr/tarihce.aspx 
186 Savunma ve Havacılık Sanayii İhracatçılar Birliği Ağ Sayfası, “İhracatçı Bilgi Bankası”, 
http://www.turksavun-masanayi.gov.tr/tr/firma-arama/sayfa/7 
187 Ekren Kadıoğlu, “Geçmişte ve Gelecekte Türk Savunma Sanayii ve Türk Savunma Sanayii’nin Geliştirilmesi İçin Hedeflenmesi Gereken Politikalar”, 
Türk Savunma Sanayii Sempozyumu, Sempozyum-2000: Türk Savunma Sanayii’nin Dünü, Bugünü, Yarını, ss. 8-17, Ankara. 
188 Murat Kepir, “Türkiye’de KOBİ’ler ve Savunma Sanayii”, Türk Savunma Sanayii Sempozyumu, Sempozyum-2000: Türk Savunma Sanayii’nin Dünü, 
Bugünü, Yarını, ss. 25-33, Ankara. 
189 Dr. Nevzat Çağlayan ve M. Serdar Durgun, “Türk Savunma Sanayii”, Türk Savunma Sanayii Sempozyumu, Sempozyum-2000: Türk Savunma Sanayii’nin 
Dünü, Bugünü, Yarını, ss. 34-42, Ankara. 
190 Osman Akagündüz, “Türk İşadamları ve Snayicileirnin, Türk Savunma Sanayiine Yatırım Yapmalarının Özendirilmesi ve Alınması Gereken Tedbirler”, Türk Savunma Sanayii Sempozyumu, Sempozyum-2000: Türk Savunma 
Sanayii’nin Dünü, Bugünü, Yarını, ss. 45-46, Ankara. 
191 Martin Auger, Defence Procurement Organizations: A Global Comparison, Library of Parliament/Biblithéquedu Parlement, Canada, 2014, s.1 
192 Martin Auger, Defence Procurement Organizations: A Global Comparison, Library of Parliament/Biblithéquedu Parlement, Canada, 2014, s. 2. 
193 Martin Auger, Defence Procurement Organizations: A Global Comparison, Library of Parliament/Biblithéquedu Parlement, Canada, 2014, s. 4. 
194 Office of the Under Secretary of Defense for Acquisition, Technology and Logistics Ağ Sayfası, “Welcome To AT&L” 
http://www.acq.osd.mil/ 
195 Assistant Secretary of The Navy for Resarch, Development and Acquisition Ağ Sayfası, 
http://www.secnav.navy.mil/rda/Pages/default.aspx 
196 Assistant Secretary of The Navy for Resarch, Development and Acquisition Ağ Sayfası, 
http://www.secnav.navy.mil/rda/Pages/default.aspx 
197 Defense Logistics Agency [DLA] Ağ Sayfası, “DLA at a Glance” Defense Logistics Agency 
198 Defence Advanced Research Agency [DARPA] Ağ Sayfası, “DLA at a Glance” 
http://www.darpa.mil/our_ work/ 
199 Susan M. Gates et al.,Analyses of the Department of Defense Acquisition Workforce-Update to Methods and Results through FY 2011, RAND, 2013, s.4. 
200 United States Government Accountability Office [GAO], Acquisition Workforce: DOD’s Efforts to Rebuild Capacity Have Shown Some Progress, 
Statement of John P. Hutton, Director, Acquisition and Sourcing Manage-ment, Washington, D.c., 16 November 2011. 
201 Martin Auger, Defence Procurement Organizations: A Global Comparison, Library of Parliament/Biblithéque du Parlement, Canada, 2014, s. 5 
202 MOD, Defence Equipment and Support, “About us”, and MOD, “Defence Equipment & Suport Organization Chart”, August 2014. 
203 Government of France, Direction générale de I’armement [DGA], “Présentation de la direction générale de I’armement”, 9 September 2014. 
204 FMV Ağ Sayfası, “About FMV” http://www.fmv.se/en/ 


***

TÜRK SAVUNMA SANAYİNİN GELECEĞİ , BÖLÜM 8

TÜRK SAVUNMA SANAYİNİN GELECEĞİ , BÖLÜM 8

EK-3, Tablo 2. T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Raporu: Savunma Sanayii Müsteşarlığının 
2010, 2011 ve 2012 Yıllarına İlişkin Faaliyet ve İşlemlerinin Denetimi (14/02/2014) (Yayımlanan Bölümü) 

S. Nu. Saptama Sayfa 

1 Ülkemizde savunma sanayii firmalarının daha çok ic talebi karşılamak için üretim yaptıkları görülmektedir. Uzun donemde sektördeki yurtiçi talepte 
daralmalar yaşanacağı ve bu nedenle mutlaka ihracata yönelik bir sanayileşme politikası izlenmesi gerektiği ifade edilmektedir. 1415 
2 Temel yapısal sorun; savunma politikasının dar bir çerçeve içerisinde belirlenmesidir. Başka bir deyişle, son yıllarda kaydedilen demokratik gelişmeler ve kamu yönetimindeki iyileşmelere rağmen, savunma politikasının tayininde; geleneksel bakış acılarının kavrayıcı olmayan ve bütünsellikten yoksun etkileri
hala giderilememiştir. 1415 
3  Etkin bir rol dağılımı ve eşgüdüm kültürü üretemeyen bir kamu yönetimi yapılanması içinde; savunma sektörünün ortakları (paydaşları) arasında kamu yönetiminin rasyonel olmayan bir şekilde paylaşımı ve ortak politika oluşturma zorlukları, savunma politikasının oluşumunu ve savunma sanayiinin gelişimini 
olumsuz yönde etkilemiştir. 1416 

EK-3, Tablo 3. Savunma Sanayii Müsteşarlığı 2014 Performans Programı 

S. Nu. Saptama Sayfa 

1 TSK ihtiyaçlarının büyük çoğunluğunun sözleşmeye bağlanmış olması önümüzdeki dönemde proje hacminin aynı şekilde sürmesinin beklenmediğine işaret etmektedir. 17 
2 Kamunun yatırım yaptığı alanlarda özel sektörün gelişmesi güçleşmektedir. Bu durum sektörde hantallaşma riskini yaratmaktadır. 17 
3 Sektördeki paydaşlarla mülakatlarda, MKEK ve askerî fabrikaların verimli kullanımına ilişkin beklentilerin yanı sıra; TSK GV’nin şirketleri ile diğerleri arasındaki dengeyi oluşturacak politikalar üretilmesini önem 
taşıdığı dile getirilmiştir. 17 
4 İhtiyaçların yurt içinde karşılanma oranını tabana yayılmış bir tedarik zinciri oluşturarak artırılması hedeflenmelidir. 18 
5 Dışa bağımlılığın kabul edilebilir seviyelere çekilebilmesi için alt sistem bazında tasarım geliştirerek marka yaratabilecek uzmanlaşmış bir yan sanayi tabanın oluşturulması gerektiği değerlendirilmektedir. 18 
6 Sıfırdan bir yan sanayi oluşturmaya çalışmak yerine, savunma projeleri kapsamında, kısa zamanda katma değer yaratabilecek komşu sektörlerin mevcut alt yapısından faydalanılmasının daha sağlıklı bir yaklaşım olacağı öngörülmektedir. 18 
7 Savunma sanayiinin, ürün tasarımından üretim ve lojistik desteğe uzanan ömür devrinin tamamında etkin rol almasını sağlamak. 18 
8 Savunma ve havacılık ihracatının artırılmasını teşvik etmek ve desteklemek hedeflenmiştir. 19 
9 Teknolojik üstünlük kazandıracak platform ve sistemlerin yurt içinde geliştirilmesine yönelik projeleri hayata geçirmek hedeflenmiştir. 19 
10 Savunma sanayiinin ihtiyaç duyduğu teknolojik tabanın oluşturulması hedeflenmiştir. 20 
11 Ar-Ge ve teknoloji yönetimi konusunda henüz beklenen politika ve uygulamalara geçilemediği hakim görüştür. 20 
12 Tasarım ve geliştirme faaliyetlerini destekleyecek test alt yapısını planlamak ve geliştirmek. 21 
13 Geleceğin savunma ve güvenlik ihtiyaçlarının yönetilmesine Savunma Sanayii Müsteşarlığı’nın ve sanayinin katkısının artırılması hedeflenmiştir. 22 

S. Nu. Saptama Sayfa 

14 Savunma Sanayii Destekleme Fonu’nu savunma sanayii stratejilerinin sürekli finansmanını sağlayabilecek şekilde bütçelendirmek hedeflenmiştir. 22 
15 OYTEP’in dışında, bir an önce kısa vadeli bütçeleme yapılmasına ve öncelikli olarak iç kaynakların değerlendirilmesi maliyet etkinlik açısından bir gereklilik haline gelmiştir. 23 
16 Kurumsa birikim ve yetkinlikleri geliştirmek hedeflenmiştir. 23 
17 Savunma Sanayii Müsteşarlığı’nın kurum kimliğinin ve iletişim becerisinin geliştirilmesine ihtiyaç vardır. 23 

EK-3, Tablo 4. Savunma Sanayii Müsteşarlığı Faaliyet Raporu 2013 ve 2012 

S. Nu. Saptama Sayfa 

1 1985 tarihli 3238 sayılı kanunla kurulmuş olmasına karşın Savunma Sanayii Yüksek Koordinasyon Kurulu’nun toplanması mümkün olmamıştır. 9 
2 Dört Stratejik Hedef Belirlenmiştir. Bunlar: 

