TÜRK SAVUNMA SANAYİNİN GELECEĞİ BÖLÜM 6
4. Savunma Sanayii Şirketleri
Derecelendirme
(2013) Şirket Silah Satışı Toplam Satış Silah Satışının Toplam Satışa Oranı (%)
ABD Şirketleri
Derecelendirme
(2013) Şirket Silah Satışı Toplam Satış Silah Satışının Toplam Satışa Oranı (%)
Kaynak: SIPRI Data Base 2014.
EK-2: (Türk Savunma Sanayiinin Tarihi Seyri)
1. Giriş
Türk savunma Sanayini, yapısal özellikleri ve nitelik bakımından göstermiş olduğu aşamalar itibariyle
dört dönemde incelemek mümkündür. Bunlar: 1) Cumhuriyetin ilk yıllarına karşılık gelen ilk 28
yıllık süreye karşılık gelen Birinci Dönem (1923-1951). 2) Türkiye’nin NATO’ya girmesi ile Kıbrıs Barış Harekâtı arasında kalan 21 yıllık süreye karşılık gelen İkinci Dönem (1952-1973) 3) Kıbrıs Barış Harekâtı
sonrasında kritik ihtiyaçların millî imkanlarla karşılanmasına yönelik olarak tam bir sistemik bütünlüğün sağlanamamasına karşın yeniden yapılanma gayretlerine odaklanılan 10 yıllık Üçüncü Dönem
(1974-1984) 4) Yeniden yapılanma çalışmalarının tamamlanmasını müteakip uluslararası pazarlarda rekabet kabiliyetinin kazanılmaya başlandığı 30 yıllık Dördüncü Dönem (1985-...) dir.
2. Birinci Dönem (1923-1951)
Cumhuriyetin kuruluş yıllarını (1923-1938), II. Dünya Savaşı’nı (1939-1945) ve Soğuk Savaş’ın ilk yıllarını kapsayan bu dönemde Türkiye, “toprak bütünlüğünü tehdit eden istekler ve baskılarla karşılaştı. Bu durum, savaş devresinde katlanılan ağır savunma yükünün bir süre daha devam etmesine ve barış
düzenine dönüşün gecikmesine sebep oldu”.54
Türkiye Cumhuriyeti’nde temel ekonomik sektörlerin bütünüyle millî imkânlarla oluşturulduğu bu evre, Türk savunma sanayiinin kültürel alt yapısının oluşturulması ve ana stratejisinin esaslarının belirlenmesi nedeniyle önem taşımaktadır. Bu dönemin başlıca özelliğini; temel savunma ihtiyaçlarının öncelikle devlet kuruluşları ve özel sektör eliyle ancak millî imkânlarla karşılanmaya çalışılması ve sektörün ilk yapılanmasının oluşturulması olarak tanımlamak mümkündür.
Bu dönemde 1’nci ve 2’nci Sanayii Planları’nın uygulamasına bağlı olarak, 1933-1939 yılları arasında, savunma sanayiine temel teşkil edecek endüstrilere yönelik yatırımlar gerçekleştirilmiştir.55
Birinci dönemin 1936 yılına kadar olan bölümünde devlet tarafından icra edilen başlıca savunma sanayii faaliyetleri:
• 1921’de Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü’nün kurulması.56
• 1924’de Ankara’da Hafif Silah ve Top Tamir Atölyeleri, Fişek ve Marangoz Fabrikaları’nın kurulması.57
• 1924’te Gölcük Tersanesi’nin kurulması.58
• 16 Şubat 1925’te kurulan Türk Tayyare Cemiyetinin, (24 Mayıs 1935’te Türk Hava Kurumu adını almıştır) kurulması.59
• 1927’de Ankara’da yeni Mühimmat Fabrikası’nın kurulması.
• 1928’de Kırıkkale’de Pirinç Fabrikası’nın kurulması.60
• 1928’de Kırıkkale’de Elektrik Makinaları Fabrikası’nın kurulması.
