GENİŞ GRUP KİMLİĞİ VE BARIŞ SAĞLAMA ÜZERİNE BAZI DÜŞÜNCELER., BÖLÜM 5

GENİŞ GRUP KİMLİĞİ VE BARIŞ SAĞLAMA ÜZERİNE BAZI DÜŞÜNCELER.,  BÖLÜM 5

Haklılık İdeolojileri 

Bazı seçilmiş travmaların duygusal görünümleri pasif kalırken bazıları ise sadece yıl dönümlerinde anılır. Ancak bu travmalar benim ‘haklılık ideolojileri’ dediğim 
şeyle bağlantılı hale gelirse, duygularla yeniden canlanır ve geniş grubun sosyal, politik ve askeri meselelerinde de önemli bir rol oynar. Buhaklılık ideolojileri, 
gerçekte ve fantezi düzeyinde kaybedilen şeyi geri kazanmada ve ortak travmanın ve ilişkili diğer paylaşılan travmaların seçilmiş travmaya evriminde haklılık hissinin paylaşıldığı ideolojilerdir. Ya da bir geniş grubun doğuşunu mitleştiren ve sonradan kuşakların idealize ettiği bir süreç haline gelebilir. Bu sırada yaşanan güçlükleri ve kayıpları reddederler ve sanki geniş grupları üstün bir türün bireylerinden oluşuyormuş gibi hayal ederler. Haklılık ideolojisine tutunmak, geniş grubun yas tutma sürecindeki karmaşıklığı yansıtır, hem kayıplarını reddeder bir taraftan da onları geri kazanmaya çalışırlar, diğerleri için ‘kötü’ önyargısına eşlik eden bir narsisistik yapılanmadır. 

Her büyük grubun haklılık ideolojisi spesifiktir. Bazıları literatürde spesifik isimleriyle bilinirler; örneğin İtalya için ‘İrredentism’ (Italia Irredenta ile ilişkili), 
Yunanlılar için Megali idea, Türkler için Turancılık, Sırplar için Hıristo-Slavizm, aşırı dinci İslami gruplar için günümüzde ‘İslam İmparatorluğuna dönüş’ haklılık 
ideolojilerine örnektir. Amerikalılar için Nancy Hollander33“American exceptionalism,” (Amerıkalı olmanın benzersizliği) Amerikan haklılık ideolojisinin, 11 Eylül 2001’den sonra nasıl tekrar alevlenip ortaya çıktığını anlatmıştır. Buideolojiler yüzyıllarca sürebilir ve tarihsel olaylar değiştikçe ve seçilmiş travmalar aktive oldukça ortaya çıkıp kaybolabilir. Diplomatik müzakereleri derinden etkilerler. Bu ideolojiler dünya haritasında barışçıl ya da daha sıklıkla barışçıl olmayan yollarla değişmesine neden olur. 

İşte Yunanlıların 1453’te İstanbul’u kaybetmesiyle gelişen seçilmiş travmasına kısa bir gönderme. Kıbrıs doğumlu bir Yunanlı sosyolog olan Kyriacos Markaides 
kendi geniş grubunun düşüncelerini ve ‘Kıbrıs Sorunu’ndaki rolünü tarif ediyor. Markides’in ifade ettiği Megali İdea’da: 

“...Yunanlılar tarafından bir gün Bizans imparatorluğunun tekrar kurulacağına ilişkin ve bütün Yunan adalarının daha büyük bir Yunanistan altında  birleşeceği ne dair bir hayal... ‘Büyük Yunanistan Düşüncesi’, Girit ve İyon adaları gibi Yunan dünyasının farklı yerlerinde, ilgi gördü... Birisi ‘Büyük Yunanistan 
Düşüncesinin, yabancıların egemenliği altında olmaya devam eden her parçasında gerçekleşmesi için baskı yapan bir iç mantığı olduğunu savunabilir... 
Kıbrıs Rumları kendilerini tarihsel ve kültürel olarak Yunanlı saydıklarından dolayı onlar için Megali İdeanın yoğun bir çekiciliği oldu... Kilise rahipleri Kıbrıs Rumlarını Yunanistan’la birleşmek için savaşmaya çağırdıklarında duygularını kızıştırmak için büyük bir çabaya ihtiyaç duymadı... Enosis (Birlik), 

Kıbrıs Rumlarının Kıbrıs’ı Yunanistan’la birleştirme hareketini ifade etmektedir. Birlik kilisede değil ama entelektüellerin Yunan Bizans uygarlığını yeniden 
canlandırma girişimlerinde başladı. Ancak kilise en merkezi ve güçlü kurum olarak, bu düşüncenin gelişmesine çok katkıda bulundu. Kilise hareketi benimsedi ve hareketin bütün pratik amaçları için hareketin yönetici çekirdeği oldu“.34 

Zaman Çökmesi 

Yeniden etkinleşen seçilmiş travma ve haklılık ideolojileri insanların aynı gruba ait olma duygularını ve paylaşılan geniş grup kimliklerini güçlendirir. Onların bu 
yeniden etkinleşmesi grubun o anki düşmanlarını da içeren sorunlarına çözüm bulmada kritik bir direnç haline gelebilir. Seçilmiş travma ataların katledilmelerine karşılık gelişmişse de, grup hali hazırda oraya yaptıkları yatırımdan vazgeçmek istemez. Bunu yapmak paylaşılan geniş grup kimliğinin önemli bir görünümünden vazgeçmektir, yani geniş grup böylelikle barışı sağlamaya karşı o anki düşmanına direnç gösterir. 

Geniş grubun seçilmiş travmasının yeniden etkinleşmesi ve buna bağlı haklılık ideolojisi “zaman çökmesi”ne neden olur. Duygular, düşünceler, istekler vekorkular, seçilmiş travma ve haklılık ideolojisinin yeniden etkinleşmesiyle beraber tetiklendiğinde uluslar arası uyuşmazlıkla ilgili algı ve duygularda çöker ve tehlikeleribüyütür. Örneğin; Slobodan Miloseviç ve yandaşları Sırpların seçilmiş travması olan Kosova Savaşı’nı 28 Haziran 1389, yeniden harekete geçirdiğinde35, bu Avrupa’da yirminci yüzyıl sonlarında soykırımlara neden olmuştur. 

Jack The Ripper ya da Ted Bundy gibi seri katillerin kurbanlarını kırmızı bir eşarpla boğarak öldürdüğünü düşünün. Ayrıca bu böyle bir katilin yakalanıp hapse atıldığını da düşünün. Onun suç aleti olan kırmızı atkıya ne olur? Delil olarak kullanildiktan sonra bir mahkeme ya da karakol binasında tozlu bir kutuya konup bodruma kaldırılır. Kısacası hiç kimse öldürmek için bu suç aletini tekrar kullanmaz. 

Buradan tekrar Miloseviç’e dönelim. 11 Mart 2006’da, Birleşmiş Milletler onu toplu katliamların sorumlusu olmaktan soruşturduğu sırada öldü. Onun ‘kırmızı 
eşarp’ı sadece bir kişiye değil geniş gruba ait oldugu icin gelecekte tekrar kullanılması mümkün mü? Miloseviç, Prens Lazar-Kosova Savaşı’nda Osmanlıların başını kestigi Sırp lider- ve Kosova Savaşı’nı akıllarda yeniden canlandıran ilk kişideğildi. Örneğin; 28 Haziran 1914’te Kosova Savaşı’nın yıldönümünde, Gavrilo Princip adındaki bir Sırp, Avusturya-Macaristan Arşidükü Francis Ferdinand ve eşine suikast düzenledi ve böylelikle I. Dünya Savaşı başladı. 

Bir devlet içinde ya da devletler arası eski “düşman” grupların barış içinde birlikte var olabilmeleri için ne yapılabilir? 

Özrü ifade etmek ve af dilemek her zaman iyi sonuçları ortaya çıkartmaz. Öyle bazı özürler vardır ki çok samimidir, diğer bazıları ise boş jestlerden başka türlü  algılanmaz. Özür veaf dileme, sihirli diplomatik ya da politik sonuçlar doğuracakmış gibi düşünülmemelidir. Özür veaf dileme olgusu kişilerin yas tutma gibi mecburi durumları göz önüne alınmadığında tam olarak anlaşılamaz. 

Yas tutma süreci, kaybedilen kişi ya da nesnenin eşlik eden hisleriyle, kaybedildiğinin kabul edilip, duygular(üzüntüden suçluluğa kadar çok geniş bir yelpazede olabilir) yatışana kadar ayrıntılı bir biçimde düşünülmesi, kaybedilen kişi veya nesnelerin zihinsel eşleri sadece birer değerli anı haline geldiğinde, toplumsal iyileşme ve af dileme gerçekleşebilir. Resimler, filmler, şiirler, romanlar ya da konferanslar toplumsal yas sürecini açmak için yardımcı olur. Geniş grubun yasla baş edebilmek için kullandığı bir diğer yol da ağır travma ya da atalarının ağır travmalarına ait anıt inşa ettirmek, travmatize toplumun yas tutmasına yardımcı olur.36 

Geniş grupları anlamaya çalışmak; yıldırıcı bir iştir, belki başa çıkılamayanla başa çıkmaya çalışmanın bir büyük çabasıdır.37Son otuz yıldır, geniş grup psikolojileriyle ilgili değişik görünümleri öğrendikçe, ben de yukarıdaki bu görüşün doğruluğunu anladım. Yine de, baş edilmesi çok zor gibi görünen bazı geniş grup uyuşmazlıklarının, psikanalitik bilgiden yararlanarak yaklaşılan diplomatik stratejiler uygulanarak halledilebileceğini fark ettim. Virginia Üniversitesi’nde Zihin ve İnsan İlişkileri Çalışma Merkezinde (CSMHI) (2005’te kapandı), ben veçalışma arkadaşlarım geniş grup kimliğini göz önünde tutarak bazı stratejiler geliştirdik. 

Bunlar üzerinden gayri resmi diplomatik, Ağaç Modeli dediğimiz veetkili olması yıllar alan38bir yöntem geliştirdik. Ağacın kök, gövde ve dalları, bu modelin 
üç fazını temsil ediyor. 

İki karşıt grubun üyelerinden derin psikanalitik mülakatlarla bilgi alınan ilk fazda, karşıt gruplar arasındaki farkında olunan ya da olunmayan temel görüşler 
anlaşılmaya başlanır. 