-Stratejik Amaç 

1: Sürdürülebilir ve rekabetçi savunma sanayiinin mimarı olmak 
-Stratejik Amaç 2: TSK’yı geleceğin muharebe ortamına hazırlayacak savunma ve güvenlik teknolojilerinde yetkinlik kazanmak. 
2 -Stratejik Amaç 
3: Paydaş memnuniyetini esas alarak program yönetiminde olgunluğa ulaşmak -Stratejik Amaç 
4: Değer yaratan ve değer gören çalışanlara sahip güçlü bir kurum olmak 23 

3 Uygulanan tedarik yöntemleri not edilmiştir. 
Bunlar:
- Ömür devri yönetimi 
- Yurtiçi geliştirme 
- Ortak geliştirme ve konsorsiyum 
- Yurt dışından hazır alım 28 

4 Son dönemde Savunma Sanayii Destekleme Fonu’nda kaydedilen azalmanın nedeni gelirlerin yetersizliğinden ziyade tahakkuk etmiş fon alacaklarının Hazine tarafından aktarılmamış olmasıdır. 31 

EK-3, Tablo 5. SaSad Savunma ve Havacılık Sanayii Performans Raporu 2013 

S. Nu. Saptama Sayfa 
Toplam satışlardaki artış değeri diğer yıllara göre bir miktar düşük olarak gerçekleşmiştir. 36 
Gelişmiş Batı ülkeleri savunma bütçelerindeki azalma bu firmaların gelişmekte olan pazarlara yönelmelerine neden olacaktır. Bu ise sektör oyuncularımızın önümüzdeki dönemde bu pazarlarda daha geniş ve yoğun bir rekabet ile karşı karşıya kalacaklarını ortaya koymaktadır. 
Sivil havacılıkta başlayan çok olumlu gelişmenin genişleyerek sürdürülmesi olasıdır. 


EK-3, Tablo 6. Savunma ve Havacılık Sanayi İhracatçılar Birliği Arama Konferansı 2012 

S. Nu. Saptama Sayfa 

- Devletin gücü, koordinasyon, yönlendirmesi, teşvik, lobi önem kazanıyor. 
-Yeni bir kredi sistemine ihtiyaç var (FMS benzeri). Kredi enstrümanları, offset, takas gibi uygulamalar önem kazanıyor. 
-Savunma ve havacılık ihracatını düzenleyen mevzuat ve mekanizmaların kolaylaştırılması ve organizasyonu önem kazanıyor. 
-Yeni pazarlara girerken çoklu ortaklıklar önem kazanıyor. 
-Savunmanın yanı sıra havacılık, uzay, anayurt güvenliği, siber güvenlik konuları da ön plana çıkıyor. Sivil havacılık sektörü büyüme hızı artıyor. Hizmet sektörü gelişiyor. 
-Yüksek nitelikli, özgün, katma değeri olan ürünler, sistemler ve platformlar için teşvik ihtiyacı artıyor. Savaş alanında nitel üstünlük sağlayan, ana sistem bazlı ürünlerin ihracatı artıyor. 
-AR-GE, inovasyonun önemi artıyor ve bunlar için üniversite-sanayi iş birliği önem kazanıyor.
-Ürün geliştirme yaparken ihracatın da göz önünde bulundurulması ihtiyacı artıyor. 
-İhraç lisansına tabi, kritik olan alt sistem ve malzemelerinin, ara ürünlerin yerlileştirilme ihtiyacı artıyor. Alıcılarda yerlileştirme ve offset ihtiyacı artıyor. Silahlı kuvvetlerin yerli sanayiye olan güveninin 
ihracatımıza olan referansı ihracata katkı sağlıyor. 
-Hedef pazarlara yönelik kurum, şirket yapılarının ve ihracat kültürünün oluşturulması ihtiyacı artıyor. 
-KOBİ’lerin AR-GE, mühendislik, üretim gücü önem kazanıyor. 
-Pazar, ülkelerdeki değişim yeni fırsatlar ve tehditler yaratıyor. Türkiye’nin etki alanı genişliyor ve ağırlığı artıyor. 

EK-3, Tablo 7. TASAM, Türkiye’nin Stratejik Vizyonu 2023 Stratejik Lokomotif Sektörler: Güvenlik, Savunma ve Savunma Sanayii 2023 Kongresi (Özet) 18-19 Ekim 2012 

S. Nu. Saptama Sayfa 
1 Sadece silahlı kuvvetlerin gücüne dayanan güvenlik konseptinin aşılarak; millî çıkarları gözeten, yumuşak güç yeteneğini öne çıkaran, politik, ekonomik ve askerî güç unsurlarını birleştiren yeni bir güvenlik ve savunma siyasetine ihtiyaç duyulduğu. 3 
2 Türkiye’nin, “bölgesel güç” olma yolundaki güvenlik ve savunma stratejileri sürdürülürken, asimetrik tehditlere karşı gerekli çalışmaların uluslararası işbirlikleri dikkate alınarak yapılması gerektiği. 3 
3 Savunma Sanayii’nde sağlanacak teknolojik üstünlüğün politik ve ekonomik avantaj sağladığı. Savunma Sanayii’nin güçlü bir ekonomi, barış, istikrar ve güvenliğin büyük ölçüde teminatı olabileceği. 3 
4 Kritik alt sistem, bileşen ve teknoloji bazında dışa bağımlılığın azaltılması çalışmalarının etkinliğini daha da artırılması gerektiği. 4 
5 Savunma sanayii pazarının daralabileceği, Türkiye’nin özgün teknolojiler edinimini devam ettirirken, uygun kredili satış sistemini tesis etmesi ve bu sistemi bir rekabet avantajı olarak kullanması gerektiği. 4 
6 Gelecek 10 yıl içinde, ABD ve Avrupa ülkelerinin, pazar ülkelere teknoloji transferi ve ortak üretim konsepti ile yaklaşımlarını yoğunlaştıracakları, Arap Baharı ülkelerinin savunmalarının restorasyonunda kıyasıya bir rekabet oluşacağı, pazar ülkelerle kriz öncesi ortamda başlatmış olan Türkiye’nin, ABD ve Avrupa ülkeleri ile ortaklıklar kurmasının beklendiği. 4 
7 Savunma Sanayii vasıtasıyla istenen etkilerin yaratılabilmesi için tüm paydaşlar arasında paylaşım ve güvene dayalı bir sinerji oluşturulması. 5 
8 OCCAR’a üyelik sürecinin hızlandırılması; ileri teknoloji sahibi ülkelerle çok uluslu projelere katılımın sağlanması, yüksek teknolojinin kazanılması ve Avrupa Savunma İşbirliği’nin güçlü bir ortağı olunması, Savunma Sanayii Ofisleri’ni artırması. 6 
9 Türk Savunma Sanayiinin, yapısal , müşteri ve insan sermayesinin geliştirilmesi. 6 
10 Hali hazırda 1,24 olan proje başına çalışan personel oranının uluslararası örneklerde olduğu üzere 5-7 seviyesine çıkarılması. 7 
11 İhtiyaç tanımlama, proje yönetimi ve üniversitelerle etkin işbirliği kültürünün oluşturulması. 7 
12 Kurumsal bir eğitim ve öğrenim sistemi oluşturulaması. 7 
13 SATEM’in yetersizliklerine ilişkin olarak öne çıkan eleştirilere yer 
verilmiştir. 8 
14 Sektör’ün insan kaynakları haritası çıkarılması. 
- Çalışanların başta sistem mühendisliği olmak üzere yüksek lisans ve doktora programlarına iştiraklerinin desteklenmesi. 
- Firmaların yürüttükleri sistem projelerinde karşılaştıkları problemlerin aşılması için, üniversitelere tez çalışmalarının yapılması. 
- Mühendislik fakültelerinin staj imkânlarının artırılması. 
- Yurtdışına giden nitelikli insan kaynağının tekrar kazanılması. 
- Profesyonel yöneticilik için personelin orta ve üst düzey yönetici yetiştirme programına gönderilmesi. 8 
15 “İnsan kaynakları”nın, “stratejik insan kaynakları” olarak yeniden yapılandırması. 9 
16 “Stratejik öngörü grupları” ile geleceğin şekillendirilmesine çalışılması. 9 
17 Eğitim konusunda yeniden yapılanmaya gidilmesi. SSM bünyesinde, YÖK ile koordineli olarak ve gerekli yasal düzenlemelerin (SSM kuruluş kanunu dahil) yapılması. Bologna süreci ile uyumlu, TODAİE benzeri bir enstitü yapılanmasına gidilmesi. 9 
18 -Lisansüstü eğitimlerle birlikte ulusal meslek standartları tanımlanmış kurs ve sertifika programları açılması. 
-Yayınlar yapılması. 
-Teknolojik araştırmalar dâhil her türlü araştırmalara imkânlarının artırılması. 
-Ulusal ve uluslararası işbirlikleri ile uluslararasılaşma konusunda çalışmalar yapılması. 
-Hizmet içi eğitim ihtiyaçlarına da cevap verilebilen eğitim programları açılması.
-Üniversiteler, TÜBİTAK gibi araştırma kurumları, teknoparklar, savunma sanayii işletme ve örgütleri ve araştırmacılarla irtibat - işbirliği için birimler oluşturulması. 
-Alınan dersler merkezi ile alana yönelik bilgi-belge merkezinin de yer aldığı bir yapılanmaya gidilmesi. 