•1929’da Kırıkkale’de Mühimmat Fabrikası’nın kurulması.62
• 1931’de Ankara’da Kayaş Kapsül Fabrikası’nın kurulması.63
• 1932’de Kayseri’de Millî Müdafaa Vekaleti Hava Müsteşarlığı (Hava Kuvvetleri)’na bağlı uçak fabrikasında,
ABD Curtiss-Wright şirketinin lisansıyla uçak montaj ve imalat faaliyetlerine başlanması.64
• 1932-1937 tarihleri arasında Kırıkkale’de Elektrik Santralı ve Çelik Fabrikası (Bugünkü adı: Ağır Silah ve Çelik Fabrikası)’nın kurulması.65
• 1935’de Ankara’da Gaz Maskesi üretimi için Mamak Gaz Maske Fabrikası’nın kurulması.66
• 1936’da Kırıkkale’de Barut, Tüfek ve Top Fabrikası’nın kurulması.67
Bu dönemin 1936 yılına kadar olan bölümünde kurulan başıca devlet destekli ve özel teşebbüs, savunma sanayii şirketleri ve faaliyetleri:
-1925’de İstanbul/Haliç’te, uçak bombası, denizaltı bombası, kara mayını, el bombası işaret fişeği gibi mühimmat üretimi yapan, Zümre Zade A. Şakir Türk Sanayi Harbiye ve Madeniye Fabrikası.68
-1925’te Alman Junkers uçak firmasıyla Türk Tayyare Cemiyeti’nin müşterek ortaklığı olarak69 faaliyete geçen Tayyare ve Motor Türk A.Ş. (TOMTAŞ)
(1928’de kapanmıştır),70 bu kapsamda Kayseri’de kurulan uçak fabrikası (6 Ekim 1926), Eskişehir’de (1926) kurulan bakım onarım atölyeleri.
-1930’da İstanbul’da kurulan, 81 mm.’lik havan ve mühimmatı ve tahrip maddesi üretimi yapan, Nuri Killigil Silah Fabrikası.71
-1932’de İstanbul Kadıköy’de ‘Sivil Tayyare Mektebi’ adıyla Vecihi Hürkuş tarafından kurulan sivil havacılık okulu.72
-1935’de Kayseri’de Alman Gothaer Wagonfabrik şirketinin lisansıyla uçak montaj ve imalat faaliyetlerine başlanmıştır.73
-1936’da Kayseri’de Polonyalı Panstwowe Zaklady Lodnicze (PZL) şirketinin lisansıyla uçak montaj ve imalat faaliyetlerine başlanmıştır.74
-1936’da İstanbul Beşiktaş’ta Nuri Demirdağ tarafından kurulan uçak fabrikası ve 1937’de memleketi Sivas-Divriği’de Gök Okulu adıyla açılan havacılık okulu.75
Birinci dönemde 1939 yılından sonra devlet tarafından icra edilen başlıca savunma sanayii faaliyetleri:
• 1939’da 2 No’lu Tüfek İşletmesi’nin kurulması (Bu kuruluş, 1935’te kurulan silah fabrikalarının birleştirilmesi suretiyle oluşturulmuştur).76
• 1939’daKırıkkale’de Barut Fabrikası’nın kurulması.77
• 1940’da Kayseri’de Millî Müdafaa Vekaleti (MSB) tarafından lisansı alınan Magister eğitim uçağının imalatına başlanması.78
•
1942’de Ankara Etimesgut’ta Türk Hava Kurumu Uçak Fabrikası’nın kurulması ve İngiltere’den lisansı alınan “Miles-Magister” eğitim uçağının 1944’ten itibaren montaj ve üretimine başlanması.79
(Fabrika, 1952’de MKEK’ya devredilmiş, 1954’te bir Amerikan firması ile Ziraat Bankası ortaklığınca satın alınarak Traktör Fabrikasına dönüştürülmüştür. Bugün, Ankara Gazi Mahallesinde “Türk Traktör Fabrikası”olarak faaliyet göstermektedir.)
