TÜRK SAVUNMA SANAYİNİN GELECEĞİ , BÖLÜM 7

TÜRK SAVUNMA SANAYİNİN GELECEĞİ , BÖLÜM 7

EK-2, LAHİKA-A: Savunma Sanayii Sektöründe Faaliyet Gösteren Şirketler 
Firma Adı 

TİSAŞ TRABZON SİLAH SAN.A.Ş. 
TUSAŞ TÜRK HAVACILIK VE UZAY SAN.A.Ş. 
ROKETSAN ROKET SAN. VE TİC.A.Ş. 
TUSAŞ MOTOR SANAYİ A.Ş. 
FNSS DIŞ TİCARET A.Ş. 
ASELSAN ELEKTRONİK SANAYİ VE TİCARET A.Ş. 
YONCA - ONUK ADİ ORTAKLIĞI 
ALP HAVACILIK SAN.TİC. A.Ş. 
RAM DIŞ TİCARET A.Ş. 
BAHTİYAR AV MALZEMELERİ PAZARLAMA İNŞAAT TEKSTİL SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
MAKİNA VE KİMYA ENDÜSTRİSİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 
KOMANDO AV SİLAH PATLAYICI SAN. TİC. A.Ş. 
ORICA-NİTRO PATLAYICI MADDELER SAN. VE TİC. A. Ş. 
YAVAŞÇALAR AV SPOR MALZ. SAN. VE TİC.A.Ş. 
S.S. HUĞLU AV TÜFEKLERİ İMALAT ALIM SATIM KÜÇÜK SAN.KOOP. 
İSTANBUL SİLAH VE SAVUNMA DIŞ TİC. A. Ş. 
SAMSUN YURT SAVUNMA SAN.VE TİC.A.Ş. 
AKKAR SİLAH SANAYİ VE TİCARET LTD.ŞTİ. 
SARSILMAZ SİLAH SAN. A.Ş. 
ATA SİLAH SAN. A.Ş. 
KAYHAN AV TÜFEKLERİ SAN.VE DIŞ TİC.LTD.ŞTİ. 
ARMSAN SİLAH SAN. VE TİC. A.Ş. 
İSTANBUL SİLAH VE SAVUNMA SAN. TİC.LTD.ŞTİ. 
KRAL AV SANAYİ MÜTEAHHİTLİK TIBBİ MALZEMELER SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
FEDA PAZARLAMA VE TİC.LTD.ŞTİ. 
EPSİLON KOMPOZİT TEKNOLOJİ VE SAVUNMA SAN.A.Ş. 
MUSTAFA TUTAL 
GENÇPOLAT ORM.ÜRN.MAD.SAN.TİC. LTD.ŞTİ. 
UZKON SİLAH İNŞAAT TARIM GIDA SANAYİ TİC.LTD.ŞTİ. 
HG PATLAYICI MADDELER MADENCİLİK MÜHENDİSLİK DANIŞMANLIK PAZARLAMA İNŞAAT SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
GİR-SAN MAKİNA VE HAFİF SİLAH SAN.TİC.A.Ş 
NİTROMAK DNX KİMYA SAN.A.Ş. 
TURAÇ DIŞ TİC.LTD.ŞTİ. 
OR-ÜN ORMAN ÜRÜNLERİ İHRACAT SAN.VE TİC. A.Ş. 
ÖZKURSAN OTOMOTİV VE METAL MAKİNA PAZARLAMA SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 
HATSAN SİLAH MAKİNE KALIP SAN. VE TİC. A. Ş. 
AKKAR SİLAH PAZ.LTD.ŞTİ. 
YURTTAŞ İNŞAAT VE ORMAN ÜRÜNLERİ SAN VE TİC. LTD. ŞTİ. 
CFY SİLAH SANAYİ A. Ş. 
GÜREL FİŞEK SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ . 
MUSTAFA USLU 
SA-KA AV TÜFEKLERİ SAN.VE TİC. LTD.ŞTİ. 
ALTUNBAŞ TEKSTİL EĞİTİM DAYANIKLI TÜKETİM MALLARI İNŞ.MÜH.TAŞI.AVCILIK VE PROTEKNİK MAL.DIŞ TİC.A.Ş 
UTAŞ MAKİNE İTHALAT İHRACAT SANAYİ VE TİCARET LTD.ŞTİ 
MESUT ERTEN - YUSUF ÖZCÜRCÜ PARDUS SAVUNMA VE AV SANAYİ İTHALAT İHRACAT LTD. ŞTİ. 
MİDYAT PATLAYICI MADDELER SAN VE TİC. A. Ş. 
MUSTAFA CİRE - AVCI MEHMET AVCILIK DOĞA TARIM HAYVANCILIK SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 
SOLAR PATLAYICI MADDELER SAN. A. Ş. 
MEYDAN AV MALZEMELERİ SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
KAYSAN SİLAH SANAYİ VE TİC. LTD. ŞTİ. 
YASİN TUZA - FNSS SAVUNMA SİSTEMLERİ A.Ş. 
KÜÇÜKPAZARLI KARDEŞLER KALIP VE MAKİNA SAN.LTD.ŞTİ. 
CNK HAVACILIK SANAYİ VE TİC. LTD.ŞTİ. 
ANLAR AV MALZEMELERİ TİCARET VE SANAYİ LTD. ŞTİ. 
OSMANLI İÇ VE DIŞ TİC.SAN.LTD.ŞTİ. 
ARAL SİLAH SANAYİ NAKLİYE İTHALAT İHRACAT SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
RETAY SİLAH OTOMOTİV İNŞAAT VE GIDA SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
AVCI SİLAH SANAYİ VE TİC LTD. ŞTİ. 
BALIKESİR RASGELE AV TİCARET VE SANAYİ LTD.ŞTİ. 
TUNCAY ALEMLER 
ÖZTİRYAKİLER MADENİ EŞYA SAN. TİC. A.Ş. 
NOVA SİLAH SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
OSMANLI SİLAH SAVUNMA SANAYİ VE TİCARET LTD.ŞTİ. 
HSF SAVUNMA HAVACILIK SANAYİ ÜRETİM İTHALAT VE İHRACAT LTD.ŞTİ. 
MİLSOFT YAZILIM TEKNOLOJİLERİ A.Ş. 
HAVELSAN TEKNOLOJİ RADAR SAN. VE TİC. A.Ş. 
GÜVENLİ YAŞAM İŞ GÜVENLİĞİ SANAYİ VE TİCARET LTD.ŞTİ. 
ARC AV MALZEMELERİ SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
PROAPP MÜHENDİSLİK PROJE MAKİNE İMALAT İNŞAAT İTHALAT İHRACAT SANAYİ VE TİC.LTD.ŞTİ. 
MSB DENİZ KUVVETLERİ KOMUTANLIĞI DENİZ HAVA ÜST KOMUTANLIĞI İKMAL KOM. 
ATAK SİLAH SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
MAK SAVUNMA SANAYİ ELEKTRONİK OTOMOTİV İNŞAAT TURİZM LTD.ŞTİ. 
GRUP İMPEKS METAL SAN.VE DIŞ TİC.LTD.ŞTİ. 
GRUP TEKNİK HIRDAVAT VE OTOMOTİV SAN.LTD.ŞTİ. 
ELOPAR ELEKTRİK VE OTOMOTİV PARÇALARI SAN.VE TİC.A.Ş. 
KARBA OTOMOTİV MAKİNA SANAYİ VE TİCARET MİMARLIK MÜHENDİSLİK HİZMETLERİ LTD.ŞTİ. 
VERİ-SİS VERİ VE İLETİŞİM SİSTEMLERİ SAN.VE TİC.A.Ş. 
YAKUPOĞLU TEKSTİL VE DERİ SAN. TİC.A.Ş. 
AKSAN ÇELİK DÖVME SAN.VE TİC. A.Ş. 
YAŞAR YEGÜL 
SDT UZAY SAVUNMA TEKNOLOJİLERİ BİLGİ ÜRETİM DANIŞMANLIK TİC.A.Ş. 
METEKSAN SAVUNMA SANAYİ A.Ş. 
HAVELSAN HAVA ELEKTRONIK SAN. VE TİC. A.Ş. 
ME-GE TEKNIK ELEKTRONİK-ELEKT. MEKANİK SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
BPS BALIKESİR PATLAYICI MADDELER SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
BİTES SAVUNMA HAVACILIK VE UZAY TEKNOLOJİLERİ YAZILIM ELEKTRONİK TİC.LTD.ŞTİ. 
BİTES BİLİŞİM SİSTEMLERİ YAZILIM VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ TİC.LTD.ŞTİ. 
GÜL OTOMOTİV TEKSTİL SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
SARSILMAZ MÜHİMMAT SANAYİ AŞ 
HAVASER TURZ.TEKNİK MALZ.SAN. VE TİC.A.Ş 
MUHAMMET ERGİN 
ARMSPORT AV SİLAHLARI VE MALZEMELERİ PAZARLAMA VE TİC. LTD. ŞTİ. 
VEGA SİLAH SAN. VE TİC. LTD. STİ. 
ATEL TEKNOLOJİ VE SAVUNMA SANAYİ A.Ş. 
PEGASUS SAVUNMA SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
YOL-BAK YOL BAKIM VE KAR MÜCADELE ARAÇLARI SAN. TİC. LTD. ŞTİ 
TAMROM HAVACILIK SAVUNMA SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ 
A.A.E.S. İLERİ MÜH. HAVACILIK ULAŞIM SİVİL SAVUNMA HİZ.ELK.YAZ.YAT.DAN.İNŞ.TAAH.SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
TEKSAV TEKNOLOJİ ELEKTRİK ELEKTRONİK MAKİNA SAN.VE TİC.A.Ş. 
AHMET BALIKLI 
ÖZNUR SAVUNMA HAVACILIK VE MAKİNE SAN.TİC.LTD.ŞTİ. 
AGS ENERJİ VE İLETİŞİM SİS.SAV.SAN.TEKN. MÜH.TAAH.İNŞ.SAN.TİC.LTD.ŞTİ. 
GENTIP ELEKTRONİK DIŞ TİC.LTD.ŞTİ. 
SAFİR SİLAH DIŞ TİC. LTD. ŞTİ. 
SELEX KOMÜNİKASYON A.Ş. 
TİBET MAKİNA SAN.VE TİC.A.Ş. 
ARES TERSANECİLİK SANAYİ VE TİCARET A. Ş. 
ERATAŞ İŞ GÜVENLİĞİ EKİPMANLARI SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
NUROL MAKİNA SANAYİ A.Ş. 
ÖZTAY AV MALZEMELERİ TİC. VE SAN. LTD. ŞTİ. 
ATEŞCİ MEDİKAL MÜHENDİSLİK MAKİNA İNŞAAT YAPI ELEMANLARI AV SPOR MALZEMELERİ DIŞ TİC.LTD.ŞTİ. 
CANCA OTOMAT SAN.VE TİC. LTD.ŞTİ. 
T.C. MSB SAVUNMA SANAYİ MÜSTEŞARLIĞI 
MİKES MİKRODALGA ELEKTRONİK SİSTEMLER SAN.VE TİC.A.Ş. 
DATA TEKNİK BİLGİSAYAR SİSTEMLERİ TİC.VE SAN.A.Ş. 
GANDA İNŞAAT DIŞ TİCARET VE DANIŞMANLIK LTD. ŞTİ. 
MEGEYE LOJİSTİK A.Ş. 
MGY İNŞAAT TURİZM SANAYİ TAAHHÜT VE TİC. LTD. ŞTİ. 
MGY OTOMOTİV SAN. A.Ş. 
FORTEK İÇ VE DIŞ TİCARET LTD.ŞTİ. 
MASC SARACİYE AV VE GÜVENLİK MALZEMELERİ SAN. DIŞ TİC. LTD. ŞTİ. 
PROPA DENİZCİLİK VE ULUSLARARASI TAŞIMACILIK TİCARET A.Ş. 
BİLSA KALIP SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
YÜKSEL SAVUNMA SİSTEMLERİ A.Ş. 
İŞBİR ELEKTRİK SANAYİİ A.Ş. 
GATE ELEKTRONİK SANAYİ VE TİCARET A.Ş. 
MERCAN PAZARLAMA VE TİC. LTD. ŞTİ. 
SİMSOFT BİLGİSAYAR TEKNOLOJİLERİ LTD. ŞTİ. 
BF LOJİSTİK HİZMETLERİ DIŞ TİCARET VE İNŞAAT LTD.ŞTİ. 
MARTİN SİLAH SANAYİ VE TİC. LTD. ŞTİ. 
ALİ SARI 
HAZAL GRUP GÜVENLİK VE OTOMASYON SİSTEMLERİ SAN. VE TİC. LTD.ŞTİ. 
TCI KABİN İÇİ SİSTEMLERİ SAN.VE TİC.A.Ş. 
SADAT ULUSLARARASI SAVUNMA DANIŞMANLIK İNŞ.SAN.VE TİC.A.Ş. 
DVK İNŞAAT TURİZM MÜHENDİSLİK SANAYİ İÇ VE DIŞ TİC.A.Ş. 
MİRZA İTHALAT İHRACAT HAYVANCILIK TURİZM ULUSLARARASI TAŞIMACILIK GIDA TİC. LTD. ŞTİ. 
TRANSVARO ELEKTRON ALETLERİ SAN. VE TİC.A.Ş. 
GÜNEYDOĞU HAVACILIK İŞLETMESİ LTD. ŞTİ. 
KOLUMAN MOTORLU ARAÇLAR TİCARET VE SANAYİ A.Ş. 
MEHMET AKİF YAVAŞÇA 
GALATA MARİNE DENİZ MALZEMELERİ TURİZM SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
TEPAŞ ELEKTRİK VE MEKANİK EV CİHAZLARI SAN.VE TİC.A.Ş. 
İZAR ELEKTRİK TEKNOLOJİ GELİŞTİRME TEMSİLCİLİK DANIŞMANLIK SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
KEPKEP İLETİŞİM SİSTEMLERİ İMALAT SAN VE TİC.A.Ş. 
YILSU MAKİNA SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
TEKMAK GRUP MAKİNA PLASTİK OTOMOTİV ELEKTRİK ELEKTRONİK SAN.TİC.İTH.İHR.LTD.ŞTİ. 
ERON SAVUNMA PLASTİK MAKİNA KALIP İMALAT SAĞLIK MEDİKAL İTHALAT İHRACAT LTD.ŞTİ. 
BTT BİLGİ TEKNOLOJİ TASARIM LTD.STİ. 
VESTEL SAVUNMA SANAYİ A.Ş. 
ÜÇSER MAKİNA İNŞAAT NAKLİYE HAFRİYAT VE PETROL ÜRÜNLERİ İTHALAT İHRACAT SAN. VE TİC.LTD.ŞTİ. 
NURTEN ÖZBEK 
HASAN İŞTAR 
TÜBİTAK-SAGE 
ADEM ÇETİNDEDE 
YUSUF SEKİTAŞ 
URUK TEKNOLOJİ SAVUNMA SANAYİ BİLGİSAYAR MEDİKAL İTHALAT İHRACAT SAN.TİC.LTD.ŞTİ. 
GTİ SAVUNMA SAN.VE DIŞ TİC. LTD. ŞTİ. 
ARTUC SAVUNMA SANAYİ BİLİŞİM EĞİTİM ORGANİZASYON MEDYA REKLAMCILIK YAYINCILIK HİZ.TİC.LTD.ŞTİ. 
İDEXSA FİŞEK İMALAT SAN.VE TİC.A.Ş. 
YALTES ELEKTRONİK VE BİLGİ SİSTEMLERİ ÜRETİM VE TİCARET A.Ş. 
ADA CAM SANAYİ VE TİCARET LTD.ŞTİ. 
EROL SARICAM 
C.E.S. İLERİ KOMPOZİT VE SAVUNMA TEKLONOJİLERİ SAN.VE TİC.A.Ş. 
FOTONİKS ASKERİ ELEKTRONİK VE ELEKTRO-OPTİK SİSTEMLERİ SAN.TİC.LTD.ŞTİ. 
NANOBİZ NANO-BİYO TEKNOLOJİK SİSTEMLER EĞİTİM BİLİŞİM DANIŞMANLIK AR-GE SAN.TİC.LTD.ŞTİ. 
UTILIS ULUSLARARASI TIBBİ İMALAT LOJİSTİK İNŞAAT SAN.VE DIŞ TİC.A.Ş. 
ALTAY KOLLEKTİF ŞTİ.- M.MURAD DURAL VE ORTAĞI 
ITS HAVACILIK VE DIŞ TİC. LTD. ŞTİ. 
ISD PROJE DANIŞMANLIK MÜHENDİSLİK İNŞAAT TURİZM SAN.VE DIŞ TİC. LTD. ŞTİ. 
SERKAN YILMAZ 
SARGE SARSILMAZ ARAŞTIRMA GELİŞTİRME TASARIM İLERİ TEKNOLOJİLER A.Ş. 
SARSILMAZ SAVUNMA TEKNOLOJİLERİ SAN.A.Ş. 
TİMSAN TAAHHÜT İMALAT MONTAJ SANAYİ VE TİCARET A.Ş. 
SAVTEK BİLİŞİM ELEKTRONİK DANIŞMANLIK İTHALAT İHRACAT SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
ÖZLER AVCILIK DOĞA SPORLARI TURİZM SANAYİ VE TİC. LTD. ŞTİ. 
DİGİTAL GÜÇ İŞLEM TEST SİSTEMLERİ ELEKTRONİK TELEKOMİNİKASYON MEDİKAL SAN.TİC.LTD.ŞTİ. 
EKOTANK YAPI SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
ALA ULUSLARARASI TEMSİLCİLİK DANIŞMANLIK İTHALAT İHRACAT VE TİC.LTD.ŞTİ. 
RODOPLU İNŞAAT TEMİZLİK GÜVENLİK VE TİC.LTD.ŞTİ. 
MEHMET KOÇ 
ZİYA ŞAKİR ELÇİN 
ERTİDE TANITIM ORGANİZASYON EĞİTİM KONGRE TURİZM BASIN-YAYIN DANIŞMANLIK HİZM.SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
IC İÇMAK İNŞAAT MAKİNE TİCARET VE LOJİSTİK A.Ş. 
AGROPLUS YATIRIM DANIŞMANLIĞI İNŞAAT MAKİNE HAYVANCILIK TAAHHÜT İTH.İHR.SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
AKAR RULMAN TİCARET VE PAZARLAMA LTD. ŞTİ. 
PROMECHA MÜHENDİSLİK MAKİNA DIŞ TİCARET DANIŞMANLIK ELEKTRİK ELEKTRONİK SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
HEMA ENDÜSTRİ A.Ş. 
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGESİ YÖNETİCİ A.Ş. 
KAVAN İTHALAT İHRACAT TİCARET LTD.ŞTİ. 
BARIŞ AV TÜFEKLERİ TÜKETİM MADDELERİ VE İNŞAAT SAN.TİC.LTD.ŞTİ. 
NERO ENDÜSTRİ VE SAVUNMA SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
DÖRTYILDIZ PATLAYICI MADDE DEPOSU AV MALZEMELERİ İNŞAAT TAAHHÜT SAN.VE TİC. LTD. ŞTİ. 
PAŞA MAKİNA TEKSTİL VE GIDA SANAYİ TİC. LTD. ŞTİ. 
ANDAR ELEKTROMEKANİK SİSTEMLER SAN. VE TİC.LTD. ŞTİ. 
THK TEKNİK UÇAK BAKIM HİZMETLERİ A.Ş. 
HASAN KOÇ 
MİKRON MÜHENDİSLİK MAKİNA SANAYİ TAAHHÜT İTHALAT İHRACAT TİC. LTD. ŞTİ. 
HİSTAŞ HİSAR İNŞAAT TURİZM SAN.VE TİC.A.Ş. 
AVPAR TİCARET LTD.ŞTİ. 
STM SAVUNMA TEKNOLOJİLERİ MÜHENDİSLİK VE TİC.A.Ş. 
REŞAT AKIN 
HACETTEPE İLERİ BOYA TEKNOLOJİLERİ VE KİMYA SAN. TİC. A.Ş. 
AIRENKA HAVA TAŞIMACILIĞI A.Ş. 
SÜSLÜ AV MALZEMELERİ İNŞAAT HAYVANCILIK OTOMOTİV SAN TİC. LTD. ŞTİ. 
ARİL HAVACILIK SAVUNMA SAN. ENDÜSTRİYEL TASARIM MAKİNE İTH. İHR. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
KARNAVAL EV TEKSTİLİ İNŞAAT SANAYİ TİCARET LTD.ŞTİ. 
MAKEL ULUSLARARASI YALITIM ENERJİ VE SAVUNMA SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 
SÜLEYMAN CELEP 
MEVLÜT KOÇAK 
YÜKSEL KOMPOZİT TEKNO. A. Ş. 
EŞREFOĞLU SİLAH SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 
METALYUM METAL KİMYA VE SAVUNMA SANAYİ EKİPMANLARI PYROTEKNİK MED.İML.İTH.İHR.SAN.VE TİC. LTD. ŞTİ. 
NOYA MAKİNE VE KİMYA SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
MURAT ALABOĞA 
AR-GE TEK SAVUNMA SANAYİ END.TIBBİ CİH. BİLG. ELEK. ELEKTRONİK BİYOTEKNOLOJİ SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
PROMOTECH ÇELİK PROFİL SAN. VE TİC. A. Ş. 
TURMAKS İNŞAAT TURİZM İLETİŞİM VE BİLGİSAYAR YAYINCILIK SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 
AYDIN YAZILIM VE ELEKTRONİK SAN.A.Ş 
FİGES FİZİK VE GEOMETRİDE BİLGİSAYAR SİMÜLASYONU HİZMET TİC. A. Ş. 
FALCON AV TÜFEKLERİ TEKSTİL GIDA SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
PROJE KARGO VE YAT TAŞIMACILIK LTD. ŞTİ. 
VOLTA OTOMOTİV TEKSTİL KİMYA İNŞAAT MALZEMELERİ İNŞAAT TAAHHÜT TURİZM SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
GES OTOMASYON BİLİŞİM MAKİNE MÜHENDİSLİK İMALAT SAN. VE TİC. A. Ş. 
BUPAT BİLGİSAYAR UYGULAMALARI GIDA VE İNŞAAT PAZARLAMA VE TİC. LTD. ŞTİ. 
KOÇOĞLU HAVACILIK A. Ş. 
OSTİM SAVUNMA VE HAVACILIK KÜMELENMESİ DERNEĞİ 
BÜYÜK HUĞLU AV MALZEMELERİ SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
ATIŞ SİLAH MAKİNA KALIP SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 
MONO KRİSTAL ARGE DANIŞMANLIK BİLİŞİM SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 
PEM MÜHENDİSLİK LTD. ŞTİ. 
TULİPA TEKSTİL SANAYİ VE TİC. A. Ş. 
SİPAHİLER AV VE SİLAH SANAYİ LTD.ŞTİ. 
TTAF SAVUNMA SANAYİ VE TİCARET A.Ş. 
DELTATÜRK İNŞAAT TAAHHÜT ELEKTRİK ELEKTRONİK BİLG. SİST.TUR. PET. EML.MED.GIDA SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 
ZGR İNŞAAT PLASTİK METAL MAKİNA PROJE İTHALAT İHRACAT LTD. ŞTİ. 
MERTMAK OTOMOTİV AV MALZEMELERİ VE TURİZM SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
SPM KOMPOZİT İLERİ MALZEME TEKNOLOJİLERİ MÜHENDİSLİK DANIŞMANLIK SAN. VE TİC. A.Ş. 
FOSTER AYAKKABICILIK KAUÇUK PLASTİK TEKSTİL SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
MNC AKÜ METAL NAKLİYE KUYUMCULUK SAN. VE TİC. A.Ş. 
AZİZ İLHAN YILMAZ 
TİMSAN TRAKTÖR ÜRETİM MONTAJ SANAYİ VE TİCARET A.Ş. 
PRODETAY MÜHENDİSLİK ENERJİ İNŞAAT BİLİŞİM AR-GE SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
YONCA-ONUK SAVUNMA SAN.A.Ş. 
GÖKÇEN HAVACILIK TAŞIMACILIK VE PETROL ÜRÜNLERİ TİC. A.Ş. 
BALIKLI MAKİNA SİLAH İNŞAAT İHTALAT İHRACAT SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
MEHMET SÜTCÜ ELOPSİS ELEKTRONİK OPTRONİK SAVUNMA SİSTEMLERİ A.Ş. 
MARTEL ELEKTRONİK MÜMESSİLLİK TİC. VE SAN. LTD. ŞTİ. 
ÜMİT YAŞAR ÇOLAK 
TÜRKAY AVCI 
AKUS SİLAH SANAYİ VE TİCARET A. Ş. 
EC2 MAKİNA İNŞAAT GIDA SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
AYDIN AKBIYIKOĞLU 
ANKA SAVUNMA TEKNOLOJİLERİ İÇ VE DIŞ TİC. LTD. ŞTİ. 
MESAN ELEKTRONİK SAN.VE TİC. A. Ş. 
ALTOY SAVUNMA SANAYİ VE HAVACILIK A. Ş. 
HÜLYA ERCAN 
NİŞAN SİLAH MAKİNA KALIP SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 
AYCAN HAVACILIK SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
HASAN ŞAHİN 
UTAŞ SAVUNMA SANAYİ TİC. A. Ş. 
HÜSEYİN YÜRÜK 
AEROTRADERS HAVA TAŞITLARI PARÇA SAN. VE TİC. A. Ş. 
GÜLSAN GRUP MEKANİK YEDEK PARÇA ELEKTERİK ELEKTRONİK İNŞAAT SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 
HALİL ÖZ 
KİLİM DIŞ TİCARET VE PAZARLAMA A. Ş. 
MURAT KARAKUŞ 
TEKNİK DÖKÜM VE KAPLAMA MALZEMELERİ SAN. VE TİC. A. Ş. 
UZMAN MÜHENDİSLİK SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
SNS ULUSLARARASI NAKLİYAT VE DIŞ TİC. LTD.ŞTİ. 
MET MÜHENDİSLİK BİLGİSAYAR SİSTEMLERİ MAKİNE SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 
MUSTAFA TARİP 
INTERNATIONAL ARMORED GROUP ZIRHLI ÜRÜNLERİ SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
MİR SİSTEM SAVUNMA VE GÜVENLİK MALZEME SANAYİ VE TİC. LTD. ŞTİ. 
ALİ ÖZYAŞAMIŞ 
IŞIK JET HAVACILIK İÇ VE DIŞ TİC. LTD. ŞTİ. 
IST SAVUNMA VE CAM SAN. TİC. A. Ş. 
ÜMİT SARIÇ 
MEN GROUP AV SİLAH MAKİNA İNŞAAT VE TİC. LTD. ŞTİ. 
E-ENERJİ ELEKTRİK ELEKTRONİK TELEKOMÜNİKASYON MÜHENDİSLİK MÜŞAVİRLİK SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
RAMAZAN ÇUBUK 
ALFA İLERİ TEKNOLOJİ SAVUNMA VE HAVACILIK SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
DENGE MAKİNA SANAYİ VE TİCARET A.Ş. 
HAVELSAN EHSİM HAVA ELEKTRONİK HARP SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİK 
TİC. A. Ş. 
ASKAR MAKİNA SAN. VE TİC. A. Ş. 
ESEN SİSTEM ENTEGRASYON VE MÜHENDİSLİK HİZMETLERİ SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
PROMEC MEKANİK ARGE MÜHENDİSLİK YAZILIM DANIŞMANLIK MEDİKAL İNŞAAT SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
AKADEMİ SANCAK UZAY ULUSLARARASI SAVUNMA DAN. EĞT.SAĞ.HAB.HAY.TUR.İNŞ.YAY.İTH.İHR.VE TİC. A.Ş. 
YÜZEY KAPLAMA TEKNOLOJİLERİ KİMYA VE METAL SANAYİ VE DIŞ TİC. LTD. ŞTİ. 
DESTECS ULUSLARARASI TİC. LTD. ŞTİ. 
VİFOR GIDA MÜHENDİSLİK AMBALAJ İTHALAT İHRACAT SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 
İSMAİL SERKAN AKSU 
YAVEX PATLAYICI MADDELER KİMYA SAN. VE TİC. A. Ş. 
SERKAN KORKMAZ 
FURKAN SAVUNMA SANAYİ İÇ VE DIŞ TİC. LTD. ŞTİ. 
HUĞLU MAKİNA İMALAT SANAYİ VE TİCARET LTD.ŞTİ. 
RAFF GİYİM SANAYİ İÇ VE DIŞ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ 