Bu enstitünün kurulması ile Harp Akademileri Komutanlığı ile Kara Harp Okulu’nda bu alana ilişkin lisansüstü eğitime (SAREN ve SAVBEN) son verilmesi, 
SATEM’in faaliyetlerinin Enstitü’ye devredilmesi. 9 
19 -Savunma Sanayii alanlarında ODTÜ, İTÜ gibi teknik üniversitelerde -teknik konularla sınırlı olmak üzere - “Savunma Sanayii Enstitüsü”ndeki eğitimle koordineli olarak lisans programlarının açılması.
-SSM’in 4 Ekim 2011 tarihinde ODTÜ ile başlattığı “Savunma Sanayii İçin Araştırmacı Yetiştirme Programı”nın önerilen yapı içerisine alınması. 10 
20 -Araştırma yapanlara sağlanan fon desteğinin enstitü bünyesinde oluşturulacak bir kurul tarafından belirlenmesi. 
-Sektör ihtiyaçları konusunda tez çalışmalarının desteklenmesi. 10 
21 Gelişen teknoparklarla, üniversitelerin AR-GE geliştirme programlarının ortak çalışması. 12 
22 Türk diplomatlarının görevli bulundukları ülkelerde Türk Savunma Sanayii’ne yönelik ticari girişimleri kolaylaştırıcı çalışmalarda bulunması. 12 
23 Savunma sanayiinde gelinen aşamanın ileriye sağlıklı olarak taşınabilmesi için belirli alanlarda yapısal dönüşümlerin yapılması. 
Bu kapsamda: 

-Tedarik planlaması ve süreçleri 
-Sanayi yapısı 
-MKEK yapısı 
-Teknoloji planlamasının ele alınması. 12 

24 Savunma harcamalarının gelinen bu büyük yapıyı sürdürülebilir kılacak şekilde planlanması. Savunma bütçesi artırılması. 

EK-3, Tablo 8. Savunma Sanayii Müsteşarlığı 2009-2016 Savunma Sanayii Sektörel Strateji Dokümanı (Nisan - 2009) 

S. Nu. Saptama Sayfa 
1 Ömür-devri maliyetinin önemli bir kalemi olan bakım-idame yeteneklerinin de bu yöntemle kazanılması, 
önemli mali tasarruflar sağlayacaktır. 3 
2 Savunma sanayii faaliyetlerine yerli sanayinin katılımı çerçevesinde, KOBİ’lerin teşvik edilmesi büyük önem arz etmektedir. 3 
3 Ana yüklenici, KOBİ ve yan sanayinin sisteme entegrasyonunun kolaylaştırılması, tasarım ofislerinin kurulması ve savunma sanayii kalite ve standartlarına uyum sağlanması amacıyla “KOBİ Danışmanlığı 
Merkezi” sanayi odaları ve savunma sanayii kuruluşlarıyla koordinasyon içinde 2009 yılı sonuna kadar oluşturulacaktır. 4 
4 kritik alt sistem/bileşen/teknoloji kazanımını amaçlayan Ar-Ge projelerinin gerçekleştirilmesi hedeflenmiştir. 4 
5 Nitelikli işgücü ihtiyacının tespiti amacıyla sektörün insan kaynakları haritası çıkartılacaktır, 9 
6 Sektörde uzmanlaşmanın ve odaklanmanın başarı için kritik olduğu değerlendirilmektedir. 14 

EK-3, Tablo 9. Türk Savunma Sanayii Sempozyumu 
Sempozyum-2000: Türk Savunma Sanayii’nin Dünü, Bugünü, Yarını 

S. Nu. Saptama Sayfa 1187 
-Yerli ve yabancı ortak yatırım modelinin devam ettirilmesi. 
- Sektörde korumacılığın uygulanmasında hassas dengelerin korunması. 
- SaSad’a daha güçlü bir kimlik kazandırılması. 
- Türk yerli sanayii firmalarının birbirleri ile rekabet etmeleri yerine, güçlerini birleştirerek müşterek uluslararası pazarda rekabet etmeleri. 10 
2188 KOBİ’lerin savuma sanayii içindeki etkinliğinin artırılması. 33 
3189 -En son 25.05.1998’de yayınlanmış olan Türk Savunma Sanayii Politikası ve Stratejisi Esasları’nın belirli periyotlarla (örneğin beş yılda bir) güncelleştirilmesi. 
-Serbest pazar (fiyatsal rekabet) stratejisi yerine millî ana yüklenici firma stratejisinin uygulanması. 
-Savunma sanayiinin alt sektörlere bölünmesi ve bu alt sektörlere ana yüklenici görevi üstlenecek büyük firmaların atanması. 
- Alanlarında uzmanlaşmış küçük firmaların alt yüklenici olarak çalışmalarının desteklenmesi. 
-Bilim, teknoloji ve sanayi altyapı sisteminin kurulması/iyileştirilmesi. 
-Savunma sanayii firmaları, hükûmet ve üniversiteler arasındaki ilişkilerin geliştirilmesi. 
-Teknoloji transferinde ve savunma sistemlerinin temininde Ar-Ge desteğinin sağlanması. 
-Askerî elektronik ve yazılım teknolojilerinin millîleştirilmesi. 
-Savunma sanayii ürünlerinin ihracatının desteklenmesi. 
-Bilgisayar yardımlı lojistik destek (CALS) ve entegre lojistik destek (ILS) gibi sistemlerin kurulması. 
-Batı Avrupa Savunma Anlaşması ve NATO kapsamındaki projelere Savunma sanayii firmalarının katılımlarının desteklenmesi. 
-Savunma sanayii çalışanlarının sürekli eğitimi. 
-Savunma sistemleri kontratlarının standardizasyonunun sağlanması. 
-Türk Savunma Sanayiii’nin geliştirilmesi konusunun toplumda sürekli canlı tutulması. 
41426 
4190 Bütün paydaşların katılımıyla “Türk Millî Savunma Sanayii Politikası, Mevcut Durum ve Alınması Gerekli Tedbirler” konulu yaklaşık 2 hapta sürecek geniş kapsamlı bir “Millî Kongre” icrasının temini. 46 


EK-4: (Batılı Devletlerin Savunma Tedarik Faaliyetlerine Genel Bakış) 

1. Giriş 

Dünyada farklı savunma tedarik modelleri uygulanmaktadır. Her ülkenin bu kapsamdaki tedarik 
programlarını, silahlı kuvvetlerinin ihtiyaç ve gerekleri, savunma endüstrileri ve ekonomik yapıları şe-
killendirmektedir. Son yıllarda savunma devletlerin savunma tedarik programlarını hızlandırmak ve 
iyileştirmek maksadıyla gözden geçirdikleri ve yeniden yapılandırdıkları görülmektedir.191 

Her devletin farklı kurumsal ilişkiler ve yapılanmalar içinde icra ettiği savunma tedarik faaliyetlerini 
başlıca üç model altında toplamak mümkündür.192 

• Birinci model her bir kuvvetin kendi tedarik programlarını uyguladığı adem-i merkezîyetçi bir nitelik 
arz etmekte olup, bu modelin başlıca örneğini ABD oluşturmaktadır. Şili, Meksika ve Nijerya bu 
modeli uygulayan ülkeler arasında yer almaktadır. 
• İkincisi ise bu faaliyetlerin merkezî olarak icra edildiği model olup, bu tür yapılanmanın başlıca uygulayıcıları 
arasında; Rusya, Çin, İngiltere, Fransa, Almanya, Danimarka, İtalya, İspanya, Güney Kore, 
Hindistan, Japonya, Avustralya ve Brezilya yer almaktadır. 
• Üçüncü model, savunma tedarik faaliyetini özel sivil kuruluşlar eliyle yapıldığı model olup uygulamayı 
benimseyen devletler arasında; İsveç, İsviçre ve Güney Afrika Cumhuriyeti gelmektedir. 

2. Birinci Model: Kuvvetlerin Münferiden Tedarik Yöntemi 

2.1. Genel 

Kara, Deniz, Hava vb. her bir kuvvetin kendi tedarik programını uyguladığı bu modelde, genel 
olarak devletin savunma biriminin/bakanlığının belirlediği ilkelerin uygulandığı görülmektedir. Bu yönüyle 
birinci modelin bütünüyle bağımsız uygulamalara müsaade ettiğini söylemek mümkün değildir. 
Bununla birlikte merkezî olarak belirlenen yöntem ve düzenlemelerin uygulanması kuvvetlerin tedarik 
programlarının tercih, takip ve kontrollerini ellerinde bulundurmalarının önüne geçmemektedir.193 

2.2. ABD’nin Uygulaması 

ABD’de savunma tedarik süreci Savunma Bakanlığı tarafından yönetilmektedir. Bu süreç, Savunma Bakanlığında çeşitli kurumların dâhil olduğu gelişmiş ve karmaşık bir sistemin ürünüdür. Savunma Bakanlığı’nın Tedarik, Teknoloji ve Lojistikten Sorumlu Müsteşarlığı, bakanlık bünyesinde çeşitli dairelerin 
tedarik faaliyetlerine ilişkin çalışmalarının genel gözetiminden sorumludur.194 