• Montreux Boğazlar Sözleşmesinin (20 Temmuz 1936) imzalanmasından sonra, 1941’de Taşkızak Tersanesi’nin yeniden faaliyete başlaması.80
• 1943’de Mamak Gaz Maskesi Fabrikası’nın kurulması.81
• 29 Ekim 1948’de Ankara’da (Gazi Orman Çiftliği civarında) Uçak Motoru Fabrikası’nın kurulması (Fabrika 1952’de MKEK’ya devredilmiş, 1954’te Ziraat Bankası tarafından satın alınarak Minneapolis Moline adlı ABD şirketi ile birlikte traktör fabrikasına dönüştürülmüştür. Fabrika halen Koç Grubunun Avusturyalı ortağıyla sahip olduğu, Türk Traktör Fabrikası adıyla faaliyet göstermektedir).82
• 1948’de Malatya uçak onarım atölyelerinin kurulması.83
• 08 Mart 1950 tarih ve 5591 sayılı (mülga) kanunla sermayesinin tamamı devlet tarafından karşılanmak üzere Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü’nün tüm mal varlığı ile devredilerek Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu’nun kurulması.84
Birinci dönemde 1936 yılından sonra kurulan başlıca savunma sanayii özel teşebbüs kuruluşları:
-1950’de Haliç’te kurulan A.D.İ.K - Anadolu Tersanesi.85
-1952 Yılında Kırıkkale’de kurulan İbrahim Örs Tarım Alet ve Makinaları San. Tic. A.Ş.86
3. İkinci Dönem (1952-1973)
Türk ekonomisi kuruluş yıllarından itibaren devamlı olarak kaynaklarının önemli bir kısmını savunma harcamalarına yöneltmek zorunda kalmıştır. Bu durum, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonraki dönemde de devam etmiştir.87 Örneğin, 1950-1962 yıllarını kapsayan 13 yıllık sürede savunma harcamalarının
ortalaması, genel bütçenin %28,15’ine, toplam yatırımların %31,49’una karşılık gelmiştir.88 NATO’nun verilerine göre, bu dönemde (1952-1974) savunma harcamalarının GSMH (Gayri Safi Millî Harcama)’ya oranı ortalama %5,21 olup, diğer NATO’un diğer üyelerinden fazladır.89
Birinci dönemin aksine bu aşamada savunma harcamalarının büyük bölümü TSK’nın idame giderlerine ve savunma alt yapı harcamalarına tahsis edilmiş olup, devletin diğer harcamalarına oranlar en fazla artan bir nitelik göstermiştir.90 1’inci ve 2’nci Beş Yıllık Kalkınma Planlarında savunma sanayii yatırımlarına ilişkin herhangi bir hususa yer verilmemiştir.91
Türkiye’nin NATO’ya katılmasını takiben, müttefik orduların envanterlerindeki ihtiyaç fazlası silâh ve malzemenin yardım programları kapsamında bedelsiz devri, Türkiye’ye, mevcut savunma sanayii tesislerinin atıl duruma düşmesine neden olmuştur.92 Bununla beraber ikinci dönem, savunma sanayii
vakıflarının kurulmaya devam ettiği ve devletin açık ya da örtülü desteğini alan özel şirketler ve va-kıfların sektördeki boşluğu bir şekilde doldurmaya çalıştığı bir dönem olmuştur. Birinci dönemde hür teşebbüse uzak duran devlet anlayışının bu dönemde özel sektör eksikliğinin giderilmesi amacıyla,
-haksız rekabet yaratma pahasına- devlet eliyle ulusal zenginler yaratmaya evrildiği görülmüştür.
İkinci dönemde devlet tarafından icra edilen başlıca savunma sanayii faaliyetleri:
• 1954’te MSB Ar-Ge Dairesi Başkanlığı’nın kurulması.93
• 1972’de TÜBİTAK Savunma Sanayii Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü’nün kurulması.94
• 1972’de TÜBİTAK MAM (TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi)’ın kurulması.95
• 1970 Türk Hava Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı’nın kurulması.96
• 1972’de Türk Donanma Vakfı’nın (1981’de “Türk Deniz Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı” adını almıştır) kurulması. İkinci dönemde, devlet destekli vakıf faaliyeti:
• 1973’te TUSAŞ (Türk Uçak Sanayii Anonim Ortaklığı)’ın kurulması. (Şirket, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından kurulmuş, 1984’te F-16 savaş uçağının üretimi maksadıyla 25 yıllık süre için ABD ile birlikte kurulan Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. (TAI)’nin hisselerinin bu süre dolmadan
(2005’te) Türk hissedarlar tarafından alınması sonrasında, bu şirketle birleşmek suretiyle, TUSAŞ– Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. adıyla yeninden yapılandırılmıştır.)97
Bu dönemde başıca özel sektör girişimlerinin büyük bir kısmı, Türkiye’nin temel sivil sanayi ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olup, bu kuruluşların savunma sanayiinin zamanla kârlılığını kanıtlamaya başladığı 1990’lı yıllardan sonra sektöre giremeye başladıklar görülmektedir. Bu kuruluşlardan başlıcaları:
-1952’de Kırıkkale’de TSK için askerî teçhizat, havacılık, karayolları ve tarım sektörü için muhtelif ekipman üretmek için kurulan İbrahim Örs Tarım Alet ve Makinaları San. Tic. A.Ş. Fabrikası.98
-1963’de kurulan OTOKAR.99
-1964’te kurulan BMC Sanayi ve Ticaret A.Ş.