İkinci fazda, karşıt taraflardan aynı 15-20 temsilci kişi, psikanalitik açıdan bilgili bir hızlandırıcı grup eşliğinde birkaç yıl süren, birkaç günlük bir dizi görüşme 
yaparlar. Tüm üyelerin hazır bulunduğu geniş oturumlar olsa da çoğunluğu, hızlandırıcı ekip eşliğinde küçük gruplar halinde olur. Karşıt geniş grupların katılımcıları kendi kabile, etnik, milli, dini, ideolojik gruplar adına konuşmacı olurlar. 

İki geniş grup çatışma halinde olduğu zaman, düşman olarak algılanan grup açıkça gerçek bir nitelik taşımakla birlikte, aynı zamanda hayali bir yapısı da bulunmaktadır. 

Eğer katılımcılar bu hayali tehlikeleri o anki var olan konulardan ayrılabilirse, barış için atılan adımlar ve yapılan müzakereler daha gerçekçi hale gelir. 
Psikopolitik diyaloglar, tarihi dertlerin ortaya döküldüğü, algıların, korkuların, duyguların dile getirildiği ve önceden kalan saklı uzlaşma için gerekli aşılması gerekli psikolojik engelleri yüzeye çıkarma süreci haline gelir. Burada amaç, geçmiş tarihi olayları, büyük grupların kimliği ve kültürleri arasındaki farklılıkları silmek değil, ilişkilerde şiddetin ortaya çıkmasını engellemek üzere ilişkileri arındırarak deyim yerindeyse detoks etkisi yapar. 

Düşmanların bir arada barışçıl şekilde yaşaması için ortaya konan politik ve diplomatik çabalar-böyle zamanlarda topluluklar değişikliği istiyormuş gibi görünse de paylaşılan, hissedilen ya da gizlenen kaygıyı ve buna bağlı olarak barışın önünde engel oluşturmuş psikolojik öğeleri provoke eder; çünkü bunlar var olan geniş grup kimliğini tehdit eder. Düşmanların akut uyuşmazlıklarında karşıt grupların kaygısını ele almak için hızlandırıcı grup, iki temel prensibi göz önünde bulundurur. 

1) İki karşıt geniş grubun kimlik farklılıklarının sürdürülmesi gerekliliği (aynı olmama prensibi) 
2) İki karşıt grup aralarında belirli bir psikolojik sınır tanımlama ihtiyacı gerekliliği. 

Eğer düşmanların aralarında politik bir sınır var olursa, aşırı psikolojik hale gelir. Her iki prensip de geniş gruptaki insanların dışlama, yansıtma ve istenmeyen 
öğeleri ötekine yükleme eğilimleri ile ilişkilidir. İnsanların öteki’nin çadırının üstüne çamur fırlattığını ve bunun izinin kaldığını hayal edersek, burada ayrıca atan tarafa çamurun geri gönderileceğine dair bir endişe de olur. Bu iki prensip de çamurun tekrar atılmasını engelleme yönünde çabalardır ve böylelikle geniş grup kimliğinin uyumlu kalmasına yardım edilir. 

Farklılıklarla meşgul olmak iki karşıt grup arasındaki psikolojik sınırı artırır gibi görünse de aslında bu farklılıkları vurgulamak iki grubun yutulma korkusunu 
azaltmaya yarar. Buradaki hızlandırıcı ekibin stratejisi bu noktada diğer ekiplerden ayrılır; bu ekip diğerleri gibi iki karşıt grubun barış sağlaması için birbirlerini ‘sevme’leri gerektiğini düşünmez. 

Her iki sosyal gruptan katılımcılar arasındaki psikopolitik diyalogda gruplar birbirlerine birden yaklaşabilir. Bazen de bir grubun aniden uzaklaşması söz konusu olabilir, tıpkı bir akordeonun hareketi gibi yakınlaşıp uzaklaşabilirler. 
Bu davranışın altında yatan şey, katılımcıların geniş grup kimliklerini korumak için, ‘düşman’ gruba karşı agresyonlarını kabul ya da reddetmeleridir. Eğer hizlandirici ekip bu ‘akordeonun çalmasına’ müsaade etmezse, gerçek sorunlar konuşulamaz ve çözülemez. 

Hızlandırıcı ekip, görüşmelerin erken döneminde daha önce bahsettiğim geniş grup kimliği konularını, ele alabilmek için büyük çaba sarf etmek durumundadır. 
Bu sırada geniş grup kimliğine karşı tehditler, geniş grubun tarihsel olaylarla ilişkili, paylaşılan zihinsel temsilleri, geçmişteki olayların imajları ve kuşaktan kuşağa aktarımlar göz önünde bulundurulmalıdır ki etkili müzakereler yapılabilsin. Psikopolitik diyalogların önemli bir amacı da; geniş grubun güncel sorunu ile, atalarının sorunları arasına mesafe koyarak güncel sorunların tartışılmasında daha gerçekçi müzakereler yapılmasını sağlamaktır. Elbette bunu yaparken ataların travması unutulmaz veya göz ardı edilmez, bilakis bu travmaların zihinsel temsillerinin geniş grup kimliğinin temel belirteçleri haline gelmesi anlaşılmaya çalışılır. 

Son fazda hızlandırıcı ekip kazanılan iç görüyü topluma/hedef kitleye belli programlar aracılığıyla ulaştırmalı, anlatmalıdır. Ortak eylemler, programlar, yasal değişiklikler aracılığıyla kazanılan iç görüyü geniş toplumsal düzeyde geliştirmelidir. 

Böylelikle öğrenilenler uygulanır ve beraber daha barışçıl şekilde var olunabilir. 


DİPNOTLAR;

1 Volkan, Vamık (1988), The Need to Have Enemies and Allies: From Clinical Practice to International Relationships. Northvale, NJ: Jason Aronson; Volkan, Vamık (1997), Volkan, V.D. 1997. Bloodlines: From Ethnic Pride to Ethnic Terrorism. New York: Farrar, Straus and Giroux; Volkan, Vamık (2004), Volkan, V.D. 2004.Blind Trust: Large Groups and Their Leaders in Times of Crises and Terror. Charlottesville, VA: Pitchstone Publishing; Volkan, Vamık (2006a), Volkan, V. D.2006 a.Killing in the Name of Identity: A Study of Bloody Conflicts. Charlottesville, VA: Pitchstone Publishing. 
2 Freud, Sigmund (1921), Group psychology and the analysis of the ego. Standard Edition, 18:63-143. London: Hogarth Press, s. 57.
3 Glass, J. (1989). Private Terror/Public Life: Psychosis and Politics of Community. Ithaca, NY: Cornell University Press; Volkan, 
Vamık (1995) Volkan, V.D. 1995. The Infantile Psychotic Self: Understanding and Treating Schizophrenics and Other 
Difficult Patients. Northvale, NJ: Jason Aronson. 
4 Fonagy, P (2001) Attachment Theory and Psychoanalysis. New York: Other Press; Fonagy, P. and Target, M. (1997) Attachment 
and reflective functions: Their role in self-organization. Developmental Psychopathology, 9:679-700; Lehtonen, J. 
(2003) The dream between neuroscience and psychoanalysis: Has feeding an infant impact on brain function and the capacity 
to create dream images in infants? Psychoanalysis in Europe, 57:175-182. 
5 Emde, Robert. (1991). Positive emotions for psychoanalytic theory: Suprises from infancy research and new directions. 
Journal of the American Psychoanalytic Association (Supplement), 39:5-44. 
6 Bloom, Paul. (2010). How Pleasure Works: The New Science of Why We Like What We Like.New York: W. W.Norton 
7 Erikson, Erik. (1966). Ontogeny of ritualization. InPsychoanalysis: A General Psychology, eds. R. M. Lowenstein, L. M. 
Newman, M. Schur, and A. J. Solnit, pp. 601-621. New York: International Universities Press. 
8 Kernberg, Otto. (1976). Object Relations Theory and Clinical Psychoanalysis. New York: Jason Aronson.; Volkan, Vamık. 
(1976).Primitive Internalized Object Relations: A Clinical Study of Schizophrenic, Borderline and Narcissistic Patients. New 
York: International Universities Press. 
9 Stern, Daniel. (1985). The Interpersonal World of the Infant: A View from Psychoanalysis and Developmental Psychology. New York: Basic Books. 
10 Volkan, (1988). A.g.e. 
11 Erikson, Erik. (1956). The problem of ego identity. Journal of the American Psychoanalytic Association, 4:56–121. 
12 Kakar, S. (1996).The Colors of Violence: Cultural Identities, Religion, and Conflict. Chicago: University of Chicago Press. 
13 Blos, Peter. (1979). The Adolescent Passage: Developmental Issues, New York, International Universities Press. 
14 Bkz:Volkan, (1988). A.g.e. 
15 Erikson, Erik. (1966), Ontogeny of ritualization. InPsychoanalysis: A General Psychology, eds. R. M. Lowenstein, L. M. 
Newman, M. Schur, and A. J. Solnit, pp. 601-621. New York: International Universities Press,p.606. 
16 Boyer, L.B. (1986). One man’s need to have enemies: A psychoanalytic perspective. Journal of Psychoanalytic Anthropology, 9:101-120. 
17 Stein, Howard (1990), The international and group milieu of ethnicity: identifying generic group dynamic issues. Canadian 
Review of Studies in Nationalism, 17:107-130, s.118. 
18 Freud, (1921), a.g.e.s.18:63-143 
19 Bkz:Volkan, (2004). A.g.e., Volkan, (2006a). a.g.e. 
20 Çevik, Abdülkadir. (2003). Globalization and identity. InViolence or Dialogue: Psychoanalytic Insights to Terror and Terrorism, 
eds. S. Varvin and V. D. Volkan, pp.91-98. London: International Psychoanalysis Library. 
21 Apprey, Maurice. (1993). The African-American experience: Forced immigration and transgenerational trauma. Mind and 
Human Interaction, 4:70-75; AppreY, Maurice. (1998). Reinventing the self in the face of received transgenerational hatred 
in the African American community. Mind and Human Interaction, 9:30-37. 
22 Weber, Max. (1923).Wirtschaft und Geselschaft (Economy and Society). 2 vols. Tübingen, Germany: J. C. B. Mohr.; Abse, 
D.W. and R. B. Ulmann. (1977). Charismatic political leadership and collective regression. InPsychopathology and Political 
Leadership, ed. R. S. Robons, pp.35-52. New Orleans: Tulane University Press; Zaleznick, A. (1984). Charismatic and consensus 
leaders: A psychological comparison. InThe Irrational Executive, ed. M. R. F. Kets de Vries, pp.122-132. New York: International Universities Press; Volkan, Vamık ve Itzkowitz, Norman. (2011). Atatürk/Anatürk: Yaşamı, İç Dünyası, Yeni Türk Kimliğinin Yaratılışı ve Bugünkü Türkiye’deki Kimlik Sorunları. İstanbul: Alfa. 
23 Wofenstein, M. and Kliman, G. (1965). Children and the Death of a President: Multi-disciplinary Studies. Garden City, NY: Doubleday. 
24 Erlich, H.S. (1998). Adolescents’ reactions to Rabin’s assassination: A case of patricide? InAdolescent Psychiatry: Developmental and Clinical Studies, ed. A. Esman, pp.189-205. London: The Analytic Press.; Raviv, A., A. Sadeh, A. Raviv, O. Silberstein, and O. Diver. (2000). Young Israelis’ reactions to national trauma: The Rabin assassination and terror attacks. Political Psychology, 21:299-322. 
25 Volkan, Vamık. (1997). Bloodlines: From Ethnic Pride to Ethnic Terrorism. New York: Farrar, Straus and Giroux. 
26 Lifton, R. and E. Olson (1976). The human meaning of total disaster: The Buffalo Creek experience. Psychiatry, 39:1-18. 
27 Freud, A. and D. Burlingham. (1942). War and Children. New York: International Universities Press. 
28 Volkan, V. D. (2006b). What some monuments tell us about mourning and forgiveness. InTaking Wrongs Seriously: Apologies and Reconciliation, eds. E. Barkan and A. Karn, pp.115-131. Stanford, CA: Stanford University. 
29 Kestenberg, Judith. (1982).A psychological assessment based on analysis of a survivor’s child. InGenerations of the Holocaust, eds. M. S. Bergman and M. E. Jucovy, pp.158-177. New York: Columbia University Press. 
30 Klein, Melanie. (1946).Notes on some schizoid mechanisms. InDevelopment of Psychoanalysis, ed. J. Riviere, pp. 292-320. London: Hogarth Press. 
31 Poznanski, E. O. (1972). The “replacement child”: A saga of unresolved parental grief. Behavioral Pediatrics, 81:11901193; Cain, A. C. and R. C. Cain. (1964). On replacing a child. Journal of the American Academy of Child Psychiatry, 3:443456; Volkan, V.D. and G. Ast. 1997. Siblings in the Unconscious and Psychopathology. Madison, CT: International Universities Press. 
32 Ersoy, M. A. (1998). Chosen traumas of the Alavis in Anatolia. Mind and Human Interaction, 9:38-51, p.49. 
33 Hollander, N. (2010). Uprooted Minds: Surviving the Political Terror in the Americas. New York: Taylor & Francis. 
34 Markides, K. C. (1977). The Rise and Fall of the Cyprus Republic. New Haven: Yale University Press, p.10-11. 
35 Volkan, V.D. (1997). Bloodlines: From Ethnic Pride to Ethnic Terrorism. New York: Farrar, Straus and Giroux. 
36 Bkz: Volkan, a.g.e. (2006b). 
37 Shapiro, E. and W. Carr. (2006). Those people weresome kind of solution: Can society in any sense be understood? Organizational & Social Dynamics, 6:241-257. 
38 Bkz: Volkan, v.d, (1988). a.g.e., Volkan, V.D. (2006a). a.g.e. 