Her bir kuvvet (Kara, Deniz, Hava, Deniz Piyade ve Sahil Güvenlik Kuvvetleri) kendi savunma tedarik faaliyetlerini belirli tedarik dairelerinin desteğiyle yürütmektedirler. ABD Deniz Kuvvetleri ve Deniz Piyade Kuvvetleri’nin tedarik faaliyetleri, Deniz Kuvvetleri Komutanlığına bağlı sivil bir makam olan 
Araştırma, Geliştirme ve Tedarik Müsteşarlığı tarafından yürütülmektedir.195 Kara Kuvvetleri Tedarik, Lojistik ve Teknoloji Müsteşarlığı; Hava Kuvvetleri Tedarik Müsteşarlığı ve Sahil Güvenlik Tedarik Dairesi, kendi kuvvetlerinin tedarik faaliyetlerini yürütmektedir. Bu kuruluşların her biri tedarik faaliyetlerinin; araştırma-geliştirme, ticari mal satın alma, ikmal ve bütünleme, silah ve teçhizat tedariki ve alt yapı yatırımları gibi alt bölümlerinde ihtisaslaşmış kuruluşlardan oluşmaktadırlar.196 

Kuvvetlerin tedarik kurumlarına ilave olarak Savunma Bakanlığı’nın bazı kuruluşları da satın alma kuruşu olarak hareket etmektedir. Bunardan en önemlisi; yiyecek, yakıt, sıhhi ikmal maddesi ve yedek parça ihtiyaçlarını da içeren kuvvetlerin mal ve hizmetleri tedarik eden, Savunma Bakanlığı Lojistik 
Kurumu (Defense Logistics Agency)’dur.197 Savunma tedariki ile ilgini diğer bir önemi kuruluş ise Savunma Bakanlığı’nın ve Ulusal Güvenlik Kurumu’nun merkezî araştırma ve geliştirme kurumu olan ve istihbarat, kriptoloji ve bilgi güvenliği konularında faaliyet gösteren Savunma Yüksek Araştırma Projeleri 
Kurumu (Defence Advanced Research Agency-DARPA)’dır.198 

Toplamda Savunma Bakanlığı’nda 22 değişik tedarik kuruluşu bulunmaktadır. 199 2011 yılı itibariyle ABD Silahlı Kuvvetlerinde sivil ve asker 136.000 personel tedarik faaliyetleri kapsamında istihdam edilmektedir.200 


3. İkinci Model: Merkezî Tedarik Yöntemi 

3.1. Genel 


Çok sayıda devlet, tedarik faaliyetlerinin kontrolünü sağlamak maksadıyla merkezî yapılanmayı tercih etmiştir. Bu yapılar, silahlı kuvvetleri tarafından talep edilen silah sistemlerini ve teçhizatı karşılamaktan sorumludurlar. Her ne kadar kendilerine ait bütçeleri ve askerî yapılanmadan ayrı bir kuruluşları olsalar da bu kurumların büyük çoğunluğu, savunma bakanlıklarının görev ve yetki alanı içinde yer almaktadırlar. Bununla beraber bu kuruluşlar belirli hallerde bağımsız tedarik kuruluşları olarak hareket edebilmektedirler. İngiltere ve Fransa savunma tedarik faaliyetlerini tek bir hükûmet kuruluşuyla icra eden devlerin başında yer almaktadır.201 

3.2. İngiltere’nin Uygulaması 


Savunma tedariki İngiltere’de, Savunma Teçhizat ve Destek Kurumu (Defence Equipment and Support-DE&S) tarafından tek elden sağlanmaktadır. Bu kurum, 2007’de Savunma Bakanlığı bünyesinde faaliyet gösteren Savuna Tedarik Dairesi ve Lojistik Kuruluşu’nun birleşmesiyle teşkil edilmiştir. Bu yeniden 
yapılanma ile lojistik ve tedarik faaliyetlerinin bütünleşik bir yapı içinde icrası amaçlanmıştır. DE&S Kurumu, Savunma Teçhizat, Destek ve Teknoloji Bakanı’na bağlı olarak çalışan, Savunma Materyal Başkanı tarafından yönetilmektedir. DE&S’de 12.500 personel görev yapmaktadır.202 

3.3. Fransa’nın Uygulaması 

Fransa’da savunma tedarik faaliyetleri 1961’den bu yana Direction Générale de I’Armement (DGA) adlı kuruluş tarafından yürütülmektedir. DGA Savunma Bakanlığı’nın kuruluşunda yer almaktadır. Bu kuruluş, Fransız Silahlı Kuvvetlerinin bütün silah sistemleri ve askerî teçhizatının konseptten dağıtıma 
kadar bütün aşamalarını yürütmektedir. Bu kuruluş aynı zamanda Fransız savunma sanayiinin ihracat satışlarından da sorumludur. DGA’das 10.500 personel çalışmaktadır.203 

4. Üçüncü Model: Şirketler Eliyle Tedarik Yöntemi 

İsveç, İsviçre ve Güney Afrika Cumhuriyeti gibi bazı devletlerde, savunma tedarik faaliyetleri özel sektör ya da devlete ait şirketler vasıtasıyla yerine getirilmektedir. 

4.1. İsveç’in Uygulaması 

İsveç’te savunma tedariki ile ilgili olarak hükümete karşı doğrudan sorumlu olan makam, 1968’de kurulmuş olan İsveç Savunma Materyal İdaresi (Förscarent materielverk/Swedish Defence Materiel Administration-FMV)’dir. FMV İsveç silahlı kuvvetlerinin ihtiyacı olan harp silah ve araçlarının tedarikinde, 
Savunma Bakanlığı ile doğrudan irtibatlı olarak çalışmaktadır. Bu kuruluş aynı zamanda Sahil Güvenlik Muhafızları, Acil Yönetim Dairesi ve İsveç Polisi’nin tedarik faaliyetlerini de yerine getirmektedir. FMV’ni diğer görevleri ise, savunma sanayiini teşvik ve düzenleme, savunma sanayii ile ilgili dış ticaret faaliyetlerinde devleti temsil etmektir.204 FMV doğrudan hükûmet tarafından onaylanan bir yönetim kurulu tarafından idare edilmektedir. Yönetim kurulu yılda beş kez toplamakta olup günlük faaliyetler ilgili birimler tarafından genel başkanın liderliğinde yürütülmektedir. FMV’de 3.000 personel çalışmaktadır. 

4.2. İsviçre’nin Uygulaması 

İsviçre’de savunma tedarik faaliyetleri silahlı kuvvetlerden ayrı ve ona karşı sorumluluğu bulunmayan Armasuisse isimli kuruluş tarafından yerine getirilmektedir. Kuruluş İsviçre Savunma, Sivil Koruma ve Destek Bakanlığı (Swiss Department of Defence, Civil Protecrtion and Sport-DDPS)’na karşı doğrudan sorumludur. DDPS’nin geçmişi İsviçre Hükûmeti’nin savunma tedarik faaliyetlerini bir merkez altında toplamaya karar verdiği ve bu maksatla Savunma Tedarik Dairesi (Defence Procurement Agen-cy-GRD) adıyla bir yapı oluşturduğu 1968 yılına kadar gitmektedir. Esasında bu kapsamdaki çalışmalar, 
1960’larda devlet, o zamana kadar savunma tedarik faaliyetlerini yürüten silahlı kuvvetlerin son derece uzmanlık gerektiren bu işlevi etkin bir şekilde yerine getiremediğine karar vermesi üzerine başlatılmıştı. GRD 2000 yılında yapılan yeniden yapılanma çalışmaları sonrasında DDPS’ye dönüştürülmüştür. Bu 
dönüşümüm ana nedeni daha önce GRD tarafından yönetilen çok sayıdaki savunma sanayii kuruluş ve fabrikasının RUAG (Rüstungs Unternehemen Aktiengesellschaft) adlı kuruluşa bağlanmasının yarattığı değişimdir. Armasuisse’de yaklaşık 1.000 personel çalışmaktadır. 

9 CU BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR..,

***

TÜRK SAVUNMA SANAYİNİN GELECEĞİ , BÖLÜM 7

TÜRK SAVUNMA SANAYİNİN GELECEĞİ , BÖLÜM 7

EK-2, LAHİKA-A: Savunma Sanayii Sektöründe Faaliyet Gösteren Şirketler 
Firma Adı 

