SÜREÇ HAKKINDA SORULAR

 SÜREÇ HAKKINDA SORULAR

Feyzi Çelik
ÇÖZÜMÜN UÇURUMUNDAKİ SÜREÇ VE KÜRDİSTAN
12.12.2013 
 
     Geçmişten günümüze bütün T.C hükümetlerinin amacı PKK'ye silah bıraktırmaktır. Kimisi bunu "mücadele" kimi de müzakere yoluyla yapmak istedi. Şimdiki başbakan hem mücadeleyi hem de müzakereyi bir arada yürütüyor. Bundan sonuç alınmayacağını bildiği için en azından "müzakereye" bazı Kürtleri ikna ederek sonuçta mücadelede başarılı olacağına inanmış durumdadır. Ona bu inandırıcılığı sağlayanlara sadece bazı umut kırıntıları dışında bir eğilimi olmamasına rağmen neden ona katlanıldığı merak konusudur.

 
Neden "devlet" haline gelen Barzani liderliğindeki Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi(KBY)nin silahlı oluşu tehlike olarak görülmüyor da PKK'nin silahlı olması tehlikeli olarak görülüyor? Bu sorunun cevabı Türkiye ile ABD'nin PKK ve Kürt sorunu konusundaki bakış açılarının aynı oluşudur. PKK'nin silah bırakışı daha önceki yıllarda ve özellikle 2004 yılından sonra PKK'den ayrılan azımsanmayacak bir sayıda gerillaların peşmergeye katılmış olmasıdır. O nedenle sorun siyasi boyutludur. Bu siyasi boyutun anlamı PKK'nin siyasi dönüşümünü sağlamaktır. Derinliğine düşünüldüğünde bütünsellik içeren en önemli Kürt siyasi gücü PKK'dir. Bu siyasi güç tüm Kürdistan'da meşruiyet alanı buldukça diğer siyasi güçlerin en azından şimdiki güçlerini koruyamayacağı da açıktır. Bu nedenle Türkiye gibi gerici/inkarcı bir devletin PKK dışı Kürtlere ilgisinin temelinde yer alan kaygı budur. 

Kürtler tarihte devlet olamadılar. Barzani ile bu fırsatı yakaladılar Türkiye de buna destek veriyor. Bu fırsattan faydalanıp Türkiye'nin Kürdistan'ın doğumuna ebelik yaptığı yalanına sarılmanın bir anlamı yoktur. Bunun asıl anlamı olsa olsa kendi ekonomik çıkarları gereği muhtaç olduğu enerji kaynaklarını sağlamak bunun karşılığında Kürtleri bağımlı ilişkiye mahkum ederek petrol sahibi olan Kürtleri petrol sahibi olmayan Kürtlerin karşısına koymaktır. Bir nevi Arapların bölünmesi gibi. Zengin Suudi Arapları bir devlet onun yanıbaşında Yoksul Yemen Arap devletinde olduğu gibi. Ya da petrolün olduğu bölgelerin bir tür birleşik arap emirlikleri gibi oluşları. Bu durum Kürtlerin 21.yüzyılı da kayıp yüzyıl olarak geçirmesi anlamına gelmektedir. Gelecek misyonunu taşıyanların tasiyeciden çok tasfiyecilikteki ısrarlarını gözden geçirmelerinin zamanı gelmiştir. En kötüsünü kötülüğü kendisine uğraş haline getirenlere yapılacak her yardım ayağa bağlanan ikinci pranga olmaktan öte beyinleri felç eden bir prangaya dönüşecektir. 
Kürdün isyan ve devrim dinamiği Ortadoğu halklarının da devrim dinamiğidir. Kurtulan Kürt ve Kürdistan tüm Ortadoğu'yu dönüştürme potansiyeli demektir. 

Bu potansiyeldeki geri adımlar onların umutlarını tüketecektir. 