KAYNAKÇA 

Abse, D. W. and R. B. Ulmann. 1977. Charismatic political leadership and collective regression. InPsychopathology and Political Leadership, ed. R. S. Robons, 
pp.35-52. New Orleans: Tulane University Press. 
Apprey, M. 1993. The African-American experience: Forced immigration and transgenerational trauma.Mind and Human Interaction, 4:70-75. 
Apprey, M. 1998. Reinventing the self in the face of received transgenerational hatred in the African American community. Mind and Human Interaction, 
9:30-37. 
Bloom, P.2010.How Pleasure Works: The New Science of Why We Like What We Like.New York: W. W.Norton 
Boyer, L. B. 1986. One man’s need to have enemies: A psychoanalytic perspective. Journal of Psychoanalytic Anthropology, 9:101-120. 
Cain, A. C. and R. C. Cain. 1964. On replacing a child. Journal of the American Academy of Child Psychiatry, 3:443-456 
Çevik, A. 2003. Globalization and identity. InViolence or Dialogue: Psychoanalytic Insights to Terror and Terrorism, eds. S. Varvin and V. D. Volkan, pp.91-98. 
London: International Psychoanalysis Library. 
Emde, R. 1991. Positive emotions for psychoanalytic theory: Suprises from infancy research and new directions. Journal of the American Psychoanalytic Association 
(Supplement), 39:5-44. 
Erikson, E. H. 1956. The problem of ego identity. Journal of the American Psychoanalytic Association, 4:56–121. 
Erikson, E. H. 1966. Ontogeny of ritualization. InPsychoanalysis: A General Psychology, eds. R. M. Lowenstein, L. M. Newman, M. Schur, and A. J. Solnit, 
pp. 601-621. New York: International Universities Press. 
Erlich, H. S. 1998. Adolescents’ reactions to Rabin’sassassination: A case of patricide? In Adolescent Psychiatry: Developmental and Clinical Studies, ed. A. 
Esman, pp.189-205. London: The Analytic Press. 
Ersoy, M. A. 1998. Chosen traumas of the Alavis in Anatolia. Mind and Human Interaction, 9:38-51. 
Fonagy, P.2001.Attachment Theory and Psychoanalysis. New York: Other Press. 
Fonagy, P. and M. Target. 1997. Attachment and reflective functions: Their role in self-organization.Developmental Psychopathology, 9:679-700. 
Freud, A. and D. Burlingham. 1942. War and Children. New York: International Universities Press. 
Freud, S. 1921. Group psychology and the analysis of the ego. Standard Edition, 18:63-143. London: Hogarth Press. 
Glass, J. 1989. Private Terror/Public Life: Psychosis and Politics of Community. Ithaca, NY: Cornell University Press. 
Hollander, N. 2010. Uprooted Minds: Surviving the Political Terror in the Americas. New York: Taylor & Francis. 
Kakar, S. 1996. The Colors of Violence: Cultural Identities, Religion, and Conflict. Chicago: University of Chicago Press. 
Kernberg, O. F.1976.Object Relations Theory and Clinical Psychoanalysis. New York: Jason Aronson. 
Kestenberg, J. S. 1982. A psychological assessment based on analysis of a survivor’s child. InGenerations of the Holocaust, eds. M. S. Bergman and M. E. Jucovy, 
pp.158-177. New York: Columbia University Press. 
Klein, M. 1946. Notes on some schizoid mechanisms. InDevelopment of Psychoanalysis, ed. J. Riviere, pp. 292-320. London: Hogarth Press. 
Lehtonen, J. 2003. The dream between neuroscience and psychoanalysis: Has feeding an infant impact on brain function and the capacity to create dream 
images in infants?Psychoanalysis in Europe, 57:175-182. 
Lifton, R. and E. Olson 1976. The human meaning of total disaster: The Buffalo Creek experience. Psychiatry, 39:1-18. 
Markides, K. C. 1977. The Rise and Fall of the Cyprus Republic. New Haven: Yale University Press. 
Poznanski, E. O. 1972. The “replacement child”: A saga of unresolved parental grief. Behavioral Pediatrics, 81:1190-1193. 
Raviv, A., A. Sadeh, A. Raviv, O. Silberstein, and O. Diver. 2000. Young Israelis’ reactions to national trauma: The Rabin assassination and terror attacks. Political 
Psychology, 21:299-322. 
Sells, M. A. 2002.The construction of Islam in Serbian religious mythology and its consequences. InIslam and Bosnia. ed. M. Shatzmiller, pp. 56-85. Montreal: 
McGill University Press. 
Shapiro, E. and W. Carr. 2006. Those people weresome kind of solution: Can society in any sense be understood?Organizational & Social Dynamics, 6:241257. 
Stein, H. F. 1990. The international and group milieu of ethnicity: identifying generic group dynamic issues. Canadian Review of Studies in Nationalism, 
17:107-130. 
Stern, D. N. 1985. The Interpersonal World of the Infant: A View from Psychoanalysis and Developmental Psychology. New York: Basic Books. 
Volkan, V.D. 1976.Primitive Internalized Object Relations: A Clinical Study of Schizophrenic, Borderline and Narcissistic Patients. New York: 
International Universities Press. 
Volkan, V.D. 1988.The Need to Have Enemies and Allies: From Clinical Practice to International Relationships. Northvale, NJ: Jason Aronson. 
Volkan, V. D. 1991. On “chosen trauma”. Mind and Human Interaction, 3:13. 
Volkan, V.D. 1995.The Infantile Psychotic Self: Understanding and Treating Schizophrenics and Other Difficult Patients. Northvale, NJ: Jason Aronson. 
Volkan, V.D. 1997.Bloodlines: From Ethnic Pride to Ethnic Terrorism. New York: Farrar, Straus and Giroux. 
Volkan, V.D. 2004.Blind Trust: Large Groups and Their Leaders in Times of Crises and Terror. Charlottesville, VA: Pitchstone Publishing. 
Volkan, V.D. 2006a.Killing in the Name of Identity: A Study of Bloody Conflicts. Charlottesville, VA: Pitchstone Publishing. 
Volkan, V. D. 2006b. What some monuments tell us about mourning and forgiveness. InTaking Wrongs Seriously: Apologies and Reconciliation, eds. E. Barkan and A. Karn, pp.115-131. Stanford, CA: Stanford University. 
Volkan, V.D. and G. Ast. 1997.Siblings in the Unconscious and Psychopathology. Madison, CT: International Universities Press. 
Volkan, V. D. and N. Itzkowitz. 2011..Atatürk/Anatürk: Ya.amı, İç Dünyası, Yeni Türk Kimliğinin Yaratılı.ı ve Bugünkü Türkiye’deki Kimlik Sorunları. Istanbul: Alfa. 
Weber, M. 1923. Wirtschaft und Geselschaft (Economy and Society). 2 vols. Tübingen, Germany: J. C. B. Mohr. 
Wolfenstein, M. and G. Kliman (eds.). 1965. Children and the Death of a President: Multi-disciplinary Studies. Garden City, NY: Doubleday. 
Zaleznik, A.1984. Charismatic and consensus leaders: A psychological comparison. InThe Irrational Executive, ed. M. R. F. Kets de Vries, pp.122-132. New York: International Universities Press. 

