28 ŞUBAT SÜRECİNİN DEVLET VE TOPLUM ÜZERİNDEKİ YANSIMALARI, BÖLÜM 5

28 ŞUBAT SÜRECİNİN DEVLET VE TOPLUM ÜZERİNDEKİ YANSIMALARI, BÖLÜM 5

c. İrticanın yeni simgesi 

 Tarihe geçen Millî Güvenlik Kurulu’nun 28 Şubat 1997 tarihli toplantısında alınan kararlardan biri de özel kişiler veya vakıflar tarafından açılan öğrenci yurtlarıyla ilgiliydi. O günlerde özel yurtlarda irticai kesime destek verildiği konuşuluyordu. Öğrencilere zorla namaz kıldırıldığı gibi konular gündeme getiriliyor, kısaca bu yurtlarda ‘beyin yıkama’ faaliyeti yapıldığı anlatılıyordu. Hükümet ile MGK’nın asker üyeleri arasında gerginlikler devam ederken Millî Eğitim Bakanı Mehmet Sağlam da il valilerine bir genelge gönderdi. 

 18 Mayıs 1997 tarihli genelgeyle, öğrenci yurtları ve benzeri kurumların ve pansiyonların denetlenmesi ve 15 gün içinde istenen bilgilerin acilen Bakanlığa iletilmesi istenmiştir. 

 O dönemde İstanbul Millî Eğitim Müdürlüğü’nde yurtlardan sorumlu Millî EğitimŞube Müdürü Nurettin Göncü’ye bir soruşturma açılır ve Bakanlık müfettişlerinin kendisine yönelttiği soru şudur: “Siz Valide Sultan Öğrenci Yurdu’nda toplantı yapmışsınız, o toplantıya ayağınızın üzerine galoş 
takarak girmişsiniz. Böyle bir iddia var. Diğer müdürler de ayaklarına terlik giymişler bu doğru mu?” 


 Nurettin Göncü bu olaydan kısa bir sonra İl Millî Eğitim Şube Müdürlüğü görevinden alınarak il dışına öğretmen olarak atandı. Millî Eğitim Bakanlığı Müsteşarı Bener Cordan imzalı yazıda müfettişlerin hazırladığı rapora atıfta bulunuluyor ve şöyle deniliyordu: 

 “Millî Eğitim Müdürlüğünce 18 Mart 1998 günü planlanan ve Valide Sultan Öğrenci Yurdu’nda gerçekleştirilen ve özel yurt müdürlerinin çağırıldığı, başkanlığını yaptığınız, toplantı salonuna ayakkabınızın üzerine galoş takarak geldiğiniz, toplantıya katılan yurt müdürlerinin de terlik giydikleri, giymeyenlerin ayakkabılarının üzerine galoş takmasının istendiği, türban gibi terliğin de 
irticai kesimin bir simgesi olarak kullanıldığı, (…) 657 sayılı kanunun 125/C-1 maddesi gereğince 1,30 oranında aylıktan kesme cezası ile cezalandırılmış bulunuyorsunuz.253 

 d. 8 yıllık kesintisiz eğitime karşı olanlarla gönül bağı kurmak: 

28 Şubat Süreci’nin idari işlemleri arasında yer alan; İstanbul Eyüp İlçe Millî Eğitim Şube Müdürü Yaşar Değirmenci hakkında yazılan, Millî Eğitim Bakanlığı Müsteşarı Bener Cordan imzalı yazıda: 

İstanbul Eyüp İlçe Millî Eğitim Müdürlüğü eski şube müdürü olarak hakkınızda 
MEB Müfettişleri tarafından düzenlenen 6.3.1996 gün ve 8517/10, 6 sayılı 
soruşturma raporunda; Türbanlı öğretmenlere yakın bir görüntü sergileyerek bazı ast ve üstleriniz nezdinde 8 yıllık zorunlu eğitime karşı ve karşı olanlarla gönül bağı olan bir kişi olduğunuz kanaatinin oluşmasına meydan verdiğiniz tespit edilmiştir. Söz konusu raporda bulunan bilgi ve belgelerin değerlendirilmesi sonucu 657 sayılı kanunun 125/A-e maddesi gereğince uyarma cezası ile cezalandırılmış bulunuyorsunuz. 

 Mahkeme kararında ilçelerden birinde şube müdürlüğünün devam etmesi istendiği halde, Yaşar Değirmenci’nin müdürlüğüne son verildi ve bir liseye öğretmen olarak atandı. Sonuçta 1998'de başlayan dava 6 yıl sonra 23 Mart 2004 tarihinde sona erdi. Danıştay 5. Daire'de görülen davanın 
nihayetinde hâkimler şu kararı verdi: 

Soruşturmacılar tarafından da yöneticilik görevinden alınması önerilmeyen 
davacının, İstanbul Eyüp ilçe millî eğitim müdürlüğündeki şube müdürlüğü 
görevinden alınmasını gerektirecek hukuken geçerli somut bir neden bulunmadığı ve yalnızca bazı ast ve üstlerin değerlendirme ve yorumlarına dayanılarak işlem tesis edildiği anlaşıldığından, davacının naklen atanmasına ilişkin işlemlerde kamu yararı ve hizmet gerekleri yönünden hukuka uyarlık ve davanın reddi yolundaki İdari Mahkemesi kararında da hukuki isabet görülmemiştir.254 

 Diğer taraftan 1997-2001 yılları arasında Milli Eğitim Bakanlığı tarafından Soruşturma açılan personel ile bu personelin aldığı ceza ve Soruşturmayı açtıran birim/kurum ilgili Bakanlık tarafından Komisyonumuza gönderilmiştir. 


Komisyona gönderilen belgelerde soruşturma açılan meslek grupları ile sayısı aşağıdadır: 

 Milli Eğitim Bakanlığı tarafından 1997-2001 yılları arasında Kılık-kıyafet Yönetmeliğine aykırı davrandıkları gerekçesi ile 804 öğretmenin görevine son verilmiştir. 

 Bu personel hakkındaki soruşturma taleplerinin Bakanlık Makamı, Genelkurmay Başkanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, UTKK, MGK, Amasya Valiliği, Zonguldak Valiliği, Kocaeli Valiliği, Karabük Jandarma Komutanlığı ve MEB Bakanlığı Müsteşarlığından geldiği görülmüştür. 

 Kayseri’de bir özel lisede görev yapan 4 bayan öğretmen derslere peruklu olarak girdikleri için haklarında soruşturma açılmış ve istifa etmişlerdir. Genelkurmay Başkanlığının soruşturma talep ettiği bir Yurt Müdürü hakkında “Yurdun kütüphanesinde (1) adet Kur’an-ı Kerim bulunduğu” 
gerekçesi dikkat çekmiştir. 

 Diğer taraftan 646 personel hakkında yukarıda belirtilen benzer suçlamalardan dolayı oruşturma açılmış ve inceleme safhasında kaldığı, görülmüştür. 

 Soruşturma gerekçeleri incelendiğinde, kılık-kıyafet yönetmeliğine uymadıkları gerekçesiyle 657 sayılı Devlet Memurları kanunu Madde 125-A, g bendine göre ; “Belirlenen kılık ve kıyafet hükümlerine aykırı davranmak” gereği uyarma cezası verilmesi gerekirken, aynı gerekçeden göreve son verilmeye kadar farklı uygulamalar yapıldığı anlaşılmıştır. 
İmam-Hatip Liselerinde Okuyan Kız Öğrencilerin Maruz Kaldığı Başörtüsü Yasağı 
Uygulamaları 

İmam Hatip Liseleri, kurulduğu yıllardan bu yana her zaman siyasetçiler arasında tartışılan bir konu olmuştur. 28 Şubat döneminde ise bu tartışma doruk noktasına çıkmış; sözkonusu okulların Refah Partisi ve diğer irticai grupların arka bahçesi olduğu, bu okullarda okuyan öğrencilerin devleti ele geçirmek amacıyla kullanıldığı, irticai örgütlerin bu öğrenciler arasında örgütlendiği vb. şeklinde 
yapılan propaganda toplumdaki gerilimi daha da artırmıştır. 

Bu propaganda kampanyasında, başörtüsü, “türban” olarak adlandırılarak, “siyasi bir simge” olarak tanımlanmış; dolayısıyla Devrim Kanunlarına göre okul vb. “kamusal alanlarda” “türban” takılmayacağı öne sürülmüştür. 

Bu propagandanın etkisiyle 28 Şubat döneminde İmam Hatip Liselerinde öğrenim gören kız öğrencilerin başörtülü olarak okula ve derslere girmesi hukuk dışı yollarla engellenmiştir. Bu maksatla okulların önüne panzerler ve polisler yığılarak televizyon kameraları önünde sözkonusu öğrenciler taciz edilmiş; bu öğrencilerin eğitim hakkı ellerinden alınmıştır. Bu nedenle çoksayıda kız öğrenci, öğrenim görebilmek için Avrupa ülkelerindeki okullara gitmek zorunda kalmışlardır. 

Anayasa ve Türkiye’nin taraf olduğu Uluslararası Sözleşmelerin ilgili hükümlere göre, “Türkiye Cumhuriyeti Devletinde hiç kimsenin kapsamı Kanunla tespit edilen ve düzenlenen eğitim hakkından yoksun bırakılamayacağı” açıkça bildirilmiş olmasına rağmen, bu yasak uzun yıllar devam etmiştir. 