TİSAŞ TRABZON SİLAH SAN.A.Ş. 
TUSAŞ TÜRK HAVACILIK VE UZAY SAN.A.Ş. 
ROKETSAN ROKET SAN. VE TİC.A.Ş. 
TUSAŞ MOTOR SANAYİ A.Ş. 
FNSS DIŞ TİCARET A.Ş. 
ASELSAN ELEKTRONİK SANAYİ VE TİCARET A.Ş. 
YONCA - ONUK ADİ ORTAKLIĞI 
ALP HAVACILIK SAN.TİC. A.Ş. 
RAM DIŞ TİCARET A.Ş. 
BAHTİYAR AV MALZEMELERİ PAZARLAMA İNŞAAT TEKSTİL SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
MAKİNA VE KİMYA ENDÜSTRİSİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 
KOMANDO AV SİLAH PATLAYICI SAN. TİC. A.Ş. 
ORICA-NİTRO PATLAYICI MADDELER SAN. VE TİC. A. Ş. 
YAVAŞÇALAR AV SPOR MALZ. SAN. VE TİC.A.Ş. 
S.S. HUĞLU AV TÜFEKLERİ İMALAT ALIM SATIM KÜÇÜK SAN.KOOP. 
İSTANBUL SİLAH VE SAVUNMA DIŞ TİC. A. Ş. 
SAMSUN YURT SAVUNMA SAN.VE TİC.A.Ş. 
AKKAR SİLAH SANAYİ VE TİCARET LTD.ŞTİ. 
SARSILMAZ SİLAH SAN. A.Ş. 
ATA SİLAH SAN. A.Ş. 
KAYHAN AV TÜFEKLERİ SAN.VE DIŞ TİC.LTD.ŞTİ. 
ARMSAN SİLAH SAN. VE TİC. A.Ş. 
İSTANBUL SİLAH VE SAVUNMA SAN. TİC.LTD.ŞTİ. 
KRAL AV SANAYİ MÜTEAHHİTLİK TIBBİ MALZEMELER SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
FEDA PAZARLAMA VE TİC.LTD.ŞTİ. 
EPSİLON KOMPOZİT TEKNOLOJİ VE SAVUNMA SAN.A.Ş. 
MUSTAFA TUTAL 
GENÇPOLAT ORM.ÜRN.MAD.SAN.TİC. LTD.ŞTİ. 
UZKON SİLAH İNŞAAT TARIM GIDA SANAYİ TİC.LTD.ŞTİ. 
HG PATLAYICI MADDELER MADENCİLİK MÜHENDİSLİK DANIŞMANLIK PAZARLAMA İNŞAAT SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
GİR-SAN MAKİNA VE HAFİF SİLAH SAN.TİC.A.Ş 
NİTROMAK DNX KİMYA SAN.A.Ş. 
TURAÇ DIŞ TİC.LTD.ŞTİ. 
OR-ÜN ORMAN ÜRÜNLERİ İHRACAT SAN.VE TİC. A.Ş. 
ÖZKURSAN OTOMOTİV VE METAL MAKİNA PAZARLAMA SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 
HATSAN SİLAH MAKİNE KALIP SAN. VE TİC. A. Ş. 
AKKAR SİLAH PAZ.LTD.ŞTİ. 
YURTTAŞ İNŞAAT VE ORMAN ÜRÜNLERİ SAN VE TİC. LTD. ŞTİ. 
CFY SİLAH SANAYİ A. Ş. 
GÜREL FİŞEK SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ . 
MUSTAFA USLU 
SA-KA AV TÜFEKLERİ SAN.VE TİC. LTD.ŞTİ. 
ALTUNBAŞ TEKSTİL EĞİTİM DAYANIKLI TÜKETİM MALLARI İNŞ.MÜH.TAŞI.AVCILIK VE PROTEKNİK MAL.DIŞ TİC.A.Ş 
UTAŞ MAKİNE İTHALAT İHRACAT SANAYİ VE TİCARET LTD.ŞTİ 
MESUT ERTEN - YUSUF ÖZCÜRCÜ PARDUS SAVUNMA VE AV SANAYİ İTHALAT İHRACAT LTD. ŞTİ. 
MİDYAT PATLAYICI MADDELER SAN VE TİC. A. Ş. 
MUSTAFA CİRE - AVCI MEHMET AVCILIK DOĞA TARIM HAYVANCILIK SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 
SOLAR PATLAYICI MADDELER SAN. A. Ş. 
MEYDAN AV MALZEMELERİ SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
KAYSAN SİLAH SANAYİ VE TİC. LTD. ŞTİ. 
YASİN TUZA - FNSS SAVUNMA SİSTEMLERİ A.Ş. 
KÜÇÜKPAZARLI KARDEŞLER KALIP VE MAKİNA SAN.LTD.ŞTİ. 
CNK HAVACILIK SANAYİ VE TİC. LTD.ŞTİ. 
ANLAR AV MALZEMELERİ TİCARET VE SANAYİ LTD. ŞTİ. 
OSMANLI İÇ VE DIŞ TİC.SAN.LTD.ŞTİ. 
ARAL SİLAH SANAYİ NAKLİYE İTHALAT İHRACAT SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
RETAY SİLAH OTOMOTİV İNŞAAT VE GIDA SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
AVCI SİLAH SANAYİ VE TİC LTD. ŞTİ. 
BALIKESİR RASGELE AV TİCARET VE SANAYİ LTD.ŞTİ. 
TUNCAY ALEMLER 
ÖZTİRYAKİLER MADENİ EŞYA SAN. TİC. A.Ş. 
NOVA SİLAH SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
OSMANLI SİLAH SAVUNMA SANAYİ VE TİCARET LTD.ŞTİ. 
HSF SAVUNMA HAVACILIK SANAYİ ÜRETİM İTHALAT VE İHRACAT LTD.ŞTİ. 
MİLSOFT YAZILIM TEKNOLOJİLERİ A.Ş. 
HAVELSAN TEKNOLOJİ RADAR SAN. VE TİC. A.Ş. 
GÜVENLİ YAŞAM İŞ GÜVENLİĞİ SANAYİ VE TİCARET LTD.ŞTİ. 
ARC AV MALZEMELERİ SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
PROAPP MÜHENDİSLİK PROJE MAKİNE İMALAT İNŞAAT İTHALAT İHRACAT SANAYİ VE TİC.LTD.ŞTİ. 
MSB DENİZ KUVVETLERİ KOMUTANLIĞI DENİZ HAVA ÜST KOMUTANLIĞI İKMAL KOM. 
ATAK SİLAH SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
MAK SAVUNMA SANAYİ ELEKTRONİK OTOMOTİV İNŞAAT TURİZM LTD.ŞTİ. 
GRUP İMPEKS METAL SAN.VE DIŞ TİC.LTD.ŞTİ. 
GRUP TEKNİK HIRDAVAT VE OTOMOTİV SAN.LTD.ŞTİ. 
ELOPAR ELEKTRİK VE OTOMOTİV PARÇALARI SAN.VE TİC.A.Ş. 
KARBA OTOMOTİV MAKİNA SANAYİ VE TİCARET MİMARLIK MÜHENDİSLİK HİZMETLERİ LTD.ŞTİ. 
VERİ-SİS VERİ VE İLETİŞİM SİSTEMLERİ SAN.VE TİC.A.Ş. 
YAKUPOĞLU TEKSTİL VE DERİ SAN. TİC.A.Ş. 
AKSAN ÇELİK DÖVME SAN.VE TİC. A.Ş. 
YAŞAR YEGÜL 
SDT UZAY SAVUNMA TEKNOLOJİLERİ BİLGİ ÜRETİM DANIŞMANLIK TİC.A.Ş. 
METEKSAN SAVUNMA SANAYİ A.Ş. 
HAVELSAN HAVA ELEKTRONIK SAN. VE TİC. A.Ş. 
ME-GE TEKNIK ELEKTRONİK-ELEKT. MEKANİK SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
BPS BALIKESİR PATLAYICI MADDELER SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
BİTES SAVUNMA HAVACILIK VE UZAY TEKNOLOJİLERİ YAZILIM ELEKTRONİK TİC.LTD.ŞTİ. 
BİTES BİLİŞİM SİSTEMLERİ YAZILIM VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ TİC.LTD.ŞTİ. 
GÜL OTOMOTİV TEKSTİL SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
SARSILMAZ MÜHİMMAT SANAYİ AŞ 
HAVASER TURZ.TEKNİK MALZ.SAN. VE TİC.A.Ş 
MUHAMMET ERGİN 
ARMSPORT AV SİLAHLARI VE MALZEMELERİ PAZARLAMA VE TİC. LTD. ŞTİ. 
VEGA SİLAH SAN. VE TİC. LTD. STİ. 
ATEL TEKNOLOJİ VE SAVUNMA SANAYİ A.Ş. 
PEGASUS SAVUNMA SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
YOL-BAK YOL BAKIM VE KAR MÜCADELE ARAÇLARI SAN. TİC. LTD. ŞTİ 
TAMROM HAVACILIK SAVUNMA SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ 
A.A.E.S. İLERİ MÜH. HAVACILIK ULAŞIM SİVİL SAVUNMA HİZ.ELK.YAZ.YAT.DAN.İNŞ.TAAH.SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
TEKSAV TEKNOLOJİ ELEKTRİK ELEKTRONİK MAKİNA SAN.VE TİC.A.Ş. 
AHMET BALIKLI 
ÖZNUR SAVUNMA HAVACILIK VE MAKİNE SAN.TİC.LTD.ŞTİ. 
AGS ENERJİ VE İLETİŞİM SİS.SAV.SAN.TEKN. MÜH.TAAH.İNŞ.SAN.TİC.LTD.ŞTİ. 