İslamiyet geçmişte olduğu gibi Batı karşısında farklılaşmanın ve direnişin odağı olmaktan çıkmıştır. En son İran/Batı ilişkilerinin geldiği nokta da dikkate alındığında farklı islami yorumların onlar için tehlike olarak görülmemeye başlandığı dikkate alındığında Kürtlerin buradaki direnişi İslam’ın farklılığı ve onlar karşısında duruşunun yeni bir biçimi olduğunun görülmesidir. Burada en ilginç olan muhalif İslam’ın radikalleştirilerek Rojava'da Kürtlerle savaştırılması ve Kürtlerin de bunu Batıya mesaj verecek nitelikte onlarla mücadelesini Batıya anlatma çabası içine girmiş olmasıdır. 

Cemil Bayık'ın 'ateşkesi yeniden gözden geçirebiliriz' şeklindeki demeci sürecin devamı için çok önemli bir uyarıdır. Yüksekova provakasyon mu değil mi tartışmalarının yoğun olarak yaşandığı bir dönemde birbirine karşıt iki tarafın provakasyon üzerinde durmaları aynı hususları savundukları anlamına gelmez. Türk tarafına göre provakasyonu yapan Kandil'dir. Kürt tarafına göre ise paralel devlettir. Öncelikle şunu vurgulamak gerekir ki, Cemil Bayık'ın yaz aylarındaki "çekilmeleri durdurduk" açıklamasını ve etkilerinin bundan sonraki halinin nasıl olacağını Cemil Bayık'ın "ateşkesi gözden geçirebiliriz." açıklamasıyla birlikte ele alındığında Kürtlerin 21 Martta ilan ettikleri demokratik siyaset yönündeki stratejik kararın da işlemez hale geldiğinin artık görülmesi gerekir. Devletin bazı şeyleri görmezlikten gelmesinin ötesinde demokratik bir hakkın talebini içeren her türlü eylemi provakasyon olarak nitelemesinin aslında devlette stratejik bir kararlaşmanın olmadığının en önemli göstergesidir. 

Devlet hale Türkiye Kürdistan'ın haklarının kolektif olarak tanınması konusunda yasal ve anayasal düzenlemeler bir yana söylem düzeyinde dahi bu dile getirmiş değildir. Sorunun en can alıcı yönü Kürtlerin kendilerini yönetebilme ve kendi kaderini belirleme sorunudur. Gerek geçen yasama döneminde gerekse bu yasa döneminde BDP'nin Ankara'da temsilinin Kürt sorununa bu bakış açısından bir açılımın önünü açacak bir uygulama içine girilmemiştir. En başta BDP'nin de içinde yer aldığı anayasa komisyonu bir oyalama alanına dönüşmüş  bir sonuç alınmadan kapatılmıştır. Bundan sonraki süreçte Kürtlerin kendi kimlikleriyle parlamentoda bulunuşlarının bu konuda ilerleme sağlayıp sağlamayacağı kuşkulu hale gelmiştir. Sorun TBMM'nin tutanaklarından "Kürdistan" ifadesinin çıkarılıp çıkarılmayacağı konusuna sıkıştırılacak bir husus olmaktan çıkmıştır. Bu konuda yasal düzenlemeler olmadıktan sonra tutanaklarda "Kürdistan" ibaresi var mı yok mu o kadar önemli değildir. Bu Türk parlamentosunda ateşli bir şekilde sinirlice anlatmanın bu saatten sonra Kürtlerde etkisinin olmayacağının da bilinmesi gerekiyor. Türkiye devletinin bakış açısı "terör" bakış açısıdır. Görüşmeler yapmış olsa da görüştüğü kişi kendilerine göre "terörist başıdır"  Kürtlerin oluşturduğu sistemin bütünlüğü devletin bütünlüğüne tehdit olarak görülüyor ve bu o kadar büyük bir tehdit olarak algılanıyor ki Barzani'yi resmileştirmeye kadar gidiyor. Barzani'nin bu resmileştirme rolünün vermesinin anlamını çözmesi gerekiyor. 

Ne yazık ki o da sistemin çarkları arasında kendisini yalnızlaştırdığını görecek durumda değildir. 