Kaynak: Savunma ve Havacılık Sanayii İhracatçılar Birliği186 



EK-3: (Türk Savunma Sanayiinin Durumu Hakkında Yapılan Çalışmalarda Tespit Edilen Hususlar) 

EK-3, Tablo 1. Cumhurbaşkanlığı Savunma Reformu Raporu (Yayımlanan Bölümü) 

S. Nu. Saptama Sayfa 

1 .... Milli Savunma Planlama Faaliyetleri’nin (MSPF) ve bu faaliyetler içinde yer alan Planlama, Programlama ve Bütçeleme Sistemi (PPBS) kaynak yönetimi faaliyetlerinin yürütülmesi, On Yıllık Tedarik Programı’nın (OYTEP) karşılıklı bilgi alışverişi ve koordinasyon içinde hazırlanması ve uygulanmasının sağlanması 20 
2 Savunma Bakanlığı, Türkiye’nin savunma politikalarının belirlenmesini ve uygulanmasını sağlayan, sivil-asker işbirliğini düzenleyen, geliştiren ve yöneten, TSK’nın askeri teçhizat, modernizasyon ve lojistik destek ihtiyaçlarını karşılayan bir teşkilat yapısına sahip olmalıdır. 20 
3 PPBS süreçlerinin sadeleştirilmesi, etkinleştirilmesi maksadıyla kapsamlı bir çalışma yapılmasına ihtiyaç bulunduğu değerlendirilmektedir. 23 
4 PPBS’nin her safhasında taraflar/paydaşlar arasında yakın işbirliğine ihtiyaç vardır. 24 
5 İhtiyaç belirlenirken, gizlilik hususu da göz önüne alınarak, paydaşlarla birlikte çalışılmasının ve isterlerin belirlenmesinde optimizasyona gidilmesinin gerekebileceği düşünülmektedir. 24 
6 Günümüzde teknolojideki hızlı değişim, güvenlik ortamındaki belirsizlikler ve asimetrik tehditlerin artması nedeniyle, planlama dönemlerinin kapsadığı 
sürelerin yeniden değerlendirilmesi uygun olacaktır. 24 
7 İhtiyaçların müşterek olarak değerlendirilmesi sürecinde; müşterek harekat ihtiyaçlarını daha etkin olarak tanımlayabilecek değerlendirme kriterleri üzerinde çalışılması maliyet etkinlik yönüyle faydalı olacaktır. 24 
8 Muhtemel bir kriz döneminde uygulanacak ihtiyaç belirleme ve temin/tedarik faaliyetlerinin, bürokrasiden uzak bir mevzuat ile hızlı bir şekilde   gerçekleştirilmesine gerek duyulmaktadır. 24 
9 Tedarik ile idame ve işletme safhalarında öğrenilen derslerin PPBS sürecine tam olarak aktarılmasını sağlayacak şekilde değerlendirme mekanizmasının 
daha kapsamlı olarak oluşturulmasına ihtiyaç vardır. 24 
10 Savunma sistem ve askeri teçhizat tedariki ile ilgili bazı alanlarda MSB Müsteşarlığı ve SSM arasında mükerrerlik vardır. Bu mükerrerlik aynı bakanlığa 
bağlı iki birimin proje yönetim usul ve esasları bakımından da geçerlidir. Bugünkü savunma teşkilat yapısı içinde askeri teçhizat tedariki, teknoloji ve 
AR-GE faaliyetleri, lojistik destek hizmetlerinin yürütülmesinde çok sayıda birim görev yapmaktadır. 