GENTIP ELEKTRONİK DIŞ TİC.LTD.ŞTİ. 
SAFİR SİLAH DIŞ TİC. LTD. ŞTİ. 
SELEX KOMÜNİKASYON A.Ş. 
TİBET MAKİNA SAN.VE TİC.A.Ş. 
ARES TERSANECİLİK SANAYİ VE TİCARET A. Ş. 
ERATAŞ İŞ GÜVENLİĞİ EKİPMANLARI SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
NUROL MAKİNA SANAYİ A.Ş. 
ÖZTAY AV MALZEMELERİ TİC. VE SAN. LTD. ŞTİ. 
ATEŞCİ MEDİKAL MÜHENDİSLİK MAKİNA İNŞAAT YAPI ELEMANLARI AV SPOR MALZEMELERİ DIŞ TİC.LTD.ŞTİ. 
CANCA OTOMAT SAN.VE TİC. LTD.ŞTİ. 
T.C. MSB SAVUNMA SANAYİ MÜSTEŞARLIĞI 
MİKES MİKRODALGA ELEKTRONİK SİSTEMLER SAN.VE TİC.A.Ş. 
DATA TEKNİK BİLGİSAYAR SİSTEMLERİ TİC.VE SAN.A.Ş. 
GANDA İNŞAAT DIŞ TİCARET VE DANIŞMANLIK LTD. ŞTİ. 
MEGEYE LOJİSTİK A.Ş. 
MGY İNŞAAT TURİZM SANAYİ TAAHHÜT VE TİC. LTD. ŞTİ. 
MGY OTOMOTİV SAN. A.Ş. 
FORTEK İÇ VE DIŞ TİCARET LTD.ŞTİ. 
MASC SARACİYE AV VE GÜVENLİK MALZEMELERİ SAN. DIŞ TİC. LTD. ŞTİ. 
PROPA DENİZCİLİK VE ULUSLARARASI TAŞIMACILIK TİCARET A.Ş. 
BİLSA KALIP SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
YÜKSEL SAVUNMA SİSTEMLERİ A.Ş. 
İŞBİR ELEKTRİK SANAYİİ A.Ş. 
GATE ELEKTRONİK SANAYİ VE TİCARET A.Ş. 
MERCAN PAZARLAMA VE TİC. LTD. ŞTİ. 
SİMSOFT BİLGİSAYAR TEKNOLOJİLERİ LTD. ŞTİ. 
BF LOJİSTİK HİZMETLERİ DIŞ TİCARET VE İNŞAAT LTD.ŞTİ. 
MARTİN SİLAH SANAYİ VE TİC. LTD. ŞTİ. 
ALİ SARI 
HAZAL GRUP GÜVENLİK VE OTOMASYON SİSTEMLERİ SAN. VE TİC. LTD.ŞTİ. 
TCI KABİN İÇİ SİSTEMLERİ SAN.VE TİC.A.Ş. 
SADAT ULUSLARARASI SAVUNMA DANIŞMANLIK İNŞ.SAN.VE TİC.A.Ş. 
DVK İNŞAAT TURİZM MÜHENDİSLİK SANAYİ İÇ VE DIŞ TİC.A.Ş. 
MİRZA İTHALAT İHRACAT HAYVANCILIK TURİZM ULUSLARARASI TAŞIMACILIK GIDA TİC. LTD. ŞTİ. 
TRANSVARO ELEKTRON ALETLERİ SAN. VE TİC.A.Ş. 
GÜNEYDOĞU HAVACILIK İŞLETMESİ LTD. ŞTİ. 
KOLUMAN MOTORLU ARAÇLAR TİCARET VE SANAYİ A.Ş. 
MEHMET AKİF YAVAŞÇA 
GALATA MARİNE DENİZ MALZEMELERİ TURİZM SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
TEPAŞ ELEKTRİK VE MEKANİK EV CİHAZLARI SAN.VE TİC.A.Ş. 
İZAR ELEKTRİK TEKNOLOJİ GELİŞTİRME TEMSİLCİLİK DANIŞMANLIK SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
KEPKEP İLETİŞİM SİSTEMLERİ İMALAT SAN VE TİC.A.Ş. 
YILSU MAKİNA SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
TEKMAK GRUP MAKİNA PLASTİK OTOMOTİV ELEKTRİK ELEKTRONİK SAN.TİC.İTH.İHR.LTD.ŞTİ. 
ERON SAVUNMA PLASTİK MAKİNA KALIP İMALAT SAĞLIK MEDİKAL İTHALAT İHRACAT LTD.ŞTİ. 
BTT BİLGİ TEKNOLOJİ TASARIM LTD.STİ. 
VESTEL SAVUNMA SANAYİ A.Ş. 
ÜÇSER MAKİNA İNŞAAT NAKLİYE HAFRİYAT VE PETROL ÜRÜNLERİ İTHALAT İHRACAT SAN. VE TİC.LTD.ŞTİ. 
NURTEN ÖZBEK 
HASAN İŞTAR 
TÜBİTAK-SAGE 
ADEM ÇETİNDEDE 
YUSUF SEKİTAŞ 
URUK TEKNOLOJİ SAVUNMA SANAYİ BİLGİSAYAR MEDİKAL İTHALAT İHRACAT SAN.TİC.LTD.ŞTİ. 
GTİ SAVUNMA SAN.VE DIŞ TİC. LTD. ŞTİ. 
ARTUC SAVUNMA SANAYİ BİLİŞİM EĞİTİM ORGANİZASYON MEDYA REKLAMCILIK YAYINCILIK HİZ.TİC.LTD.ŞTİ. 
İDEXSA FİŞEK İMALAT SAN.VE TİC.A.Ş. 
YALTES ELEKTRONİK VE BİLGİ SİSTEMLERİ ÜRETİM VE TİCARET A.Ş. 
ADA CAM SANAYİ VE TİCARET LTD.ŞTİ. 
EROL SARICAM 
C.E.S. İLERİ KOMPOZİT VE SAVUNMA TEKLONOJİLERİ SAN.VE TİC.A.Ş. 
FOTONİKS ASKERİ ELEKTRONİK VE ELEKTRO-OPTİK SİSTEMLERİ SAN.TİC.LTD.ŞTİ. 
NANOBİZ NANO-BİYO TEKNOLOJİK SİSTEMLER EĞİTİM BİLİŞİM DANIŞMANLIK AR-GE SAN.TİC.LTD.ŞTİ. 
UTILIS ULUSLARARASI TIBBİ İMALAT LOJİSTİK İNŞAAT SAN.VE DIŞ TİC.A.Ş. 
ALTAY KOLLEKTİF ŞTİ.- M.MURAD DURAL VE ORTAĞI 
ITS HAVACILIK VE DIŞ TİC. LTD. ŞTİ. 
ISD PROJE DANIŞMANLIK MÜHENDİSLİK İNŞAAT TURİZM SAN.VE DIŞ TİC. LTD. ŞTİ. 
SERKAN YILMAZ 
SARGE SARSILMAZ ARAŞTIRMA GELİŞTİRME TASARIM İLERİ TEKNOLOJİLER A.Ş. 
SARSILMAZ SAVUNMA TEKNOLOJİLERİ SAN.A.Ş. 
TİMSAN TAAHHÜT İMALAT MONTAJ SANAYİ VE TİCARET A.Ş. 
SAVTEK BİLİŞİM ELEKTRONİK DANIŞMANLIK İTHALAT İHRACAT SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
ÖZLER AVCILIK DOĞA SPORLARI TURİZM SANAYİ VE TİC. LTD. ŞTİ. 
DİGİTAL GÜÇ İŞLEM TEST SİSTEMLERİ ELEKTRONİK TELEKOMİNİKASYON MEDİKAL SAN.TİC.LTD.ŞTİ. 
EKOTANK YAPI SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
ALA ULUSLARARASI TEMSİLCİLİK DANIŞMANLIK İTHALAT İHRACAT VE TİC.LTD.ŞTİ. 
RODOPLU İNŞAAT TEMİZLİK GÜVENLİK VE TİC.LTD.ŞTİ. 
MEHMET KOÇ 
ZİYA ŞAKİR ELÇİN 
ERTİDE TANITIM ORGANİZASYON EĞİTİM KONGRE TURİZM BASIN-YAYIN DANIŞMANLIK HİZM.SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
IC İÇMAK İNŞAAT MAKİNE TİCARET VE LOJİSTİK A.Ş. 
AGROPLUS YATIRIM DANIŞMANLIĞI İNŞAAT MAKİNE HAYVANCILIK TAAHHÜT İTH.İHR.SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
AKAR RULMAN TİCARET VE PAZARLAMA LTD. ŞTİ. 
PROMECHA MÜHENDİSLİK MAKİNA DIŞ TİCARET DANIŞMANLIK ELEKTRİK ELEKTRONİK SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
HEMA ENDÜSTRİ A.Ş. 
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGESİ YÖNETİCİ A.Ş. 
KAVAN İTHALAT İHRACAT TİCARET LTD.ŞTİ. 
BARIŞ AV TÜFEKLERİ TÜKETİM MADDELERİ VE İNŞAAT SAN.TİC.LTD.ŞTİ. 
NERO ENDÜSTRİ VE SAVUNMA SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
DÖRTYILDIZ PATLAYICI MADDE DEPOSU AV MALZEMELERİ İNŞAAT TAAHHÜT SAN.VE TİC. LTD. ŞTİ. 
PAŞA MAKİNA TEKSTİL VE GIDA SANAYİ TİC. LTD. ŞTİ. 
ANDAR ELEKTROMEKANİK SİSTEMLER SAN. VE TİC.LTD. ŞTİ. 
THK TEKNİK UÇAK BAKIM HİZMETLERİ A.Ş. 
HASAN KOÇ 
MİKRON MÜHENDİSLİK MAKİNA SANAYİ TAAHHÜT İTHALAT İHRACAT TİC. LTD. ŞTİ. 
HİSTAŞ HİSAR İNŞAAT TURİZM SAN.VE TİC.A.Ş. 
AVPAR TİCARET LTD.ŞTİ. 
STM SAVUNMA TEKNOLOJİLERİ MÜHENDİSLİK VE TİC.A.Ş. 
REŞAT AKIN 
HACETTEPE İLERİ BOYA TEKNOLOJİLERİ VE KİMYA SAN. TİC. A.Ş. 
AIRENKA HAVA TAŞIMACILIĞI A.Ş. 
SÜSLÜ AV MALZEMELERİ İNŞAAT HAYVANCILIK OTOMOTİV SAN TİC. LTD. ŞTİ. 