Karzailaşma veya Kral Abdullah'laşmaya doğru gittiğini artık anlaması gerekiyor. 
Türkiye, çeteleri Rojava'da Kürtlerin üzerine sürdü ancak bunda başarılı olması bir yana kendisine yönelik bir tehdit haline geldiğini gördükçe bu çetelerin Irak ve Irak Kürdistan’ında eylem yapmalarını kolaylaştırdı. El Kaide sopası Hewler'de, Süleymaniye'de de kullanılmaya başlandı. Özellikle Süleymaniye'deki gazeteci ve Talabani'nin korumasının öldürülmesinde görüleceği gibi komployu Talabani'nin partisine kabul ettirme çabası olarak görülmelidir. Irak Kürdistan partilerinin Rojava'ye destekler yönündeki çabalarını engellemek amaçlı olabilir. Bunun yanında El Kaide'ye Türkiye Kürdistan'ından sonra Irak Kürdistan'dan yoğun katılımların oluşu gelecekte Irak Kürdistan'ındaki siyasetin kırılgan hale geleceğinin işaretleridir. Ve bunun arkasındaki Türkiye etkisini mutlaka görmeleri gerekiyor. Bunu Barzani yürüteceği politika ile defetme yeteneğinden yoksundur. Bu farklı gelişen parçanın Kürdistan'ın geneline uyumunun sağlanması için KDP dışında yer alan Kürt partilerinin buna tavır koyması gerekiyor. PKK'nin de Rojava'da gösterdiği başarıyı burada da göstermemesi için hiç bir neden yoktur. Aksine PKK'nin siyasal gücünü burada aktif hale getirmeyişi PKK'nin diğer parçalarda dahi gerilemesine neden olabilir. 

KDP, Rojava'dan sonra Türkiye Kürdistan’ında örgütleme atağına nasıl girişiyorsa PKK de Irak Kürdistan’ında örgütlenme hakkına sahiptir. 

İşte Türkiye, Kürdistan'ı genel olarak etkisi altına alabilecek siyasal hareketleri köstekleme anlayışının amacı genel hedeflere ulaşabilecek siyasal gücü yok etmektir. Yok etmeyi başarmasa da onu zayıf düşürmektir. Bunun sonucunda da kendilerini var sayan Kürt partilerinin kendi halkının genel desteğinden yoksun kalışlarının devam etmesidir.

***

Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nde Siyasal Gelişmeler

Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nde Siyasal Gelişmeler ve Türkiye ile Iraklı Kürtler Arasındaki İlişkilerin Geleceği Çalıştayı ,

KONFERANS DEĞERLENDİRMESİ SERİSİ: 
Tuğba Evrim MADEN 
15 Ağustos 2013, Ankara 


ORSAM ve Goran Hareketi işbirliği ile 15 Ağustos 2013 tarihinde Ankara’da “Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nde (IKBY) Siyasal Gelişmeler 
ve Türkiye ile Iraklı Kürtler Arasındaki İlişkilerin Geleceği” başlıklı bir çalıştay gerçekleştirilmiştir. 

Açılış konuşmasının ORSAM Başkanı Hasan Kanbolat tarafından yapıldığı çalıştay “Irak Kürdistan Bölgesi’nde Siyasal Yapı ve Goran 
Hareketi’nin Yaklaşımı” başlıklı oturum ile başlamıştır. Yrd. Doç. Dr. Nihat Ali Özcan’ın başkanlığında yürütülen ilk oturum Goran Hareketi’nin 
Irak Parlamentosu Milletvekili ve Grup Başkanı Dr. Latif Muhammed “Goran Hareketi’nin Siyasi ve Halkla İlişkileri” başlıklı sunumu ile başlamıştır. 
Yrd. Doç. Dr. Burak Bilgehan Özpek, “IKBY’de Demokratikleşme Sürecinin Değerlendirilmesi”, Goran Hareketi’nin Siyasi Araştırmalar 
Merkezi’nin Koordinatörü Dr. Ako Hama Karim, “IKBY’de Muhalefetin Tarihi”, Yrd. Doç. Dr. Serhat Erkmen ““IKBY’de Siyasal Dengeler 
ve Yakın Geleceğe İlişkin Beklentiler”, Goran Hareketi Siyasi Araştırmalar Merkezi Üyesi Dr. Mohamed Ali, “Goran Hareketi’nin IKBY’deki 
Temel Sorunlar Karşısındaki Çözüm Önerileri” başlıklı konuşmalarını yapmışlardır. 