-1965’de kurulan Koluman Otomativ.100
-1965’de kurulan MES Makina Elektrik Kimya San. A.Ş.101
-1967’de kurulan OTOMARSAN (1990 yılında Mercedes-Benz Türk adını almıştır)102.
-1967’de kurulan NETAŞ (Northern Electronic Telekomünükasyon A.Ş.).103
-1969’da kurulan Kalekalıp Makina ve Kalıp Sanayi A.Ş.104
-1969’da kurulan Meteksan Sistem.105
-1972’de kurulan Pi Makina (malzeme-kalıp-parça).106
-1973’de kurulan Tekirdağ Çerkezköy’de Hema Hidrolik Makina Sanayi ve Ticaret A.Ş. (1997’den sonra Hema Endüstri A.Ş.).107
4. Üçüncü Dönem (1974-1984)
1963’te patlak veren Kıbrıs bunalımı esnasında Türkiye’nin antlaşmalardan doğan müdahale hakkının kullanılmasına ABD Başkanı Johonson’un tarihi mektubuyla karşı çıkılması ve müteakiben 1974’de Ada’daki anayasal rejimin Atina’daki askerî cuntanın desteklediği darbeyle ortadan kaldırılmasının ardından, Türkiye’nin bu hakkı kullanması üzerine ABD ambargosuna108 maruz bırakılması, Türkiye’nin Cumhuriyetin ilk yıllarında titizlikle takip etmeye çalıştığı millî savunma sanayiinin kurulması ilkesini tarihi bir ders olarak ortaya koymuştur. Bu gelişmelerin sonucu olarak girişilen çabalar; “neredeyse yükünü
sadece MKEK’nın taşıdığı savunma sanayii üretimine yönelik gayretlerin ve devlet sermayesine dayalı yatırımların sınırlı başarısı” olarak tanımlanabilecek bir nitelik arz etmiştir. Üçüncü dönem, her ne kadar bütüncül sistematikten yoksun olsa da müteakip dönemi belirleyen dinamikleri hazırlaması ve kaybedilen bir bilincin yeniden kazanılmasını sağlaması bakımından önemlidir.
Bu çaba 3’ünci Beş Yıllık Kalkınma Planı’na da yansımış olup önceki kalkınma planından farklı olarak savunma sanayiine ağırlık verilmiştir. Bu kapsamda planda: Devletin büyük sermayeyi gerektiren ya da ülkenin savunması ile ilgili olan ara malı ve yatırım malı gibi sanayi kollarına yöneleceği; imalat
sanayiinin yapılanmasına ilişkin hedeflerin saptanmasında millî savunma hizmetlerinin gereklerinin de göz önünde tutulduğu; sanayileşme yürütülürken, millî savunma hizmetlerinin gerektirdiği araç ve gereçlerin yeterli ölçülerde sağlanacağı ve millî sanayileşme çabaları ile söz konusu gereçlerin sağlanması
arasında sistemli bir bağlantı kurulacağı; makine sanayiinin gelişiminde, millî savunma ihtiyaçlarının öncelik kazanması gerektiği; savunma çabaları ile gelişme arasında bir denge kurularak, savunma gücünün modernleştirilmesinin, kalkınmanın koşullarından biri olarak benimsenmesi; savunma ile ilgili
sanayilerin geliştirilmesi teşebbüslerinde bulunacağı ve özel teşebbüslerin sektöre özendirileceği hususlarına yer verilmiştir. 109
Üçüncü dönemde devlet tarafından icra edilen başlıca savunma sanayii faaliyetleri:
• 1974’te Kara Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı’nın kurulması. 110
• 1983’de (18.11.1983 tarih ve KHK/101 ile) Savunma Donatım İşletmeleri Genel Müdürlüğü’nün kurulması. Üçüncü dönemde kurulan, devlet destekli vakıf ve savunma sanayii şirketleri:
• 1974’te kurulan Asil Çelik Sanayi ve Ticaret A.Ş.111 (Başlangıçta yatırım harcamalarının büyük kısmının MKEK’tarafından karşılanmasının ardından, şirketin sermaye artırımına gitmesi esnasında MKEK’nın
hisselerinin azalmasının ardından, Alman, Thyssen Edelstahwerke AG; Japon, Ishikawajima Harıma Heavy Industries Co. Ltd. ve Amerikan, Kaıser Engineers International Inc. şirketlerinin işbirliğiyle).