ARİL HAVACILIK SAVUNMA SAN. ENDÜSTRİYEL TASARIM MAKİNE İTH. İHR. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
KARNAVAL EV TEKSTİLİ İNŞAAT SANAYİ TİCARET LTD.ŞTİ. 
MAKEL ULUSLARARASI YALITIM ENERJİ VE SAVUNMA SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 
SÜLEYMAN CELEP 
MEVLÜT KOÇAK 
YÜKSEL KOMPOZİT TEKNO. A. Ş. 
EŞREFOĞLU SİLAH SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 
METALYUM METAL KİMYA VE SAVUNMA SANAYİ EKİPMANLARI PYROTEKNİK MED.İML.İTH.İHR.SAN.VE TİC. LTD. ŞTİ. 
NOYA MAKİNE VE KİMYA SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
MURAT ALABOĞA 
AR-GE TEK SAVUNMA SANAYİ END.TIBBİ CİH. BİLG. ELEK. ELEKTRONİK BİYOTEKNOLOJİ SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
PROMOTECH ÇELİK PROFİL SAN. VE TİC. A. Ş. 
TURMAKS İNŞAAT TURİZM İLETİŞİM VE BİLGİSAYAR YAYINCILIK SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 
AYDIN YAZILIM VE ELEKTRONİK SAN.A.Ş 
FİGES FİZİK VE GEOMETRİDE BİLGİSAYAR SİMÜLASYONU HİZMET TİC. A. Ş. 
FALCON AV TÜFEKLERİ TEKSTİL GIDA SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
PROJE KARGO VE YAT TAŞIMACILIK LTD. ŞTİ. 
VOLTA OTOMOTİV TEKSTİL KİMYA İNŞAAT MALZEMELERİ İNŞAAT TAAHHÜT TURİZM SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
GES OTOMASYON BİLİŞİM MAKİNE MÜHENDİSLİK İMALAT SAN. VE TİC. A. Ş. 
BUPAT BİLGİSAYAR UYGULAMALARI GIDA VE İNŞAAT PAZARLAMA VE TİC. LTD. ŞTİ. 
KOÇOĞLU HAVACILIK A. Ş. 
OSTİM SAVUNMA VE HAVACILIK KÜMELENMESİ DERNEĞİ 
BÜYÜK HUĞLU AV MALZEMELERİ SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
ATIŞ SİLAH MAKİNA KALIP SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 
MONO KRİSTAL ARGE DANIŞMANLIK BİLİŞİM SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 
PEM MÜHENDİSLİK LTD. ŞTİ. 
TULİPA TEKSTİL SANAYİ VE TİC. A. Ş. 
SİPAHİLER AV VE SİLAH SANAYİ LTD.ŞTİ. 
TTAF SAVUNMA SANAYİ VE TİCARET A.Ş. 
DELTATÜRK İNŞAAT TAAHHÜT ELEKTRİK ELEKTRONİK BİLG. SİST.TUR. PET. EML.MED.GIDA SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
ZGR İNŞAAT PLASTİK METAL MAKİNA PROJE İTHALAT İHRACAT LTD. ŞTİ. 
MERTMAK OTOMOTİV AV MALZEMELERİ VE TURİZM SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
SPM KOMPOZİT İLERİ MALZEME TEKNOLOJİLERİ MÜHENDİSLİK DANIŞMANLIK SAN. VE TİC. A.Ş. 
FOSTER AYAKKABICILIK KAUÇUK PLASTİK TEKSTİL SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
MNC AKÜ METAL NAKLİYE KUYUMCULUK SAN. VE TİC. A.Ş. 
AZİZ İLHAN YILMAZ 
TİMSAN TRAKTÖR ÜRETİM MONTAJ SANAYİ VE TİCARET A.Ş. 
PRODETAY MÜHENDİSLİK ENERJİ İNŞAAT BİLİŞİM AR-GE SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
YONCA-ONUK SAVUNMA SAN.A.Ş. 
GÖKÇEN HAVACILIK TAŞIMACILIK VE PETROL ÜRÜNLERİ TİC. A.Ş. 
BALIKLI MAKİNA SİLAH İNŞAAT İHTALAT İHRACAT SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
MEHMET SÜTCÜ ELOPSİS ELEKTRONİK OPTRONİK SAVUNMA SİSTEMLERİ A.Ş. 
MARTEL ELEKTRONİK MÜMESSİLLİK TİC. VE SAN. LTD. ŞTİ. 
ÜMİT YAŞAR ÇOLAK 
TÜRKAY AVCI 
AKUS SİLAH SANAYİ VE TİCARET A. Ş. 
EC2 MAKİNA İNŞAAT GIDA SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
AYDIN AKBIYIKOĞLU 
ANKA SAVUNMA TEKNOLOJİLERİ İÇ VE DIŞ TİC. LTD. ŞTİ. 
MESAN ELEKTRONİK SAN.VE TİC. A. Ş. 
ALTOY SAVUNMA SANAYİ VE HAVACILIK A. Ş. 
HÜLYA ERCAN 
NİŞAN SİLAH MAKİNA KALIP SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 
AYCAN HAVACILIK SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
HASAN ŞAHİN 
UTAŞ SAVUNMA SANAYİ TİC. A. Ş. 
HÜSEYİN YÜRÜK 
AEROTRADERS HAVA TAŞITLARI PARÇA SAN. VE TİC. A. Ş. 
GÜLSAN GRUP MEKANİK YEDEK PARÇA ELEKTERİK ELEKTRONİK İNŞAAT SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 
HALİL ÖZ 
KİLİM DIŞ TİCARET VE PAZARLAMA A. Ş. 
MURAT KARAKUŞ 
TEKNİK DÖKÜM VE KAPLAMA MALZEMELERİ SAN. VE TİC. A. Ş. 
UZMAN MÜHENDİSLİK SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
SNS ULUSLARARASI NAKLİYAT VE DIŞ TİC. LTD.ŞTİ. 
MET MÜHENDİSLİK BİLGİSAYAR SİSTEMLERİ MAKİNE SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 
MUSTAFA TARİP 
INTERNATIONAL ARMORED GROUP ZIRHLI ÜRÜNLERİ SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
MİR SİSTEM SAVUNMA VE GÜVENLİK MALZEME SANAYİ VE TİC. LTD. ŞTİ. 
ALİ ÖZYAŞAMIŞ 
IŞIK JET HAVACILIK İÇ VE DIŞ TİC. LTD. ŞTİ. 
IST SAVUNMA VE CAM SAN. TİC. A. Ş. 
ÜMİT SARIÇ 
MEN GROUP AV SİLAH MAKİNA İNŞAAT VE TİC. LTD. ŞTİ. 
E-ENERJİ ELEKTRİK ELEKTRONİK TELEKOMÜNİKASYON MÜHENDİSLİK MÜŞAVİRLİK SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
RAMAZAN ÇUBUK 
ALFA İLERİ TEKNOLOJİ SAVUNMA VE HAVACILIK SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
DENGE MAKİNA SANAYİ VE TİCARET A.Ş. 
HAVELSAN EHSİM HAVA ELEKTRONİK HARP SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİK 
TİC. A. Ş. 
ASKAR MAKİNA SAN. VE TİC. A. Ş. 
ESEN SİSTEM ENTEGRASYON VE MÜHENDİSLİK HİZMETLERİ SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
PROMEC MEKANİK ARGE MÜHENDİSLİK YAZILIM DANIŞMANLIK MEDİKAL İNŞAAT SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
AKADEMİ SANCAK UZAY ULUSLARARASI SAVUNMA DAN. EĞT.SAĞ.HAB.HAY.TUR.İNŞ.YAY.İTH.İHR.VE TİC. A.Ş. 
YÜZEY KAPLAMA TEKNOLOJİLERİ KİMYA VE METAL SANAYİ VE DIŞ TİC. LTD. ŞTİ. 
DESTECS ULUSLARARASI TİC. LTD. ŞTİ. 
VİFOR GIDA MÜHENDİSLİK AMBALAJ İTHALAT İHRACAT SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
İSMAİL SERKAN AKSU 
YAVEX PATLAYICI MADDELER KİMYA SAN. VE TİC. A. Ş. 
SERKAN KORKMAZ 
FURKAN SAVUNMA SANAYİ İÇ VE DIŞ TİC. LTD. ŞTİ. 
HUĞLU MAKİNA İMALAT SANAYİ VE TİCARET LTD.ŞTİ. 
RAFF GİYİM SANAYİ İÇ VE DIŞ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ 