İkinci oturum, Yrd. Doç. Dr. Serhat Erkmen başkanlığında, “Irak’ta Siyasal Gelişmeler, Enerji ve Türkiye ile Iraklı Kürtler Arasındaki İlişkiler” 
başlığı ile tartışmaya açılmıştır. Doç. Dr. Şaban Kardaş, “Türk Dış Politikası Çerçevesinde KBY ile İlişkiler” başlıklı sunumuyla oturumda söz 
alırken, Gorran Partisi Siyasi Araştırmalar Merkezi Üyesi Dr. Darbaz Mohammed, “Yaklaşan Irak Seçimleri”ni, ORSAM Ortadoğu Uzmanı 
Bilgay Duman “2013 Seçimleri Işığında Irak’ta Yeni Siyasal Dengeleri” konuşmalarında değerlendirmiştir. Çalıştay, Kürt Bölgesel Yönetimi 
(KBY) Parlamento Seçimi Goran Hareketi Milletvekili Adayı Dr. Sardar Aziz’in, Türkiye ve KBY arasındaki ilişkileri değerlendirmesiyle son 
bulmuştur. 

IKBY Parlamentosu’nda ana muhalefeti oluşturan Goran Hareketi 21 Eylül 2013’te IKBY’de yapılacak olan seçim öncesi yine en önemli partilerden 
birisi durumundadır. Celal Talabani liderliğindeki KYB’den ayrılan Neşirvan Mustafa, Goran Hareketi’ni 2009 yılında kurmuştur. Kültürel 
ve siyasi mücadelesi geniş bir alana sahip olan Goran Hareketi, yeni muhalefetin önemli parçalarından birini oluşturmaktadır. 

Goran Hareketi, IKBY’de KDP ve KYB’den oluşan Kürdistan İttifakı’ndan sonra ikinci büyük parti durumundadır. IKBY’deki anti-demokratik 
uygulamalar ve yolsuzluklara karşı halkın tepkisiyle güçlenen partinin 21 Eylül 2013’te yapılması planlanan IKBY Parlamentosu seçimlerinde de 
önemli bir aktör olarak karşımıza çıkacağı kesindir. Kürtçe “değişim” anlamına gelen Goran’ın temel vurguları ise demokratikleşme, bütçede şeffaflık, 
idari reformlar, partilerin silahsızlanması, sivil toplumun geliştirilmesi ve siyasette partilerin etkilerin azaltılmasıdır. 

Irak Parlamentosu Milletvekili ve Grup Başkanı Dr. Latif Muhammed IKBY’nin Irak hükümetinden beklentilerinin farklı olduğunu ve IKBY’de 
beklentilerin su, elektrik gibi hizmetlerle birlikte, adalet, insan hakları, ifade özgürlüğü gibi beklentileri olduğunu belirtmişlerdir. Bağdat hükümetinin 
ise son on yılda Irak halkına hizmet etmediğini belirterek eleştirmiştir. 

IKBY için ikinci bir dönemin başladığını belirten Muhammed, bu yeni dönem içinde adaletli yaşam, modern kültür ve sivil toplum hareketlerinin 
hukuksal açıdan konumunun önemli noktalar olduğunu belirtmişlerdir. 

Irak’ta güvenliğin sağlanmasının gün geçtikçe kötü bir hal aldığını söyleyen Muhammed, bu durumdan Irak Başbakanı Nuri El-Maliki’yisorumlu tutmaktadır. 
Özellikle son bir yıl içerisinde çok fazla can kaybının yaşandığını belirten temsilciler, parlamentonun çok güçlü olmadığını ve Başbakan Maliki’nin 
parlamento üzerinde ağırlığı olduğunu belirtmiştir. Ayrıca Muhammed, Irak hükümetine girmeyen Goran Hareketi’nin bu anlamda muhalif tek parti 
olduğunu belirtmiştir. 

Burak Bilgehan Özpek, bölge rejiminin karakteristiğini değerlendirildiği birinci oturumda, 

...