***

GENİŞ GRUP KİMLİĞİ VE BARIŞ SAĞLAMA ÜZERİNE BAZI DÜŞÜNCELER., BÖLÜM 4

GENİŞ GRUP KİMLİĞİ VE BARIŞ SAĞLAMA ÜZERİNE BAZI DÜŞÜNCELER.,  BÖLÜM 4

‘Ötekilerin’ yaşattığı ağır travmanın ardından, geniş grubun üyeleri aşağıdaki psikolojik olguları zararsız hale getirmek gibi zor işlerle karşılaşırlar; 

1) insanlık dışı bir muameleye maruz kalma vekurban edilmişlik hissi 
2) çaresizlik nedeniyle açık vegizli aşağılanmanın neden olduğu acı 
3) eziyet çekenler için bir şey yapamamış ve kurtulmuş olmanın verdiği suçluluk hissi 
4) Aşağılanmayla karşılaşmadan haklı olmanın zorluğu 
5) Dışlama/yansıtmada artış ve buna bağlı olarak ‘kötü’ ön yargılarda aşırılık 
6) Büyük grup kimliğindeki narsistik yatırımın artması 
7) Kurban edene karşı kıskançlık ve savunmacı özdeşim kurma 
8) Zorluk ya da çoğunlukla yetersizlik nedeniyle kayba karşı yas tutamama 
    Eğer bu psikolojik paylaşım deneyimleri devam eder ve geniş grup bunları çözmek için uygun yollar bulamazsa bir sonraki paylaşılacak deneyim ise: 
9) Travmanın etkilerinin psikolojik görev olarak kuşaktan kuşağa aktarımı Aynı anda faillerin utanç ve suçluluk hissi(gizli de olabilir) de gelecek nesillere 
aktarılabilir. Ortaklaşa kuşaktan kuşağa aktarım seçilmiş travmayı yerleştirir. 

Yas Tutamama ve Kuşaktan Kuşağa Aktarım 

Öncelikle kuşaktan kuşağa aktarımın bir yetişkinle gelişen çocuk arasında nasıl oluştuğunu kısaca anlatacağım ve ardından ortak kuşaklar arası aktarımın nasıl 
yer aldığını anlatacağım. Çocuğun psişik sınırları ile annenin ve diğer bakım verenlerin arasında bir akış vardır ve çocuk -anne/bakım veren arasındaki yaşantılar, çocuğun gelişen zihninde genellikle ‘inkübator’ görevi görürler. Büyüme-başlatıcı elemanların yanı sıra, üst nesilden bakım veren kişi, çocuğa arzu edilmeyen psikolojik elemanlar da aktarabilir. Kuşaktan kuşağa olumsuz aktarımın en iyi bilinen örnekleri Anna Freud ve Dorothy Burlingham’ın Nazi saldırıları sırasında Londra’daki gözlemine dayanır. Freud ve Burlingham27, üç yaşın altındaki çocukların bombalamalardan anneleri korkmadığı sürece endişeli hale geçmediklerini gözlemlemişlerdir. 

Yukarıda belirtilen akış diğerleri nedeniyle gelişen ağır travmalar sırasında ve sonrasındaki gibi bazı belli regresyon koşulları altında yetişkinlerde de olabilir. Kuşaklar arası aktarımın birçok formu vardır. Kaygı, depresyon, coşku, endişe ve fanteziler yanı sıra, yetişkinler çeşitli psikolojik görevleri de çocuğa devreder. 

Bir yetişkin zedelenmiş kendilik imajını da travmatik olayın içerdiği diğerlerinin imajı üzerinden içerisine depolayabilir- hatta bazen failin imajının bile- ve bu 
aktarılan imajlarla travmanın acısını azaltmak ya da orijinal travmanın sonuçlarını kontrol edebilmek için çocuğa psikolojik ödevler vermiş olur. Depolama çocuktaki ‘kimlik özdeşimi’ ile yakın ilişkilidir; ancak bazı yönlerden de kimlik özdeşiminden belirgin şekilde farklıdır. Kimlik özdeşiminde çocuk, yetişkinin imajlarını almak ve asimile etmekte, bu kişinin ego ve süper ego fonksiyonlarını edinmekte öncül rol oynar. Depolamada ise, yetişkin kendi spesifik imajlarını çocuğun gelişen kendilik temsiline yerleştirmekte daha aktif rol oynar. Başka bir deyişle, yetişkin kişi çocuğu belli kendilik ve diğer imajları için kalıcı bir rezervuar olarak (çoğunlukla farkında olmaksızın) kullanır. Yetişkinde bu zihinsel imajları oluşturan deneyimler, çocuk için erişilebilir değildir, henüz sadece zihinsel imajlar çocuğun içine itilir, tecrübeye dayanan bir yapıda değildir. Bir kişiye ait hatıralar, diğer bir kişiye geçirilemez; ancak bir yetişkin travmatize kendiliğini vediğer imajlarını çocuğun içine içsel imajlar şeklinde kendilik temsili ve görev devri olarak depo edilebilir.28 Judith Kestenberg’in terimi olan 29 ‘kuşaklar arası aktarım’ın, depo edilen travma-
tize imajlara karşılık geldiğine inanıyorum. Bu bireysel psikolojide ‘yansıtmalı özdeşim’ olarak iyi bilinen olguyla ilişkilidir.30 

Depolama olgusunu aydınlatmak için iyi bilinen bir fenomen olan ‘ikame çocuk’tan bahsetmek istiyorum 31: Bir çocuk ölür, kısa bir sure sonra anne tekrar gebe kalır ve ikinci çocuk yaşar. Anne ölen çocuğunun imajını-ölen çocuğuyla olan duygusal ilişkisi de dâhil ikinci çocuğun gelişen kimliği içine depolar. İkinci çocuğun artık bu depo edilmiş kimliği içinde taşıma görevi vardır. Çocuğun bu göreve ilişkin çeşitli tepkileri olabilir: Çocuk kendisine depo edilenleri başarıyla özümseyip ikame çocuk olmaya uyum sağlayabilir. Alternatif olarak, çocuk ‘çift kimlik’ geliştirerek, klinisyenlerin ‘borderline kişilik organizasyonu’ olarak nitelendirdiği durumu yaşayabilir. Ya da, ikinci çocuk, ölmüş kardeşinin ülküleştirilmiş imajına ulaşmaya kendi içinde mahkûm olup, bu ülküleştirilmiş imajı canlandırmak için yaşamında önemli şeyler yapmaya takıntılı bir şekilde güdülenir. 

Benzer şekilde, ani şekilde travmatize olan yetişkinler de travmatize kendilik imajlarını çocuklarının gelişmekte olan kimliklerinde depolayabilir ler. Soykırımdan kurtulmuş, duruma iyi bir şekilde uyum sağlamış görünen, ‘normal’ davranan bir kişi, bu travmaya bağlı travmatize kendilik imajlarını çocuklarının gelişen kendilikleri ne depolar ve çocuklarına bu imajlarla baş etmelerine yönelik görevler verirler. Bu anlamda, mağdur edilmiş önceki kuşaktan olan kişiyi yükünden kurtarıp, soykırımın dehşetine yönelik tepki verenler artık çocukları olmuştur. İkame çocuklarla birlikte, bu çocuklar ebeveynlerinin zedelenmiş kendilik imajlarının taşıyıcıları olmaları durumuna her biri farklı tepki verirler; çünkü her çocuğun bireysel psikolojik yapısı depo edilen imajdan bağımsızdır. 

Geniş grup psikolojisinde depolama, binler ya da milyonların paylaştığı, çocukluktan başlayarak ve “psikolojik DNA” haline gelen ait olma duygusunu yaratan bir sürece karşılık gelir. Bir düşman grup tarafından ateşlenen ortak bir felaketi yaşadıktan sonra, etkilenen bireylerin paylaşılmış bu olayla self imajları benzer şekilde (ancak aynı olmayan) travmatize olur. On binlerce ya da milyonlarca kişi bu tip imajları çocuklarında depolarlar ve ‘Benim için, benim öz saygımı geri kazan’ ya da ‘Benim yas sürecimi tamamla’ ya da ‘Kendinden emin ol, intikamımı al’ şeklinde bir görev verirler. Bu toplumsal travmanın döngüsünü ebedileştiren uzun süreli görevlerin kuşaktan kuşağa aktarılmasıdır. Böylece, ikinci kuşaktaki her çocuk, bu temsili tamamlayamazsa -ki genelde de durum böyledir- onlar bu görevi üçüncü kuşağa geçirirler ve bu şekilde gider. Bu tip durumlar on binler ya da milyonlarca kişi arasında gözle görülmeyen çok güçlü bir ağın oluşmasına neden olur. 

Dış koşullara bağlı olarak, paylaşılan görev kuşaktan kuşağa değişebilir. Örneğin, bir kuşakta paylaşılan görev atalarının kaybına vekatliamına üzülmek iken, takip eden kuşakta, paylaşılan görev bu kaybın ve katliamın intikamını alma duygusunu yaşamak olabilir. Kuşağın açığa çıkardığı durum her ne olursa olsun temel görev, atalarının travmasının zihinlerde canlı kalmasını sağlamaktır. Olayın zihinsel temsili geniş grubun kimlik belirleyicisi olarak ortaya çıkar ve seçilmiş travma haline gelir. Benzer süreçler kurban edenlerin sonraki kuşaklarında da görülür. Faillerin ileriki kuşaklarında aşağılamaktan ziyade, netice nedeniyle oluşan suçluluk duygusuyla uğraş vardır. İki grup da yas tutmakta ciddi bir zorluk veya yetersizlik yaşar. 

Geçmişteki, diğerleri tarafından gerçekleştirilen tüm ağır trajediler seçilmiş travmaya dönüşmez. Katledilen kahramanların mitolojik hale getirilmesi ve ortaklaşa travmanın anlatılan hikayelerle anılması, şarkı ve şiirlerle popüler ize olması, sonrasındaki politik liderlerin geçmiş travma ile ilgili olaylarla ilgilenmesi, bir tarihi olayı seçilmiş travma haline getirir. Bazen olayların kombinasyonu gelecekteki seçilmiş travma için zemin hazırlar. 10 Nisan 2010’da Polonya devlet başkanı Lech Kacyznski, eşi Maria Kaczynska ve birçok Polonyalı üst düzey askeri vesivil lider Rusya’daki Smolensk Hava Üssü’ne yaklaştıkları sırada uçak kazası ile öldüler. O sırada 1940 Nisan-Mayısı’nda Sovyetler tarafından Polonya milletine yapılan Katyn Forest katliamını anmak üzere yoldaydılar. Bu katliam Joseph Stalin ve Sovyet Komünist Parti yönetiminin bilgi ve onayıyla Sovyet Gizli Servisi tarafından gerçekleştirilmişti. Yaklaşık 22000 Polonyalı asker ve polis, entelektüeller, iş adamları, din adamları öldürüldü. Bu olay 1990’da Mikhail Gorbaçov döneminde aydınlatıldı. 