Bunlar arasında, MSB bünyesindeki Tedarik, Teknoloji ve Koordinasyon Müsteşar Yardımcılıklarına bağlı Teknik Hizmetler, AR-GE, Savunma Sanayii Dış İlişkiler, Kalite, Modernizasyon Mal ve Hizmet Tedarik Daire Başkanlıkları ile SSM bünyesindeki Sanayi Hizmetleri, Platform ve Sistem Projeleri Müsteşar 
Yardımcılıklarına bağlı daireleri saymak mümkündür. Tedarik konusunun bir uzmanlık olduğu ve tecrübe gerektirdiği düşünülürse, her iki birimin zaman içerisinde oluşturduğu kendine özgü tedarik kültürlerinin olumlu yanlarını muhafaza ederek, olumsuz yanlarını giderecek, mükerrerlikleri ortadan kaldıracak bütüncül bir mekanizmanın kurulması konusu değerlendirilmelidir. 
11 Ön yapılabilirlik etütleri ve yapılabilirlik etütlerinin tedarik makamları arasındaki mükerrerliğe düşmeden ele alınmasının, proje modeli belirlenmesinde bütünlük sağlayacağı ve tedarik zamanını kısaltacağı değerlendirilmektedir. 
12 Savunma teknolojileri geliştirme faaliyetleri kapsamında, AR-GE çalışmalarının aynı Bakanlığa bağlı iki farklı birim (MSB AR-GE ve Teknoloji Daire Başkanlığı ve SSM AR-GE ve Teknoloji Yönetimi Daire Başkanlığı) tarafından yürütülmesinin, aynı şekilde mükerrerliğe neden olduğu görülmektedir. 
 13 İhtiyaçların belirlenmesinden envanterden çıkarılmasına kadar geçen tedarik ve lojistik süreçlerini bütüncül olarak yönetecek kapsamlı bir yapılanmaya 
gidilmesi ve bu bağlamda “Ömür Devri Yönetimi” yaklaşımının tam olarak uygulanması ve sistemlerin ömür devri boyunca desteklenebilirliğinin yönetilmesi  gerektiği değerlendirilmektedir. S. Nu. Saptama Sayfa 
14 Türkiye’nin üyesi veya işbirliği içinde olduğu NATO/Milli Silahlanma Direktörleri Konferansı (CNAD) ile Ortak Silahlanma İşbirliği Örgütü (OCCAR) ve AB gibi uluslararası kuruluşlarda temsil kapsamında, söz konusu platformlarda yürütülen ortak projelerden elde edinilen tecrübenin milli sanayiye uygun olarak 
yansıtılması, alınan kararlarda ülkemizin istediği etkinin ve katkının oluşturulması, daha fazla katkı payı alınması ve NATO’nun yeni teşkil ettiği savunma sanayii ve tedarikle ilgili birimler veya politikalar üzerinde 
Türkiye’nin etkili olmasının sağlanması amacıyla, yetkili ve ilgili birimlerle denklik esasına göre işbirliği yapılması gerektiği değerlendirilmektedir. 
15 İngiltere, Fransa ve Almanya gibi gelişmiş müttefik ülkelerin silahlı kuvvetlerinin askeri teçhizat tedarik faaliyetleri Savunma Bakanlığı’na bağlı ayrı bir kurum tarafından tek elden yürütülmektedir. Türkiye’de de savunma sistem tedarik ve lojistik faaliyetlerindeki mevcut dağınık yapının giderilerek, bunların tek bir çatı yönetimi altında yürütülmesi şeklinde de görüşler bulunmaktadır. 
16 Savunma sanayii ürünlerinin ihracatını artırmaya yönelik teşviklerin artırılması, devletten devlete satış kapsamında ABD Yabancı Askeri Satışları (FMS) benzeri bir yapılanmanın oluşturulması, Kuvvet Komutanlıkları bünyesindeki bakım onarım tesislerinin özellikle yabancı ülkelerdeki ihalelere katılarak atıl kapasitelerinin değerlendirilmesi hususları da ayrıca incelenmelidir. 
17 Türk Silahlı Kuvvetleri Güçlendirme Vakfı’nın (TSKGV) misyonunun günümüz şartlarına göre gözden geçirilmesinin uygun olacağı değerlendirilmektedir. 26 
18 Benzer alanlarda görev yapan Vakıf iştiraki savunma sanayii şirketlerinin birleştirilerek daha güçlü mali yapı ve teknik imkânlara sahip, rekabet gücü daha yüksek şirketler oluşturulması ve bu şirketlerin “stratejik değeri olan” işlere yoğunlaşmaları, savunma sektörü dışında da nitelikli iş yapmalarını sağlayacak bir politika benimsemeleri, daha fazla KOBİ ve yan sanayii kullanmaları, hisselerinin halka arz edilmesi/arz oranının artırılması, en az %51 oranında arzın amaçlanması, dünyanın en büyük ilk 50 savunma sanayii şirketi arasına girmelerinin hedeflenmesi istikametinde çalışılmasında fayda görülmektedir. 
19 Makine Kimya Endüstrisi Kurumu’nun (MKEK) kapsamlı bir dönüşüme ihtiyacı olduğu yönünde görüş birliği bulunmaktadır. 27 
20 Askeri bakım, ikmal merkezleri ve tersanelerin savunma ekonomisine daha çok katkı yapacak şekilde maliyet-etkin çözümlerle işletilmesine yönelik 
tedbirler alınması gerektiği değerlendirilmektedir. 27 
21 Yurtiçi firma ve kuruluşlar tarafından üretilen askeri teçhizatın lojistik destek hizmetlerinin de üretici firma ve kuruluşlar tarafından sağlanması, bu amaçla, ömür devri yönetimi anlayışına uygun yeni bir lojistik politikası geliştirilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir. 
22 Savunma harcamalarının Gayri Safi Yurt İçi Hasılaya (GSYİH) oranının en az dünya ortalaması olan %2,5 seviyesinde tutulmasında fayda görülmektedir. 35 
23 MSB bütçe büyüklüğünün tespit edilmesi kapsamında; ilgili Bakanlıklarda oluşturulan alt çalışma grupları tarafından yapılan faaliyetlerin her safhasına 
MSB temsilcisi/temsilcilerinin katılımının sağlanması. 35 
24 Gelir ve Kurumlar Vergisi üzerinden SSDF’ye aktarılan % 3,5’lik payın artırılmasının gerekli olduğu değerlendirilmektedir. 35 
25 SSDF gelir kalemlerinin sadeleştirilmesi önem arz etmektedir. Bu maksatla, en büyük gelir kalemi olan Gelir ve Kurumlar Vergisi payı yüzdesi, tüm 
savunma sanayii tedarik ve lojistik ihtiyacını karşılayacak şekilde, Bakanlar Kurulu Kararı ile artırılabilir veya her yıl MSB bütçesine SSDF için bir harcama 
kalemi konulabilir. 
26 Sayıştay denetim raporları TBMM’de Plan ve Bütçe Komisyonu’nda görüşülmektedir. Denetim raporlarının ihtisas komisyonları tarafından incelenmesi uygun olacaktır. 36 

8 Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR..,

***

TÜRK SAVUNMA SANAYİNİN GELECEĞİ BÖLÜM 6

TÜRK SAVUNMA SANAYİNİN GELECEĞİ BÖLÜM  6

4. Savunma Sanayii Şirketleri 

EK-1, Tablo 4. SIPRI Veri Tabanı’nın 2013 Yılı Küresel Ölçekte İlk Yüz Şirket Sıralamasının Ülkelere Göre Dağılımı 

Derecelendirme 

(2013) Şirket Silah Satışı Toplam Satış Silah Satışının Toplam Satışa Oranı (%) 

ABD Şirketleri 

Derecelendirme 
(2013) Şirket Silah Satışı Toplam Satış Silah Satışının Toplam Satışa Oranı (%) 
Kaynak: SIPRI Data Base 2014. 


EK-2: (Türk Savunma Sanayiinin Tarihi Seyri) 

1. Giriş 
Türk savunma Sanayini, yapısal özellikleri ve nitelik bakımından göstermiş olduğu aşamalar itibariyle 
dört dönemde incelemek mümkündür. Bunlar: 1) Cumhuriyetin ilk yıllarına karşılık gelen ilk 28 
yıllık süreye karşılık gelen Birinci Dönem (1923-1951). 2) Türkiye’nin NATO’ya girmesi ile Kıbrıs Barış Harekâtı arasında kalan 21 yıllık süreye karşılık gelen İkinci Dönem (1952-1973) 3) Kıbrıs Barış Harekâtı 
sonrasında kritik ihtiyaçların millî imkanlarla karşılanmasına yönelik olarak tam bir sistemik bütünlüğün sağlanamamasına karşın yeniden yapılanma gayretlerine odaklanılan 10 yıllık Üçüncü Dönem 
(1974-1984) 4) Yeniden yapılanma çalışmalarının tamamlanmasını müteakip uluslararası pazarlarda rekabet kabiliyetinin kazanılmaya başlandığı 30 yıllık Dördüncü Dönem (1985-...) dir. 

2. Birinci Dönem (1923-1951) 

Cumhuriyetin kuruluş yıllarını (1923-1938), II. Dünya Savaşı’nı (1939-1945) ve Soğuk Savaş’ın ilk yıllarını kapsayan bu dönemde Türkiye, “toprak bütünlüğünü tehdit eden istekler ve baskılarla karşılaştı. Bu durum, savaş devresinde katlanılan ağır savunma yükünün bir süre daha devam etmesine ve barış 
düzenine dönüşün gecikmesine sebep oldu”.54 

Türkiye Cumhuriyeti’nde temel ekonomik sektörlerin bütünüyle millî imkânlarla oluşturulduğu bu evre, Türk savunma sanayiinin kültürel alt yapısının oluşturulması ve ana stratejisinin esaslarının belirlenmesi nedeniyle önem taşımaktadır. Bu dönemin başlıca özelliğini; temel savunma ihtiyaçlarının  öncelikle devlet kuruluşları ve özel sektör eliyle ancak millî imkânlarla karşılanmaya çalışılması ve sektörün ilk yapılanmasının oluşturulması olarak tanımlamak mümkündür. 

Bu dönemde 1’nci ve 2’nci Sanayii Planları’nın uygulamasına bağlı olarak, 1933-1939 yılları arasında, savunma sanayiine temel teşkil edecek endüstrilere yönelik yatırımlar gerçekleştirilmiştir.55 

Birinci dönemin 1936 yılına kadar olan bölümünde devlet tarafından icra edilen başlıca savunma sanayii faaliyetleri: 

• 1921’de Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü’nün kurulması.56 
• 1924’de Ankara’da Hafif Silah ve Top Tamir Atölyeleri, Fişek ve Marangoz Fabrikaları’nın kurulması.57 
• 1924’te Gölcük Tersanesi’nin kurulması.58 
• 16 Şubat 1925’te kurulan Türk Tayyare Cemiyetinin, (24 Mayıs 1935’te Türk Hava Kurumu adını almıştır) kurulması.59 
• 1927’de Ankara’da yeni Mühimmat Fabrikası’nın kurulması. 
• 1928’de Kırıkkale’de Pirinç Fabrikası’nın kurulması.60 
• 1928’de Kırıkkale’de Elektrik Makinaları Fabrikası’nın kurulması.
•1929’da Kırıkkale’de Mühimmat Fabrikası’nın kurulması.62 
• 1931’de Ankara’da Kayaş Kapsül Fabrikası’nın kurulması.63 
• 1932’de Kayseri’de Millî Müdafaa Vekaleti Hava Müsteşarlığı (Hava Kuvvetleri)’na bağlı uçak fabrikasında, 

   ABD Curtiss-Wright şirketinin lisansıyla uçak montaj ve imalat faaliyetlerine başlanması.64 

• 1932-1937 tarihleri arasında Kırıkkale’de Elektrik Santralı ve Çelik Fabrikası (Bugünkü adı: Ağır Silah ve Çelik Fabrikası)’nın kurulması.65 
• 1935’de Ankara’da Gaz Maskesi üretimi için Mamak Gaz Maske Fabrikası’nın kurulması.66 
• 1936’da Kırıkkale’de Barut, Tüfek ve Top Fabrikası’nın kurulması.67 

Bu dönemin 1936 yılına kadar olan bölümünde kurulan başıca devlet destekli ve özel teşebbüs, savunma sanayii şirketleri ve faaliyetleri: 

-1925’de İstanbul/Haliç’te, uçak bombası, denizaltı bombası, kara mayını, el bombası işaret fişeği gibi mühimmat üretimi yapan, Zümre Zade A. Şakir Türk Sanayi Harbiye ve Madeniye Fabrikası.68 

-1925’te Alman Junkers uçak firmasıyla Türk Tayyare Cemiyeti’nin müşterek ortaklığı olarak69 faaliyete geçen Tayyare ve Motor Türk A.Ş. (TOMTAŞ) 
(1928’de kapanmıştır),70 bu kapsamda Kayseri’de kurulan uçak fabrikası (6 Ekim 1926), Eskişehir’de (1926) kurulan bakım onarım atölyeleri. 

-1930’da İstanbul’da kurulan, 81 mm.’lik havan ve mühimmatı ve tahrip maddesi üretimi yapan, Nuri Killigil Silah Fabrikası.71 

-1932’de İstanbul Kadıköy’de ‘Sivil Tayyare Mektebi’ adıyla Vecihi Hürkuş tarafından kurulan sivil havacılık okulu.72 

-1935’de Kayseri’de Alman Gothaer Wagonfabrik şirketinin lisansıyla uçak montaj ve imalat faaliyetlerine başlanmıştır.73 

-1936’da Kayseri’de Polonyalı Panstwowe Zaklady Lodnicze (PZL) şirketinin lisansıyla uçak montaj ve imalat faaliyetlerine başlanmıştır.74 

-1936’da İstanbul Beşiktaş’ta Nuri Demirdağ tarafından kurulan uçak fabrikası ve 1937’de memleketi Sivas-Divriği’de Gök Okulu adıyla açılan havacılık okulu.75 

Birinci dönemde 1939 yılından sonra devlet tarafından icra edilen başlıca savunma sanayii faaliyetleri: 

• 1939’da 2 No’lu Tüfek İşletmesi’nin kurulması (Bu kuruluş, 1935’te kurulan silah fabrikalarının birleştirilmesi suretiyle oluşturulmuştur).76 
• 1939’daKırıkkale’de Barut Fabrikası’nın kurulması.77 
• 1940’da Kayseri’de Millî Müdafaa Vekaleti (MSB) tarafından lisansı alınan Magister eğitim uçağının imalatına başlanması.78 

• 
1942’de Ankara Etimesgut’ta Türk Hava Kurumu Uçak Fabrikası’nın kurulması ve İngiltere’den lisansı alınan “Miles-Magister” eğitim uçağının 1944’ten itibaren montaj ve üretimine başlanması.79 
(Fabrika, 1952’de MKEK’ya devredilmiş, 1954’te bir Amerikan firması ile Ziraat Bankası ortaklığınca satın alınarak Traktör Fabrikasına dönüştürülmüştür. Bugün, Ankara Gazi Mahallesinde “Türk Traktör Fabrikası”olarak faaliyet göstermektedir.) 
• Montreux Boğazlar Sözleşmesinin (20 Temmuz 1936) imzalanmasından sonra, 1941’de Taşkızak Tersanesi’nin yeniden faaliyete başlaması.80 
• 1943’de Mamak Gaz Maskesi Fabrikası’nın kurulması.81 
• 29 Ekim 1948’de Ankara’da (Gazi Orman Çiftliği civarında) Uçak Motoru Fabrikası’nın kurulması (Fabrika 1952’de MKEK’ya devredilmiş, 1954’te Ziraat Bankası tarafından satın alınarak Minneapolis Moline adlı ABD şirketi ile birlikte traktör fabrikasına dönüştürülmüştür. Fabrika halen Koç Grubunun Avusturyalı ortağıyla sahip olduğu, Türk Traktör Fabrikası adıyla faaliyet göstermektedir).82 
• 1948’de Malatya uçak onarım atölyelerinin kurulması.83 
• 08 Mart 1950 tarih ve 5591 sayılı (mülga) kanunla sermayesinin tamamı devlet tarafından karşılanmak üzere Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü’nün tüm mal varlığı ile devredilerek Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu’nun kurulması.84 

Birinci dönemde 1936 yılından sonra kurulan başlıca savunma sanayii özel teşebbüs kuruluşları: 

-1950’de Haliç’te kurulan A.D.İ.K - Anadolu Tersanesi.85 
-1952 Yılında Kırıkkale’de kurulan İbrahim Örs Tarım Alet ve Makinaları San. Tic. A.Ş.86 

3. İkinci Dönem (1952-1973) 

Türk ekonomisi kuruluş yıllarından itibaren devamlı olarak kaynaklarının önemli bir kısmını savunma harcamalarına yöneltmek zorunda kalmıştır. Bu durum, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonraki dönemde de devam etmiştir.87 Örneğin, 1950-1962 yıllarını kapsayan 13 yıllık sürede savunma harcamalarının 
ortalaması, genel bütçenin %28,15’ine, toplam yatırımların %31,49’una karşılık gelmiştir.88 NATO’nun verilerine göre, bu dönemde (1952-1974) savunma harcamalarının GSMH (Gayri Safi Millî Harcama)’ya oranı ortalama %5,21 olup, diğer NATO’un diğer üyelerinden fazladır.89 

Birinci dönemin aksine bu aşamada savunma harcamalarının büyük bölümü TSK’nın idame giderlerine ve savunma alt yapı harcamalarına tahsis edilmiş olup, devletin diğer harcamalarına oranlar en fazla artan bir nitelik göstermiştir.90 1’inci ve 2’nci Beş Yıllık Kalkınma Planlarında savunma sanayii yatırımlarına ilişkin herhangi bir hususa yer verilmemiştir.91 

Türkiye’nin NATO’ya katılmasını takiben, müttefik orduların envanterlerindeki ihtiyaç fazlası silâh ve malzemenin yardım programları kapsamında bedelsiz devri, Türkiye’ye, mevcut savunma sanayii tesislerinin atıl duruma düşmesine neden olmuştur.92 Bununla beraber ikinci dönem, savunma sanayii 
vakıflarının kurulmaya devam ettiği ve devletin açık ya da örtülü desteğini alan özel şirketler ve va-kıfların sektördeki boşluğu bir şekilde doldurmaya çalıştığı bir dönem olmuştur. Birinci dönemde hür teşebbüse uzak duran devlet anlayışının bu dönemde özel sektör eksikliğinin giderilmesi amacıyla, 
-haksız rekabet yaratma pahasına- devlet eliyle ulusal zenginler yaratmaya evrildiği görülmüştür. 

İkinci dönemde devlet tarafından icra edilen başlıca savunma sanayii faaliyetleri: 

• 1954’te MSB Ar-Ge Dairesi Başkanlığı’nın kurulması.93 
• 1972’de TÜBİTAK Savunma Sanayii Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü’nün kurulması.94 
• 1972’de TÜBİTAK MAM (TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi)’ın kurulması.95 
• 1970 Türk Hava Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı’nın kurulması.96 
• 1972’de Türk Donanma Vakfı’nın (1981’de “Türk Deniz Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı” adını almıştır) kurulması. İkinci dönemde, devlet destekli vakıf faaliyeti: 
• 1973’te TUSAŞ (Türk Uçak Sanayii Anonim Ortaklığı)’ın kurulması. (Şirket, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından kurulmuş, 1984’te F-16 savaş uçağının üretimi maksadıyla 25 yıllık süre için ABD ile birlikte kurulan Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. (TAI)’nin hisselerinin bu süre dolmadan 
(2005’te) Türk hissedarlar tarafından alınması sonrasında, bu şirketle birleşmek suretiyle, TUSAŞ– Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. adıyla yeninden yapılandırılmıştır.)97 
Bu dönemde başıca özel sektör girişimlerinin büyük bir kısmı, Türkiye’nin temel sivil sanayi ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olup, bu kuruluşların savunma sanayiinin zamanla kârlılığını kanıtlamaya başladığı 1990’lı yıllardan sonra sektöre giremeye başladıklar görülmektedir. Bu kuruluşlardan başlıcaları: 


-1952’de Kırıkkale’de TSK için askerî teçhizat, havacılık, karayolları ve tarım sektörü için muhtelif ekipman üretmek için kurulan İbrahim Örs Tarım Alet ve Makinaları San. Tic. A.Ş. Fabrikası.98 
-1963’de kurulan OTOKAR.99 
-1964’te kurulan BMC Sanayi ve Ticaret A.Ş. 
-1965’de kurulan Koluman Otomativ.100 
-1965’de kurulan MES Makina Elektrik Kimya San. A.Ş.101 
-1967’de kurulan OTOMARSAN (1990 yılında Mercedes-Benz Türk adını almıştır)102. 
-1967’de kurulan NETAŞ (Northern Electronic Telekomünükasyon A.Ş.).103 
-1969’da kurulan Kalekalıp Makina ve Kalıp Sanayi A.Ş.104 
-1969’da kurulan Meteksan Sistem.105 
-1972’de kurulan Pi Makina (malzeme-kalıp-parça).106 
-1973’de kurulan Tekirdağ Çerkezköy’de Hema Hidrolik Makina Sanayi ve Ticaret A.Ş. (1997’den sonra Hema Endüstri A.Ş.).107 

4. Üçüncü Dönem (1974-1984) 

1963’te patlak veren Kıbrıs bunalımı esnasında Türkiye’nin antlaşmalardan doğan müdahale hakkının kullanılmasına ABD Başkanı Johonson’un tarihi mektubuyla karşı çıkılması ve müteakiben 1974’de Ada’daki anayasal rejimin Atina’daki askerî cuntanın desteklediği darbeyle ortadan kaldırılmasının ardından, Türkiye’nin bu hakkı kullanması üzerine ABD ambargosuna108 maruz bırakılması, Türkiye’nin Cumhuriyetin ilk yıllarında titizlikle takip etmeye çalıştığı millî savunma sanayiinin kurulması ilkesini tarihi bir ders olarak ortaya koymuştur. Bu gelişmelerin sonucu olarak girişilen çabalar; “neredeyse yükünü 
sadece MKEK’nın taşıdığı savunma sanayii üretimine yönelik gayretlerin ve devlet sermayesine dayalı yatırımların sınırlı başarısı” olarak tanımlanabilecek bir nitelik arz etmiştir. Üçüncü dönem, her ne kadar bütüncül sistematikten yoksun olsa da müteakip dönemi belirleyen dinamikleri hazırlaması ve kaybedilen bir bilincin yeniden kazanılmasını sağlaması bakımından önemlidir. 

Bu çaba 3’ünci Beş Yıllık Kalkınma Planı’na da yansımış olup önceki kalkınma planından farklı olarak savunma sanayiine ağırlık verilmiştir. Bu kapsamda planda: Devletin büyük sermayeyi gerektiren ya da ülkenin savunması ile ilgili olan ara malı ve yatırım malı gibi sanayi kollarına yöneleceği; imalat 
sanayiinin yapılanmasına ilişkin hedeflerin saptanmasında millî savunma hizmetlerinin gereklerinin de göz önünde tutulduğu; sanayileşme yürütülürken, millî savunma hizmetlerinin gerektirdiği araç ve gereçlerin yeterli ölçülerde sağlanacağı ve millî sanayileşme çabaları ile söz konusu gereçlerin sağlanması 
arasında sistemli bir bağlantı kurulacağı; makine sanayiinin gelişiminde, millî savunma ihtiyaçlarının öncelik kazanması gerektiği; savunma çabaları ile gelişme arasında bir denge kurularak, savunma gücünün modernleştirilmesinin, kalkınmanın koşullarından biri olarak benimsenmesi; savunma ile ilgili 
sanayilerin geliştirilmesi teşebbüslerinde bulunacağı ve özel teşebbüslerin sektöre özendirileceği hususlarına yer verilmiştir. 109 

Üçüncü dönemde devlet tarafından icra edilen başlıca savunma sanayii faaliyetleri: 

• 1974’te Kara Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı’nın kurulması. 110 
• 1983’de (18.11.1983 tarih ve KHK/101 ile) Savunma Donatım İşletmeleri Genel Müdürlüğü’nün kurulması. Üçüncü dönemde kurulan, devlet destekli vakıf ve savunma sanayii şirketleri: 
• 1974’te kurulan Asil Çelik Sanayi ve Ticaret A.Ş.111 (Başlangıçta yatırım harcamalarının büyük kısmının MKEK’tarafından karşılanmasının ardından, şirketin sermaye artırımına gitmesi esnasında MKEK’nın 
hisselerinin azalmasının ardından, Alman, Thyssen Edelstahwerke AG; Japon, Ishikawajima Harıma Heavy Industries Co. Ltd. ve Amerikan, Kaıser Engineers International Inc. şirketlerinin işbirliğiyle). 
• 1975’te kurulan ASELSAN.112 
• 1981’de kurulan ASPİLSAN.113 
• 1981’de TSK GV’ye bağlı olarak faaliyetlerine devam eden İŞBİR Elektrik San. A.Ş.114 
• 1982’de kurulan HAVELSAN.115 
• 1984’te TUSAŞ (Türk Uçak Sanayii A.Ş.) tarafından kurulan, TUSAŞ Havacılık ve Uzay Sanayi A.Ş. (TAİ).116 
• 1985’te kurulan TEI TUSAŞ Motor Sanayii A.Ş.117 Üçüncü dönemde kurulan ve savunma sanayii sektöründe de faaliyet gösteren başlıca özel teşebbüs kuruluşları: 
-1973’te kurulan Coşkunöz Metal Form Mak. ve End. A.Ş.118 
-1974’te kurulan HEMA Endüstri (HST Otomotiv İmalat Sanayi ve Ticaret A.Ş.)119 
-1976’da kurulan NUROL Makine Sanayii A.Ş.120 
-1978’de kurulan ASMAŞ (Ağır Sanayi Makinaları Anonim Şirketi).121 
-1978’de kurulan İŞBİR Elektrik San. A.Ş. (1981’de TSK GV’ye devir).122 
-1978’de kurulan RMK Marine Gemi Yapım Sanayi (1997’de Koç Grubuna katıldı).123 
-1979’da kurulan Barış Elektrik Endüstrisi A.Ş. (1986’dan itibaren savunma sanayiine katılmıştır.)124 
-1980’de kurulan DEARSAN Tersanesi.125 
-1982’de kurulan Yüksek Teknoloji A.Ş.126 
-1982’de kurulan ÖZTEK Tekstil.127 
-1982’de kurulan Selah Makine ve A.Ş. (Deniz araçları).128 
-1982’de kurulan Timsan Taahhüt İmalat Montaj Sanayii ve Ticaret A.Ş.129 
-1984’te kurulan Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. (TAI).130 
-1984’te kurulan Aksa Makina Sanayi A.Ş.131 
-1984’te kurulan ETA Elektronik Tasarım Sanayi ve Ticaret A.Ş.132 

5. Dördüncü Dönem (1985-...) 

Dördüncü dönem, ilk 15 yılında (1985-2000) savunma sanayii sektörünün, millî savunma planlama kavramını bütünleyen sistemik bir yapı içinde yeniden tasarlandığı; ikinci 15 yılında ise (2000-2015) sektörün, uluslararası rekabet ortamında “yükselen aktörler” kategorisine taşındığı gelişmelere sahne 
olmuştur. 


Bu dönemde, sektörel yapılanma, Savunma Sanayii Müsteşarlığının kurulması ve TSK Güçlendirme Vakfına bağlı kuruluşların liderliğinde özel sektörün büyük aktörlerinin sektöre dahil olması ve çok sayıda KOBİ’nin katılımı ve özgün tasarımlara imkan sağlayan Ar-Ge faaliyetleriyle güçlenmiştir. Bu olumlu yönlerine karşın sektörün, uluslararası ortamda rekabet gücünü artıracak yeni bir yapılanmayı gerektiren doyum noktasına ulaştığı görülmektedir. 