Kaynak: Savunma ve Havacılık Sanayii İhracatçılar Birliği186 



EK-3: (Türk Savunma Sanayiinin Durumu Hakkında Yapılan Çalışmalarda Tespit Edilen Hususlar) 

EK-3, Tablo 1. Cumhurbaşkanlığı Savunma Reformu Raporu (Yayımlanan Bölümü) 

S. Nu. Saptama Sayfa 

1 .... Milli Savunma Planlama Faaliyetleri’nin (MSPF) ve bu faaliyetler içinde yer alan Planlama, Programlama ve Bütçeleme Sistemi (PPBS) kaynak yönetimi faaliyetlerinin yürütülmesi, On Yıllık Tedarik Programı’nın (OYTEP) karşılıklı bilgi alışverişi ve koordinasyon içinde hazırlanması ve uygulanmasının sağlanması 20 
2 Savunma Bakanlığı, Türkiye’nin savunma politikalarının belirlenmesini ve uygulanmasını sağlayan, sivil-asker işbirliğini düzenleyen, geliştiren ve yöneten, TSK’nın askeri teçhizat, modernizasyon ve lojistik destek ihtiyaçlarını karşılayan bir teşkilat yapısına sahip olmalıdır. 20 
3 PPBS süreçlerinin sadeleştirilmesi, etkinleştirilmesi maksadıyla kapsamlı bir çalışma yapılmasına ihtiyaç bulunduğu değerlendirilmektedir. 23 
4 PPBS’nin her safhasında taraflar/paydaşlar arasında yakın işbirliğine ihtiyaç vardır. 24 
5 İhtiyaç belirlenirken, gizlilik hususu da göz önüne alınarak, paydaşlarla birlikte çalışılmasının ve isterlerin belirlenmesinde optimizasyona gidilmesinin gerekebileceği düşünülmektedir. 24 
6 Günümüzde teknolojideki hızlı değişim, güvenlik ortamındaki belirsizlikler ve asimetrik tehditlerin artması nedeniyle, planlama dönemlerinin kapsadığı 
sürelerin yeniden değerlendirilmesi uygun olacaktır. 24 
7 İhtiyaçların müşterek olarak değerlendirilmesi sürecinde; müşterek harekat ihtiyaçlarını daha etkin olarak tanımlayabilecek değerlendirme kriterleri üzerinde çalışılması maliyet etkinlik yönüyle faydalı olacaktır. 24 
8 Muhtemel bir kriz döneminde uygulanacak ihtiyaç belirleme ve temin/tedarik faaliyetlerinin, bürokrasiden uzak bir mevzuat ile hızlı bir şekilde   gerçekleştirilmesine gerek duyulmaktadır. 24 
9 Tedarik ile idame ve işletme safhalarında öğrenilen derslerin PPBS sürecine tam olarak aktarılmasını sağlayacak şekilde değerlendirme mekanizmasının 
daha kapsamlı olarak oluşturulmasına ihtiyaç vardır. 24 
10 Savunma sistem ve askeri teçhizat tedariki ile ilgili bazı alanlarda MSB Müsteşarlığı ve SSM arasında mükerrerlik vardır. Bu mükerrerlik aynı bakanlığa 
bağlı iki birimin proje yönetim usul ve esasları bakımından da geçerlidir. Bugünkü savunma teşkilat yapısı içinde askeri teçhizat tedariki, teknoloji ve 
AR-GE faaliyetleri, lojistik destek hizmetlerinin yürütülmesinde çok sayıda birim görev yapmaktadır. 

Bunlar arasında, MSB bünyesindeki Tedarik, Teknoloji ve Koordinasyon Müsteşar Yardımcılıklarına bağlı Teknik Hizmetler, AR-GE, Savunma Sanayii Dış İlişkiler, Kalite, Modernizasyon Mal ve Hizmet Tedarik Daire Başkanlıkları ile SSM bünyesindeki Sanayi Hizmetleri, Platform ve Sistem Projeleri Müsteşar 
Yardımcılıklarına bağlı daireleri saymak mümkündür. Tedarik konusunun bir uzmanlık olduğu ve tecrübe gerektirdiği düşünülürse, her iki birimin zaman içerisinde oluşturduğu kendine özgü tedarik kültürlerinin olumlu yanlarını muhafaza ederek, olumsuz yanlarını giderecek, mükerrerlikleri ortadan kaldıracak bütüncül bir mekanizmanın kurulması konusu değerlendirilmelidir. 
11 Ön yapılabilirlik etütleri ve yapılabilirlik etütlerinin tedarik makamları arasındaki mükerrerliğe düşmeden ele alınmasının, proje modeli belirlenmesinde bütünlük sağlayacağı ve tedarik zamanını kısaltacağı değerlendirilmektedir. 
12 Savunma teknolojileri geliştirme faaliyetleri kapsamında, AR-GE çalışmalarının aynı Bakanlığa bağlı iki farklı birim (MSB AR-GE ve Teknoloji Daire Başkanlığı ve SSM AR-GE ve Teknoloji Yönetimi Daire Başkanlığı) tarafından yürütülmesinin, aynı şekilde mükerrerliğe neden olduğu görülmektedir. 
 13 İhtiyaçların belirlenmesinden envanterden çıkarılmasına kadar geçen tedarik ve lojistik süreçlerini bütüncül olarak yönetecek kapsamlı bir yapılanmaya 
gidilmesi ve bu bağlamda “Ömür Devri Yönetimi” yaklaşımının tam olarak uygulanması ve sistemlerin ömür devri boyunca desteklenebilirliğinin yönetilmesi  gerektiği değerlendirilmektedir. S. Nu. Saptama Sayfa 
14 Türkiye’nin üyesi veya işbirliği içinde olduğu NATO/Milli Silahlanma Direktörleri Konferansı (CNAD) ile Ortak Silahlanma İşbirliği Örgütü (OCCAR) ve AB gibi uluslararası kuruluşlarda temsil kapsamında, söz konusu platformlarda yürütülen ortak projelerden elde edinilen tecrübenin milli sanayiye uygun olarak 
yansıtılması, alınan kararlarda ülkemizin istediği etkinin ve katkının oluşturulması, daha fazla katkı payı alınması ve NATO’nun yeni teşkil ettiği savunma sanayii ve tedarikle ilgili birimler veya politikalar üzerinde 
Türkiye’nin etkili olmasının sağlanması amacıyla, yetkili ve ilgili birimlerle denklik esasına göre işbirliği yapılması gerektiği değerlendirilmektedir. 
15 İngiltere, Fransa ve Almanya gibi gelişmiş müttefik ülkelerin silahlı kuvvetlerinin askeri teçhizat tedarik faaliyetleri Savunma Bakanlığı’na bağlı ayrı bir kurum tarafından tek elden yürütülmektedir. Türkiye’de de savunma sistem tedarik ve lojistik faaliyetlerindeki mevcut dağınık yapının giderilerek, bunların tek bir çatı yönetimi altında yürütülmesi şeklinde de görüşler bulunmaktadır. 
16 Savunma sanayii ürünlerinin ihracatını artırmaya yönelik teşviklerin artırılması, devletten devlete satış kapsamında ABD Yabancı Askeri Satışları (FMS) benzeri bir yapılanmanın oluşturulması, Kuvvet Komutanlıkları bünyesindeki bakım onarım tesislerinin özellikle yabancı ülkelerdeki ihalelere katılarak atıl kapasitelerinin değerlendirilmesi hususları da ayrıca incelenmelidir. 
17 Türk Silahlı Kuvvetleri Güçlendirme Vakfı’nın (TSKGV) misyonunun günümüz şartlarına göre gözden geçirilmesinin uygun olacağı değerlendirilmektedir. 26 
18 Benzer alanlarda görev yapan Vakıf iştiraki savunma sanayii şirketlerinin birleştirilerek daha güçlü mali yapı ve teknik imkânlara sahip, rekabet gücü daha yüksek şirketler oluşturulması ve bu şirketlerin “stratejik değeri olan” işlere yoğunlaşmaları, savunma sektörü dışında da nitelikli iş yapmalarını sağlayacak bir politika benimsemeleri, daha fazla KOBİ ve yan sanayii kullanmaları, hisselerinin halka arz edilmesi/arz oranının artırılması, en az %51 oranında arzın amaçlanması, dünyanın en büyük ilk 50 savunma sanayii şirketi arasına girmelerinin hedeflenmesi istikametinde çalışılmasında fayda görülmektedir. 
19 Makine Kimya Endüstrisi Kurumu’nun (MKEK) kapsamlı bir dönüşüme ihtiyacı olduğu yönünde görüş birliği bulunmaktadır. 27 
20 Askeri bakım, ikmal merkezleri ve tersanelerin savunma ekonomisine daha çok katkı yapacak şekilde maliyet-etkin çözümlerle işletilmesine yönelik 
tedbirler alınması gerektiği değerlendirilmektedir. 27 
21 Yurtiçi firma ve kuruluşlar tarafından üretilen askeri teçhizatın lojistik destek hizmetlerinin de üretici firma ve kuruluşlar tarafından sağlanması, bu amaçla, ömür devri yönetimi anlayışına uygun yeni bir lojistik politikası geliştirilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir. 
22 Savunma harcamalarının Gayri Safi Yurt İçi Hasılaya (GSYİH) oranının en az dünya ortalaması olan %2,5 seviyesinde tutulmasında fayda görülmektedir. 35 
23 MSB bütçe büyüklüğünün tespit edilmesi kapsamında; ilgili Bakanlıklarda oluşturulan alt çalışma grupları tarafından yapılan faaliyetlerin her safhasına 
MSB temsilcisi/temsilcilerinin katılımının sağlanması. 35 
24 Gelir ve Kurumlar Vergisi üzerinden SSDF’ye aktarılan % 3,5’lik payın artırılmasının gerekli olduğu değerlendirilmektedir. 35 
25 SSDF gelir kalemlerinin sadeleştirilmesi önem arz etmektedir. Bu maksatla, en büyük gelir kalemi olan Gelir ve Kurumlar Vergisi payı yüzdesi, tüm 
savunma sanayii tedarik ve lojistik ihtiyacını karşılayacak şekilde, Bakanlar Kurulu Kararı ile artırılabilir veya her yıl MSB bütçesine SSDF için bir harcama 
kalemi konulabilir. 
26 Sayıştay denetim raporları TBMM’de Plan ve Bütçe Komisyonu’nda görüşülmektedir. Denetim raporlarının ihtisas komisyonları tarafından incelenmesi uygun olacaktır. 36 

8 Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR..,

***