Uçak kazası, inanıyorum ki, Katyn Katliamını bir seçilmiş travmaya çevirmekte etkili olacaktır. 

Sağlam şekilde yerleşmiş seçilmiş travmalar vardır: Ruslar 13. ve 14. Yüzyılda Tatar-Moğolların saldırılarını hatırlarlar; Yunanlılar 1453’te İstanbul’un Türkler 
tarafından alınması “anısını” hatırlayarak birbirlerine bağlanırlar; Çekler 1620’de olan ve yaklaşık 300 sene onları Habsburg İmparatorluğu altında yaşamak zorunda bırakan Bila Hora Savaşı’nı, İskoç’lar 1746 Culloden Savaşı’nın hikâyesini canlı tutmaya çalışıyorlar, Kırım Tatarları kendilerini 1944’te Kırım’dan sınır dışı edilmeleriyle tanımlarlar. Tüm dünyada İsrailliler veYahudiler bireysel olarak soykırımdan etkilenmemiş olsalar dahi, doğrudan ya da dolaylı şekilde buna göndermeler yaparak geniş grup kimliklerini tanımlarlar. Soykırım yukarıda anlatılan seçilmiş travma olarak sayılabilmek için halen fazla “taze”dir. Ortodoks Yahudiler halen M.Ö. 586 yılında Yahudi tapınağının tahrip edilmesini Yahudilerin seçilmiş travması saymalarına rağmen, soykırım daha şimdiden bir geniş grup belirleyicisi haline gelmiştir. Bazı seçilmiş travmaları belirleyebilmek zordur; çünkü iyi anlaşılabilen tarihi olaylarla basitçe ilişkilendirilemezler. Örneğin; Estonyalılar’ın seçilmiş travması bir tek spesifik olayla ilişkili görünmez; ama binlerce yıl neredeyse başkalarının (İsveçliler, Almanlar, Ruslar) altında yaşamaları gerçeği ile ilişkilidir. 

Belli dini olaylar da seçilmiş zafer ya da travmalar ya da ikisinin karışımı haline dönüşebilir. Şiiler için MS 680’de (İslam takvimine göre 61.yıl) bugünkü Irak sınırları içinde, Kerbela Savaşı’nda yaşadıkları, dini geniş grup kimliklerinde en önemli yere sahiptir. İslam peygamberi Hz. Muhammed’in torunu ve dördüncü 
halife Ebu Talip’in oğlu olan Hz. Hüseyin’in, ailesi ve yandaşlarının, Yezid’e bağlı ordu tarafından susuz bırakıldığı ve çöl düzlüğünde öldürüldüğü hadise burada 
yaşanmıştır. Şiiler Hz. Muhammed’in 632’deki ölümünden sonra dini liderliğinin Ali’ye ait olduğuna inanırlar. Ancak, Hz. Ali halife olarak tanınmadı veAli hilafetini ilan ettiğinde onun saltanatına Muaviye karşı durdu. Ali’nin yerine, daha sonra Muaviye’nin emriyle zehirlendiğine inandıkları, oğlu Hasan geçmiştir. Söylendiğine göre Hüseyin, Hasana bağlılık yemini etmeyi reddetti ve.ailesini güvenceye almaya çalışırken Kerbela’da Muaviye’nin oğlu Yezid tarafından saldırıya uğradı.. Seçilmiş bir travma olarak Şiiler bu tarihsel zulümü Kerbela Savaşının yıldönümünde yeniden yaşarlar. Bugünkü İran’ın iç vedış ilişkileriyle ilgilenen batılılar, bu Şii seçilmiş travmasının, Acem geniş grubunun sosyal kültürel vesiyasi süreçler üzerindeki psikolojik etkisini çalışma gereği duymalıdırlar. 

Mehmet Akif Ersoy,Turkiye’deki Alevi nüfusunu veonların seçilmiş travmalarını analiz etmiştir. Türkiye’de İslamiyet’in bir diğer mezhebi olan Aleviliğe inananlar, halife Ali’nin yolundadırlar ve kendilerini İran Şiileri’nden farklı kabul ederler. Anadolu Alevileri Osmanlı’nın erken dönemlerinden beri bazen büyük 
Sünni grup tarafından dışlanmıştır. Onların kahramanları ünlü halk şairi vedini liderleri olan Pir Sultan Abdal’dır. Pir Sultan Abdal onaltıncı yüzyılda yaşamıştır 
ve Sünni Osmanlı Devleti güçlerince öldürülmüştür. Bu olay Türkiye Alevileri için bir seçilmiş travmadır ve onlar Pir Sultan Abdal’ı ‘canlı ‘ tutmaya çalışırlar. 
Ancak, ilginç bir şekilde Türkiye’deki Aleviler Kerbela’da yaşanan olayı da seçilmiş travma olarak alırlar. Ersoy: “Öyle sanıyorum ki, Anadolu Alevilerinin deneyimlediği travmatik olaylar, aynı zamanda onların Şiilerle olan tarihsel yakınlığı, Kerbela gibi Şii kültürünün normlarının kabulü ve benimsenmesinde ve Alevi seçilmiş travmasının birleştirilmesinde önemli bir rol oynamaktadır.” diye yazmıştır.32 

5. Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,

***

GENİŞ GRUP KİMLİĞİ VE BARIŞ SAĞLAMA ÜZERİNE BAZI DÜŞÜNCELER., BÖLÜM 3

GENİŞ GRUP KİMLİĞİ VE BARIŞ SAĞLAMA ÜZERİNE BAZI DÜŞÜNCELER.,  BÖLÜM 3

‘Çadır’ Metaforu 

Tarihi, sosyolojik, antropolojik, ve filozofik literatürlerde; kabileleri, etnik, ulusal veya politik geniş grupları tarif eden birçok fenomen bulunabilir. Sıklıkla geniş 
grup başlığı o disiplinin çalıştığı varlık ve amaca göre değişir. Binler hatta milyonlarca bireyin paylaştığı kimlik belirleyicileri; tarihsel akış, devrimler, ekonomik durumlar, göçler, yaptıkları işler, liderlerin kişilik özellikleri ve başka sebeplerle değişebilir. Örneğin, 1923’de kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nde modern Türkiye’nin batılılaşma ve modernizasyonunda fes uzun süre sembol olmaktan çıkmıştır. 
Ancak günümüzde Türkiye’de dini semboller milli olanları gölgede bırakmaya başlamıştır. Ben bir psikanalist olarak bizlerin yüzeysel geniş grup kimliği tanımlarıyla uğraşmak yerine geniş grupların içinde ve diğer gruplarla olan ilişkilerinde gerçekleşen psikodinamik süreçlerle daha derinlemesine ilgilenmemiz gerektiğini düşünüyorum. 

Grup liderini temsil eden bahar direğinin etrafında sıralanmış insanları seyrettiğimi hayal ederek, geniş grupların klasik Freudyen kuramını18(1921) düşünmeye başladım.19

Gruptaki kişiler direk/lider etrafında tıpkı dans edercesine birbirleri ile özdeşim kurarak liderlerini idealize edip desteklerler. Direğin üstüne gerilmiş 
çadır bezinin on binlerce hatta milyonlarca insanı topladığını ve sanki dev bir çadır oluşturduklarını hayal ederek bu metaforu genişlettim. Bu metaforda özellikle de başka bir çadırdaki insanlarla yaşanan bir zıtlaşma olduğunda, insanlar hala lideri desteklerler; ancak bunun altında yatan esas amaç çadırı gergin, sağlam, korunaklı halde tutabilmektir. Bu çadırın kumaş görünümü geniş grubun kimliğinin vesınırlarının simgesidir. Ben böylesi grupların kendilerine giderek narsistik bir yatırım yaptıklarını, liderin etrafında toplanmanın bu yatırıma hizmet ettiğini düşünüyorum. 

Metaforik dev çadır altında yaşayan insanlar, kendi kişisel giysilerinde ait oldukları sosyal ya da politik alt grupların sembollerinin yanı sıra bazı durumlarda altında yaşadıkları çadır kumaşının motiflerinden de ikinci bir giysi olarak yararlanırlar. 
Barış dönemlerinde insanlar dikkatlerini ailelerine, komşularına, okulla-rına, kişisel sportif, sosyal kulüp ve faaliyetlerine, facebook sayfalarına 
yönlendirirler. Ancak bu geniş grup, ‘öteki’leri olarak nitelendirilen bir başka grup tarafından aşağılanır ve tehdit edilirse, saldırıya uğrayan topluluk dikkatlerini rutin uğraşlarından çekip, çadırlarını onarmaya, korumaya, onun devamını sağlamaya yönelik ciddi bir uğraş vermeye odaklanır. Geniş grup kimliği altında aşağılayan, inciten ve öldüren saldırganlar da kendi çadır metaforlarında yaşayıp, o simgesel motifleri giyerler. İki taraftan da küçük muhalif gruplar, bu iki düşman grubun ilişkisinde etkisiz kalır. 

Bu on binlerce, milyonlarca aynı metaforik çadırı paylaşan insanı, nefes alıp verdiğini fark etmeyen kişilere benzetebiliriz. Bukişiler ancak sigara dumanıyla 
kaplanmış bir odaya girdiklerinde ya da zatürree olduklarında aldıkları her nefesi fark etmeye başlarlar. Benzer şekilde, geniş grup ancak bir stres altındayken ve 
geniş grup kimlikleri zedelenmeye, diğer grup kendi geniş grup kimliği altında onları öldürmeye başladığında, tehdit altındaki grup, hızlıca kendi geniş grup kimliklerini ‘diğer’lerininkinden, ‘düşman’ gruptan, ayırıp ‘biz-lik’ lerini fark ederler. 

Bu müzakere masalarındaki kişiler için de sokaktaki sıradan insan için de geçerlidir. 