Dördüncü dönemde devlet tarafından icra edilen başlıca savunma sanayii faaliyetleri: 

• 1985’de Savunma Sanayii Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (SaGeB)’in kurulması (7 Kasım 1985 tarih ve 3238 sayılı Kanun ile).133 
• 1987’de Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı (TSKGV)’nın kurulması (17 Haziran 1987 tarihinde 3388 sayılı Kanun ile).134 
• 1989’da SSM (Savunma Sanayii Müsteşarlığı)’nin kurulması (7 Kasım 1985 tarih ve 3238 S.K. ile kurulmuş olan Savunma Sanayii Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı, 30/10/1989 tarih ve 390 
sayılı KHK ile Savunma Sanayii Müsteşarlığı adıyla yeniden yapılandırılmıştır. Daha sonra 390 sayılı KHK 20/3/1991 tarih ve 3704 sayılı Kanunun 3 üncü maddesi ile aynen kabul edilerek kanunlaşmıştır.).135 
• 1997’de kurulan TÜBİTAK UEKAE (TÜBİTAK Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araştırma Enstitüsü)’nin kurulması.136 
• 2010’da TÜBİTAK UEKAE (TÜBİTAK Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araştırma Enstitüsü) (Kuruluş 1997) ve TÜBİTAK MAM (TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi)’a (Kuruluş 1972) bağlı olarak faaliyet 
gösteren BTE (Bilişim Teknolojileri Enstitüsü)’nün birleştirilmesiyle kurulan TÜBİTAK BİLGEM (TÜBİTAK Bilişim ve Bilgi Güvenliği İleri Teknolojiler Araştırma Merkezi).137 
• 2011’de kurulan Savunma ve Havacılık Sanayi İhracatçıları Birliği.138 Bu dönemde kurulan, devlet destekli vakıf ve savunma sanayii şirketleri: 
• 1985’te kurulan TUSAŞ Motor Sanayii A.Ş. (TEI).139 
• 1987’de kurulan MİKES (Mikrodalga Elektronik Sistemler Sanayii ve Ticaret A.Ş.).140 
• 1987’de GATÖM (Güdümlü Araçlar Teknoloji ve Ölçüm Merkezi) (Kuruluş 1972) ve BAE (Balistik Araştırma Enstitüsü) (Kuruluş 1983) birleşmesiyle kurulan 
SAGE (Savunma Sanayii Araştırma - Geliştirme Enstitüsü).141 
• 1988’de kurulan ROKETSAN.142 
• 1989’da kurulan GATE Elektronik (KOSGEP-Sanayi Bakanlığı ve üniversite ortak girişimi).143 
• 1990’da kurulan HAVELSAN Teknoloji Radar (Radar grubu 1990’da, yazılım grubu 1992’de, ağ destekli güvenlik sistemleri grubu 2003’te, kablaj üretim ve tasarım grubu 2007’de faaliyete geçmiştir).144 
• 1990’da Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından kurulan KOSGEP (Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı).145 
• 1990’da kurulan SaSaD (Savunma Sanayii Derneği) (1912’de Savunma ve Havacılık Sanayii İmalat-çılar Derneği adını almıştır).146 
• 1991’de kurulan ESDAŞ Elektronik Sistemler Destek Sanayii ve Ticaret A.Ş.147 
• 1991’de kurulan STM (Savunma Teknolojileri Mühendislik ve Ticaret A.Ş.)148 
• 1997’de kurulan UEKAE (TÜBİTAK Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araştırma Enstitüsü). 149 
• 1998’de Savunma Teknolojileri Mühendislik ve Ticaret A.Ş. HAVELSAN EHSİM, 
• 2010’da kurulan TSSP [Teknokent Savunma Sanayii Platformu (kümelenmesi)] (Ortadoğu Tekno-park A.Ş.).150 

Üçüncü dönemde kurulan ve savunma sanayii sektöründe de faaliyet gösteren başlıca özel teşebbüs kuruluşları: 

-1986’te kurulan MAN Kamyon ve Otobüs Sanayii A.Ş. 
-1986’da kurulan STFA Savronik Elektronik Sanayii ve Ticaret A.Ş. 
-1986’de kurulan FNSS (FMC-NUROL Savunma Sanayii A.Ş.151 
-1986’da kurulan KAREL A.Ş. (elektronik).152 
-1986’da kurulan Med-Marine (tekne elektrik ve elektronik servisi).153 
-1986’da kurulan Savronik Elektronik Sanayi ve Ticaret A.Ş.154 
-1986’de kurulan Yonca-Onuk Adi Ortaklığı (Deniz araçları).155 
-1987’de kurulan Anadolu Metalurji Şti.156 
-1987’de kurulan Güvenli Yaşam (İş Güvenliği Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.).157 
-1988’de kurulan TRANSVARO Elektron Aletleri Sanayii ve Ticaret A.Ş.158 
-1989’da kurulan SELEX Es Elektronik Turkey Anonim Şirketi (MARCONİ Komünikasyon A.Ş.).159 
-1990’da kurulan AYESAŞ (Aydın Yazılım ve Elektronik Sanayii ve Ticaret A.Ş. 
-1990’da kurulan MTU Motor Türbin Sanayi ve Ticaret A.Ş.160 
-1990’da kurulan AKANA Mühedislik ve Ticaret LTD.ŞTİ. Ar-Ge şirketi.161 
-1990’da kurulan AYESAŞ (Aydın Yazılım ve Elektronik Sanayii A.Ş.)162 
-1990’da kurulan FİGES Fizik A.Ş. (Ar-Ge Mühendislik).163 
-1990’da kurulan Zirve Elektromekanik İnş. Taah. San. Tic.Ltd. Şti.164 
-1993’te kurulan TİSAŞ Trabzon Silah Sanayi A.Ş.165 
-1994’te kurulan Girsan Silah Sanayii.166 
-1994’te kurulan İNFOTRON Elektronik ve Bilgisayar Sistemleri Üretim ve Tic. A.Ş. 
-1994’te kurulan YOLBAK Ltd. Şti.167 
-1986’da kurulan Akgün Bilgisayar Program ve Hizm.San.Tic.Ltd.Şti.168 
-1997’de kurulan MAKEL Uluslararası Yalıtım Enerji ve Savunma (KBRN koruma sistemleri, yardımcı güç ve yaşam destek üniteleri).169 
-1998’de kurulan Alp Havacılık.170 
-1998’de kurulan Milsoft Yazılım Teknolojileri A.Ş.171 
-1998’de kurulan Altay Kollektif Şirketi (bilişim sektörü).172 
-1998’de kurulan AVS Saraciye Şti. (giyim-kuşam).173 
-1998’de kurulan SYS (Samsun Yurt Savunma Sanayi ve Ticaret A.S.).174 
-1998’de tabanca üretimine başlayan Sarsılmaz.175 
-2001’de kurulan Inta Space Turk. 
-2001’de kurulan Bites Savunma Şti. (bilişim).176 
-2002’de kurulan YALTES Elektronik ve Bilgi Sistemleri Üretim ve Ticaret A.Ş.177 
-2003’te kurulan Vestel Savunma.178 
-2004’te kurulan Global Teknik A.Ş.179 
-2004’te kurulan KALETRON Yazılım Teknolojileri San. ve Tic. A.Ş. 
-2005’te kurulan TUSAŞ (1973) ve TAI (1984)’nin birleşmesiyle kurulan TUSAŞ–Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. 
-2005’te kurulan SDT Uzay ve Savunma Teknolojileri (Ar-Ge).180 
-2005’te kurulan C Tech Bilişim Teknolojileri Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi.181 
-2005’te kurulan Heksagon Mühendislik ve Tasarım A.Ş. (Ar-Ge mühendislik).182 
-2006’da kurulan Meteksan Savunma.183 
-2006’da kurulan Simsoft Bilgisayar.184 
-2007’da kurulan Koç Bilgi ve Savunma Teknolojileri A.Ş.185 
-2009’da kurulan Atel Telekomünikasyon Şti (elektronik ve Ar-Ge). 
-2010’da kurulan FOTONİKS (Ar-Ge ve Elektronik). 
-2011’de kurulan YEPSAN Savunma Ve Havacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş. 
-2012’de kurulan Esen Sistem Entegrasyon ve Müh. Hiz. San. ve Tic. Ltd. Şti. 


7 Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR..,

***

TÜRK SAVUNMA SANAYİNİN GELECEĞİ BÖLÜM 5

TÜRK SAVUNMA SANAYİNİN GELECEĞİ BÖLÜM 5

5.2.2. Orta Dönemde Alınacak Tedbirler (2 yıl) 

Türk savunma ve güvenlik sanayiinin yapılanma, süreç ve stratejilerine ilişkin esasların Millî Güvenlik Siyaset Belgesine daha ayrıntılı olarak dâhil edilmesi. Bu belgenin ekinde, icracı kademelere rehber oluşturmak üzere savunma ve güvenlik sanayii politikasının esaslarını içeren bir belgenin “bilmesi gereken” ilkesine uygun olarak, farklı gizlilik derecesindeki sürümlerinin hazırlanması. 

7.1.1985 tarih, 3238 sayılı ve “Savunma Sanayii Müsteşarlığının Kurulması ve 11 Temmuz 1939 Tarih ve 3670 Sayılı Milli Piyango Teşkiline Dair Kanunun İki Maddesi İle 23 Ekim 1984 Tarih Ve 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun Bir Maddesinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun (1)” 
konulu kanunun günün ve geleceğin ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde, “Türk Savunma ve Güvenlik Sanayii Kanunu” adıyla yeniden düzenlenmesi. Bu kapsamda: 

• “Savunma Sanayii Yüksek Koordinasyon Kurulu”nun yapısının yeniden düzenlenmesi. Bu kapsamda; 
-TBBMM Başkan Vekili, İç İşleri Bakanı, Millî Savunma Bakanlığı Müsteşarı, Savunma Sanayii Müsteşarı, Sahil Güvenlik Komutanı’nın dâhil edilmesi. 

-Başbakanın onayı ile gündeme göre ilgili diğer bakanların da kurula dâhil edilebilecekleri ifadesinin eklenmesi. 

• Savunma ve Güvenlik Sanayii Yüksek Koordinasyon Kurulu’nun çalışmalarına gerekli alt yapıyı hazırlamak maksadıyla, bu kurulda yer alan üyelerin bir 
alt kademe memurlarının (müsteşar yardımcısı/D.Bşk.) katılımıyla, “Savunma ve Güvenlik Sanayii Yüksek Koordinasyon Kurulu Çalışma Grubu”nun kurulması. 
Ar-Ge faaliyetleri kapsamında: 

• Savunma ve güvenlik sanayiinde faaliyet gösteren tüm Ar-Ge kurumlarının yönetim, etkinlik, mali denetim ve yetkinliklerinin teşkil edilecek bir üst düzey 
çalışma grubu tarafından incelenmesi, ihtiyaç halinde bütünleşik bir Ar-Ge fonu oluşturulması. 
• Ar-Ge ile görevli kuruluşların seri üretimden uzaklaştırılması. MSB ve SSM Dış İlişkiler D.Bşk.lıkları arasındaki görev, yetki ve faaliyet alanlarının 
uyumlulaştırılması. Kuvvetlerin lojistik tedarik yetkileri muhafaza edilirken MSB ve SSM’nin tedarik faaliyetlerinin uyumlulaştırılması. 

Sektörün yapılandırılması çerçevesinde TSK GV şirketlerinin birleşme de dâhil olmak üzere yapısal düzenleme seçeneklerinin ve küresel pazarın koşullarına uygun olarak vakıf faaliyetlerinden ayrı olarak profesyonel bir üst yapının teşkili konusunun incelenmesi. 

PPBS sürecinin iki yıla indirilmesi, sisteme ara karar mekanizmasının eklenmesini ve geri besleme döngüsünün sürecin tamamlanmasını beklemeksizin her bir kritik safha sonunda tamamlanması. 

PTD (Proje Tanımlama Dokümanının) hazırlanması esnasında, kazanılacak imkân ve kabiliyetin gerçekleştirilebilirliği ile ilgili olarak paydaş kurumlarla bilgi teatisinde bulunulması. 

Sektörün ana yüklenicilerinin imkân ve kabiliyetlerini aşan harekât ihtiyaçlarının karşılanmasını optimize etmek maksadıyla ilgili PTD’de yetenek ve zamanlama kademelendirilmesinin yapılması. 

Türkiye’nin güvenlik ve savunma öngörülerini izah eden “Beyaz Kitap”ın ve OYTEP (On Yıllık Tedarik Programı)’in yayımlanan sürümünün, “kritik yetenekler” bölümünün yerli ve yabancı yükleniciler için ayrı ayrı olmak üzere hazırlanması. 

MSB tarafından hazırlanan şartnamelerin bütün gereklerini mutlak şekilde karşılayamayan ürünlerin reddi ile özürlü kabulü arasında maliyet-etkinlik analizinin yapılabilmesini sağlayan bir yöntemin geliştirilmesi. 

Gelişmiş ve karmaşık sistemlerin bakım ve onarımları için kuvvetlerin lojistik sistemlerine ilave yetenek kazandırmanın maliyet ile bu hizmetlerin üretici firmalar eliyle yapılmasının sağlayabileceği faydaların sistem ve platform bazında maliyet-etkinlik analizinin yapılması. 

İhracatı artırmaya yönelik teşviklerin artırılması, devletten devlete satış kapsamında ABD FMS (Yabancı Askeri Satışları) benzeri bir yapılanmanın oluşturulması. 

Askerî ana tamir fabrikaları ve ağır bakım merkezlerinin yabancı ülkelerdeki ihalelere katılma imkânlarının araştırılması/artırılması. 

Savunma Sanayii Yüksek Koordinasyon Kurulu tarafından MKEK’nın verimlilik-güvenlilik analizinin yapılarak yeniden yapılandırılması konusunun incelenmesi. 

DİB temsilcilikleri (Büyükelçilik, elçilik, konsolosluk vb.), askerî ataşelik, savunma ve güvenlik sektörü kuruluşlarının yurt dışı temsilcilikleri, TİKA, sivil toplum/düşünce kuruluşları, Yunus Emre Fonu vb. kuruluş ve imkânlarının savunma ve güvenlik sanayii diplomasisinin vasıtası olarak kullanılmasını sağlayacak şekilde yapılandırılması. Bu yapılanmayla yukarıda (md. 5.1.) belirtilen “Türk savunma ve güvenlik sanayiinin uluslararası ticaret, rekabet ve işbirliği stratejileri” konulu çalışmanın uyumlulaştırılması. 

İnsan sermayesinin güçlendirilmesi maksadıyla Savunma Sanayii Yüksek Koordinasyon Kurulu tarafından bir çalışma başlatılması. Bu çalışmada asgari aşağıdaki konuların incelenmesi: 

Sürecin yönetilmesinde kritik önemi haiz sözleşmeli danışman personel görevlendirilmesinde performans ve ihtisas ölçütlerine şeffaflık getirilmesi. 

• Sürecin yönetilmesinde belirleyici olan askerî yöneticilerin tayin ve görevlendirilme esaslarının yeniden düzenlenmesi. 
• Üst düzey sivil yöneticilere askerî hiyerarşi ile mütekabiliyet sağlayacak statünün (muadelet) düzenlenmesi. 
• Beyin göçünün önlenmesi, kritik yabancı bilim insanlarının ülkemize kazandırılması kapsamındaki çalışmaların savunma ve güvenlik sanayii faaliyetleriyle uyumlaştırılması. 
• İlgili kamu kurum ve kuruluşlarında teknolojik istihbarat faaliyetlerinin savunma ve güvenlik sanayii ile ilişkilendirilerek yeniden yapılandırılması. 

5.2.3. Uzun Dönemde Alınacak Tedbirler (3 yıl ve daha fazla) 

Savunma ve güvenlik sanayiinin; görevin gereklerini, mevcut ve muhtemel ihtiyaçları karşılayabilen, dönüşüm ihtiyacını kendi içinde tanımlayıp, dış müdahaleye gerek kalmadan kendi iç dinamikleriyle değişebilen bir eko-sistem şeklinde yapılandırılması. Bu sistemin asgari şu özelliklere sahip olması sağlanmalıdır: 

1)Bağımsız hareket edebilme yeteneği, 
2)Bağımlılık yaratabilme yeteneği, 
3)Rekabetçi ve başarılı yönetişim yeteneği, 
4)Ekonomiklik, maliyet-etkin üretim, satışta süreklilik ve çeşitlilik, 
5)Esneklik ve dayanıklılık 
6)Sinerji, 
7)Değişimi yönetebilme ve yaratabilme yeteneği, 
8)Ehliyet. 

Türkiye’nin sahip olduğu yumuşak güçten de istifadeyle TSK’nın ekol-model oluşturması.5 
Ekol-model oluşturan bir güvenlik kültürü yaratmak maksadıyla oluşturulacak bir çalışma grubu ve yönlendirme komitesinden oluşan bir yapı vasıtasıyla, “Savunma Reformu” çalışmalarında ele alınan konuların savunma ve güvenlik sektörüne ilişkin bölümlerinin bir sonuca bağlaması. Bu kapsamda bunlarla sınırlı olmamak üzere aşağıda belirtilen hususların incelenmesi: 

DİPNOT 5.Ekol oluşturabilmenin yolu hegemonya oluşturmaktır. Hegemonya başta siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik yumuşak güç unsurlarının etkin bir şekilde kullanılması ve askerî gücün (sert güç) caydırıcılığı ve yarattığı algı ile desteklenen akıllı gücün uygulanmasıyla sağlanır.
Türkiye Cumhuriyetinin, sahip olduğu devlet deneyimi, tarihsel tecrübesi, jeopolitik, sosyopolitik ve ekopolitik üstünlükleri bir güvenlik ekolü oluşturması için yeterli dinamikleri içermesine karşın, savunma sanayisinin ulusal güvenlik anlayışı içinde kavramsallaştıramamış olması nedeniyle sosyal sermayesini geliştirip amaca uygun şekilde yapılandıramamıştır.


• Lisans düzeyinde, “Savunma ve Güvenlik Bilimleri” alt disiplinin oluşturulması, bu alanda yüksek lisans, doktora ve sonrası öğrenim geliştirilmesi, üniversiteler bünyesinde araştırma merkezlerinin kurulması, bağımsız düşünce ve danışmanlık kuruluşlarının sektörel olarak yapılandırılması, veri tabanlarının ve bunlara ulaşımın imkânları ile alandaki yayınların yaygınlaştırılması, 
alan tecrübesiyle akademik birikimin desteklenme imkânlarının artırılması. 
• İç ve uluslararası savunma ve güvenlik sanayiinin ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak TSK GV bünyesinde Savunma ve Güvenlik Üniversitesinin kurulması. Lisans düzeyinde eğitim veren mevcut kurumların bu üniversite etrafında yeniden yapılandırılması, savunma sektöründe faaliyet gösteren firmaların bu üniversite ile ilişkilendirilmesi ve dost ve müttefik ülkelerden öğrenci, orta ve üst düzey yöneticilere yönelik eğitim verilmesi konusunun değerlendirilmesi, 5 Ekol oluşturabilmenin yolu hegemonya oluşturmaktır. Hegemonya başta siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik yumuşak güç unsurlarının etkin bir şekilde kullanılması ve askerî gücün (sert güç) caydırıcılığı ve yarattığı algı ile desteklenen akıllı gücün uygulanmasıyla sağlanır. 

Türkiye Cumhuriyetinin, sahip olduğu devlet deneyimi, tarihsel tecrübesi, jeopolitik, sosyopolitik ve ekopolitik üstünlükleri bir güvenlik ekolü oluşturması için yeterli dinamikleri içermesine karşın, savunma sanayisinin ulusal güvenlik anlayışı içinde kavramsallaştıramamış olması nedeniyle sosyal sermayesini geliştirip amaca uygun şekilde yapılandıramamıştır. 

• TODAİE, Yüksek Savunma Akademisi, SAREN, SAVBEN, SATEM vb. ulusal savunma ve güvenlik sanayii ile ilgili konularda eğitim veren kuruluşların, TSK’nın ekol-model oluşturmasına akademik katkılarının artırılmasına yönelik olarak yeniden yapılandırılması. 

• Askerî eğitim ve işbirliği, savunma ve güvenlik anlaşmalarının, dış yardım ve hibelerin, savunma sanayii hizmet ve ürünlerinin satışıyla ilişkilendirilmesini sağlayacak şekilde yeniden yapılandırılması. 

• Stratejik ortak statüsündeki dost ve müttefik orduların yeniden yapılandırılmasında görev alınması, bu maksatla; bu kapsamdaki mevcut uygulamaların etkinliğinin irdelenmesi, yurt içinde ve ilgili ülkede; güvenlik görevlisi, polis, jandarma ve askerî eğitim merkezlerinin açılması, 
özel askerî şirketlerin faaliyetlerinin düzenlenmesi, ilgili ülkenin güvenlik kuvvetlerinin eğitim ve öğretim birimlerine muvazzaf ve sözleşmeli personel gönderilmesi, bu birimler ile pilot olarak belirlenecek birliklere “teçhiz et-donat-eğit” programlarının uygulanması. 

EK-1 : (Savunma Harcamalarına ve Pazarına Küresel Bakış) 

1. Bölüme İlişkin Açıklama: 

Bu bölümde küresel, bölgesel ve alt bölgelere ilişkin olarak üç bağıntıyla irdeleme yapılmak suretiyle savunma harcamaları eğilimleri ortaya konmaya 
çalışılmıştır. Bağıntılar ve özellikleri aşağıda sunulmuştur. 

Dönemsel Ortalama: İnceleme konusuna ilişkin olarak 5 ve 10 yıllık dönemlere ilişkin ortalama olup büyüklüğe ilişkin genel bir fikir oluşturulmasına 
yardımcı olur. 

Dönem İçi Değişim Oranı: İnceleme konusuna ilişkin olarak dönemin başı ve sonu arasındaki değişimin % cinsinden ifadesidir. Bu inceleme yönteminde 
dönem içi dalgalanmaları gözlemlemek mümkün değildir. Düzenli seyreden diziler için uyun bir fikir verebilmektedir. 

Dönemsel Değişim Oranı: İnceleme konusuna ilişkin olarak iki dönem ortalamasının % cinsinden ifadesidir. Bu irdeleme, dönemlerin mukayesesi 
suretiyle genel eğilimi belirlemeye yardımcı olur.. 







2. Dünya Savunma Harcamaları ,

EK 1, Şekil 1. Dünya Savunma Harcamaları 
EK 1, Şekil 2. Amerika Kıtası Savunma 
EK 1, Şekil 3. Avrupa Kıtası Savunma Harcamaları Harcamaları 

EK 1, Şekil 4. Afrika Kıtası Savunma 
EK 1, Şekil 5. Asya Pasifik Savunma Harcamaları Harcamaları 
EK 1, Şekil 6. Orta Doğu Savunma Harcamaları 
EK 1, Şekil 7. Kuzey Afrika Savunma Harcamaları ,

EK 1, Şekil 8. Sahra Altı Afrika Savunma 
EK 1, Şekil 9. Doğu Avrupa Savunma Harcamaları Harcamaları 
EK 1, Şekil 10. Orta Avrupa Savunma 
EK 1, Şekil 11. Batı Avrupa Savunma Harcamaları Harcamaları

EK 1, Şekil 12. Orta ve Güney Asya Savunma 
EK 1, Şekil 13. Doğu Asya Savunma Harcamaları Harcamaları 
EK 1, Şekil 14. Okyanusya Savunma Harcamalar 
EK 1, Şekil 15. Güney Amerika Savunma Harcamaları 

EK 1, Şekil 16. Orta Amerika Savunma 
EK 1, Şekil 17. Kuzey Amerika Savunma Harcamaları Harcamaları 

Not: Şekil 1-17 için kaynak; SIPRI Military Expenditure Database 2014 


3. Silah Satış Anlaşmaları 

Ek-1, Şekil 18. Dünya Çapında Silah Satış Anlaşmaları (2008-2011) 

Kaynak: Richard E.G rimmet ve Paul K. Kerr, Conventional Arms TRansfers to developing nations, 2004-2011. Congressional Research Service, August 24, 2012. 

2008-2011 Yılları arasında imzalanan silah satış anlaşmalarından gelişmekte olan devletlerle yapılanlar genel toplamın % 79,2’sine karşılık gelmektedir. Gelişmekte olan devletlere yapılan silah satış anlaşmalarının tedarikçi ülkelerin ihracatındaki payı (% cinsinden) Ek-1 Tablo 1.’de gösterilmiştir. 

EK-1, Tablo 1. Küresel Silah Satış Anlaşmalarının Gelişmekte Olan Devletlere Dağılımı (2008-2011) 

Ek-1, Şekil 19. Gelişmekte Olan Devletlerle Silah Satış Anlaşmaları Dağlımı (2008-2011) 
Kaynak: Richard E.Grimmett ve Paul K. Kerr, Conventional Arms Transfers 
to Developing Nations, 2004-2011. Congressional Research Service, August 24, 2012. 

Ek-1, Tablo 2. Gelişmekte Olan Devletlerle Silah Satış Anlaşmaları Dağılımı (2008-2011) 

Kaynak: Richard F. Grimmett ve Paul K. Kerr, Conventional Arms Transfers to Developing Nations, 2004-2011. Congressional Research ServiceAugust 24, 2012. 

Ek-1, Şekil 20. Gelişmekte Olan Devletlerin Silah Satış Anlaşmalarının Dağılımı (2011) 

Kaynak: Richard F. Grimmett ve Paul K. Kerr, Conventional Arms Transfers to 
Developing Nations, 2004-2011. Congressional Research Service, August 24, 2012. 

Ek-1, Tablo 3. Gelişmekte Olan Devletlerin Silah Satış Anlaşmaları Dağılımı (2011) 

Kaynak: Richard F. Grimmett ve Paul K. Kerr, Conventional Arms Transfers to Developing Nations, 2004-2011. Congressional Research ServiceAugust 24, 2012. 

Ek-1, Şekil 21. Yakın Doğu’ya Silah Satış Anlaşmalarının Dağılımı (2008-2011) 

Kaynak: Richard F. Grimmett ve Paul K. Kerr, Conventional Arms Transfers to 
Developing Nations, 2004-2011. Congressional Research Service, August 24, 
2012. 

Ek-1, Şekil 22. Asya’da Gelişmekte Olan Devletlere Silah Satış Anlaşmalarının Dağılımı (2008-2011) 

Kaynak: Richard F. Grimmett ve Paul K. Kerr, Conventional Arms Transfers to Developing Nations, 2004-2011. Congressional 
Research Service, August 24, 2012. 


6 CI BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR..,

***

TÜRK SAVUNMA SANAYİNİN GELECEĞİ BÖLÜM 4

TÜRK SAVUNMA SANAYİNİN GELECEĞİ BÖLÜM 4

5. ÖNERİLEN TEDBİRLER 

5.1. Ekonomik Tabanlı Problem Sahalarına Yönelik Öneriler 

Yukarıdaki (md. 2) özellikleri ve mevcut yapısıyla Türk savunma sanayii gelebileceği doruk noktasına ulaşmıştır. Türk savunma sanayiinin ana müşterisi TSK’nin orta ve uzun erimli ihtiyaçlarının büyük ölçüde karşılanmış veya proje takvimine bağlanmış olması, mevcut kapasitenin doygunluk haline ulaşmasında bir diğer önemli nedenini oluşturmaktadır. Bu daralmanın, ileri teknoloji ihtiyaçların belirlenmesi suretiyle aşılması mümkün gibi görülebilirse de sadece millî ihtiyaçların karşılanmasına endekslenen böyle bir sistemin uzun dönemde sürdürülebilirliğini sağlamak mümkün görülmemektedir. 
Bu tür dışa kapalı ekonomik işleyişlerin yıkıcı etkilerinin ilgili sektörle sınırlı kalmadığına ülke ekonomisini de aşılamaz bir sarmala sürüklediği tarihi ve güncel örneklerle sabittir. 

Türk savunma sanayiinin mevcut sorunlarını aşarak gerekli açılımı yapabilmesi için ekonomik tabanlı çözümün büyük ölçüde küresel iş yapabilme yetkinliğinin artırılmasında olduğu görülmektedir. Bu maksatla, mevcut imkânlar dâhilinde alınabilecek önlemler aşağıda sunulmuştur: 

Ana ve alt yükleniciler için bütünleşik ve ayrı ayrı olmak üzere savunma sanayii stratejilerinin geliştirilmesi. Bu kapsamda uygulanabilirliği yüksek olarak değerlendirilen seçenekler - rakiplere ve potansiyel ortaklara yönelik olarak 1’inci ve 2’nci stratejiler; ürünlere ve pazarlara yönelik olarak ise 3’üncü strateji olmak üzere- aşağıda sunulmuştur. 

• 1’inci Strateji: 

-Küresel ölçekte başarı sağlamış olan, özgün tasarım ve yüksek teknoloji ürünleri ile büyük uluslararası firmalar/konsorsiyumlarla birlikte veya bunların 
alt yüklenicisi olarak faaliyet göstermek. 

-Bu kapsamda 1’inci ve 2’nci ligdeki tedarikçi ülkelere alt sistem/tamamlayıcı ürün satmak. 

-Hali hazırda başarısı kanıtlanmış bu stratejiyi devam ettirip geliştirmek. 

-Bu stratejinin uygulanabileceği ülkeler arasında; ABD, Almanya, Güney Kore, İsrail, İtalya, İspanya, İngiltere, Suudi Arabistan, Rusya, Çin ve Fransa gelmektedir. Politik farklılaşmalar nedeniyle bu potansiyel ortaklardan ancak pek azıyla işbirliği imkânının olması, ortakların çeşitlendirilmesi çabalarının önüne geçmemelidir. 

-Bu stratejinin uygulanabilme kolaylığı ve modelin hâlihazırda mevcut olması nedeniyle sahip olduğu üstünlüklere karşın, birlikte hareket edilmek durumunda kalınılan aktörlere tabi olması ve devamlı surette ticaret açığı verilmesi nedeniyle bir geçiş stratejisi olarak görülmesinin uygun olacağı değerlendirilmektedir. 

• 2’nci Strateji: 

-Değer yaratan ve/veya satılabilir ürünlerle rekabet koşulları görece hafif olan devletlerde ana yüklenici olarak faaliyet göstermek. 

-Bu kapsamda, savunma sanayii olmayan devletlere platform, sistem ve silah satışı yapmak. 
-Bu stratejinin uygulanabileceği ülkeler arasında; Pakistan, Irak, Gürcistan, Azerbaycan, Malezya, Türkmenistan, Bahreyn, Birleşik Arap Emirlikleri, Suudi Arabistan, Mısır, Katar, Nijerya, Afganistan, Bangladeş, Ruanda, Kolombiya, Kazakistan Filipinler, Slovenya gelmektedir. 

-Bu stratejinin, hegemonik yada stratejik ortaklık ilişkisinin kurulmasını gerektirmesi, pazarın kârlılığının artmasıyla rekabetin artacak olması, küresel ölçekli rakiplerle doğrudan bir rekabetle karşı karşıya kalınması, orta ve uzun erimli yatırımları gerektirmesi, platform ve silah sistemlerinin bileşenlerindeki yabancı alt sistemlere/silahlara getirilen ihraç kısıtlamaları, yüksek maliyetlerle üretilmiş olmaları ve bunları destekleyecek olan askerî konsept ve doktrinlerin 
noksanlığı gibi zorluklarına karşın, başarılı olması halinde, yaratılan bağımlılık/karşılıklı bağımlılık nedeniyle Türk savunma sanayiini 3’üncü ligin ön sıralarına taşıyabileceği değerlendirilmektedir. 

2011 Arap Baharı ile Orta Doğu’da başlayan değişim ve dönüşümler, İran-ABD yakınlaşmasının Körfez ülkeleri üzerindeki etkileri, Rusya-Ukrayna krizinin Doğu Avrupa ülkelerindeki etkilerinin de önemli bir faktör olduğu düşünülmektedir. Bu bölgelerdeki ihtiyaçları uygun şekilde analiz edebilen, uygun şekilde politika izleyen ve etkin savunma ve güvenlik sanayii stratejileri uygulayan ülkelerin rekabette farklılaşma yaratabilecekleri ve yeni pazarları ele geçirebilecekleri değerlendirilmektedir. Nitekim ABD ve diğer Batılı ülkeler, yeni stratejik ortama uyum sağlamak üzere savunma/güvenlik stratejileriyle beraber savunma sanayii stratejilerini de gözden geçirmeye başlamışlardır. 

“Türk savunma sanayiinin uluslararası ticaret, rekabet ve işbirliği stratejileri” ana başlığı altında ayrı bir inceleme alanı olan bu konu, bu iki strateji arasında bir tercihten ziyade; Devletin ilgili kurumlarının da katılımıyla gerçekleştirilebilecek ve ekonomik istihbarat analizlerini de içeren millî bir çalışmanın sonucunda yapılabilecek optimizasyon analizi ile aşılacaktır. Bu nedenle raporda, uluslararası veri tabanlarından istifadeyle yapılabilecek yalınkat bir analizden kaçınılmıştır. 

• 3’üncü Strateji: 

-Yukarıdaki stratejilerden bağımsız olarak, savunma sanayii ürünlerinde savaş araçlarından istikrar, iç güvenlik ve barışı destekleme harekâtı ürünlerine yönelmek suretiyle ürün farklılaşması yapmak. Silah pazarında devam eden azalma eğilimine karşın; Afrika, Orta Asya, Doğu Avrupa, Güney Asya’da halen yürütülmekte olan devlet inşası süreçleri, güvenlik sektörlerinin başta ordu ve polis olmak üzere teşkili/yeniden yapılanması, savunma ve güvenlik 
sanayiini canlı tutacak önemli küresel bir olgu olarak ortaya çıkmaktadır. 

-Diğer bir çıkış yolu ise savunma ve güvenlik sanayiinin enerji, ulaştırma, haberleşme, sağlık, eğitim ve kent güvenliği gibi sektörün üretim alanlarına yakın ihtiyaçlarla iç-ilişki (inter-linkage) kurulabilmesidir. Bu yöntemle, ulusal ihtiyaçlar, etkin, ucuz, sürekli ve millî olarak karşılanabileceği gibi sektörü devamlı surette faal kılacağından istihdamı artırıcı ve entelektüel sermayeyi güçlendirici bir etki yaratabilecektir. Bu yaklaşım ayrıca, küresel iş yapabilme 
yetkinliğini de takviye edecektir. Örneğin, ülke için enerji güvenliği savunma sanayii aktörlerinin yetenekleriyle sağlandığında enerji hatlarının düğüm noktasını teşkil eden Türkiye için bu ağın güvenliği ve kontrolü millî imkânlarla karşınmış olacaktır.

 Savunma sanayiinin yurtiçindeki hangi kritik sivil ihtiyaçları karşılamaya yönelik olarak yapılandırılacağına ilişkin karar, ilgili bakanlık ve kurumların “ulusal savunma ve güvenlik stratejisi” ile “savunma ve güvenlik sanayii stratejileri”nin uyumlaştırmasını gerektirmektedir. 

-Bu stratejinin benimsenmesi, geleneksel “savunma” anlayışından daha geniş ve kapsayıcı olan “güvenlik” kavramına geçişi gerektirmektedir. Bu husus, -terminolojik bir düzenlemenin ötesinde - zihinsel bir dönüşümün kavramsallaştırılmasıyla ilişkili görüldüğünden raporun bundan sonraki bölümlerinde “Türk savunma ve güvenlik sanayii” terimi kullanılmıştır. 

5.2. Diğer Problem Sahalarına Yönelik Öneriler 
5.2.1. Kısa Dönemde Alınacak Tedbirler (1 yıl) 

Yukarıda (md. 5.1) genel esasları verilen; “Türk savunma ve güvenlik sanayiinin uluslararası ticaret, rekabet ve işbirliği stratejileri”nin oluşturulması maksadıyla, Savunma ve Güvenlik Sanayii Yüksek Koordinasyon Kurulu’nun görevlendirilmesi.53 

Savunma sanayiinde tespit edilen sorun alanlarının gruplaştırılarak çözüm önerileri üretmek ve en iyi uygulamaları/tecrübeleri paylaşmak amacıyla bürokrasi-sektör katılımıyla etkileşim grupları teşkil edilmesi. Bu kapsamda; 

• Küresel iş yapma etkileşim grubu, 
• Ar-Ge etkileşim grubu, 
• Dış ilişkiler/savunma diplomasisi etkileşim grubu, 
• Kritik yetenekler etkileşim grubu, 
• Entelektüel sermaye etkileşim grubu, 
• İç Pazar ve diğer sektörler etkileşim grubu, 
• Küresel pazar ve ihtiyaç analizi etkileşim grubu öncelik arz etmekte dir. 

DİB, MSB, Gnkur. Bşk.lığı, SSM ve ilgili diğer kurumların katılımıyla savunma ve güvenlik sanayii dış politika/dış ilişkilerinin yönetimi hakkında dönemsel toplantıların yapılması. 

Savunma ve güvenlik sanayiinde faaliyet gösteren Ar-Ge kuruluşlarının; MSB, SSM, Gnkur. Proje Ynt. D., TUBİTAK, kuvvet komutanlıklarına bağlı Ar-Ge birimleri, sektörde faaliyet gösteren şirketlerin Ar-Ge bölümleri, üniversitelerin Ar-Ge merkezleri ve teknoloji park/havuzlarının, katılımıyla dönemsel toplantılar icra edilmesi. 

DİB’in dış görevdeki personelinin, askerî ve ticari ataşeler ile TSK’nın dış görevlerdeki personelinin, savunma sanayii stratejilerinin uygulanması konusunda sertifikasyona tabi tutulması, aylık ve görev sonuç raporlarından farklı olarak savunma ve güvenlik sanayii konusunda ilgili kuruma bilgi akışının sağlanması, yurt dışındaki eğitim kurumlarına gönderilen personel ve 
öğrencilerin konu hakkında eğitime tabi tutulması. 

Türk savunma ve güvenlik sanayiinin ilgili aktörlerinin, NATO Mukabele Kuvveti ve Uluslararası barışı koruma faaliyetlerinde kullanılan harp silah ve araçlarının üretimine yönlendirilmesi. 

BİOEM (Barış İçin Ortaklık Merkezi), TMMM (Terörle Mücadele Mükemmeliyet Merkezi) ile savunma ve güvenlik sanayiinin etkileşiminin sağlanması. 

5 Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR..,

***

TÜRK SAVUNMA SANAYİNİN GELECEĞİ BÖLÜM 3

TÜRK SAVUNMA SANAYİNİN GELECEĞİ BÖLÜM 3

2.2.3. Türk Savunma Sanayinin Mevcut ve Muhtemel Problem Sahaları 

2.2.3.1. Ekonomik Tabanlı Problem Sahaları 

Türk savunma sanayiinin makro ekonomik seviyede sektörel sorunları müteakip maddelerde sunulmuştur: 
• Türk savunma sanayii, yukarıda (md. 2.1.3.Savunma Sanayii Küresel Pazarının İşleyişi) bölümünde belirtilen sakıncalardan en fazla etkilenen ülkeler grubunda (IV. lig) yer almaktadır. 
• Son on yıllık dönemdeki (2004-2013) savunma harcamaları ortalaması 16,87 milyar Dolar olan ülkemiz dünya sıralamasında ancak orta sıralarda yer alabilmektedir.48 Savunma bütçesinde azalmaya gidilmesi, bu büyüklükteki bir sektörün sadece güçlükle idamesini sağlayabilmektedir. Esasen millî savunma harcamalarına ayrılan bütçenin, %58’i personel giderlerine, %42’si cari giderlere ayrılmakta olup, cari giderlerin yarısının; bakım, onarım ve idame için harcandığı hesaba katıldığında, savunma bütçesinin sadece %19’una yakın bir bölümünün silahlanmaya ayrılabildiği anlaşılmaktadır. 
• Türk savunma sanayiinin benimsemiş olduğu ve üzerinde önemli aşamalar kaydettiği “millîlik” ve “özgün tasarım” ilkelerinin hali hazırda istenilen seviyede olduğunu söyleyebilmek mümkün değildir. Burada yurt içi üretim yüzdesinin artırılmasından çok hammaddede dışa olan bağımlılığın azaltılması ve enerji yüksek maliyeti girdilerinin azaltılması konusu önem kazanmaktadır. Savunma sanayii ihracatındaki olumlu gelişmelere karşın, ihracatın ithalatı karşılama oranı (1,596/1,326) 1,2 olup, Ar-Ge harcamalarının (0,927 milyar Dolar) toplam cirodan çıkarılması halinde sektörün -657 milyon Dolar açık verdiği anlaşılmaktadır.49 
• TSK’nin nitelik üstünlüğü sağlayan millî yetenekler kazanmasına ve Türk savunma sanayiinin uluslararası ortamda faaliyet gösterebilme yetkinliğini artırmasında özgün tasarımların geliştirmesinin belirleyici rolü, Ar-Ge faaliyetlerinin başarısına bağlıdır. Ar-Ge faaliyetlerinin, uyumlaştırılması 
ve bu alandaki etkinliğin artırılmasına yönelik ilerlemelere karşın, mevcut çok parçalı yapısının mahzurlarının giderilememesi ve entelektüel sermaye eksiğinin karşılanamaması halinde, teknolojik bağımlılık ve rekabet gücünün kaybedilmesi riski ile karşılaşılması kuvvetle muhtemeldir. 
• Türk savuma sanayiinin son derece kabarık bir şirketler profiline sahip olması nedeniyle sektör, uluslararası rekabet koşullarıyla başa çıkamayacak çok sayıda zayıf aktörden oluşan bir yapı arz etmektedir. 
• Bu şirketlerin bekalarını büyük ölçüde TSK’nin ihtiyaçlarının karşılanması yönündeki stratejiyi benimsemeleri aşağıdaki problem sahalarını yaratmakta dır:3 
• Talebe dayalı üretim stratejilerinde olduğu üzere, iç piyasada elde edilen nispi başarıya karşın uluslararası rekabet ortamında zorlanılması. 
• Uluslararası ortamda rekabet imkânı bahşeden nitelikte Ar-Ge; dolayısıyla da özgün tasarım geliştirilememesi, TSK’nin yeni yetenekler kazanmasına katkı sağlanamaması. 
• İç ve dış piyasada, sivil ürünler kapsamında ilgili diğer sektörlere ilgi duyulmaması; pazar ve ürün seçeneklerinin çeşitlendirilememesi. 
• Büyük kapsamlı projelerin çoğunun sözleşmelerinin tamamlanmış olması, önümüzdeki dönemde sektörün iç piyasa imkânlarında önemli ölçüde bir daralmaya neden olabilecektir. 

2.2.3.2. Diğer Sebeplerden Kaynaklanan Problem Sahaları ve İhtiyaçlar 

• Devrevi siyasi gelişmelerin, Türkiye’nin yumuşak gücünden yararlanma imkanlarını birkaç yıl öncesine göre belirgin ölçüde kısıtlamış olması, Türk savuma sanayiinin sürdürülebilirliğinin artırılmasının önünde önemli bir engel oluşturma riskini yaratmaktadır. 
• Uluslararası rejimler, Türkiye’nin ittifak ilişkisi içerisinde olduğu devletlerin üçüncü taraflara uyguladığı ambargolar ve uluslararası ortamdaki geleneksel/stratejik ortaklarımıza yönelik politikalar, savunma ve güvenlik sektörünün uluslararası ortamdaki faaliyetlerini kısıtlayabilmektedir. 
• Türk savunma sanayii, yüksek kaliteli ürünlerine karşın, askerî ekol-model oluşturamadığından, uluslararası ortamda temayüz eden bir iki şirketi dışında markalaşmayı başaramamıştır. Şirketlerin TSK’ya ürün satmış olmasının yabancı alıcılarda yarattığı güven duygusu bu yolda önemli bir aşama olmasına karşın yeterli değildir. 

Bu kapsamda yer alan diğer problem sahaları ve ihtiyaçlar, raporun hazırlanması esnasında yapılan temas ve incelemelerle bu kapsamda daha önce yapılan çalışmalarda tespit edilmiş olup, müteakip bölümde (md. 3) sunulmuştur. 

Yapılan temas ve incelemelerde görüş ve tanıma sistemleri, milli gemi, İHA vb. projelerin bu duruma bir istisna oluşturduğu, iç güvenlik harekâtı başta olmak üzere TSK’nın nitelik üstünlüğü sağlayan ihtiyaçlarını karşılayan şirketlerin uluslararası rekabet gücümüm yüksek olduğu tespit edilmiştir. 

3. TÜRK SAVUNMA SANAYİİNİN DURUMU HAKKINDA YAPILAN ÇALIŞMALARDA VE RAPORUN HAZIRLANMASI SAFHASINDA TESPİT EDİLEN HUSUSLAR 

Türkiye’nin savunma ve güvenlik yapılanması ile savunma sanayiinin durumunun geliştirilmesi maksadıyla son dönemde yapılan çalışmalarda ve sektör temsilcileriyle yüz yüze yapılan görüşmelerde tespit edilen hususlar ana hatlarıyla müteakip maddelerde, ayrıntılarıyla Ek-3’de sunulmuştur. 

3.1. Yapısal ve Kurumsal Sorunlar Ana Başlığı Altında: 

• Sivil-Asker ilişkilerinin düzenlenmesi, MSB ile Gnkur.Bşk.lığının yetki, sorumluluk ve görev ilişkilerinin gözden geçirilmesi. 
• MSB ve SSM arasında tedarik, dış ilişkiler ve Ar-Ge konuları başta olmak üzere yetki ve görev alanlarının uyumlaştırılması. 
• Dış politika ile ulusal güvenlik karar, süreç, vasıta ve kurumlarının savunma sanayinin ihtiyaçlarını da karşılayacak şekilde oluşturulması / yapılandırılması, 
bu kapsamda bakanlıklar başta olmak üzere kurumlar arası birlikte çalışabilirliğin artırılması. 
• Kurumlar başta olmak üzere savunma sanayii sektörünün diğer paydaşları arasında ilave koordinasyon ihtiyacını karşılayacak ve sürtüşmeyi ortadan 
kaldıracak yapısal bir mimarinin oluşturulması. 
• Sektörde yer alan ana ve alt yüklenicilerin uluslararası rekabetin gereklerine uygun olarak yapılandırılması. 
• TSK GV (Türk Silahlı Kuvvetleri Güçlendirme Vakfı)’nın misyonunun günümüz şartlarına göre gözden geçirilmesi. 
• Orta Vadeli Mali Plan’ın hazırlanması da dahil olmak üzere, MSB bütçesinin tespiti çalışmalarının başlangıcından itibaren her safhasında, ilgili Bakanlıklar 
 ile MSB’nin birlikte çalışmasının sağlanması. 
• Savunma ve güvenlik harcamalarının TBMM tarafından denetlenmesi sürecinin geliştirilmesi. 

3.2. İşlevsel Sorunlar Ana Başlığı Altında: 

• MSPF (Millî savunma planlama faaliyetlerinde) kullanılan PPBS (Planlama, Programlama ve Bütçeleme Sistemi)’nin, sektörün diğer paydaşlarının bu sürece  başlangıcından itibaren katılımını ve kritik bilgi ihtiyacını karşılayacak şekilde geliştirilmesi. 
• Tedarik sürecinde zaman, etkinlik ve para kaybına neden olan bürokratik uygulamaların aşılması. 
• Sektörün, idamesinin ve ihracat kapasitesinin sürdürülebilirliğinin sağlanmasında devletin -teşvik, ihracat kredisi, Ar-Ge ve insan gücü yatırımları, savunma sanayiine ayrılan kaynağın artırılması  vb.- mali ve idari desteğinin artırılması. 
• Platform/Sistem/Alt sistem satışı ve modernizasyon faaliyetlerinin, lojistik (ikmal ve bakım) ve eğitim hizmetlerini de kapsayacak şekilde geliştirilmesi  ve sektöre yeni alanlar açılması. 
• Uluslararası kuruluşlarda CNAD (The Conference of National Armaments Directors), OCCAR, NSPA (NATO Support Agency) ve EDA  (European Defence Agency)’da etkinliğin artırılması.50 
• Savunma ve güvenlik harcamalarına tahsis edilen kaynağın artırılması. Bu kapsamda: 

-Gelir ve Kurumlar Vergisi üzerinden SSDF’ye aktarılan % 3,5’lik payın artırılması. 
-SSDF’nin sadece TSK’nin modernizasyon ihtiyaçları için kullanılması. 
• Dış kredilerle yürütülen projelerin gecikmesini önlemek için kaynağın zamanında sağlanması. 

3.3. Bilgi Alt Yapısına İlişkin Sorunlar Ana Başlığı Altında: 

• Yumuşak güç yeteneğini öne çıkaran, politik, ekonomik ve askerî güç unsurlarını birleştiren yeni bir güvenlik ve savunma siyasetinin geliştirilmesi. 
• Savunma sanayiine konsept anlayışının kazandırılması; kapsamlı savunma sanayii strateji ile alt sektör stratejilerinin belirlenmesi ve yönetilmesi. 
• Sektörün teknolojik ve yönetimsel ihtiyacını karşılamaya yönelik eğitim ve öğretim kurumlarının yeniden yapılandırılması. 
• Kurum, şirket, üniversite ve teknoloji platformları arasındaki etkileşimi artıracak ve sinerji yaratacak insan sermayesinin niteliğinin artırılması. 
• Millî savunma ve güvenlik sektör ve süreçleriyle MSPF’de yetkin insan gücü yetiştirilmesi, sivil-asker muadelet ilişkisinin tesis edilmesi. 
• Küresel iş yapma becerisinin artırılması. 
• Savunma ve güvenlik sektörü içinde şeffaflık, etkileşim ve güven ortamının iyileştirilmesi. 
• “Gizlilik” kavramının, uluslararası ölçüler dikkate alınarak, kanun ve yönetmeliklerle yeniden düzenlenmesi. 

Söz konusu dokümanlarda Türk savunma sanayiinin yapısal ve devrevi sorunları üzerinde genel bir mutabakat sağlandığı, çözüme yönelik önerilerin daha ziyade bugünün sorunlarını gidermeye yönelik olduğu, köklü değişiklikler içeren öneriler üzerinde ise görüş birliği sağlanamadığı tespit edilmiştir. 

4. BATILI DEVLETLERİN SAVUNMA VE GÜVENLİK SANAYİİ SEKTÖRÜ PLANLAMALARINA VE STRATEJİLERİNE GENEL BAKIŞ (Ek-4) 

Bu bölümde, Batılı devletlerin savunma ve güvenlik sanayii sektörü planlamalarına ve stratejilerinin ayrıntılı bir analizinden ziyade, raporun kapsamına ışık tutacak bölümlerine yer verilmiştir. 

4.1. Batılı Devletlerde Ulusal Güvenlik Kavramı ve Savunma ve Güvenlik Sanayii Planlaması 

Savunma ve güvenlik sanayiinde önde gelen Batılı ülkelerde, politik-askeri ve stratejik seviyelerde hazırlanan ve ülkelerin ulusal güvenlik stratejilerini şekillendiren dokümanlarda, savunma ve güvenlik sanayii sektörüne ilişkin belirleyici esaslar yer almaktadır. 

Bu dokümanlar periyodik ve sistemik özellik göstermekte, kamunun ve savunma sanayiinin erişimine açılmaktadır. Bu kapsamda; 

• Ulusal Güvenlik Stratejileri; uluslararası, bölgesel ve ulusal stratejik ortamdaki gelişmelere paralel olarak belirli dönemlerde yenilenmektedir. 
• Ulusal Güvenlik Stratejilerine uygun olarak savunma bakanlıkları tarafından ilgili diğer bakanlıklarla ve kurumlarla koordineli olarak savunma/güvenlik planlama rehberi yayımlanmaktadır. 
• Ulusal güvenlik stratejileri ve savunma planlama rehberi ışığında periyodik olarak (genellikle 4 yılda bir) savunma/güvenlik gözden geçirme süreçleri icra edilmekte ve süreçler sonunda raporlar yayımlanmaktadır. 
• Oluşturan ulusal savunma stratejileri doğrultusunda kuvvetler ve savunma/güvenlikle ilgili di-ğer kurumlar için alt stratejiler belirlenmektedir. Bu bağlamda: 
• -Kara, hava, deniz kuvvetleri stratejileri 
• -Yurt güvenliği stratejisi, 
• -Uzay stratejisi, 
• -Siber savunma stratejisi 
• -Diğer stratejiler oluşturulmaktadır. 

Yukarıdaki savunma ve güvenlik planlamasına bağlı olarak savunma/güvenlik sanayiini doğrudan ilgilendirecek şekilde savunma/güvenlik sanayii stratejileri oluşturulmaktadır. Ayrıca alt sektörler için de ayrı stratejiler tanımlanmaktadır. Savunma bakanlıkları ile kuvvet komutanlıklarınca hazırlanan 5/10 yıllık tedarik planlarının sanayi versiyonu sektörün erişimine açılmaktadır. 

4.2. Batılı Devletlerde Tedarik Kurumları ve İşletme-İdame Faaliyetleri 

İngiltere, Fransa ve Almanya gibi gelişmiş müttefik ülkelerin silahlı kuvvetlerinin askerî teçhizat tedarik faaliyetleri Savunma Bakanlığına bağlı ayrı bir kurum tarafından tek elden yürütülmektedir. 

İngiltere’de DES, Fransa’da DGA (Ministere De la Defense), Almanya’da BAAINBw (Federal Office of Bundeswehr Equipment, Information Technology and In-Service Support) tek tedarik kurumlarıdır. 

Bu kurumlarda ağırlıklı olarak askerler olmak üzere sivil ve askerler birlikte çalışmakta olup, sivillerin büyük çoğunluğunu emekli askerler oluşturmaktadır. Fransa’daki işleyiş, ağırlıklı olarak “silah mühendisleri” askerî sınıfına dâhil personel tarafından yürütülürken İngiltere’de bu işlev, sivil yöneticilerden 
ve askerlerden oluşan teknik kadrolar tarafından yürütülmektedir.51 Danimarka, Hollanda İngiliz geleneğine, Akdeniz ülkeleri ise Fransa’daki işleyişe yakın bir çizgi takip eder. 

Farklı gerekçelerle de olsa, işletme ve idame (ikmal-bakım-onarım) yapılanmalarını ağırlıklı olarak özel sektöre dayandıran İtalya, Almanya ve Belçika, bu işleyiş nedeniyle özellikle harekât alanında ciddi kısıtlarla karşılaşmaktadırlar. 

4.3. İngiltere’de Savunma ve Güvenlik Sanayii Yeniden Yapılanma Faaliyetleri 

İngiltere, savunma harcamalarındaki azalmaya ve küresel rekabet koşullarına uygun olarak savunma ve güvenlik sanayii stratejisini 2010’dan itibaren yeniden yapılandırmaya çalışmaktadır. Bu kapsamda İngiltere’nin Savunma Sanayii Strateji Belgesi tipik özellikleri ile dikkat çekmektedir. İngiltere’nin 
2005 yılında yayımlanan Savunma Sanayii Strateji Belgesi savunma ile ticaret ve endüstri bakanları ve hazine müsteşarı tarafından imzalan “bakanlıklar arası” üst düzey belgedir. Strateji belgesi 152 sayfadan oluşmakta, alt sektörlerin tamamıyla ilgili uzun vadeye ışık tutmaktadır. 

İngiltere’de 2005’de yayımlanan savunma sanayii stratejisi son yıllarda kapsamlı bir revizyona tabii tutulmuştur. Bu revizyonda 2010 ulusal güvenlik stratejisi ile 2011 yılı savunma ve güvenlik gözden geçirme süreci etkili olmuştur. Revizyon sonunda “Teknoloji Yoluyla Ulusal Güvenlik-2012” isimli yeni savunma sanayii stratejisi ortaya çıkmıştır. 

Yeni savunma sanayii stratejisini uygulamaya geçirmek ve İngiltere’nin savunma sanayiinin sürdürülebilirliğini sağlamak amacıyla kamu ve özel sektörün işbirliği ile 2014 yılında “Savunma Güçlendirme Ortaklığı 
- Defence Growth Partnership (DGP)” belgesi hazırlanmıştır (Şekil 8.). 
İngiltere DGP’de sıklet merkezi yapılacak iki kritik sektör belirlemiştir. Bunlar, hava yetenekleri ve istihbarat sistemleridir. 

Şekil 8. İngiltere’nin Savunma ve Güvenlik Sanayii Stratejisi Güncelleme 

DPG’nin yapılanması şu şekildedir. 

Başkanlık Yapısı: DGP’nin iki eş başkanı bulunmaktadır. Hükümet adına, İş, Yenilik&Yetenekler (Department of Business, Innovation & Skills (BIS) Bakanlığının İş ve Girişim Bakan Yardımcısı, savunma sanayii adına MBDA firması direktörü eş başkanlardır. Savunma Bakanlığının Savunma Teçhizatı, Destek ve Teknoloji Bakan Yardımcısı da ana müşteri temsilcisi olarak yer almaktadır. 

DGP, 8 müşterek çalışma grubu teşkil etmiştir. Her grupta hükümet ve sanayi temsilcileri yer almaktadır. 
Grup liderlikleri alanda başarı sağlamış sektör kuruluşlarına verilmiştir. DGP hazırlıklarını 2014 sonunda tamamlamış ve ortak deklarasyonla uygulanmaya başlanmıştır. 

Tablo 5. Savunma Sektörü Geliştirme Ortaklığı Çalışma Grupları 

4.4. Batılı Devletlerin Savunma Sanayii Sektörü Planlama ve Stratejilerine İlişkin Değerlendirme 

Tedarik Kurumları ve İşletme-İdame Faaliyetleri Hakkında Değerlendirme Türkiye’de muhtelif çalışmalarda yer bulan tek elden tedarik sistemi ve lojistik 
(işletme-idame) yapılanma ile ilgili görüşler, Avrupa’daki örneklere dayandırılmaktadır. Tedarik kurumlarının yapılandırılması konusunun, -sistemik bütünlük bakımından- “MSPF’nin Gözden Geçirilmesi” başlıklı ayrı bir inceleme kapsamında ele alınmasının uygun olacağı değerlendirilmektedir. 

Hâlihazırda yürürlükte olan MSPF modeli genel itibariyle, TSK’nin mevcut ve geleceğe yönelik ihtiyaçlarını gözeten, kurumsal yetkinliği4 haiz yapısıyla, 
köktenci değişikliklere gidilmeksizin geliştirilebilecek bir yapıdadır. Yukarıda da değinildiği üzere mevcut sistemin gözden geçirilmesi; özel yetkilendirmeyi 
ve teknik düzeyde tetkik ve incelemeyi gerektiren ayrı bir ihtisas konusu ve inceleme alanıdır. 

 Bu terimle; MSPF’nin bütün işlevleri yerine getirme kapasitesine haiz alt yapıya sahip olmak kast edilmiştir. 

MSPF’nin bu çalışmanın kapsamı dâhilinde geliştirilmesine ihtiyaç duyulan hususlar özetle aşağıda (md. 5.2) sunulmuştur. 

Tedarik faaliyetlerinde uygulanan yöntemlerin bu çalışmanın alanına giren hususları Ek-5’te tahlil edilmiştir. Buna göre merkezi bir tedarik kurumu vasıtasıyla (tek elden) tedarik yönteminin belirli alanlarda ciddi kısıtlarının olduğu, buna karşın, mevcut çok parçalı yapıdan karma (hibrit) bir yapılanmaya 
gidilerek hâlihazırda karşılaşılan sorunların önemli ölçüde aşılabileceği sonucuna ulaşılmıştır. 

İşletme-idame faaliyetlerinin üretici ya da bu konuda uzmanlaşmış firmalar tarafından gerçekleştirilmesi yöntemi, savunma sanayileri dışa bağımlı ülkelerde yaygın olarak kullanılmakta olup bu alanın silahlı kuvvetlerden ayrı yapıların elinde olması; rekabet koşullarının yeterince yaratılamamasından 
doğan yüksek maliyetlere ilave olarak harekât ortamında da ciddi kısıtlara sebebiyet vermektedir. Diğer taraftan, mutlak surette devlet eliyle üretilmesi zorunlu olmayan, güvenlik riski düşük mal ve hizmetler ile yüksek yatırım ve idame maliyetleri yoluyla lojistik birliklere kazandırılacak geri bölge (yurt içi sahası) yeteneklerinin -serbest rekabet koşulları sağlanmak kaydıyla özel sektör tarafından sağlanması imkânlarının geliştirilmesine ihtiyaç olduğu değerlendirilmektedir. 

Savunma ve Güvenlik Sanayiini Yeniden Yapılanma Faaliyetleri Hakkında Değerlendirme 

İngiltere’nin savunma ve güvenlik sanayiinin konsolidasyonunu sağlamaya yönelik yeniden yapılanma gayretlerinin, Avrupa ekonomisine hâkim olan koşullar ve küresel pazarın görünen geleceğindeki gelişmelere uygun bir yaklaşım olduğu değerlendirilmektedir. Nitekim 1990’larda ABD de yaşadığı ekonomik daralmayı bu yöntemle aşmıştır. Bununla beraber uzmanlar aynı ABD örneğinin İngiltere örneğinde de istenilen başarıyı sağlayıp sağlayamayacağı konusunda temkinlidirler.52 

Bu zamana kadar olan süreçte, savunma ve güvenlik sanayiinin yapılanmasını daha ziyade serbest piyasa koşullarına göre düzenlemeyi tercih eden İngiltere’ nin sektörün yapılanmasına müdahale anlamına gelen bu girişimleri, İngiliz geleneğinin Fransa’ya giderek daha fazla yaklaştığı anlamına gelmektedir. 
Fransa, küresel ekonomik koşulların bütün baskılarına rağmen, ulusal güvenliği için stratejik önemi haiz olarak değerlendirdiği sektörler üzerindeki devlet gücünü; mülkiyetini, hâkimiyetini ve kontrol mekanizmalarıyla koruma geleneğine sahiptir. 

Diğer AB üyesi devletlerin şirketlerini birleştirmek suretiyle sektörü konsolide etme kararları ulusal çıkarlarından ne ölçüde vazgeçebileceklerine bağlıdır. 

Türkiye, AB üyelerinden farklı olarak bu kapsamdaki kararlarını bağımsız olarak uygulayabilme imkân ve kabiliyetini haizdir. 

4 CÜ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR..,

***