Oysa ki, 12 Eylül darbesinde bile başörtüsü yasağı uygulanmamıştır.255 

28 Şubat döneminde, özellikle, İstanbul Valisi Erol ÇAKIR imzalı, İlçe Kaymakamlıklarına gönderilen ki yazıda,256 Kılık Kıyafet Yönetmeliğine uygun davranmayan öğrencilerin okula alınmayarak çıkarılması; bu öğrencilere müsamaha eden, göz yuman okul müdürleri ve sorumlu öğretmenleri için görevden uzaklaştırma dahil her türlü cezai, idari ve inzibati işlem yapılması 
istenmiştir. 

 Öğretmenlere yönelik uygulamalar: 

Bu süreç içerisinde çok sayıda öğretmen’de başörtüsü nedeni ile çeşitli cezalara çarptırılmış ve hatta kamu görevinden çıkarılmıştır. Komisyonumuza bu konuda çok sayıda mağdur dilekçesi ulaşmıştır. Bunlardan; 

 Öğretmen Meryem VARGUN: 

 10/10/2012 tarihli dilekçesinde; Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi öğretmenliği bölümünden 1995 yılında mezun olduğunu, Eylül ayında Van İmam Hatip Lisesine Fizik öğretmeni olarak atandığını, daha sonra Ankara' nın Mamak ilçesinde; bulunan Mamak İmam Hatip Lisesinde Fizik öğretmeni olarak çalışmaya başladığını, görev yaptığı okullarda başörtülü olarak 
çalıştığını, bu nedenle 1998-2000 yılları arasında çalıştığı okullarda sürekli müfettiş soruşturması geçirdiğini ve her defasında çeşitli disiplin cezalarına çarptırıldığını, 2000 yılında ise altı ay süresince görevden uzaklaştırıldığını(açığa alınma ) ve nihayet aynı yılın Kasım ayında ise MEB Yüksek 
Disiplin Kurulu kararıyla memuriyetten ve dolayısıyla öğretmenlik mesleğinden temelli olarak ihraç edildiğini, belirtmiştir. 

Söz konusu olay ve benzer olaylarla ilgili mevzuat incelendiğinde; 

 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa 125. Maddesinin A/g bendine göre Memurların 'belirlenen kılık kıyafet hükümlerine uymama' sının cezası sadece 'Uyarma' olmasına rağmen, haksız yere, sadece kılık kıyafetten dolayı ve her defasında bir üst ceza verilerek en ağır disiplin cezası olan 'memuriyetten ihraç' ile tecziye edildiği, Açıkçası karşılığı sadece uyarma cezası olan bu durumun 
'memuriyetten çıkarılma' ile cezalandırılması hukukun zorlanması olarak görülmüştür. 

- Fatma SUİÇMEZ: 

18.06.2012 tarihli mektubuyla Komisyonumuza başvuran Fatma SUİÇMEZ, Lise eğitimini tamamladıktan sonrada Ankara Hacettepe Üniversitesi Ev Ekonomisi Y. O. Ev İdaresi ve Aile Ekonomisi bölümünü başörtülü olarak bitirdiğini, 15/04/1996 yılında Trabzon'da ilk defa göreve başladığını, Hayrat merkez ilkokulunda stajyer öğretmen iken 14/01/1997 tarihinde ilköğretim 
müfettişleri nce hakkında tutanak tutulduğunu, daha sonra başörtüsü nedeni ile açığa alınma ve sürgün edilme gibi cezalara çarptırıldığını ve nihayetinde, Yüksek disiplin Kurulu kararıyla başörtüsü taktığı ve toplumun huzur ve sükununu bozduğu gerekçesiyle görevine son verildiğini belirtmiştir. 
Fatma SUİÇMEZ bu süreçten sonra yaşadığı olaylarla ilgili olarak; 

-Toplumdan dışlandıklarını hissetmeye başladıklarını, 

-Maddi olarak büyük külfetlerle karşılaştıklarını, o dönemde ikiz kızlarının olduğunu, bu ortamda çok büyük ekonomik sıkıntı yaşadıklarını, 

-Kendi anne ve babasının sağlık güvenceleri karşılarken görevine son verilmesi nedeni ile anne ve babasının mağdur edilerek ilaç ve tedavilerini doktor masraflarını karşılayamaz duruma düştüklerini, 

-Manevi olarak ise öğrencilerinden koparıldığını ve çocukları kendi çocuğu gibi sevdiği için bu konuda da üzüntü yaşadığını, 

-Görevden atılmadan önce başörtüsü sebebiyle yapılan soruşturmalarla adeta bana bir idam mahkumu muamelesi gördüğünü ve hakaretlere uğradığını, 

 -Başörtüsünün yasak kapsamında değerlendirilmesini bir nebze atlatmak amacıyla eşiyle birlikte günlerce istanbul sokaklarında peruk satın almak için dolaştığını, başıma peruk takıp sınıfa girdiği bir zamanda öğrencilerin alay ettiklerini, 
-Yaşanan bu süreçte hem psikolojisinin hem de sağlığının bozulduğunu ifade
etmiştir. 
 Bu dönemde yaşanan olaylarla ilgili benzer nitelikte çok sayıda mektup komisyonumuza gönderilmiş, ve çok sayıda öğretmenin mağdur edildiği görülmüştür. 


6 CI BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR..

***

28 ŞUBAT SÜRECİNİN DEVLET VE TOPLUM ÜZERİNDEKİ YANSIMALARI, BÖLÜM 4

28 ŞUBAT SÜRECİNİN DEVLET VE TOPLUM ÜZERİNDEKİ YANSIMALARI, BÖLÜM 4

5. Vakıflar Genel Müdürlüğünce yapılan işlemler: 

 28 Şubat dönemiyle ilgili olarak Vakıflar Genel Müdürlüğü’nden talep edilen bilgi ve belgelere göre, 409 sayılı MGK Kararı Gereğince Vakıflar Genel Müdürlüğü Tarafından, vakıfların mali ve idari işleyişlerine ilişkin eksikliklerin yanında farklı değerlendirmelerin de yapıldığı görülmüştür. Bunlar arasında, “Laiklik ve anayasal düzen karşıtı eylemler, Tevhidi Tedrisat Kanununa muhalefet, siyasal amaçlı faaliyetlerde bulunmak, izinsiz kurban derisi toplamak, yasak yayın 
bulundurmak, 8 yıllık eğitimi protesto etmek ve Kur’an kursu açmak” gibi hususlar dikkat çekicidir. 

 Kapatılan vakıflar arasında en büyüğü 28 Şubat sürecinde, gazetelerde, Refah Partisi’nin “gençlik örgütü” olarak takdim edilen Milli Gençlik Vakfı’dır. Kapatılan diğer vakıflar taşrada faaliyet gösteren küçük vakıflardır. 

 1997 yılından itibaren irticai faaliyetler gerekçesiyle kapatılarak, mallarına el konulan sekiz adet vakıf bulunduğu tespit edilmiştir. Bu vakıflara ilişkin bilgiler aşağıda özetlenmektedir: 


 Zehra Eğitim ve Kültür Vakfı: 

 1989 yılında Eskişehir’de kurulan Vakıf hakkında müfettişlerce hazırlanan teftiş raporunda, “Vakfın, Kürtçülük ve Ümmetçilik faaliyetleri çerçevesinde Şer’i esaslara dayalı bir Kürt devleti kurma amacı taşıdığı sonucuna varılarak”, 2001 yılında açılan dava sonucunda Vakıf 2005 yılında dağıtılmış; Vakfın sahip olduğu arsa, tarla ve farklı mesken türlerinden oluşan 21 adet taşınmazı Vakıflar Genel Müdürlüğüne geçmiştir. 


 İslami Dayanışma Vakfı: 

 Malatya merkezli Vakıf 1993 yılında kurulmuştur. Vakfın amacı, vakıf senedinde şu şekilde belirtilmektedir: “Geleceğin teminatı olan insanımızın inançlı, kültürlü, ilmi seviyesi yüksek, ahlaklı, çağdaş, bilim ve teknolojik bilgilere sahip bir şahsiyet olmalarını sağlamak, halkın manevi alanda İslami kültürünü geliştirmek ve yaygınlaştırmak.” 

 Vakıf, 1999 yılında açılan dava sonucunda 2009 yılında dağıtılmıştır. Vakfın bir adet taşınmazı, Vakıflar Genel Müdürlüğüne geçmiştir. 

 Milli Gençlik Vakfı: 

 Vakıf, 1975 yılında Ankara’da kurulmuştur. Vakfın amacı; “İnsanların ve toplumların ilmi, içtimai, kültürel, sağlık ve bedensel yönden gelişmelerine katkıda bulunmak amacıyla nev’i itibariyle genel, katma ve özel bütçeli idarelerin hizmet sahaları içerisinde yer alan eğitim, kültür ve sağlık hizmetleri yükünü paylaşarak devletin kamu görevi yükünü azaltıcı çalışmalar yapmaktır” olarak ifade edilmiştir. 

 Vakıf, 1997 yılında hazırlanan teftiş raporuna istinaden, aynı yıl açılan dava sonucunda 2004 yılında dağıtılmıştır. 

 Bu işlemi müteakip, Milli Gençlik Vakfının çoğunluğu Büyükşehir Belediye sınırları içinde olan toplam 156 adet taşınmazı Vakıflar Genel Müdürlüğüne geçmiştir. Bu taşınmazların çoğunluğu, arsa ve tarla niteliğinde olup, devredilenler arasında bahçe, büro, daire gibi taşınmazlar da bulunmaktadır. 

 Zöhre Ana-Ali Sosyal Hizmet Vakfı: 

 1992 yılında Ankara’da kurulan Vakfın amacı, özet olarak, “Türk İslam Felsefesinin gerçek bir bölümünü oluşturan Hacı Bektaş-ı Veli ve Yunus Emre’nin görüş, düşünce, felsefe ve anlayışları doğrultusunda tüm insanların ve insanlığın manevi yönden kalkınmalarına, aydınlanmalarına, huzur ve mutlu olmalarına, her türlü kötülüklerden arınmalarına yardımcı olmak, yurt açmak, yardım 
faaliyetlerinde bulunmak sosyal ve kültürel etkinlikler düzenlemektir.” 

 Vakıf 1999 yılında hazırlanan teftiş raporuna istinaden açılan dava sonucunda 2001 yılında dağıtılmıştır. Vakfın Ankara Mamak’taki 4 adet arsası Vakıflar Genel Müdürlüğüne geçmiştir. 

 Sahabe Eğitim ve Kültür Vakfı: 


 1996 yılında Adıyaman/Kahta’da kurulan Vakfın amacı, “toplumun kültür seviyesini yükselterek çağımızın öngördüğü şartları yerine getirmek, bunu milli ve manevi duygularla birleştirmek, bunu milli ve manevi duygularla birleştirmek, milletimize her alanda öncülük yapabilmek, ülke meselelerine duyarlı, erdem sahibi, mevcut kanunlara saygılı bir nesil yetiştirmek” olarak ifade edilmiştir. 
 Vakıf 1999 yılı teftiş raporuna istinaden açılan dava sonucunda 2004 yılında dağıtılmıştır. 
 Davet Eğitim Kültür ve Kardeşlik Vakfı: 

 Vakıf 1993 yılında İstanbul’da kurulmuştur. Vakfın amacı, “Gençliğin inançlı, kültürlü, çağdaş ilmi bilgilere sahip, kardeşlik hukuku çerçevesinde hoşgörü ve anlayış ile birbirlerine karşı saygılı şahsiyet olmalarını sağlamak ve milletimizin birlik ve huzur içerisinde kalkınma ve gelişmesine katkıda bulunmaktır.” 

 Vakıf 2000 yılında hazırlanan teftiş raporuna istinaden açılan dava sonucunda 2005 yılında dağıtılmıştır. 

 Polatlı Eğitim ve Kültür Vakfı: 

 Vakıf, 1994 yılında Polatlı’da kurulmuştur. Vakfın amacı özet olarak “ Milli ve Manevi değerlerimize bağlı insanlar yetiştirmek, Muhtaç durumdaki insanlara yardım faaliyetinde bulunmak, yurt açmak, eğitim ve kültür faaliyetlerinde bulunmak, hac ve umre ziyaretleri organize etmektir.” 

 Vakıf 2001 yılında hazırlanan teftiş raporuna istinaden açılan dava sonucunda 2004 yılında dağıtılmıştır. Vakfın bir adet taşınmazı Vakıflar Genel Müdürlüğüne geçmiştir. 

 Dünya Spastik ve Ortopedik Özürlüler Vakfı: 

 1995 yılında İstanbul’da kurulan Vakıf, 2000 yılında hazırlanan teftiş raporunda yer alan yasa dışı bağış toplama ve dolandırıcılık iddialarına istinaden açılan dava sonucunda 2001 yılında dağıtılmıştır. 

 Öte yandan, Komisyonumuza bilgi veren eski Başbakanlık Müsteşar Yardımcısı Ömer Kayır, vakıflarla ilgili olarak kendinse yöneltilen “vakıfların kuruluşuyla ilgili, kuruluş sermayelerinin artırılması ve vakıfların kuruluşlarının zorlaştırılmasıyla ilgili talep askerlerden mi geldi? sorusuna şu cevabı vermiştir: 

 “Bakın, ben onunla ilgili bildiğimi söyleyeyim: Kanun Kararlar Genel Müdürlüğü de bana bağlı olduğu için bir gün Kanun Kararlar Genel Müdürü “Sayın Metin Gürdere bir şeyi imzalamıyor. Millî Güvenlik Kurulu karar aldı, Bakanlar Kurulu hâline dönüştürmek gerekiyor, sürekli cebine alıp bu kâğıtları gidiyor.” 

6. Milli Eğitim Bakanlığı ve Üniversitelerde yapılan işlemler: 

A) 8 yıllık kesintisiz eğitim kararının serüveni: 

15’inci Millî Eğitim Şurası, Turhan Tayan’ın Millî Eğitim Bakanı olduğu 13-17 Mayıs 1996 tarihleri arasında yapıldı. Herkesin ortak kanaati Şura’nın toplanış gayesinin İmam Hatip Liselerinin orta kısmını kapatmak olduğu yönündeydi. 8 yıllık eğitim 1946 yılından beri uygulanmak istenen bir projeydi. 1946’daki 3. Millî Eğitim Şurası’nda ele alınan bu konu, 1. Nihat Erim Hükümeti (1971) 
Programı’nda da yerini bulmuştur. O günlerde tartışmalara sebep olması ise 8 yıllık eğitimin kesintili mi, kesintisiz mi uygulanacağı yönündeydi. Çünkü 15. Şuraya kadar işleyen süreç içinde hiçbir yerde 8 yıllık eğitimin ‘kesintisiz’ olacağı söylenmiyordu. Şuraya 8 yıllık eğitim tartışmaları damgasını vurdu. Bu güne kadar 14 şura yapılmıştı ama hiçbiri bu kadar gündeme oturmamıştı. Ülke, 8 yıllık kesintisiz eğitim meselesine kilitlendi. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Mustafa Kalemli ve Başbakan Mesut Yılmaz bile şuraya iştirak etti. Bu güne kadar şuralardan haberdar bile olmayan devletin en tepesindeki kişiler bu şura’ya özel ilgi gösteriyordu.247 

İlköğretim ve Yönlendirme Komisyonu’nda, İmam Hatip Lisesi, Anadolu Lisesi ve bazı meslek liselerinin 3 yıllık orta kısımlarının kapatılarak ilköğretimin kesintisiz yapılması kararı; 28’e karşı 58 oy ile alındı. 

Avrupa ülkelerinden Belçika, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Yunanistan, Lihtenştayn, Monako, Hollanda, Norveç ve İsveç 6+3+3 modelini; Avusturya, Çek Cumhuriyeti, Romanya, Slovakya ve Slovenya 4+4+4 modelini; Andora, Fransa, İtaya ve İspanya 5+3+4 eğitim modelini; Avrupa’nın eski 
komünist ülkelerinden Arnavutluk, Bulgaristan, Hırvatistan, Polonya, Yugoslavya ve eski Çekoslovakya ise 8+4 sistemini; 58 Afrika ülkesinden 51’inde ilkokul+ortaokul+lise şeklindeki eğitim modeli uygulanıyordu. Türkiye’nin gerçekleştirmek istediği 8 yıllık ‘kesintisiz eğitim modeli’, sadece Doğu Bloğu ülkelerinde ve Belize, Bermuda, Dominik, Porto Riko, Virgin Adaları, Bolivya, Brezilya, Venezuela, Ürdün, İsrail, Kenya, Libya, Raunda, Somali, Yemen, Norfolk Adaları, Solomon Adaları gibi çoğunlukla az gelişmiş ülkelerde geçerliydi. 


b. Millî Eğitim Şurasında kesintisiz 8 yıllık eğitimle ilgili çıkan karar: 

Yakın bir gelecekte 5-6 yaş okul öncesi eğitim, ilköğretim bünyesine alınmalı, ilköğretim kesintisiz 8 yıllık zorunlu eğitim olarak uygulanmalı, 8 yılın sonunda tek tip diploma verilmeli, 9. sınıf liseye ya da mesleki teknik eğitime yönlendirme yılı olmalı; böylece ilköğretimde zorunlu 2+8+1 sistemi oluşturulmalıdır. Çocukluğun tam yaşandığı, çocukların kendilerini, ailelerin de çocuklarını tanıdığı bu dönemde bulunanlar çırak yapılmamalıdır. Uzun vadede zorunlu eğitim 18 yaşını kapsayacak şekilde düzenlenmelidir.248 


İmam Hatip liselerinin orta kısımlarını kapatacak bu karar, neticede tavsiye kararıydı. Çünkü Millî Eğitim Şuraları bakanlığın danışma organıydı ve verdiği kararların bağlayıcı özelliği yoktu. Bugüne kadar yapılan şuralarda alınan yüzlerce kararın gerçekleşmemiş olması da bunun göstergesiydi.249 

28 Şubat 1997’de kamuoyunda ‘postmodern darbe’ olarak nitelendirilen 18 maddelik Millî Güvenlik Kurulu bildirisi hükümete tavsiye edildi. 28 Şubat sürecinin gün yüzüne çıktığı o gün, kararlardan 3’ü direk Millî Eğitim Bakanlığı’nı ilgilendiriyordu. Bunlar: 

Eğitim politikalarında yeniden Tevhidi Tedrisat Kanunun ruhuna uygun bir çizgiye gelinmelidir, 

-Temel Eğitim 8 yıla çıkarılmalıdır, 
-İmam-Hatip okulları toplumdaki bir ihtiyacı karşılamak üzere kurulmuşlardır. Bu ihtiyacın fazlası olan İmam hatip Okulları, meslek okullarına dönüştürülmelidir. Ayrıca kökten dinci grupların kontrolünde olan Kuran Kursları kapatılarak, Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı okullarda düzenlenmelidir.250 

Koalisyon hükümeti 28 Şubat kararlarını uygulamaya hiç niyetli değildi. Hükümetin büyük ortağı Refah Partisi tabanına mesaj veriyor, MGK kararlarının tavsiye niteliği taşıdığını ve gerekli olan maddelerin uygulanacağını söylüyordu. Asker 26 Nisan’da yapılan MGK'da, hükümeti irtica ile mücadelede samimi bulmadığını açıkladı. Kamuoyunda, askerin darbe yapma niyetinde olmadığı; 
ancak bu kez görevin 'silahsız kuvvetlere' düştüğü hatırlatılıyordu. İşler sivil toplum örgütleri eliyle yapılacaktı. Ve Genelkurmay karargahında verilen 'brifing süreci' başladı. Asker; işçi-işveren kuruluşları, sivil toplum kuruluşları, medya ve yargı mensupları ile açıktan temas kuruyor; Millî Askeri Stratejik Konsept'in (MASK) değiştiğini, irticayla mücadele için silah bile kullanılabileceğini 
söylüyordu. 

28 Şubat kararları ve 8 yıllık kesintisiz eğitim ile başlayan tartışmaya herkes ortak edilmişti. Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği'nden, Türk Kadınlar Birliğine, TOBB'dan Ziraat Odaları Birliğine kadar herkes 8 yıllık kesintisiz eğitimin uygulanması ve Kur'an kurslarının kapatılmasını istiyordu. Hatta turist rehberleri Vakfı ve İstanbul Turist Rehberi Esnaf Odası yazılı açıklama 
yapıyordu, şöyle diyorlardı: 

Dünyaya, Müslümanların çoğunlukta bulunduğu tek laik ülke olma özelliği bulunan ülkemizde devlet eliyle demokrasi ve laiklik düşmanı milyonlarca insan yetiştirildiğini açıklayamıyoruz. Yarım milyon gencimizi, nasıl oluyor da sadece din adamı yetiştirmekle sınırlandırılması gereken din okullarından, üst düzey kamu yöneticisi olarak çıkardığımızı anlatamıyoruz. Cami sayısının okul sayısının önüne geçmesine izin veren bir devlet anlayışını izah edemiyoruz. (Cumhuriyet 11 Mart 1997). 251 

8 Yıllık kesintisiz eğitim meselesi, Anasol-D hükümeti göreve başlayalı bir ay bile olmamışken yine hükümet krizine dönüştü. Konu ile ilgili yasa tasarısı 22 Temmuz'da Meclise sunuldu ancak Bakanlar Kurulu’nda bazı ANAP'lı bakanların tasarıya imza koymaması hükümette kavgaya sebep oldu. Sabah saat 5'e kadar süren Bakanlar Kurulu’nda DSP'li Bakanların yasa tasarısını imzalayıp çıkmasından sonra, ANAP'lı bakanlar uzun uzun tasarıyı tartıştı. Kriz, DSP'li bakanların Kur'an Kurslarının Millî Eğitim Bakanlığına Bağlanması isteğinden dolayı çıkmıştı. Daha sonra DSP'li Bakanlara 'Kur'an Kursları Diyanette kalacak ama denetimi Millî Eğitim Bakanlığı yapacak' ara formülü iletildi ve DSP'li bakanlar ikna olunca uzlaşma sağlandı. (Milliyet, 23 Temmuz 1997). Nihayet 
üzerinde aylarca tartışılan 8 yıllık kesintisiz eğitim Meclis Genel Kurulu'nun sabahlara kadar süren 37 saatlik çalışması sonunda 277 milletvekilinin oyuyla 16 Ağustos 1997’de yasalaştı. 

ODTÜ Rektörü Prof. Dr. Süha Sevük üniversitesinin açılış töreninde yaptığı konuşmada durumu şöyle özetliyordu: “Hepimiz kabul etmeliyiz ki Türk Silahlı Kuvvetleri'nin baskısı olmasaydı, parlamentomuz bu kanunu çıkaramazdı.252 

5 Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR..,

***

28 ŞUBAT SÜRECİNİN DEVLET VE TOPLUM ÜZERİNDEKİ YANSIMALARI, BÖLÜM 3

28 ŞUBAT SÜRECİNİN DEVLET VE TOPLUM ÜZERİNDEKİ YANSIMALARI, BÖLÜM 3

 b. Aylık Raporlar 

 Öte yandan, İrtica ve İrtica ile Mücadele Raporu dışında ayrıca 1999 ve 2000 yıllarında aşağıda özet olarak ifade edilen başlıklarda Ek’te sunulan aylık raporlar düzenlenmiştir: 

- Camilerde okunan hutbeler ve vaazların konuları, 
- Merkezi vaaz sisteminin geliştirilmesi için çalışmalar yapılması, 
- Cami derslerinde işlenen konular, 
- İl Müftülüklerinde yapılan konferans ve panellerin konuları, 
- Vatandaşların aydınlatılması için Diyanet İşleri Başkanlığınca farklı illere “Aydınlatma Ekiplerinin” gönderilmesi, 
- Personel için düzenlelen kurslarda Psikolojik Harekat Planı çerçevesinde bilgilendirme yapılması, 
- Yapılacak atamalar ve yapılacak her türlü görevlendirmeler için arşiv araştırması yapılması, 
- Yurt dışında yürütülen faaliyetler, 
- Diyanet İşleri Başkanının medyaya yansıyan demeç ve söylemleri, 
- İbadet yerleri ve Kur’an kurslarının denetimi konusunda mahalli emniyet ve istihbarat birimleriyle koordinasyon ve işbirliği yapılması, 
- Başkanlık personelinden irticai faaliyetleri olduğu düşünülenler hakkında yapılan işlemler, 


c. Denetim Faaliyetleri 

 2. Maddede bahsedilen raporlarda ayrıca, “Başkanlık Merkez, Taşra ve Yurtdışı Teşkilatı İzleme Koordinasyon Kurulu” teşkil edildiği, Diyanet İşleri Başkanlığına Cumhurbaşkanlığı, Başbakanlık, Genelkurmay Başkanlığı, MGK Genel Sekreterliği ve İçişleri Bakanlığı kanalıyla personel hakkında gelen yazılı şikayet ve ihbar konularının Başkanlıkça oluşturulan “Özel Müfettiş Gruplarınca” titizlikle incelendiği ve soruşturması tamamlananların sonucu hakkında yazılı olarak 
ilgili makamlara bilgi verildiği hususları yer almıştır. 

d. Diğer Faaliyetler 

 - Bütün il ve ilçe müftülüklerinden görev bölgelerindeki tarikatlarla ilgili bilgi toplamaları istenmiştir. Tarikatlarla ilgili bilgi formunda tarikat lideri veya şeyhinin ismi, tarikat müritlerinin kadın ve erkek olarak sayıları, hitap ettiği toplum kesiminin eğitim seviyeleri, ekonomik durumları, sosyal statüleri tarikatin gelir kaynakları ve yayınları gibi ilgi çekici bölümler yer almıştır. Konuya ilişkin form Ek’te sunulmuştur. 

 - Başbakanlık Müsteşarlığı tarafından 28 Nisan 2000 tarihli Milli Güvenlik Kurulu toplantısına sunulan ve Başbakan onayıyla yürürlüğe konulan “İrticai Faaliyetlere Karşı Yürütülecek Mücadele Stratejisi” çerçevesinde “Diyanet İşleri Başkanlığı Eylem Planı faaliyet Takvimi” oluşturulduğu görülmüştür. Ek’te yer alan bu belgede Diyanet İşleri Başkanlığınca alınması gereken tedbirlerden ilgi çekici bulunanlar aşağıda sunulmuştur: 


- İrticai kesim tarafından Türk Silahlı Kuvvetlerine karşı yürütülen faaliyetlerin etkisiz hale getirilmesinde en etkin olarak görev yapacak olan Diyanet İşleri Başkanlığının bu görevi bizzat Diyanet İşleri Başkanı tarafından zamanında kamuoyuna yapılacak açıklamalar ile ve merkezde hazırlanan Cuma Hutbeleri vasıtasıyla yapması,bu konuya ilişkin Cuma Hutbelerinde kullanılacak temaların seçiminin ve uygulanmasının BUTKK ile koordineli olarak Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından yürütülmesi. 

- Diyanet İşleri Başkanlığı teşkilatının yeni baştan ele alınması, çağdaş, aydın din adamlarının teşkilat içerisinde yer almasının sağlanması ve Başkanlığın irtica ile mücadele edecek yeni bir konsept içerisinde yapılanması konusunda, Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesinden Diyanet Araştırma Merkezi (DİYAM) adlı bir birim kurulmuştur. Bu merkezin yöneticileri, emekli askerlerden oluşturulmuştur. Bu şahıslar, Emekli Tümgeneral ve Tuğgeneral ve bir Albaydır. Emekli Kurmay Albay Oğuz Kalelioğlu, ayrıca, Diyanet İşleri Başkanı Başdanışmanı olarak görev yapmıştır. Bu çerçevede Diyanet İşleri Başkanlığı’nda emekli askerlerin görev alması ihtiyacının nereden kaynaklandığı dikkat çekici bulunmuştur.245 Bu birimde çalışan asker personelin maaşları, Türkiye Diyanet Vakfı bütçesinden karşılanmıştır. Bu askerler, “Türkiye’deki dini hayatın durumuyla ilgili bilgi toplama ve yönlendirme” amacıyla faaliyet yürütmüşlerdir. 

 Sonuç olarak; Türkiye'nin içinden geçtiği değişik süreçlerde Diyanet İşleri 
Başkanlığı'nın da bu durum ve gelişmelerden etkilendiği gerçeği göz ardı edilemez. Özellikle kamuoyunda "darbe", "ihtilal" ya da "müdahale" gibi sözcüklerle tanımlanan ve çoğunda devlet ve hükümet geleneğimizi zorlayan çizgi dışı uygulamaların egemen olduğu bu süreçlerde, toplumun bütün yönleriyle yeniden biçimlendirilmesinin amaçlandığı uzun süreli zaman 
dilimlerinde Diyanet İşleri Başkanlığı alanının da bu düzenlemelere tabi kılınmaya çalışıldığı, hatta kısmen de olsa tabi kılındığını söylemek mümkündür. 

 Bugün devasa örgütlenmesi ve saygın konumuyla Diyanet İşleri Başkanlığı, sosyal bakışın yeniden inşa edilmesinde, gündelik dilin dönüştürülmesinde, siyasi ve ideolojik tasavvurların meşrulaştırılmasında özellikle ilgililer nezdinde önemli ve kullanışlı bir referans aygıtı olarak işlevsel hale getirilmek istendiği açıkça görülmektedir. 

 İlgili dönemlerin birer problem olarak öne çıkardığı belli başlı konular arasında yer alan ve "irtica", "siyasal İslam", "İslam'ın görünürlüğü" ve dolayısıyla "laikliğin tehdit altına girmesi" vs. gibi konularda dini hayatın örgütlü temsilini deruhte eden başkanlığın birtakım düzenlemelerde öncü ve belirleyici pozisyon lara sahip olması istendiği değerlendirilmektedir. 


Bu çalışmalarla, 28 Şubat döneminde, Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından sürece katkı sağlanmıştır. Açıkça görülebileceği üzere, din ve dini hayat kavramları yeniden ele alınmış, alelade, mütedeyyin ya da kendi halinde dindarlık biçimlerinin bile "ölçü ve sınırları" adeta yeniden belirlenmeye çalışılmış, özellikle dini referanslı kimi aşırı gruplar üzerinden dini temsil alanının daraltılmasına çaba sarf edilmiştir. Din alanı bir yandan söz konusu grupların belli başlı icraatlarından arındırılmaya çalışılırken diğer yandan da din alanının bu tür zeminlere kayma potansiyelinin yüksek olduğu sıklıkla ima edilmiştir. 

 Bu çerçeve içerisinde, üst düzey belli başlı yöneticilerden sürecin akışına ayak direyenler tasfiye edilirken, konunun eşzamanlı bir süreklilik içinde sürdürülebilmesi için sivil olmayan unsurlardan da izleyici/yönlendirici düzeyinde katkı sağlanmıştır. 

 Diyanet İşleri Başkanlığı açısından en büyük sorunun, varlığını Cumhuriyet'in kurucu iradesinin kendisine atfettiği rol kadar toplumun kendisine yüklediği derin misyondan da alan bir yapının çoklukla sivil bir inisiyatif içinde gerçekleştirdiği geleneksel rolünün açıkça kesintiye uğratılması olduğu değerlendirilmektedir. Devletle toplum arasında uygun bir dengenin taşıyıcı ve koruyucusu 
olarak varlığını sürdüren bir kurumun, mevcut yapılanmasını terk ederek vesayetçi bir yapılanmaya doğru şekil aldığı görülmektedir. Bu bağlamda Diyanet mensuplarının öteden beri gerçekleştirdiği hizmetlerin bile birer irtica numunesi olarak değerlendirilip kriminal bir konuya dönüştürülmesi ise, 
28 Şubat sürecinde diğer kamu kurumlarında görev yapan personel ve ailelerinde yaşananlara benzeyen toplumsal dramlara neden olmuştur. 

4. RTÜK tarafından yapılan işlemler: 

4.1. RTÜK FREKANS TAHSİSİ 

 Radyo ve Televizyon Üst Kurulu tarafından Komisyonumuza gönderilen yazıda 246 verilen bilgiler çerçevesinde, doğrudan irtica ile mücadele kapsamında işlemler yapıldığına ilişkin bir kayıt bulunmadığı ifade edilmiştir. Ancak, 15 Aralık 1997 tarihinde yapılacağı ilan edilen yayın lisansı almak için başvuran kuruluşlar için yapılması planlanan sıralama ihalesi Başbakanlığın Ek’te sunulan 02.12.1997 tarihli yazısı üzerine RTÜK tarafından ertelenmiştir. 

246 RTÜK Başkanlığının 18.10.2012 tarih ve B.02.6.RTÜ.0.06.00.00-041.02/1161 sayılı yazısı. 

 Söz konusu ihalelerin ertelenmesinin asıl sebebinin irticai nitelikte yayın yaptığı iddia edilen yayın kuruluşlarının ihalelere girmesinin engellenmesi için düzenleme yapılması isteğinden kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Nitekim dönemsel olarak dini içerikli yayın yapan kuruluşlara verilen cezalar bu 
görüşü doğrular niteliktedir. Ancak, bu noktadaki asıl amacın bazı büyük medya kuruluşlarının frekans tahsisi açısından sahip oldukları gücün bir yönüyle ayrıcalığa dönüşmesi sürecinin başlatılması olduğu izlenimi uyanmaktadır. 

 Milli Güvenlik Kurulunun 26.11.1997 tarihli toplantısında alınmış olan 415 sayılı Karar Bakanlar Kurulu'nda görüşülmüş ve 01.12.1997 tarihli ve 97/10292 sayılı Karar ile kabul edilmiştir. Bu karar çerçevesinde, RTÜK’ün şu ana kadar yaptığı ve yapmaya devam ettiği, özel radyo ve televizyon kuruluşlarına kanal ve frekans tahsisi ve bununla ilgili sıralama ihalesi işlemlerini durdurması, 
bununla birlikte hukuki dayanaktan yoksun ve bir kısmı yok hükmünde olan ve diğer kısmı hukuken sakat olan ve iptal edilebilir nitelikte bulunan özel radyo ve televizyon kuruluşlarına kanal ve frekans tahsisi sıralama ihalelerini iptal etmesi gerektiği vurgulanmıştır. 

 Yine bu karar kapsamında, özel radyo ve televizyon kuruluşlarına kanal ve frekans tahsisi işlemlerinin yetersiz bir hukuki düzenlemeyle yapılmakta olduğundan ortaya telafisi mümkün olmayan zararlar ortaya çıktığı ve bu nedenle bir an evvel mevzuatta0 düzenlemeye gidilmesi gerektiği ifade 
edilmiştir. 

 Ayrıca, Milli Güvenlik Kurulu'nun 415 sayılı Kararının alınması, özel radyo ve televizyon kuruluşlarına kanal ve frekans tahsisi işlemlerinin "ulusal güvenliği" doğrudan ilgilendiren bir mahiyet kazandığı belirtilerek, Radyo Televizyon Üst Kurulu'nun kanal ve frekans tahsisine ilişkin ihalelerde, ihaleye katılan şirketlere, değerlendirmede teknik ve ekonomik kıstasların yanında "ulusal güvenlik" 
gereklerinin de göz önünde bulundurulacağını işin başında bildirmesi ve ihale sonuçlandırılmadan önce "ulusal güvenlik" açısından değerlendirilmesine imkân sağlamak üzere,” Başbakanlığın görüşünün almasının” gerekli hale geldiğinden bahsedilmiştir. 

 Bu çerçevede 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanunun 16ncı maddesinde yer alan "kamu ve tüm özel radyo ve televizyon kuruluşlarına kanal ve frekans bandı tahsisi ile yayın izni ile lisansı vermek ve bu tahsis ve izni iptal etmek yetkisi, münhasıran Üst Kurula 
aittir." hükmü hatırlatılmıştır. 

 Frekans tahsis işleminde idarenin özel kişilerle eşit konumda olmadığı, bu nedenle tahsis işlemini yaparken eşit, adil ve objektif olmanın yanı sıra "kamu yararı ve hizmet gerekleri" esaslarını gözetmesinin gerekliliği vurgulanmıştır. Bu esaslar çerçevesinde idarenin herkesle sözleşme yapmak zorunda olmadığı, bu alanda kamu yararı gözeterek bir takım kısıtlamalara gidilmesinin kaçınılmaz 
olduğu belirtilmiştir. Kamu yararı tanımının en fazla "ulusal güvenlik" kavramıyla ilgili olduğu, idarenin bütün organlarının "kamu yararı ve hizmet gerekleri" çerçevesinde "ulusal güvenliği" dikkate alarak hareket etmesi gerektiği de belirtilmiştir. 

 Son olarak, RTÜK'ün yayın takip imkânlarının zayıflığının göz önünde bulundurularak, tüm Valiliklerce birer büro oluşturulmasına ilişkin düzenleme yapılmalı ve bilhassa yerel ve bölgesel radyo ve televizyon yayınlarının bu bürolar aracılığıyla takip edilmesi ve Valiliklerin de konusu suç olan yayınlar hakkında gereği yapılmak üzere RTÜK'e ve savcılıklara suç duyurusunda bulunması gerektiği vurgulanmıştır. 


4.2. RTÜK tarafından yapılan işlemler: 

 Radyo ve Televizyon Üst Kurulu 1995-2003 yılları arasında özel radyo ve televizyon kuruluşlarına 180 adet ceza verilmesini öngörmüştür. Ek’te sunulan çizelgede belirtilen bu cezaların 68 tanesi uyarı, 99 adedi ise kapama cezası olması talep edilmiştir. 2 yayın kuruluşunun yayın izni ise iptal edilmiştir. 
Ceza verilmesi öngörülen yayın kuruluşlarının toplam sayısı 37’si radyo, 8’i televizyon olmak üzere 45’tir. Bu cezaların tamamının irtica ile mücadele kavramı çerçevesinde verilmek istendiği anlaşılmaktadır. Ceza talep edilen davaların 22 adedi bağlı olunan İdare Mahkemesi tarafından reddedilmiştir. 

 “Yayın ihlali” kapsamında değerlendirilen ve ceza talep edilmesine neden olan ifadelerden çarpıcı bulunan örnekler aşağıda sunulmuştur: 

 - İstanbul’da yayın yapan Üsküdar FM adlı radyo kanalında, 25-26 Kasım 1999 tarihli Düşünce Günlüğü adlı programdaki “Demokratik bir Cumhuriyet yurttaşları tehdit olarak görmez. 28 Şubat sürecinde, henüz tanımı bile yapılmamış irtica sözcüğüne dayanarak, devletin güvenlik birimleri 
dindar eğilimleri saptanan bazı vatandaşların iç tehdit kapsamında değerlendirildi...” ifadelerine kapama cezası verilmiştir. 

 - İstanbul’da yayın yapan Üsküdar FM adlı radyo kanalında 7 Aralık 99 tarihinde Yayınlanan Düşünce Günlüğü Adlı programda Yeni Şafak ve Akit gazetelerinin manşetlerinden yola çıkılarak... "Bugün, senin sayende Demokrat Partinin halk idaresine dayanan çizgisi toprağın altındadır. Sen Adnan Menderes'in mirasını darağacına çektiğin gibi, Turgut Özal'ın mirasını da bir kaç yıl içinde yerle bir ettin...” ifadeleri kapama cezasına konu edilmiştir. 

 - Eskişehir’de yayın yapan ERT FM adlı radyo kanalında, 22 Şubat ve 9 Mart 1999 tarihlerinde yayınlanan konuşma programında yer verilen "Bu ne biçim eğitim sistemidir. Bizim neslimiz, bizim çocuklarımız ne hale gelmiştir Yarabbi...” ifadelerine kapama cezası verilmiştir. 
 - Gaziantep’te yayın yapan Vahdet Radyo adlı radyo kanalında, 7 Ekim 1998 tarihinde yayınlanan programda kullanılan “İstanbul Üniversitesinde başlayan başörtüsü yasağı günden güne büyüyerek Gaziantep Üniversitesine geldi. Onlar, sadece inançları gereği taktıkları baş örtüsü uğruna coplandılar.” ifadelerine uyarı cezası verilmiştir. 

 - Ankara’da yayın yapan Arifan FM radyo kanalında yer alan Seher vakti adlı programda Tuğgeneral Osman Özbek'in bir askeri döverek öldürdüğü yolunda yazılı basında çıkan bir haberi, iddiayı teyit eder nitelikte ifadelerle kamuoyuna duyurması suç teşkil etmiştir. 


 - İstanbul’da yayın yapan Moral FM adlı radyo kanalında yer alan Satır Arası Adlı programda "MGK Heyetini oluşturan tüm komutanlar ve hükümet üyeleri Kocatepe Camiindeki cenaze törenindeydi... Şehit Üsteğmen'in eşi Tülin Kılıç, inancının emrettiği şekilde başörtülü idi. Annesi de başörtülü idi. Yani o törene katılan M.G.K. erkanı nezdinde birer irticacıydı onlar. Kim bilir...” ifadelerine kapama talep edilmiştir. 

 - İstanbul’da yayın yapan Moral FM adlı radyo kanalında yer alan “10-15 Mayıs 1999 tarihlerinde yayınlanan programlarda "Meclise başörtüsü ile giren bir insana bu insanlık dışı muamelenin millet tarafından telin edildiğini, şiddet ve nefretle kınandığını nasıl görmezden gelebilirsiniz....” ifadeleri kapama cezasına konu olmuştur. 

 - Kocaeli’nde yayın yapan Anadolu FM adlı radyo kanalında Haber yorum programında "THK bir kaç derimi gasp etme mücadelesi veriyor. Ama hayır, bugüne kadar olduğu gibi bundan sonra da kaptırmayacağım postumu. Elimden, polis, asker zoruyla almaya kalkarlarsa, delik deşik edeceğim deriyi...” ifadelerine uyarı cezası verilmiştir. 


4 CÜ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR..,

***

28 ŞUBAT SÜRECİNİN DEVLET VE TOPLUM ÜZERİNDEKİ YANSIMALARI, BÖLÜM 2

28 ŞUBAT SÜRECİNİN DEVLET VE TOPLUM ÜZERİNDEKİ YANSIMALARI, BÖLÜM 2

 “GATA KOMUTANLIĞINDAN YÜKSEK ASKERİ ŞURA KARARI İLE İLİŞİĞİ KESİLEN TABİP SUBAYLAR” başlıklı bu liste aşağıdadır: 

2. İçişleri Bakanlığında Yapılan Uygulamalar: 

 Milli Güvenlik Kurulu'nun 28 Şubat 1997 Tarih ve 406 Sayılı Kararının ardından İçişleri Bakanlığınca, Emniyet Genel Müdürlüğünün 9.2.1996 gün ve B.05.1.EGM.0.12.02.02./72 sayılı Genelgesinin yayınlanmasından sonra 12.02.1998 tarihli Bakan onayı ile bu kez Başbakanlık ve Bakanlık Makamının bölücü-yıkıcı ve irticai faaliyetlerin izlenmesi hakkındaki genelgelerine 
istinaden, İçişleri Bakanlığınca yürütülen bazı hizmet ve görevlerdeki etkinliği takip etmek ve sekreterya hizmetini yürütmek üzere Personel Genel Müdür Yardımcısının başkanlığında, İçişleri Bakanlığınca yürütülen bazı hizmet ve görevlerdeki etkinliği takip etmek ve sekretarya hizmetini yürütmek üzere, izleme gurubu oluşturulmuştur. İzleme grubunun kurulmasından sonra bu kez 
16.02.1998 tarihinde İçişleri Bakanlığınca yürütülen bazı hizmet ve görevlerdeki etkinliğin il ve ilçe düzeyinde yerinde incelenmesi ve sorumlularının değerlendirilmesi yönünde ortaya çıkan ihtiyaç üzerine; Bakanlık Makamınca verilecek acil ve özel görevleri yerine getirmek; Başbakanlık ve Bakanlık Makamlarının bölüce, yıkıcı ve irticaya müteallik genelgelerinin mahallinde uygulanmasını incelemek, denetlemek, ilgilileri değerlendirmek ve gerektiğinde ihmali ve kusuru tesbit edilenler hakkında disiplin ve cezai yönden inceleme-soruşturma yapmak için Ankara Grubunda görevli Mülkiye Müfettişleri arasından (10) kişilik bir " Özel İnceleme-Soruşturma " Grubu oluşturulmuştur. 
Bu oluşturulan Müfettiş grubunca gerektiğinde ve ihtiyaç duyulması halinde yukarıda belirtilen hususlarla ilgili olarak " Özel Denetim " yaptırılması karara bağlanarak uygulamaya konmuştur. Başbakanlık Uygulamayı Takip Kurulundan ve çeşitli çevrelerden gelen ihbar ve bildirimler sonucunda, toplam 21 görevlendirme ile Başbakanlık ve İçişleri Bakanlığınca yayımlanan bölücü, 
yıkıcı ve irticai faaliyetlere müteallik genelgeleri de göz önünde bulundurularak genel tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi, Hilvan İlçesindeki bir yurdun Fethullahçılara ait Özyurt Vakfına kiralamasını sağlamak, cami açılışında dini içerikli konuşmalar yapmak, bazı dini grupların desteğini arkasına almak, bölücü, yıkıcı ve irticai faaliyetlere müteallik olarak hakkında değerlendirme yapılması, genel tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi; tarikat Şeyhi olarak bilinen Bekir PEHLİVAN’ın evinde yapılan bayramlaşma ve tarikat faaliyetleri konuşmada isminin geçmesi, 1997 yılı Kurban Bayramında deri toplamak için resmi araç talep eden THK araç tahsis edilmemesi; Atatürk Düşmanlığı, İrticai faaliyetleri yönlendirmek ve Tarikat savunuculuğu yapmak; tarikat liderleri ile 
görüştüğü, makam odasının kapısı içerden kilitleyip namaz kıldığı; Düzce İl Sağlık Müdürlüğü ve Sağlık Meslek Liselerinde irticai faaliyetler yapıldığı; eşinin ve büyük kızının türbanlı olması gibi konularla ilgili olarak toplam 3 vali, 166 kaymakam ,41 vali yardımcısı ve 3 hukuk İşleri Müdürü olmak üzere toplam 213 Mülki İdare amiri hakkında değerlendirme raporları tanzim edilmiş bu raporlar sonucunda 3 Vali merkez valiliğine teklifleri yapılarak merkeze alınmış 71 Kaymakam hakkında her ne Kadar mülki Amir Atama ve yer değiştirme yönetmeliğinde ve eki cetvelde eşdeğer görev olarak tanımlanmakta ise de temsil görevi olmayan pasif bir görev kabul edilen vali yardımcılığına atanmalarının uygun olacağı belirtilerek tekliflerde bulunulmuş bunlardan 59 kaymakam vali yardımcılığına atanmış ayrıca, 22 Kaymakam ise somut bir soruşturma veya kovuşturmaları olmadan müfettiş raporuna dayanılarak pasif bir görev olan Hukuk İşleri Müdürlüğüne tayin edilmişlerdir. 