Geniş grup psikolojisi, kendi haklılığı içinde narsisizme yatırım yapma, çadırlarını koruma ve devamını sağlama ihtiyacını paylaşır. Binlerce ya da milyonlarca 
kişi, farkında olarak ya da olmayarak, kendilerine bu görevi atfederek etnik, dini, ideolojik ve uluslararası ilişkilere karşılık verirler. Eğer bir yabancı geniş grup eğer kendi geniş gruplarına ait kişileri küçük düşürecek, aşağılayacak ya da zedeleyecek bir davranışı geniş grup kimliği adı altında yapacak olurlarsa, -örneğin bir ülkenin kuzeyinde yaşayanlara yapılacak olursa bu davranışlar- o ülkenin güneyinde yaşayan aynı geniş grup kimliğine sahip kişiler de aynı acıyı hissederler. El-Kaide 11 

20 Eylül 2001’de New York veWashington’a saldırı düzenlediğinde, Louisiana veya California’da yaşayan Amerikalılar da kendilerine saldırılmış gibi hissettiler. Geniş grup kimliği, insanları nerede yaşarlarsa yaşasınlar, metaforik devasa çadır altında duygusal olarak birleştirir. Bir yerdeki geniş grup üyelerine ‘öteki’ tarafından yapılan saldırı, bölgesel kalmaz. 

Psikolojik Sınır 

Yukarıda ifade ettiğim aynı duyarlılıkları paylaşan binlerce ya da milyonlarca insanın altında yaşadığı metaforik çadır; geniş grubun kimliği ve sınırlarını temsil eder. Bu sınır ‘biz’ ve ‘onlar’ arasında bir geniş grubun dışlamak vediğerleri şeklinde yansıtmak için uğraştığı şeyler için bir psikolojik sınırdır. Globalleşen şimdiki dünyada bile20farklı geniş gruptan insanlar karışık topluluklar halinde yaşamlarını sürdürmekteyken çoğunlukla binler ya da milyonlarca ‘ötekiler’ halen karşı taraftır ve bir tür fiziksel sınır ile ayrılırlar. Bir ülkenin yasal sınırları, kabile ya da klanları ayıran doğal coğrafik ya da büyük grubu kuşatan düşmanın zorla yarattığı sınırlar olabilir bunlar. Komşular arasında çatışma olmadığı zamanlar fiziki sınırların pek anlamı kalmamaktadır; ancak çatışma varlığında bu fiziki sınırlar psikolojik olarak geniş grupların kimliklerini ayırmada önemli anlam taşır. 

Burada, iki karşıt geniş grup arasındaki fiziki sınırın, nasıl psikolojik bir sınır haline de geldiği hakkındaki gözlemlerimi dile getireceğim. İsrail ve Ürdün arasındaki gerginliğin çok yükseldiği 1986 yılında İsrail’in davetlisi olarak, iki ülkeyiayıran, Ürdün Nehri’nin üzerindeki Allenby köprüsünü ziyaret ettim. Gördüm ki köprü üstünde iki ülkenin sınırını ifade eden beyaz bir çizgi çizilmişti. Bugözlemimde 16 kamyonun sınırdan geçişine tanık oldum. Araçlar adeta fabrikada parçaların takılması unutulmuş gibi duruyordu. Araçların sökülebilir tüm parçaları çıkarıldı, her yeri açıldı, tüm bölmeler kaçak bir malzeme saklanamayacak şekildearandı. Ürdün tarafından gelen araçları aramak İsrailli görevlilerin epey uzun zamanlarını alıyordu. Bu sınırda mücevher dükkanını andıran bir odada Arap kadınların altın yüzük veya bilezikleri iyice incelenip onlar hakkında not alınıyor ve böylece bu hanımların İsrail’den ayrılmadan önce Arap akrabalarına bir şey bırakmamış olduklarından emin olunmaya çalışılıyordu. Burada ana fikir, bu kadınların Arap akrabalarına bıraktıkları altınlarla İsrailli Arapların, İsrailli Yahudilere karşı ‘tehlikeli’ olabilecek şeyler almalarına engel olmaktı. 

Başka bir önlem ise, İsraillilerin rutin olarak sınıra paralel yolu süpürmeleriydi; böylelikle ayak izlerinden karşıya geçmeye çalışanlar yakalanabilecekti. Ayrıca sınırın en modern elektronik izleme aletleriyle doldurulduğunu da söylemek gerekir. 

Bir İsrailli memur, belki de şaka olarak, İsrailli güçlerin bu izleme aletleriyle önemlibir Ürdünlü kişiyi banyoda ya da bir kadınla kaçamak sırasında bile izleyebileceğini söylemişti. Bu ekstra önlemlerin mazeretleri olsa da, Allenby Köprüsü’ndeki fiziksel sınır psikolojik sınırla bütünleşmiş ve iki ülke arasındaki psikolojik boşluğu sembolize eden ritullere neden olmustu. 

İki geniş grup arasındaki çatışmada kaygı ve regresyon –gerileme- her iki tarafça da paylaşılıyorsa fiziksel sınır karşıt kimlikleri korumaya yetmez, bu fiziki sınır herhangi bir şekilde bir kimliğin diğerine geçişini/temasını engellemek için psikolojik sınıra dönüşmek zorundadır. 

Büyük Grup Kimliği belirleyicileri 

Her geniş grubun metaforik çadırlarının farklı rengarenk dizaynda kumaşları olduğunu gözlemleyebiliyoruz. Bu sadece o çadır altındaki binler ya da milyonlara ait ve onlar için anlamlıdır. Ben bunlara ‘geniş grup kimliği belirleyicileri’ diyorum. 

Bunlar somut ve soyut çok farklı şeyler olabilir; diller, bayraklar, müzikler, yemekler, Finliler için Fin hamamı, İskoçyalılar için İskoç etekleri geniş grup kimliği belirleyicileridir. Bu kolay görülebilir vealgılanabilir tipik kimlik belirleyicilerinin yanı sıra üç tane daha farklı tipte geniş grup çadırı dizaynı ele alalım: 

Birincisi, “diğer” grup tarafından üretilir. Yan yana iki geniş grup çadırı hayal edin. Birinci çadırdaki bireyler ikinci çadırın üstüne çamur atarlar- bu onların ve 
diğerlerinin “kötü” imajlarını dışsallaştırma ve istemedikleri düşünce, duygu, tutum ve beklentilerini yansıtmalarıdır. Bu eylem geniş grup kimliğinin kendisine yapılır, çadıra karşı yapılır ve eylemin içindeki bireylere yapılması gerekmez. Maurice Apprey21beyaz Amerikalı geniş grubun Afrikalı Amerikalı geniş grubu algılamalarının, Afrikalı Amerikalı geniş grup kimliği deneyimlerine nasıl asimile olduğunu - mesela, siyahilerin birbirlerine karşı işledikleri suçların nasıl zihinsel olarak beyaz-siyahi etkileşimlerinin temsili olduğunu çalışmıştır. 

İkincisi, Kemal Atatürk, Vladimir Lenin, Mahatma Gandi, Mao Zedong gibi “karizmatik” liderlerin yarattığı geniş grup kimlikleri vardır. Bugibi liderler yüz 
binlerce milyonlarca insanı yeni bir politik ortaklıkta bir araya getirmişlerdir.22 Bazen bu liderler bir adım daha ileri giderler ve kendi iç dünyalarının ihtiyaçlarına göre takipçilerinin dış dünyalarını ve geniş grup kimlikleri hakkındaki öznel duygularını da yeniden şekillendirebilirler. 

Üçüncüsü, mitolojik veya yaşanmış kahramanlıklar gibi tarihsel olaylar ve bunlara eşlik eden kahramanları ifade eder. 

Bu tarihi olaylar gurur verici ve travmatizeedici olarak ayrılabilir. Çok zaman aralarındaki farkı görmek zor olur. 

Örneğin, inanılmaz travmatik olmasına rağmen Sovyetlerin Büyük Kahramanlık Savaşı, Sovyet halkı için kahramanlık ve azim nedeniyle gurur vericidir. Geniş grubun kimlik belirleyicileri burada paylaşılan narsisizme yatırımdır ve genelde ‘üstün’ olarak kabul edilir ve gurur kaynağıdır. Eğer bunlar tarihi zedelenmelerle ilgili ise ‘öteki’nin zedelenmelerinden daha ‘büyüktür’. 

İlk kez 1991’de ‘seçilmiş zafer’ ve ‘seçilmiş travma’ kavramlarını tanımladım. Bunlar geniş grupların üçüncü tip çadır bezi tasarımlarını temsil ediyor. Seçilmiş 
zaferler geçmiş olayların ve kahramanların paylaşılmış gurur ve mutluluğunun zihinsel temsilidir. Bu anlamda cephelerde kazanılmış zaferler, politik ve dini başarılar genellikle seçilmiş zafer olarak karşımıza çıkar. Örneğin, geniş gruplar bağımsızlık günlerini kutlarlar. Bazı seçilmiş zaferler ve bunlarla ilişkili kahraman kişiler de çoğunlukla zaman içinde aşırı mitolojik hale gelir. 

Seçilmiş zaferler öğretmen/ebeveyn-çocuk ilişkileri ile ya da ritüalistik törenlerle kuşaktan kuşağa aktarılır. Bu geniş grubun çocuklarını birbirine ve geniş gruba 
bağlamada, çocukların bu zaferlerle ilişkilenerek kendilerine saygılarının artma-sında etkilidir. Ebeveynlerin ya da diğer önemli yetişkinlerin neden bu aktarımı 
yaptıklarını anlamak hiç de zor değildir; yaparlar çünkü bu mutluluk verici bir aktivitedir. Zor durumlarda liderler desteği artırabilmek için seçilmiş zafer ve ilişkili kahramanları yeniden canlandırmaya çalışırlar. I. Körfez savaşı esnasında Saddam Hüseyin, aslında bir Arap olmayıp Kürt olan Selahattin Eyyubi’nin başarılarına göndermeler yapmıştır. 

Geniş grubun facia olarak nitelenebilecek kayıp, aşağılanma, düşman elinde çekilen eziyet benzeri tarihi olaylar da ‘seçilmiş travma’ belirteçlerindendir. Seçilmiş zaferler kendine güveni artırmakla beraber, seçilmiş travmalarda olduğu gibi gelecek kuşakların yüklenmesi gereken bir psikolojik görev vermez. Aşağıda seçilmiş travmaların neden seçilmiş zaferlere göre geniş grup kimliğinde daha karmaşık ve güçlü belirleyiciler olduğuna değineceğim. 