IKBY’nin kendi içinde siyasal rejimi olan bir yapıdan oluştuğunu fakat uluslararası konjonktürde tanınmadığı belirtmiştir. Demokrasinin 
KBY için diğer ülkeler ile kurduğu ilişkilerde bir ön koşul olmasa bile önemli bir etken olduğu bu nedenle de demokrasi ve gelişiminin KBY için 
önemli olduğu dile getirmiştir. 

Özpek, KBY’de demokrasiyi dört parametre üzerinde değerlendirmiştir. Seçimlerin adil ve özgür bir şekilde gerçekleştirilmesi birinci parametre 
olarak karşımıza çıkarken, temel insan haklarının anayasal garanti altına alınması, yönetimin yargı tarafından denetlenmesi ve serbest piyasa 
ekonomisi ise diğer parametreleri oluşturmaktadır. 

Seçimlerin adil ve özgür bir şekilde gerçekleştirilmesi konusunda hassasiyetle duran Özpek, IKBY içerisinde seçimlerle ilgili olarak şikayetlerin 
olduğuna dikkat çekmiştir. Örneğin 2005 yılı seçimleri sürecinde İslami partilerin saldırıya uğramıştır. 2009 yılı seçimlerine ilişkin olarak 
da Goran Hareketi’nin, bürokrasi içerisinde kendilerine destek verenlerin yükseltilmediği ve maaşlarının da kesildiği konusunda şikayetleri 
olduğunu belirtmiştir. Diğer bir beyan ise çok partili siyasi hayatın KBY’de yerleştiği, fakat KDP ve KYB’nin seçimlerde ittifakı ve ekonomik 
kaynakları kontrol altında tutmalarının üçüncü taraflara dolaylı bir baskı yarattığıdır. Temel insan hakları konusunda ise özellikle ifade ve basın 
özgürlüğünde yaşanan sıkıntılar dile getirilmiştir. Basın çalışanlarının yüzde 90’ının hükümet tarafında istihdam edilmesinin önemli bir nokta 
olduğu da ifade edilmiştir. 

Goran Hareketi Siyasi Araştırmalar Merkezi Dr. Ako Hama Karim ise konuşmasında “Irak Kürdistan’ında Muhalefetin Tarihine” yer vermiştir. 
1992-2005 yılları arasında Irak’ta Kürtler her zaman hükümete karşı olmuş ve ayaklanmalar gerçekleştirmiştir. Şu anda IKBY’nin bulunduğu 
bölge ise 1991 yılında yaşanan bir ayaklanma sonucu Irak’ta hükümetin çekilmesi ile bu bölge oluşmuştur. Bölgede aynı yıl Kürt parlamentosu 
kurulmuş ve aynı yıl seçimler yapılmıştır. Çok sağlıklı bir süreç içerisinde gerçekleşmeyen bu seçimler, Kürt halkı için bir ilk olması adına 
önemlidir. Dört yıl sonra 1995 yılında tekrar seçim yapılması planlamasına rağmen iç savaş nedeniyle gerçekleşememiştir. 

“IKBY’de 1991-2005 yılları arasında sadece bölgesel siyaset yapılabildi. Çünkü IKBY’de bir planlama sıkıntısı söz konusuydu ve sürekli Bağdat 
hükümetine muhalefet etmek düzgün bir siyasete izin vermiyordu” sözleri ile konuşmasına devam eden Karim, 2005-2009 tarihleri arasında 
da aynı düzensiz siyasetin devam ettiğini belirtmiştir. Üyesi olduğu Goran Hareketi’nin 2008 yılında insan hakları vurgusuyla ortaya çıktığını 
söyleyen Karim, 2009 seçimlerinde Goran Hareketi’nin parlamentoda yüzde 25’lik orana sahip olduğunu ve 25 sandalye elde ettiğini söylemiştir. 
Bu seçimlerde KDP ve KYB’nin yüzde 40’lık bir düşüm yaşadığını da sözlerine eklemiştir. 