 Yapılan bu Mülki İdare Amirleri değerlendirmelerinde ise İçişleri Bakanlık Makamından 1998 yılı normal kararname çalışmalarına esas olmak üzere atamaya tabi tutulacak Mülki İdare Amirlerileri hakkında değerlendirmelerin yapılması için 09.06.1998 tarih ve 12031 sayılı İçişleri Bakanlığına vekalet eden dönemin Adalet Bakanından onay alınmasına rağmen bu onayın irticai nedenler gibi bir gerekçe içermemesinden dolayı müfettişler tarafından herhangi bir değerlendirme yapılmadan incelemesi yapılmadan geri çekilmiş buna karşılık 6 gün sonraki tarihte fakat aynı sayı ile dönemin İçişleri Bakanından bu kez ekli listede adı-soyadı ve unvanları belirtilen Mülki İdare Amirleri hakkında bölücü, yıkıcı ve irticaya müteallik, Başbakanlığın 04.02.1998 gün ve B.02.0.PPG.012-
320-01779 sayılı, Bakanlığımızın 12.02.1998 gün ve İI.İd.Gn.Md. 712 sayılı Genelgeleri ile Mülki İdare Amirleri Atama Değerlendirme ve Yer değiştirme Yönetmeliğinin 8, Mülkiye Teftiş Kurulu Çalışma Yönetmeliğinin 29. maddelerin de belirtilen esaslar da göz önünde bulundurularak ….. 
diyerek onayın ve eki listenin değiştirildiği, Bakan onayının Teftiş Kurulu Başkanlığı'na 12061 sayı ve 15.06.1998 tarihli gönderme yazısına, el yazısı ile "116 kişilik 1. Liste onayı ve Ekli listede belirtilen kişi sayısının kabarık olması ve belirtilen görevlilerin tamamı hakkında Değerlendirme raporu düzenlenmesi, Teftiş Kurulu Başkanı ile bu konudaki sayının Sn. Müsteşar ve Sn. Bakan talepleri doğrultusunda liste ikiye bölünerek ilk anda kararnameye dâhil 
edilecek Mülki İdare Amirleri.leri değerlendirilmesi için iki liste gönderilmiştir." yazısı yazılarak dönemin Personel Genel ,Müdürü Genel Müdürü ve Daire Başkanınca not düşüldüğü bu durumu da15.06.1998 tarihinde, fakat bu kez, 16010 sayılı bir başka onay düzenleyerek bu kez 259 kişilik yeni bir liste eklenmiş olup listelerde Bakanlık'tan uzun bir süre önce ayrılmış olan mülki idare amirlerinin adının yazılması, liste üzerinde el yazısı ile notların yer alması, aynı gün alınan farklı sayılı evraklar arasında 4000 sayının bulunması bazı isimlerin çizilerek başka isimlerin yazılmış olmasının yansıra, listelerin Bakanlık dışında birilerince hazırlandığı ve bakanlık personeli tarafından da uygulamaya 
konulduğu izlenimini vermiştir. 

 Pasif göreve atanmaları konusunda teklifler getirilen ve bir kısmı da atanan devletin yetiştirmek için hiçbir çabadan kaçmadığı yetişmiş ve profesyonel manada kamu görevlisi olan ve her biri bir devlet adamı olma azim ve kararlılığında hizmet eden Mülki İdare Amirlerinin pasif görevlere getirilmesi istenirken getirilen gerekçelerden bir kaçına bakmakta yarar bulunmaktadır. Buna göre: 

……’ın çevresi halkının maalesef Cumhuriyet yönetimine ve Atatürk İlke ve İnkılaplarına karşı bir yaşam biçimini özlediklerini, giyim ve kuşamlarıyla da bunu gösterdikleri, yaygın bir kanaat oluşturmuştur. Böyle bir ortamda, daha çağdaş; Cumhuriyete ve Atatürk'e açıkça sahip çıkan ve davranış ve tutumuyla bunu gösteren Mülki İdare Amirlerine her zamankinden daha çok ihtiyaç 
bulunduğu; çağdaş bir düşünce ve davranışta olmayan kişilerin temsili görevlerde bulunmasının doğru olmadığı… ifade edilmektedir.242 

28 Şubat sürecinde oluşturulan Batı Çalışma Kurulunun daha sonra Başbakanlıkta Başbakanlık Uygulamayı Takip ve Koordinasyon Kurulu halini almasından sonra bu kurulun sekretarya işlerini de yürüten o dönemin Başbakanlık Müsteşar Yardımcısı Ömer KAYIR’ın komisyonumuzda yapmış olduğu açıklamalar ışığında İçişleri Bakanlığında uygulanmaya çalışılan ve 
havadan sudan gerekçelerle hizmetten uzaklaştırılan vali ve kaymakamların hangi gerekçelerle görevden atıldıklarını özetlemiştir.243 

Sonuçta, İçişleri Bakanlığında çeşitli gerekçelerle pasif göreve getirilen Mülki İdare Amirlerinden bugün itibari ile (1) yüksek yargı başkanı, (5) Milletvekili, (33) vali, (2) Başbakanlık Müsteşar yardımcılığı, (1) Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreter yardımcılığı, (1) Müsteşar yardımcılığı (2) Genel Müdürlük (1) İl Belediye Başkanı, (1) Büyükşehir ilçe Belediye Başkanı , (7) Mülkiye Başmüfettişi olarak çeşitli yerlerde görevlerine devam ederek hizmet ettikleri göz önüne alınırsa Başbakanlık Uygulamayı Takip ve Koordinasyon Kurulunda bulunmuş sayın Ömer Kayır’ın sözlerinin bir nebze olsun demokrasiyi kesintiye uğratan 28 Şubatın bürokrasideki amacının bir boyutu daha iyi anlaşılacaktır. 

Emniyet Örgütü Disiplin Tüzüğünün 8. Maddesinin 1. Fıkrasında 02.03.1998 tarihinde Resmi Gazete ‘de yayınlanan değişikliğe de atıfta bulunarak yapılmış, bölücü ve laikliğe aykırı faaliyette bulunan Emniyet mensuplarının "Meslekten Çıkarma" cezasıyla tecziye edileceği düzenlemesine de atıfta bulunularak bölücü, yıkıcı ve laik devlet anlayışıyla bağdaşmayacak örgütlenmeler içerisinde bulunan veya böyle yapılanmalara hoşgörüyle baktığı tespit edilen mensupların tutum ve 
davranışlarının tetkiki, mahallinde incelenmesi, gerektiğinde soruşturma yapılması ve ilgili Birimlerle koordine edilerek gerekli tedbirlerin alınması amacıyla 13.08.1998 tarihli ÇOK GİZLİ ibareli Emniyet Genel Müdür onayı ile Polis Başmüfettişleri ile APK uzmanlarından oluşan bir İzleme Denetleme kurulunun oluşturulduğu; Yapılan İzleme ve Denetlemeler sonucunda 331 Emniyet Mensubu hakkında inceleme yapılmış, bunlardan 15 Emniyet Mensubu meslekten uzaklaştırılmış 38 personel de çeşitli cezalara çarptırılmıştır. Söz konusu İzleme ve Denetleme Komisyonu görevinin 


14.12.2010 tarihine kadar devam ettiği sürecin en önemli özelliği olarak karşımıza çıkmaktadır. Bununla birlikte, gazete haberlerine istinaden soruşturma yürütüldüğü de anlaşılmaktadır. Bu ihbarların 5 adedi MGK Genel Sekreterliğine şikâyet şeklinde intikal ettirilmiştir. Soruşturma konusu ihbar ve şikâyetlerin tamamının “irtica” konusuna odaklandığı görülmüştür. 

3. Diyanet İşleri Başkanlığı yansımaları: 

Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından Komisyonumuza ulaşan belgelerde244; 1997-2002 yılları arasındaki Başkanlık faaliyetleri tetkik edilmiştir: 

 Bu belgeler ışığında, Başkanlık faaliyetlerini şu alt gruplar çerçevesinde ele almak mümkündür: 

 1. Personele yönelik takip ve fişleme faaliyetleri ile cezai uygulamalar, 

 2. Aydınlatma faaliyetleri çerçevesinde hazırlanan raporlar ve kapsamları, 

 3. Denetim faaliyetleri 

 4. Diğer faaliyetler 


3.1. Personele Yönelik Takip ve Fişleme Faaliyetleri ve Cezai Uygulamalar : 

 Söz konusu dönemde (1997-2002) Hizbullah, İrtica, PKK, Vasat, İbda-C, Hizbuttahrir gibi terör örgütlerine mensubiyetleri nedeniyle haklarında cezai işlem yapılan personel sayısı 393’tür. Bunlardan 1’i Hizbuttahrir, 199’u Hizbullah, 3’ü İbda-C, 22’si PKK, 20’si Vasat örgüt üyeliği ve 148 personele 
ise irtica suçlamasıyla ceza uygulanmıştır. 

 Toplam 396 cezanın 128 adedi meslekten çıkarma şeklinde tezahür etmiştir. Bir yönüyle PKK dışındaki kategorilerin tamamı irtica çerçevesinde ele alınırsa verilen cezaların büyük bir çoğunlunun irtica ile mücadele kapsamında gerçekleştiği sonucu çıkmaktadır. 

 Bunların yanında, irticai faaliyetlerde bulunduğu düşünülen personel hakkında fişlemeler yapıldığı görülmüştür. Bu çerçevede, kendisine isnat edilen suçların “delillendirilemediği” ifade edilmesine karşın çoğunluğu imam-hatip, vaiz, müftü gibi görevler yürüten personel bulundukları yerlerin dışına 
tayin edilmiş veya değişik cezalara çarptırılmışlardır. Ayrıca, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi illeri nüfusunda kayıtlı olup bu bölgelerde görev yapan Müftü ve Vaizlerin listesinin tutulduğu anlaşılmıştır. Konuya ilişkin çizelgeler Ek’tedir. 

3.2. Aydınlatma Faaliyetleri Çerçevesinde Hazırlanan Raporlar ve İçerikleri : 

 a. İrtica ve İrtica ile Mücadele Raporu 

 1999 yılında İrtica ve İrtica ile Mücadele Raporu hazırlanmıştır. Ek’te sunulan raporun “III.İRTİCANIN GÜNÜMÜZDEKİ ALGILANIŞI” başlığı altında, basında yoğun olarak irtica ile ilgili haberler yer aldığı belirtilerek “Bu başlık altında sadece basın yayın organlarında irtica tezahürleri olarak takdim edilen konular yorumlanmaksızın sıralanacaktır.” ifadeleri kullanılmıştır. 

Metnin aşağıda devam eden bölümlerinde anlaşılacağı üzere, yorum yapılmıyor gibi bir imaj verilmek istense de, sadece başlıkların bile Diyanet İşleri Başkanlığının hazırladığı bir rapor için fazla siyasi olduğu görülecektir. Raporun bu bölümü şöyle devam etmektedir: 

1. Dini söylemleri olan bir partinin iktidar olması : Bilindiği gibi 1996 yılı Haziran ayında Refah Partisi, Doğru Yol Partisi ile koalisyon kurarak hükümete geçmiştir. Daha önceleri, laikliğin Türkiye'deki uygulamasını eleştirir tarzda propaganda yapan ve iktidara geldikten sonra bazı tarikat üyelerinin de içinde bulunduğu bazı kişilere Başbakanlık konutunda iftar yemeği veren bu partinin 
iktidarı, laik Cumhuriyete karşı bir tehdit olarak algılanmış ve böylece yansıtılmıştır. 
2. Ordunun din düşmanı gibi gösterilmesi : Bilindiği üzere, her yıl Ağustos ayı içerisinde Yüksek Askeri Şura olağan olarak toplanmakta ve terfi edecek, emekliye ayrılacak subaylar ile Askeriyeden çıkarılacak olanların durumu karara bağlanmaktadır. Bu çerçevede, ordudan ilişiği kesilenler arasında, irticai eylemlere karışmış kişilerin ordudan ilişiğinin kesilmesi, bazı kesimlerce 
ordunun din düşmanı olduğu tarzında yorumlanmaktadır. Ayrıca bir takım basın yayın organlarında rapor tanımı ile yayınlanan, devletimizin bazı kurumlarına ulaştırıldığı iddia edilen ve içerisinde Peygamberimiz ve Yüce Kitabımızı tahkir ifadelerin de yer aldığı yazı ile ordu arasında ilişki kurularak, bu kurumun dine karşı olduğu şeklinde bir imaj oluşturulmaktadır. 
3. Tarikat, siyaset ve ticaret üçgeninin oluşması : Tekke ve zaviyelerin resmi olarak ilga edilmesine rağmen, bir takım dini tarikatlar varlıklarını günümüze kadar sürdürmüşlerdir. Bu tarikatların, cahil halkı etkileri altına alarak faaliyetlerini genişletmeleri irticai bir tezahür olarak algılanmaktadır. Özellikle son zamanlarda, bu tarikatların, siyasi partiler üzerinde etkin bir rol oynadıkları, ticari alana intikal ederek bu alanda önemli bir güç haline geldikleri, bu kesimin 
demokrasi şemsiyesi altında, toplum içinde teşkilatlanma çabası içerisine girdikleri de müşahede edilmektedir. Bu keyfiyet ise irticaın tehlikeli bir boyut kazandığı endişesini doğurmuştur. 
4. Resmi din eğitimi : İmam-Hatip Liselerinin günümüzde ihtiyacın ötesine geçmesi, mezunlarının kendi alanlarından ziyade, başka sahalarda görev almaları, Kur'an Kurslarının adedinin oldukça fazla olması irtica belirtisi olarak sunulmaktadır. 
5. Devlet denetimi dışı din eğitiminin yürütülme çabaları : Bazı tarikatların, grupların özel olarak açtıkları yurt, pansiyon ve kurslarda, Devletin denetimine tabi olmaksızın, din eğitimi verdikleri, buralarda Devletin temel ilkelerine aykırı düşünceleri öğrencilere telkin ettikleri bilinmektedir. Bu da irticaın yaygınlık kazandığının delili olarak sunulmaktadır. 
 6. Türban meselesi : Son yıllarda, gerek devlet kurumlarında ve gerekse orta öğretim ve üniversitelerde bayanların başörtüsü takma yönündeki talep ve eylemleri yoğunluk kazanmıştır. Bu tür taleplerin ortaya çıkması, Türkiye'de irticaın ileri boyutlara ulaştığının göstergesi olarak yorumlanmıştır. 
7. Güneydoğu sorununun ümmetçi anlayışla çözümlenebileceği önerisi : 
Güneydoğuda yıkıcı ve bölücü örgütsel bir terör faaliyetinin uzun zamandan beri var olduğu ve Devletin bunlarla silahlı mücadeleye giriştiği malumdur. Türkiye'de bir kesim, bu sorunun hallinin silahla olamayacağı, yöre insanlarına ümmetçi bir anlayışın benimsetilmesi halinde terörün bitirilebileceği kanaatini ifade etmektedir. Bu anlayışın benimsenmesi, Devlet işlerinde dinin fonksiyonel kılınması olarak değerlendirildiğinden, bu tür çözüm önerilerinin getirilmesi irticai bir unsur olarak yansıtılmaktadır. 

8. Dini yayın ve programlar : Özel radyo ve televizyonların kurulmasına ilişkin yasanın çıkmasını takiben Türkiye'de pek çok yerel ve ulusal radyo ve televizyon kurulmuştur. Bu radyo ve televizyonlarda dini yayın ve programlara yer verilmesi, hatta bazı radyo ve televizyonların ağırlıklı olarak dini içerikli programlar yapması irticaın artması olarak yorumlanmıştır. 
9. Zorunlu temel eğitimin kesintisiz oluşuna karşı çıkılması : 1997 yılının temel tartışma konularından birisi, zorunlu temel eğitimin 8 yıla çıkarılmasıdır. Bir kesim, kesintisiz sekiz yıllık zorunlu eğitimin, İmam-Hatip Liselerini kapanma tehlikesi ile yüz yüze getireceği, yine bu sebeple Kur'an kursları ve hafızlık müesseselerinin bitme noktasına geleceği endişesini dile getirmiştir. Hatta 
bu konuda, eylemler de gerçekleştirilmiştir. Basın-yayın organlarında bu gelişmeler de irticaın gelişmesi olarak sunulmuştur. 
 10. İslam Devleti ideolojisinin savunulması : Türkiye'de, bazı kimseler, İslam'ın bir devlet modeli ve hükümet şekli önerdiğini, hilafetin bu şekillerden biri olduğunu. Müslümanların mutlaka bu tarz idareye dönmesi gerektiğini vurgulamış, bu yönde propagandalar yapmışlardır. İran'da 1979 
yılında gerçekleştirilen devrim, bu insanların temel referansı olmuştur. Kaplancılar diye bilinen ve faaliyetlerini Almanya'da sürdüren grup. bu konuda tipik bir örnektir. Bu kişiler, benimsedikleri ideolojinin hayata geçirilmesi için, terör eylemlerine de başvurabileceklerini zaman zaman dile getirmişlerdir. Bu ve benzeri kişilerin varlığı Türkiye Cumhuriyeti Devleti için tehlikeli irticai bir 
unsur olarak görülmüştür. 

11. Camiye giden Devlet memurlarının sayısında meydana gelen artış : Basın yayın organlarının bazılarında, gerek idareci gerekse diğer statüdeki Devlet memurları arasında camiye gidenlerin artmasının Devletin irticai unsurlar tarafından ele geçirilme teşebbüsü olarak yorumlandığı görülmektedir. 

Raporun bu bölümüne bakıldığında, irticanın yaygınlaşmasına neden olan faktörler sıralanarak, basının arkasına gizlenmek suretiyle kendi mesajını vermek istendiği izlenimi uyanmaktadır. 


3 CÜ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR..,

***