Seçilmiş Travmaların Evrimi 

Geniş grupların ağır travmaları çok çeşitli tipte olabilir. Bazıları depremler, büyük yangınlar, volkanik patlamalar, fırtınalar gibi doğal nedenlerle olur. Bazı 
toplumsal travmalar ise 1986’da atmosfere tonlarca radyoaktif madde salınmasına neden olan Çernobil kazası gibi insan eliyle olan yıkımlar olabilir. Bazen büyük grubun çoğunluğu için paylaşılmış “aktarım figürü” olarak rol oynayan birisi öldürüldüğünde veya beklenmeden öldüğünde, bu travmatik toplumsal olayları provoke edebilir - Amerika Birleşik Devletlerinde John F. Kennedy’nin23ve Martin Luther King’in İsrail’de Yitzhak Rabin’in24, İsveç’te Devlet Başkanı Olof Palme’in, Gürcistan Comhuriyeti’nde Ulusal Demokratik Parti lideri Giorgi Chanturia’nin, Lübnan’da eski Devlet Başkanı Rafik Hariri’in katlima uğramalarından ya da Amerikan astronotlarının, özellikle de 1986’da uzay mekiğinin patlamasının ardından öğretmen Christa McAuliffe’in ölümünden sonra 25 olduğu gibi. 

Diğer ağır travmalar, düşman grubun etnik, ulusal, dini vepolitik ideolojilerindeki çatışmalara bağlı kasti yapılmış eylemleridir. Bu tip facialar, bir ulus sınırları 
içindeki “ötekilerin” bir grubu kronik kötü davranış veya boyunduruğu altında tutmasından, terörist saldırılar, savaşlar ve hatta soykırımlara kadar, ve travmatize grubun güçlü düşmanıyla umutsuzca aktif kavgasından, tamamıyla pasif ve çaresiz duruma düşürülene kadar bir çeşitlilik içinde olabilir. 

Doğa, öfkesini gösterdiğinde ve insanlar bundan zarar gördüğünde, etkilenenler bu olayı kader ya da Tanrı’nın isteği olarak yorumlamaya eğilimlidir.26İnsan eliyle oluşan kazalardan sonra ise, kurtulanlar dikkatsizliklerinden dolayı küçük bir grup ya da hükümeti sorumlu tutarlar. Bir geniş grubun lideri aynı gruptan bir kişi tarafından öldürülürse öfke bu kişiye, eğer varsa onun politik grubuna yönelir. Ancak eğer travma baskı, zulüm, savaş ya da diğer etnik, milliyetçi, dini ve politik çatışmalar nedeniyle olursa, özellikle de kurban edilen pasif ve çaresiz kalmışsa, öfkenin yönlendirildiği; kasten acı çektirip, aşağılamış olduğuna inanılan; açık bir düşman geniş grup vardır. Burada failler başka bir geniş grup içinde olduklarından öldüren ve zarar verenler bunu geniş grup kimliği adı altında yapmış olurlar. Yalnızca bu tip travmalar seçilmiş travmalar olarak gelişebilir. Bir geniş grup, diğer bir grup tarafından zarar görmeyi, kurban edilmeyi buna bağlı olarak özsaygısını yitirmeyi ‘seçmez’; ancak geçmişte yaşanan travmayı psikolojik hale getirip yaşatmayı ve metaforik çadırına temel tasarım olarak iliştirmeyi ‘seçer’. 

4. CÜ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,

***

GENİŞ GRUP KİMLİĞİ VE BARIŞ SAĞLAMA ÜZERİNE BAZI DÜŞÜNCELER., BÖLÜM 2

GENİŞ GRUP KİMLİĞİ VE BARIŞ SAĞLAMA ÜZERİNE BAZI DÜŞÜNCELER.,  BÖLÜM 2 

Çocuk, Entegre edemediği ‘kötü’ kendilik ve nesne imajları için uygun bir rezervuar bulduğunda, çocuğun zihninde ‘diğer’ kavramının öncüleri deneysel düzeyde yerleşir. Türk çocuk bu noktada, Rum olmanın ne demek olduğunu tam 
olarak anlayamaz. Sofistike düşünceler, algılar ve duygular, ve ‘diğer’iyle ilgili tarihi imajlar bireyin nesne ilişkileri gerilimine bağlı duygudan kurtulmasına yardımcı olan ilk düşman sembolü, o farkında olmadan zamanla evrimleşir. Kıbrıs’taki neredeyse tüm Türk çocuklar aynı hedefi kullandığında gerçek dünya problemleri karmaşıklaştığında, hepsi aynı ‘öteki’ öncüsünü paylaşarak onu ‘düşman’ haline getirecektir. 

Birleştirilmemiş ‘iyi’ kendilik ve diğer imajlar da çocuk büyüdükçe, uygun kalıcı 
dışlama rezervuarları bulacaktır ve ‘biz-lik’ kavramını temsil edecek veonun 
geniş grubu için önemli kültürel değerler haline gelecektir. Finli çocuklar ‘iyi’ rezervuarı için Fin hamamını kullanırlar. Finli çocuklar büyüdüklerinde, Finli olmakla ilişkili sofistike düşünce ve duygular geliştirebilirler. Daha genel bir şekilde, dil, müzikler, yemekler, danslar, dini semboller ya da spesifik coğrafik yerler gibi belli kültürel değerler, kalıcı ‘iyi’ dışlaması için uygun hedefler haline gelir. Belli tarihi olaylar da uygun dışlama rezervuarına katılarak geniş grubun yatırımını artırabilir. 

İskoçya’da, on üçüncü yüzyıldan beri geleneksel İskoç kıyafeti giyiliyordu; 
ancak on sekizinci yüzyıldan sonra ekose İskoç eteği bir ‘iyi’ rezervuar haline gelmiştir. 
İngiltere 1746’da Bonnie Prens Charles’ı Culloden Savaşı’nda yenilgiye uğrattığında, İngilizler İskoç eteği giymeyi kanun ile yasaklamışlardır. Otuz altı yıl sonra bu yasak yürürlükten kaldırılmış ve İskoç eteği İskoçlar’ın askeri kıyafeti haline gelmiştir. IV. George, 1882’de İskoçya’ya resmi ziyaretinde, güçlü İngiltere sembolüne karşı İskoç ‘biz-liği’ni kıymetlendirmek için İskoç eteğine yatırımı güçlendirmiştir. 
Hatta birçok İskoç ailesinin kişisel giysilerinde kullandığı kendi ekose 
tasarımı bile vardır. İskoç eteğinin giyilmesini engelleme çabaları başarısız olmuştur ve bu giysi halen İskoçluğu simgelemeye yarayan bir etnik rezervuar olmaya devam etmektedir. 

Bir başka psikanalitik kavram ise çocuklarda geniş grup kimliğinin oluşumunda 
rolü iyi bilinen ‘özdeşim’ kavramıdır. Çocuklar gerçeklere, fantezilere, dileklerine 
ya da korkutucu görünümlerine göre çevrelerindeki önemli kişiler ve onların psikolojik fonksiyonları ile özdeşim kurarlar. Bu kişiler annelik, babalık, kardeşlik ve yol göstericilik fonksiyonlarıyla, sorunları ele alışlarındaki psikolojik yönlerle, 
inanç sistemleriyle, kültürel değerlere yapılan yatırımla, geniş grup ritüelleriyle içe alınırlar ve çocuğun küçük ve geniş gruplar ile uyumlu ya da bazen de uyumsuzşekilde ilişki kurmasında iç dünyalarını genişletmek için kullanılırlar. ‘Özdeşim kurma’ ve ‘kimlik’ ilişkili kavramlardır; ancak bunlar birbirleri arasında değişebilen olgular değildir. Erik Erikson’un11dediği gibi kimlik ancak özdeşim kurma işlemi tamamlandıktan sonra başlar. Bir çocuk ‘genellemeci’ olmayı bırakıp, kabileye kabul edilmeye, milliyetçilik, dini ya da politik ideolojiye bağlandığında bir geniş gruba bağlı olduğu deneyimini öznel olarak hisseder. Bir çocuk Katolik bir ailede büyürken, farkında olmaksızın ‘genellemeci’ olmayı bırakıp bir Katolik olur. Eğer Katolik mezhebini içselleştirerek büyüyen çocuk bir Katolik rahip tarafından taciz edilirse, dini geniş grup kimliği büyük olasılıkla entegre edilmeyecektir. 

Kim olduğumuzu oluşturmak, biyolojik ve genetik potansiyelimizin yanı sıra, 
çocukluk deneyimlerimizdeki kalıcı dışlaştırmalarımıza, önemli diğer kişilerle ve 
onların fonksiyonlarıyla özdeşim kurmamıza, kişisel ve geniş grup kimliklerimizi 
geliştirme kabiliyetimize bağlıdır. Çevrede var olan koşullar, çocukların ne tiptebir geniş gruba ait olmaya uğraştıklarını belirler. Örneğin, Hindistan’ın Haydarabad şehrinde doğan bir çocuk, oradaki yetişkinler kendilerini Müslüman ya da Hindu gruplarına dâhil olarak tanımladıklarından, geniş grup kimliğini dini/kültürel konularla ilişkili geliştirir.12Kıbrıslı Türk- Kıbrıslı Rum çatışması sırasında Kıbrıs’ta doğan bir çocuk geniş grup kimliğini etnik/milliyetçi duygularla tanımlarlar. 
Bunun nedeni o zaman o bölgede önemli olan şeyin, Rum Ortodoks Hıristiyan 
ya da Sünni Müslüman olmaktan ziyade Rum ya da Türk olmak olmasıdır. 
Etnisiteye karşı dini, milliyetçiliğe karşı ırkçı, ya da bir ideolojiye karşı diğer bir 
ideolojiye yapılan yatırım meselelerini anlamak; birey kimliğinin geniş grup kimliğiyle ilişkilendirildiği psikodinamik süreçleri ve geniş grupların etkileşimlerinde bunu nasıl kullandıklarını anlamak kadar önemli değildir. 

Bazı çocukların farklı iki etnik ya da dini gruba ait olan ebeveynleri vardır. 
Eğer bu iki geniş grubun uluslararası bir çatışması varsa, o zaman bu gençlerin,
hatta yetişkinliklerinde bile ciddi psikolojik problemleri olabilir. Örneğin ben Sovyetler Birliği’nin yıkılışından sonra Gürcistan Cumhuriyeti’nde çalıştığım sırada Gürcüler ve Kuzey Osetyalılar arasındaki savaşların karışık soydan gelenlerde ne kadar kafa karışıklığı ve psikolojik rahatsızlığa neden olduğunu fark ettim. Aynısı Transilvanya’da Romanyalı ve Macar evliliklerinden doğan çocuklarda da bu iki grup arasında düşmanlık ortaya çıktığı zamanlar için geçerlidir. 