• 1975’te kurulan ASELSAN.112
• 1981’de kurulan ASPİLSAN.113
• 1981’de TSK GV’ye bağlı olarak faaliyetlerine devam eden İŞBİR Elektrik San. A.Ş.114
• 1982’de kurulan HAVELSAN.115
• 1984’te TUSAŞ (Türk Uçak Sanayii A.Ş.) tarafından kurulan, TUSAŞ Havacılık ve Uzay Sanayi A.Ş. (TAİ).116
• 1985’te kurulan TEI TUSAŞ Motor Sanayii A.Ş.117 Üçüncü dönemde kurulan ve savunma sanayii sektöründe de faaliyet gösteren başlıca özel teşebbüs kuruluşları:
-1973’te kurulan Coşkunöz Metal Form Mak. ve End. A.Ş.118
-1974’te kurulan HEMA Endüstri (HST Otomotiv İmalat Sanayi ve Ticaret A.Ş.)119
-1976’da kurulan NUROL Makine Sanayii A.Ş.120
-1978’de kurulan ASMAŞ (Ağır Sanayi Makinaları Anonim Şirketi).121
-1978’de kurulan İŞBİR Elektrik San. A.Ş. (1981’de TSK GV’ye devir).122
-1978’de kurulan RMK Marine Gemi Yapım Sanayi (1997’de Koç Grubuna katıldı).123
-1979’da kurulan Barış Elektrik Endüstrisi A.Ş. (1986’dan itibaren savunma sanayiine katılmıştır.)124
-1980’de kurulan DEARSAN Tersanesi.125
-1982’de kurulan Yüksek Teknoloji A.Ş.126
-1982’de kurulan ÖZTEK Tekstil.127
-1982’de kurulan Selah Makine ve A.Ş. (Deniz araçları).128
-1982’de kurulan Timsan Taahhüt İmalat Montaj Sanayii ve Ticaret A.Ş.129
-1984’te kurulan Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. (TAI).130
-1984’te kurulan Aksa Makina Sanayi A.Ş.131
-1984’te kurulan ETA Elektronik Tasarım Sanayi ve Ticaret A.Ş.132
5. Dördüncü Dönem (1985-...)
Dördüncü dönem, ilk 15 yılında (1985-2000) savunma sanayii sektörünün, millî savunma planlama kavramını bütünleyen sistemik bir yapı içinde yeniden tasarlandığı; ikinci 15 yılında ise (2000-2015) sektörün, uluslararası rekabet ortamında “yükselen aktörler” kategorisine taşındığı gelişmelere sahne
olmuştur.
Bu dönemde, sektörel yapılanma, Savunma Sanayii Müsteşarlığının kurulması ve TSK Güçlendirme Vakfına bağlı kuruluşların liderliğinde özel sektörün büyük aktörlerinin sektöre dahil olması ve çok sayıda KOBİ’nin katılımı ve özgün tasarımlara imkan sağlayan Ar-Ge faaliyetleriyle güçlenmiştir. Bu olumlu yönlerine karşın sektörün, uluslararası ortamda rekabet gücünü artıracak yeni bir yapılanmayı gerektiren doyum noktasına ulaştığı görülmektedir.