Serhat Erkmen konuşmasında, Irak’ın işgalinden sonra kuzeyde denklemin KDP ve KYB’nin işbirliğine dayandığına ve iki partinin savaşmak 
yerine birlikte hareket ettiğini fakat hükümet kurma sürecinde diğerlerini dışarıda bıraktıklarını söyleyerek konuşmasına başlamıştır. Goran 
Hareketi’nin kurulma sürecinde KYB’de meydana gelen ayrılmalar ve 2009 yılında seçimlerde Goran Hareketi’nin başarı kazanması yukarıda 
bahsedilen dengeleri bozmuş ve KDP ve KYB’nin seçimlere ayrı girmesine neden olmuştur. Serhat Erkmen yaptığı değerlendirmelere göre 
2014 yılı seçimlerinde KDP’nin birinci, Goran Hareketi’nin ikinci ve KYB’nin üçüncü sırada yer alacağını belirtmiştir. Bu süreçte yeni bir dengenin 
oluşacağını belirten Erkmen, KDP’nin artık bütün siyasi sistemi kontrol edemeyeceğini ifade etmiştir. 

Goran Hareketi üyesi Dr. Mohammed Ali, her yönetimde iç ve dış sorunların olabileceğini, KBY’de de iç sorunlar olduğunu ve özellikle bölgede 
güçlerin çok net ayrılmış olmadığına dikkat çekmiştir. Hükümetin siyasi partilerin işvereni konumunda olduğunu ifade etmiştir. Hükümet 
ve siyasi partiler ilişkisinde problem olduğunu belirten Ali, otorite de medyanın rolünü öne çıkarmıştır. Bölgede 700 dergi ve gazete ve 250 
televizyon kanalının olduğunu belirten Ali, bu yayın organlarının KDP ve KYB kontrolü altında olduğunu ifade etmiştir. Bölgede yolsuzluğun 
kurumsal bir hal aldığını da söyleyen Ali, sosyal adaletin yokluğunun da bölgenin önemli sorunlarından biri olduğunu sözlerine eklemiştir. Net 
bir politik sistemin olmadığı KBY’de bireylerin özgürlüğünün ve kadınların temsilinin olmadığı belirtmiştir. 

Irak’ta politik durum, bölge konuları, Türkiye ile ilişkilerin ele alındığı ikinci oturum, Şaban Kardaş’ın Türkiye dış politikası çerçevesinde 
Türkiye ve KBY ilişkilerini değerlendirdiği konuşmasıyla başlamıştır. Son on yıl içerisinde Türkiye ve IKBY arasında bir değişim söz konusu 
olduğunu ifade eden Kardaş, Türk dış politikasının geçmişine bakıldığında çok uzun yıllar boyunca Türkiye ve Iraklı Kürtlerin ilişkiye geçmediğini 
söylemiştir. 2005 sonrası Federal Hükümet kurulması ile ilişkilerin başladığını ifade eden Kardaş’a göre özellikle 2008 yılı itibariyle 
Türkiye ve IKBY ilişkilerinde dönüşüm meydana gelmiştir. Kardaş’a göre, AK Parti ile başlayan komşularla sıfır sorun politikası halen Türk dış 
politikasının temel sütunlarından birini oluşturmaktadır. Geçmiş politikaya bir çizgi çeken sıfır sorun politikası ilişkilerde ticaret, medya 
gibi yumuşak güç unsurlarınının kullanılmasını vurgulamaktadır. Türk dış politikasının ikinci önemli sütunu ise ekonomik rasyonalizmdir. 
Bu açılardan Türkiye-IKBY ilişkilerini incelersek 2007-2008 yılları arasında Türkiye’nin IKBY’ne ihracatı yüzde 80 oranında artmıştır. Özellikle 
enerji alanında Türkiye ve IKBY arasında anlaşmalar söz konusudur ve enerji ile ortak çıkarları kesişmektedir. Ayrıca, Türkiye KBY ile ilişkilerini 
geliştirirken, Bağdat’la olan ilişkisini de bozmak istememektedir. 

Seçim sonrası Irak’ı değerlendiren Darbaz Mohammed, 2003 yılından itibaren parlementonun demokrasi ile yönetildiğini merkezi yönetimden, 
ademi merkeziyetçiliğe geçildiği belirtmiştir. Irak’ta 18 ilden oluşan ve her ilin seçim bölgesi olduğu ve 100 bin oy alanın seçimlerde milletvekili 
seçildiği bilgilerini vermiştir. Irak’ta siyasi partiler yasası olmadığını söyleyen Mohammed, son seçimlerde ülke nüfusunun yüzde 61’inin 
oylamaya katıldığını belirtmiştir. 2010 seçiminin mükerrer oy ve oy sisteminde hile yapılması nedeniyle adil olmadığını söyleyen Mohammed, 
2014 seçimleri için ise Irak’ın tek bir ülke gibi görünmesine rağmen Şii, Sünni ve Kürt olarak üç gruba bölündüğünü ifade etmiştir. Mohammed, 
ayrıca her grubun kendine ait bir yönetim şekline sahip olduğunu belirtmiştir. Mohammed’e göre asıl önemli nokta 2014 yılı seçimlerinde Şiilerin 
aynı grupta mı yer alıp almayacakları sorusudur. 

Bu durum Sünniler için de geçerlidir. Mohammed, sözlerini bu süreçte Türkiye, İran, ABD ve Suudi Arabistan’ın da etkin olacağını söyleyerekbitirmiştir. 

Bilgay Duman, konuşmasında 20 Nisan ve 20 Haziran 2013 seçimlerini temel alarak Irak’ta oluşmaya başlayan yeni siyasal dengeleri değerlendirmiştir. 
Söz konusu yerel seçimlerin iç siyasetin dinamikleri açısından önemini vurgulayan Duman, 2013 seçimlerinin 2014 seçimlerini etkileyeceğini 
ve bu durumun Irak’a has bir durum olduğunu belirtmiştir. Duman, genel siyasetaçısından merkeziyetçilikten uzaklaşmanın söz konusu olduğunu ifade 
ederek bu duruma en iyi örnek olarak da yerel yönetimlerin yetkisini arttıran 23 Haziran 2013 tarihli yasayı göstermiştir. Duman’a göre bir diğer örnek 
ise yerel seçimlerde kurulan ittifaklardır. Duman, 2013 yılı seçimlerinde küçük partilere de yer vermek için sistemin değiştirildiğini ve bu değişikliklerin 
olumlu taraflarına rağmen (demokratikleşme açısından daha fazla grup temsil edecek, küçük grupların vilayet meclislerinde söz hakkı ortaya çıktı) siyasi 
yapıyı daha da karmaşık hale getirdiğini söylemiştir. 


Yerel seçimlerin Irak’taki siyasi dinamiklerin ne şekilde evrileceğini belirleyeceğini iddia eden Duman, özellikle Maliki’nin bir dönem daha 
başbakan olup olmayacağının tartışılmaya başladığını da eklemiştir. 2014 yılı seçimlerinde Kürt grupların performansının da çok etkili olacağını 
belirten Duman, Kürtler ve Sünnilerin ittifak durumlarının Şii hükümetinin de kaderini belirleyeceğini eklemiştir. 

Son konuşmacı, Sardar Aziz, son dönem IKBY ve Türkiye ilişkilerini değerlendirirken, Türkiye’de meydana gelen gelişmelerin, bölgede yeni bir 
rol oynayan IKBY ile ilişkilerini de etkilediğini, boru hatları, inşaatlar ve ticarette, IKBY’nin tüketici durumda olduğunu ve Türkiye’nin üretici 
olduğu ilişkisinde eşit durumda olmadığını ifade etmiştir. 

Sonuç olarak baktığımızda, 2008 yılında kurulan Goran Hareketi’nin bir siyasi parti olması ve parlamentoda temsil edilmesiyle birlikte, özellikle insan hakları 
ve bu hakların anayasal bir koruma altına alınması, modern kültür, sivil toplum hareketlerinin desteklenmesi gibi talepleri olduğunu göz önüne alındığında, 
genişleyen bir hareket olarak devam edeceği anlaşılmaktadır. Goran Hareketi, 2009 seçimlerinde aldığı oy oranıyla IKBY’de politik dengeleri etkilemeye 
başlamıştır. Gelecek yıl yapılacak seçimlerde Goran Hareketi’nin, belirleyici olmasa da dengeler üzerinde etkisinin artacağı düşünülmektedir. 


***