Geniş grubun kabilesi, milliyeti, etnik, dini ve diğer unsurları ve geniş grubun 
düşman ve müttefikleri ile ilgili fikirler çocukluktan başlar. Buaynı zamanda bir 
politik ideolojik grup üyesi için de geçerlidir. Bukişinin de çocukluğunda ebeveynleri ya da çocukluğunda etrafındaki insanlar da aynı ideolojiye inananlardır ve büyürken bu ideolojinin spesifik sembol, inanç ve geniş grupla ilişkili tarihi hatıraları özümserler. Bir yetişkin olarak bir politik ideolojiye bağlanmakta başka psikolojik motivasyonlar da vardır. Ergenlik çağında kişinin kendi içinde bir psikobiyolojik gözden geçirme olur. Gençler çocukluklarındaki önemli diğerlerinin imajlarına yaptıkları yatırımını kaybederler, bu özdeşimleri modifiye edip bazen güçlendirir bazen ise hiçe sayarlar. Ayrıca bazen akranlarıyla ya da sınırlı çevreden uzaklaşarak yaşadıkları deneyimlerden edindikleri, yeni özdeşimler eklerler.13 Bu içsel aktivitelerde gençlerin kalıcı içsel aynılık duyusu gözden geçirilir. 

Sağlam bir kimliğin oluşması bu dönemde geniş grup kimliğiyle beraber tamamlanır 14 ve çocukların geniş gruba ait olma duygusu onları diğer geniş grup kimliklerinden farklılaştırmış olur. Ergenlik döneminden sonra, geniş gruba ait olma, tüm yaşam boyunca devam eder. Sadece nadiren bazı uzun süren zorlayıcı tarihi olaylar bir grup bireyin yeni bir geniş grup kimliği edinmesine neden olabilir.

Örneğin, belli bir grup güneyli Slav yüzyıllarca süren Osmanlı İmparatorluğu yönetimindeyken Bosnalı Müslüman haline gelmiştir. Bazen bir kişi özellikle gönüllü ya da zorunlu göçlerden sonra ya da ideolojik vepolitik olarak muhalif olduğundan kendisine sunulan gruba ait olmayı ret ederek ve diğer bir gruba olan aidiyetini gizleyebilir. Ancak, kendi gözlemime göre, bir kişi ergenlik çağından sonra narsistik yatırım yaptığı esas geniş grup kimliğini değiştiremez, onu sadece saklayabilir. 

“Yalancı Türler” ve Geniş Grup Kimliği Adına Öldürmek 

Kasım 2006’da Kuzey Afrika’daki Cape Town Üniversitesi’nde Başpsikopos 
Desmond Tutu’nun 75inci doğum günü kutlama ve 10. Yıllık Hakikat ve Barış 
Komisyonu’nun toplantısında açılış konuşmasını yapmak üzere onurlandırıldım. 
Bu toplantının ardından zamanımın bir kısmını vahşi hayvan ve kuşların korunduğu bir bölge olan Kruger Park’ta geçirdim. Orayı ziyaret eden insanların vahşi hayvanlardan korunmak için etrafı kapalı yerlerde kaldıklarını gördüm. Bir gün de bir rehber ve diğer turistlerle beraber dört saatlik bir safari turuyla hayvanları doğal ortamında gözlemlemek fırsatı buldum. Bize eğer şanslıysak hayvanların alışılmadık aktivitelerine tanık olabileceğimiz söylendi. Şanslı olduğumuz birkaç durum oldu. Ben hayvan davranışları konusunda uzman değilim; ancak onları izlerken aklıma gelen şeyleri burada paylaşacağım. 

Gezi sırasında filler tarafından sahnelenen bir tür ‘ödipal hikaye’ye tanık oldum. 
Biz etrafta dolaşırken havada tuhaf bir koku oluştu. Rehber bize kokunun cinsel 
olarak uyarılmış genç bir erkek filden geldiğini söyledi, bu testosteronun kokusuymuş. 
Bu heyecanlı fil, yanında iki tane dişi ve iki tane de yavru fil olan, kendisinden 
yaşlı fili gördü. Genç erkek fil, bu ‘aile’ toplantısının içine öfkeyle daldı 
ve dişi fillerin yavrularını alıp yavaşça uzaklaşmasına neden oldu. İki erkek fil, 
genç ve yaşlı olan, birbirlerine vurmaya başladılar. Biz bir süre onları şaşkınlıkla 
izledik; ancak bu fantastik savaşın sonunu göremeden oradan ayrıldık. Kruger 
Park’ta şaşırtıcı başka manzaralara da şahit olduk. Kendilerini korkutan bir gök 
gürültüsünün ardından gergedanların bir araya gelip bir göletin etrafında adeta 
dans edişi, ‘biz-lik’ kavramının somut bir örneği gibiydi. Bir de yavruları birkaç 
gün önce öldürülmüş bir dişi aslanı başka bir dişi aslanın yavrularına şefkat gösterirken gözlemledik. Ayrıca bir ağacın altında ahşaptan bir haç gördük, orada daha önce bir safari rehberi tuvalet ihtiyacı için durup cipten inmiş vebir aslan tarafından yenmiş. 

Gün sonunda, onca ilginç manzara ve olaya şahit olduktan sonra kapalı ve güvenli bir yerde otururken, o gün Kruger Park’ta hayvanların ne yaptığı konusundaki gözlemlerimi listelemeye karar verdim. Bunlar yiyecek arama, bir yeresahip olma, cinsel istek, üreme, yavrularını koruma, sevdiğini kaybetme, grup kurma, aynı gruptan erkeklerin birbiriyle rekabet etmeleri, agresyon veitaat sergileme, korku yaşama, türe özgü savunma, kaçma ya da savaşıp ‘diğer’ini öldürme vebireysel ve grup olarak hayatta kalmak için uğraşmaydı. Bana aynı türe ait olup kavga eden o iki filin birbirlerini öldürmeyeceği söylendi. Kruger Park’taki vahşi hayvan dünyasında genelde öldürülenler öldürenden farklı bir türden; tıpkı cipinden tuvalet ihtiyacı için inen talihsiz rehber ya da grup halinde gezen çok sayıda antilop gibi. İnsanların ise geniş grup kimliği adı altında tereddüt etmeden kendi türüne ait bazen binlerce hatta milyonlarca insanı nasıl öldürdüğünün nedenleri araştırılmalıdır. 


O Gece Erik Erikson’un insan türünün kendi arasındaki farklılıklarına karşılık olarak adlandırdığı yalancıtür kavramını anımsadım. Erikson 15‘ İnsan sanki zamanın başından beri doğaüstü bir nedenle ayrı türler olarak ayrılmış kabile, klan, sınıf gibi çeşitli yalancı türler halinde evrimleşir (her ne şekilde bir evrimleşme ve hangi duruma adaptasyon için ise)’ demiştir. Erikson ilkel insanın, çıplaklığına katlanamayıp bunun için bir korunma yolu aradığını ve diğer hayvanların zırhlarından faydalanarak, onların derilerini, kürklerini, pençelerini giymeye başladıkları kuramını öne sürmüştür. Bu dış kıyafete göre her bir klan, kabile ya da grup paylaşılan kimlik duygusunu ve aynı zamanda bunun yalnızca bir insan kimliği barındırdığı inancını geliştirmiştir. Erikson’un bu düşüncesini temel alarak, ben de büyük insan gruplarının ancak farklı türlere ait olduklarını hissederlerse birbirlerini öldürebileceklerini düşündüm. 

Biz Erikson’un bu varsayımına spekülatif olmakla beraber insanoğlunun evrimleşme sürecinde neler olduğuna dair başka bir düşünce daha ekleyebiliriz. Yüzyıllardan beri komşu kabileler doğal sınırlarından ötürü sadece birbirleriyle 
etkileşime geçmişlerdir. Komşu gruplar hayatlarını devam ettirebilmek için toprak, yiyecek, cinsel ihtiyaç ve fiziksel mallar için birbirleriyle yarışmak zorunda kalmışlardır. 

Sonuçta, bu primitif yarış daha çok psikolojik anlam içermeye başlar. Fiziksel 
esaslar, gerçek ihtiyaç statülerini korumanın yanı sıra; prestij, onur, güç, 
imrenme, öç, coşku, aşağılama, itaat ve kayıp gibi zihinsel anlamlar kazanmıştır. 
Ayrıca bunlar yaşam işaretleri olmaktan geniş grup sembolleri, gelenekleri, dinleri ya da tarihi “anılar”ı gibi bir geniş grubun öz saygısını, narsisizmini ve kimliğini içeren tarihsel anılar olmaya doğru çeviril miştir. 

Erikson’un varsayımları geçmişten kalan doküman ve dil aracılığıyla ‘diğer’ine yapılan göndermelerle desteklenmektedir. Eski Çinliler, kendilerini insan ve ‘öteki’leri kuei ya da “avlanan ruhlar” olarak görmüşlerdir. Apaçi Kızılderilileri, kendileriniindeh, yaniinsan, veötekileriindiah, düşman16olarak farz etmişlerdir. 
Brezilya yağmur ormanlarından Mundurucular, bazı belli komşuları hariç dünyayı Mundurucu olanlar, yani insanlar ve Mundurucu olmayanlar, pariwatlar (düşmanlar) olarak ikiye ayırmışlardır. Bir antropolog olan Howard Stein17bu kalıbın “bütün kültürlere genelleştirilemeyeceğini, ancak uç noktada ‘insan’ olmayanlara yönelik duygularda, onların algılanma şeklinde ve onlara karşı eylemlerde evrensel bir eğilim gösterdiğini” söyler. Yazılı tarihine ulaşabildiğimiz dönemlerde, Erikson’un yalancı türlerini ve bir grubun diğerlerini daha az insan olarak gördüğünü görebiliyoruz. Orta Çağda, Hıristiyan Avrupalıların Yahudilere, Amerika Birleşik Devletleri’nde beyaz Amerikalıların Afrikalı Amerikalılara muameleleri, Nazilerin davranışları, daha da yakın tarihten eski Yugoslavya, Rwanda ve sayısız birçok yerdeki olaylar, geniş grupların birbirlerini gayri insanileştirme örnekleridir. 

3. CÜ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,

***