Dördüncü dönemde devlet tarafından icra edilen başlıca savunma sanayii faaliyetleri:
• 1985’de Savunma Sanayii Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (SaGeB)’in kurulması (7 Kasım 1985 tarih ve 3238 sayılı Kanun ile).133
• 1987’de Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı (TSKGV)’nın kurulması (17 Haziran 1987 tarihinde 3388 sayılı Kanun ile).134
• 1989’da SSM (Savunma Sanayii Müsteşarlığı)’nin kurulması (7 Kasım 1985 tarih ve 3238 S.K. ile kurulmuş olan Savunma Sanayii Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı, 30/10/1989 tarih ve 390
sayılı KHK ile Savunma Sanayii Müsteşarlığı adıyla yeniden yapılandırılmıştır. Daha sonra 390 sayılı KHK 20/3/1991 tarih ve 3704 sayılı Kanunun 3 üncü maddesi ile aynen kabul edilerek kanunlaşmıştır.).135
• 1997’de kurulan TÜBİTAK UEKAE (TÜBİTAK Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araştırma Enstitüsü)’nin kurulması.136
• 2010’da TÜBİTAK UEKAE (TÜBİTAK Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araştırma Enstitüsü) (Kuruluş 1997) ve TÜBİTAK MAM (TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi)’a (Kuruluş 1972) bağlı olarak faaliyet
gösteren BTE (Bilişim Teknolojileri Enstitüsü)’nün birleştirilmesiyle kurulan TÜBİTAK BİLGEM (TÜBİTAK Bilişim ve Bilgi Güvenliği İleri Teknolojiler Araştırma Merkezi).137
• 2011’de kurulan Savunma ve Havacılık Sanayi İhracatçıları Birliği.138 Bu dönemde kurulan, devlet destekli vakıf ve savunma sanayii şirketleri:
• 1985’te kurulan TUSAŞ Motor Sanayii A.Ş. (TEI).139
• 1987’de kurulan MİKES (Mikrodalga Elektronik Sistemler Sanayii ve Ticaret A.Ş.).140
• 1987’de GATÖM (Güdümlü Araçlar Teknoloji ve Ölçüm Merkezi) (Kuruluş 1972) ve BAE (Balistik Araştırma Enstitüsü) (Kuruluş 1983) birleşmesiyle kurulan
SAGE (Savunma Sanayii Araştırma - Geliştirme Enstitüsü).141
• 1988’de kurulan ROKETSAN.142
• 1989’da kurulan GATE Elektronik (KOSGEP-Sanayi Bakanlığı ve üniversite ortak girişimi).143
• 1990’da kurulan HAVELSAN Teknoloji Radar (Radar grubu 1990’da, yazılım grubu 1992’de, ağ destekli güvenlik sistemleri grubu 2003’te, kablaj üretim ve tasarım grubu 2007’de faaliyete geçmiştir).144
• 1990’da Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından kurulan KOSGEP (Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı).145
• 1990’da kurulan SaSaD (Savunma Sanayii Derneği) (1912’de Savunma ve Havacılık Sanayii İmalat-çılar Derneği adını almıştır).146
• 1991’de kurulan ESDAŞ Elektronik Sistemler Destek Sanayii ve Ticaret A.Ş.147
• 1991’de kurulan STM (Savunma Teknolojileri Mühendislik ve Ticaret A.Ş.)148
• 1997’de kurulan UEKAE (TÜBİTAK Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araştırma Enstitüsü). 149
• 1998’de Savunma Teknolojileri Mühendislik ve Ticaret A.Ş. HAVELSAN EHSİM,
• 2010’da kurulan TSSP [Teknokent Savunma Sanayii Platformu (kümelenmesi)] (Ortadoğu Tekno-park A.Ş.).150
Üçüncü dönemde kurulan ve savunma sanayii sektöründe de faaliyet gösteren başlıca özel teşebbüs kuruluşları:
-1986’te kurulan MAN Kamyon ve Otobüs Sanayii A.Ş.
-1986’da kurulan STFA Savronik Elektronik Sanayii ve Ticaret A.Ş.
-1986’de kurulan FNSS (FMC-NUROL Savunma Sanayii A.Ş.151
-1986’da kurulan KAREL A.Ş. (elektronik).152
-1986’da kurulan Med-Marine (tekne elektrik ve elektronik servisi).153
-1986’da kurulan Savronik Elektronik Sanayi ve Ticaret A.Ş.154
-1986’de kurulan Yonca-Onuk Adi Ortaklığı (Deniz araçları).155
-1987’de kurulan Anadolu Metalurji Şti.156
-1987’de kurulan Güvenli Yaşam (İş Güvenliği Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.).157
-1988’de kurulan TRANSVARO Elektron Aletleri Sanayii ve Ticaret A.Ş.158
-1989’da kurulan SELEX Es Elektronik Turkey Anonim Şirketi (MARCONİ Komünikasyon A.Ş.).159
-1990’da kurulan AYESAŞ (Aydın Yazılım ve Elektronik Sanayii ve Ticaret A.Ş.
-1990’da kurulan MTU Motor Türbin Sanayi ve Ticaret A.Ş.160
-1990’da kurulan AKANA Mühedislik ve Ticaret LTD.ŞTİ. Ar-Ge şirketi.161
-1990’da kurulan AYESAŞ (Aydın Yazılım ve Elektronik Sanayii A.Ş.)162
-1990’da kurulan FİGES Fizik A.Ş. (Ar-Ge Mühendislik).163
-1990’da kurulan Zirve Elektromekanik İnş. Taah. San. Tic.Ltd. Şti.164
-1993’te kurulan TİSAŞ Trabzon Silah Sanayi A.Ş.165
-1994’te kurulan Girsan Silah Sanayii.166
-1994’te kurulan İNFOTRON Elektronik ve Bilgisayar Sistemleri Üretim ve Tic. A.Ş.
-1994’te kurulan YOLBAK Ltd. Şti.167
-1986’da kurulan Akgün Bilgisayar Program ve Hizm.San.Tic.Ltd.Şti.168
-1997’de kurulan MAKEL Uluslararası Yalıtım Enerji ve Savunma (KBRN koruma sistemleri, yardımcı güç ve yaşam destek üniteleri).169
-1998’de kurulan Alp Havacılık.170
-1998’de kurulan Milsoft Yazılım Teknolojileri A.Ş.171
-1998’de kurulan Altay Kollektif Şirketi (bilişim sektörü).172
-1998’de kurulan AVS Saraciye Şti. (giyim-kuşam).173
-1998’de kurulan SYS (Samsun Yurt Savunma Sanayi ve Ticaret A.S.).174
-1998’de tabanca üretimine başlayan Sarsılmaz.175
-2001’de kurulan Inta Space Turk.
-2001’de kurulan Bites Savunma Şti. (bilişim).176
-2002’de kurulan YALTES Elektronik ve Bilgi Sistemleri Üretim ve Ticaret A.Ş.177
-2003’te kurulan Vestel Savunma.178
-2004’te kurulan Global Teknik A.Ş.179
-2004’te kurulan KALETRON Yazılım Teknolojileri San. ve Tic. A.Ş.
-2005’te kurulan TUSAŞ (1973) ve TAI (1984)’nin birleşmesiyle kurulan TUSAŞ–Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş.
-2005’te kurulan SDT Uzay ve Savunma Teknolojileri (Ar-Ge).180
-2005’te kurulan C Tech Bilişim Teknolojileri Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi.181
-2005’te kurulan Heksagon Mühendislik ve Tasarım A.Ş. (Ar-Ge mühendislik).182
-2006’da kurulan Meteksan Savunma.183
-2006’da kurulan Simsoft Bilgisayar.184
-2007’da kurulan Koç Bilgi ve Savunma Teknolojileri A.Ş.185
-2009’da kurulan Atel Telekomünikasyon Şti (elektronik ve Ar-Ge).
-2010’da kurulan FOTONİKS (Ar-Ge ve Elektronik).
-2011’de kurulan YEPSAN Savunma Ve Havacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş.
-2012’de kurulan Esen Sistem Entegrasyon ve Müh. Hiz. San. ve Tic. Ltd. Şti.
7 Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR..,
***
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder