4 Eylül 2018 Salı

IRAK VE SURİYE'DEKİ GELİŞMELERİN TÜRKİYE'YE ETKİLERİ BÖLÜM 6



IRAK VE SURİYE'DEKİ GELİŞMELERİN TÜRKİYE'YE ETKİLERİ BÖLÜM 6


<  IŞİD Arapça ve İngilizce Dabık ve el-Şamıh adında iki ayrı aylık dergi çıkarmaktadır. Ayrıca Musul’da ve Rakka’da yayın yapan iki Radyo İstasyonu bulunmaktadır..  >

<  Irak ordusunun, Musul’da direnememesi güvenlik güçlerinde kurumsallaşmanın sağlanamadığını, etnisite ve mezhebe dayalı yapının başarısız olduğunu göstermiştir.. >

IŞİD’in finansman temin etmek için çeşitli yöntemler izlediği görülmektedir.
Bu yöntemler şu şekilde sıralanabilir:

• Bağış ve hibe: Uluslararası medyada çıkan raporlara göre, birçok Körfezli zengin ve iş adamı Irak ve Suriye’de IŞİD’e para ve lojistik destek vermektedir.
• Zekât ve sadakalara el koyma: Özellikle 2011-2012 yılarında pek çok din adamı ve dini televizyon kanalları Suriye’de Esed rejimine karşı direniş gösteren halka destek amacıyla zekât, fitre ve bağış yapma çağrısında bulunmuştu. Suriyelilere yapılan zekât ve sadaka gibi bağışların doğrudan veya dolaylı olarak IŞİD’e ve el-Nusra Cephesi’ne gittiği belirtilmektedir.
• Fidye: Örgüt yabancı gazetecileri, diplomat ve devlet memurlarını kaçırarak serbest bırakılmaları karşılığında milyonlarca dolar elde etmektedir. IŞİD iki Japon rehine için 200 milyon dolar para talep etmiştir.
• Petrol ve diğer doğal kaynaklar: Örgüt Irak ve Suriye’de irili ufaklı yaklaşık 80 petrol kuyusunu kontrol etmektedir. IŞİD, kontrolündeki petrol kuyularından ayda 2 milyon dolar elde etmektedir.
• Vergi adı altında haraç: Örgüt kontrolündeki bölgelerdeki esnaf, sanayici, çiftçi ve işadamlarından haraç toplamaktadır. IŞİD’in aylık topladığı miktarın 6 milyon dolar olduğu belirtilmektedir.
• Tesislere el koyma: IŞİD’in eline geçen bölgelerdeki hastaneler, alışveriş merkezleri, restoranlar ve elektrik santrallerden milyonlarca dolar kazandığı ifade edilmektedir. Suriye’de elde ettiği bazı bölgelerden Esed rejimine elektrik ve petrol sattığı örnek gösterilebilir.
• Kamu kuruluşlarından elde edilen gelir: Örgüt ele geçirdiği bölgelerde hükümet binalarından ve bankalardan büyük miktarlarda nakit ele geçirmiştir. Örneğin Musul’u kontrol ettiğinde Musul bankasından 420 milyon dolar ve altın elde etmiştir.
• Tarım ve hububattan elde edilen gelir: IŞİD Irak ve Suriye’de çok sayıda ekili tarım arazileri ve çiftliğe el koymuştur. Örgütün hâlihazırda Irak’ın buğday üretiminin üçte birini kontrol ettiği tahmin edilmektedir.46

3.1. IŞİD ve Musul Krizi 

IŞİD’in Irak’ın en büyük ikinci kenti Musul’u ele geçirmesi hem Irak hem Orta Doğu açısından tarihi bir gelişme olarak nitelendirilebilir. IŞİD Haziran
2014’te 1500-2000 kişilik silahlı bir grupla, Irak ordusuna bağlı 30 bin askerin konuşlu bulunduğu Musul’u 48 saat içerisinde ele geçirmiştir. Askerlerin büyük
çoğunluğunun kenti savaşmadan terk etmesi Irak’taki etnisite ve mezhebe dayalı güvenlik yapısının başarısız olduğunu göstermiş, Musul Valisi’nin İçişleri
Bakanlığıyla yaptığı görüşmenin basına yansıması ise kentin düşmesinde Maliki’nin ihmalinin bulunduğuna işaret etmiştir. Krizin ardından Erbil’e
sığınan Vali Etil el-Nuceyfi’nin dönemin İçişleri Bakanı Vekili Adnan Esedi ile Musul’un ele geçirilmesinden bir gün önce yaptığı görüşmeler yayımlanmıştır.
Yayımlanan görüşmeler, Vali el-Nuceyfi’nin Bağdat’ı IŞİD tehlikesiyle ilgili bilgilendirdiğini, Kürt Yönetimi’nden Peşmerge gücünün gönderilmesini
talep ettiğini ancak bu talebin dönemin Başbakanı Maliki tarafından reddedildiğini ortaya çıkarmıştır.

IŞİD’in Musul’u ele geçirmesi, Irak’ın insani kaybını ağırlaştırmış, özellikle Sünni Arap nüfusun yaşadığı bölgelerde ağır insan hakkı ihlallerine ve ciddi
bir demografik değişime neden olmuştur.47 Örgüt fiilen hâkim olduğu bölgelerde şiddet eylemleriyle korku yayarak halkı baskı altına almış, Hıristiyan
ve Yezidileri dinlerini değiştirmeleri için ölümle tehdit ederken Ramazan Bayram’ında Müslümanlara bayram namazı kılmayı yasaklamıştır. Haziran
2014’te Musul’un düşmesinden itibaren başta Musul olmak üzere Telafer, Sincar, Mahmur, Selahaddin, Diyale, Tuzhurmatu, Tikrit, Anbar kentlerinden
göç etmek zorunda kalanların sayısı 2,6 milyonu aşmıştır. Birleşmiş Milletler Irak’a Yardım Görev Gücü’nün (UNAMI) Irak raporunda, 2014 yılı Irak
için oldukça kanlı bir yıl olarak nitelendirilmiştir. Raporda Irak’ta, Musul’un IŞİD’in denetimine geçmesinin ardından terörist eylemler ve saldırılar neticesinde 11.844 kişinin öldüğü, 17.235 kişinin yaralandığı açıklanmıştır.48 

IŞİD’in Musul’u ele geçirmesi ayrıca Irak’ın mali kaybını artırmış ve kültürel mirasına zarar vermiştir. Örgüt Musul’a girdikten sonra kentteki tüm kamu
kuruluşlarına el koymuş, merkez bankasında bulunan külçe altınları ve 420 milyon doları gasp etmiştir. IŞİD’in Musul’u ele geçirmesinden önce Irak’ta
işsizlik oranı yüzde 12 iken yüzde 25’e kadar yükselmiştir. Musul’un düşmesiyle gençler arasındaki işsizlik oranı yüzde 28’den 38’e yükselmiş, yoksulluk
sınırının altında kalan nüfus oranı ise yüzde 19’dan yüzde 30’a çıkmıştır.49 

IŞİD, Musul Müzesi’ndeki heykelleri parçalamış, içinde değerli elyazması eserlerin bulunduğu Musul Kütüphanesi’ni yakmıştır. Örgüt, Musul’u
ele geçirdikten sonra kentteki Hz. Yunus Camisi’ni ve türbesini, 1400 yıllık İmam Yahya Ebu’l Kasım Camisi ile Osmanlı döneminden kalma Hema Kado
Camisi’ni, Hz. Şit Camisi ve türbesini yıkmıştır.


3.2. IŞİD Krizinin Türkmenlere Etkileri


Irak’ta Türkmenler IŞİD krizinden doğrudan etkilenmiş, örgüt enerji zenginliği ve verimli tarım arazileriyle bilinen Türkmen bölgelerini istila etmiş
ve bu bölgelerdeki nüfus yapısının değişmesine yol açmıştır. IŞİD’in 10 Haziran’dan itibaren Musul’un Telafer ilçesi ve civar köyleri, Selahattin iline
bağlı Tuzhurmatu, Süleyman Beg, Yengice, Emirli, Bastamlı, Kerkük’e bağlı Tazehurmatu ilçesi, Tirkalan, Yayçı ve Beşir köyü, Diyale’ye bağlı Karatepe,
Hanekin, Sadiye gibi Türkmenlerin yoğunlukta olduğu bölgelere saldırmış, Türkmenleri hedef almıştır. Örgüt, saldırdığı yerleşim birimlerinde Türkmenlere
karşı katliamlar gerçekleştirmiş, yerlerini terk eden ve sığınabilecek yer bulamayan Türkmenler kırsal bölgelerde kendi kaderine terk edilmiştir.
IŞİD’in Musul’u ele geçirmesinin ardından takriben 300 bin Türkmen ülke içerisinde yerlerinden olmuş, 5 binden fazla Türkmen ailesi ülkeyi terk ederek
Türkiye’ye sığınmak zorunda kalmıştır. Bununla birlikte yaklaşık 500 Türkmen ise IŞİD tarafından katledilmiş veya kaldıkları mülteci kamplarının olumsuz
şartlarından dolayı hayatını kaybetmiştir. Sadece Temmuz ve Ağustos aylarında sıcaklığın 50 derecenin üzerinde olduğu günlerde neredeyse her gün 
5-10 çocuk yaşamını yitirmiştir.50 Türkmen nüfusunun 20 bin civarında olduğu Emirli nahiyesi, IŞİD’in kuşatmasına karşı 84 gün direnmiş, ancak Şii milis 
gücü Bedir Tugayları ve İran Devrim Muhafızları’na bağlı Kudüs Gücü’nün desteğiyle kurtarılmıştır.

  <  Bölgelerini terk etmek zorunda kalan Türkmenler hâli hazırda coğrafi olarak Arap ve Kürt bölgeleri arasında sıkışmış durumdadır.   >

  < BM ve diğer uluslararası teşkilatlar, 10 Haziran’dan itibaren IŞİD’in denetimindeki Türkmen bölgelerinde yaşanan İnsani Dram karşısında SESSİZ Kalmayı tercih etmiştir.   >

Musul krizinde, uluslararası toplum Irak’taki insani dramlar karşısında seçici ve ayrımcı bir tavır sergilemiştir. Başta ABD olmak üzere Batılı devletler ve
bölge ülkeleri IŞİD’in Ağustos 2014’te Musul’daki Yezidilerin yaşadığı Sincar (Kürtçe Şengal) ilçesine ve Mahmur’a düzenlediği saldırılara ivedilikle tepki 
göstermiş, ancak aynı dönemde Türkmenlerin maruz kaldığı insan hakkı ihlalleri karşısında benzer bir tepki göstermemiştir. BM ve diğer uluslararası
teşkilatlar, 10 Haziran’dan itibaren IŞİD’in denetimindeki Türkmen bölgelerinde yaşanan insani dram karşısında sessiz kalmayı tercih etmiş, Batılı ülkeler
Emirli nahiyesinde Türkmenlerin 84 gün boyunca IŞİD tarafından kuşatılmasına tepki göstermemiştir. Gerek bölgesel aktörler gerekse uluslararası
toplum, IŞİD kuşatmasındaki Telafer, Tuzhurmatu’ya bağlı Yengice, Bastamlı ve Emirli, Diyale’ye bağlı Karatepe, Hanekin ve Celavla’da Türkmenlerin yaşadığı
insani dramın sona erdirilmesi için harekete geçmemiştir. Ancak BM, ABD ve Avrupa Birliği, IŞİD Sincar’a girdikten sonra Yezidi göçmenlere insani
yardım göndermeye ve Peşmerge’ye silah desteği sağlamaya başlamıştır.

Türkmenlere ise IŞİD’e karşı mücadele etmek için silah desteği sağlanmadığı gibi insani yardım da gönderilmemiştir.

IŞİD’in Irak’ta belirli bölgelere fiilen hâkim olmasıyla birlikte Türkmenlerin iki büyük tehditle karşı karşıya kaldığı ifade edilebilir. Birincisi IŞİD karşısında
güvenliği sağlanamayan ve Irak’taki diğer unsurların aksine hamisiz kalan Türkmenlerin kendi bölgelerinden göç etmek zorunda kalmasıdır.

















Harita 3: Irak ve Suriye’de IŞİD Denetimindeki Bölgeler (Nisan 2015)


Göçlerle birlikte, Irak’ta Türkmen nüfusun yoğun olduğu bölgelerdeki baskın kimliğin değişmesi ve gelecekte Türkmenlerin asimilasyonu ihtimali ortaya
çıkmıştır. Bu kapsamda IŞİD saldırılarının Türkmen coğrafyasını ve kimliğini hedef alması, Türkmen nüfusun dağılmasına neden olması düşündürücüdür.
Bölgelerini terk etmek zorunda kalan Türkmenler hâlihazırda coğrafi olarak Arap ve Kürt bölgeleri arasında sıkışmış durumdadır. Dolayısıyla IŞİD krizi, Türkmenlerin temel sorununun kuzey Irak gibi kendilerine münhasır bir güvenli bölgelerinin olmamasından kaynaklandığını göstermiştir.
İkincisi ise, mezhep farklılıklarının Türkmenler arasında ayrışmaya yol açması ihtimalidir. Türkmenler arasında mezhepsel farklılıklar olsa da geleneksel
olarak Türkmen kimliği üst kimlik olarak kabul edilmektedir. 

Ancak IŞİD krizinin Türkmen bölgelerinde yol açtığı demografik değişim, yakın gelecekte Türkmen kimliğinin bölünmesine yol açabilir. IŞİD Telafer’i 
ele geçirdikten sonra kentten göç eden Türkmenlerin Erbil’e girişleri Kürt Yönetimi tarafından engellenmiş, Türkmenlerin bir bölümü Bağdat, Necef, Kerbela ve güneydeki diğer vilayetlere göç etmiştir. Şii Arap nüfusun yoğun olduğu bu vilayetlere gerçekleşen göçler, Türkmenlerde mezhep eksenli bir bölünmeye ve Şii Türkmenler üzerinde İran etkisinin artmasına hizmet edebilir. Irak işgali sonrasında nasıl Arap kimliğinde Şii-Sünni ayrışması meydana geldiyse, IŞİD kriziyle birlikte başlayan süreçte Türkmenlerin de mezhepsel olarak bölünmesine dönük planlı bir program söz konusu olabilir.


3.3. IŞİD’in Suriye ve Irak’taki Petrol Yataklarını Denetimi


IŞİD, Suriye ve Irak’ta öncelikli olarak stratejik önemi haiz bölgelere yönelmiş, enerji açısından zengin ve barajların bulunduğu sahaları ele geçirmeye
çalışmıştır. IŞİD hâlihazırda Irak ve Suriye’de toplamda günlük 350 bin varil petrol üretilen yataklara sahiptir. Örgüt sadece Musul bölgesinde 12 petrol sahasını kontrol etmektedir. Suriye’de ise ülke petrolünün yaklaşık yüzde 60’ının çıkarıldığı Deyrizor Temmuz 2014’ten beri örgütün fiili hâkimiyetindedir.
IŞİD ayrıca Suriye petrolünün yüzde 40’ının üretildiği Haseke bölgesindeki petrol sahalarının bir bölümünü elinde tutmaktadır. Haseke’ye bağlı Şaddadi,
Cibisa ve Cubeyda petrol yatakları IŞİD’in denetimindedir. IŞİD, Irak ve Suriye’de hâkim olduğu kuyulardaki petrolü varili 10-25 dolar karşılığında
enerji kaçakçılarına satmaktadır. Ekim 2014 verilerine göre IŞİD’in Suriye ve Irak’ta kontrol ettiği kuyularda günlük 50-60 bin varil petrol üretilmektedir.
Örgüt sadece petrolden günde yaklaşık 2 milyon dolarlık bir gelir sağlamakta, bu miktar yıllık 800 milyon dolara tekabül etmektedir.51


    BM Güvenlik Konseyi Şubat 2015’te Rusya’nın önerisiyle IŞİD ve el-Kaide bağlantılı örgütlerin petrol kaçakçılığı, yasa dışı antika ticareti ve rehinelerden
elde ettikleri gelirleri önlemeye yönelik hazırlanan karar tasarısını kabul etmiştir. Kararda, IŞİD, el-Nusra Cephesi ve diğer el-Kaide bağlantılı gruplarla
doğrudan ya da dolaylı biçimde yapılan ticaret kınanmış, BM’nin mevcut kararlarının bu gruplarla petrol ve petrol ürünü ticareti yapılmasını yasakladığı
hatırlatılmış ve yasakları ihlal eden aktörlerin yaptırıma maruz kalacağı ifade edilmiştir. Güvenlik Konseyi ayrıca bütün üye devletlerin, bu örgütlerin
ve aracılarının malvarlıklarını dondurmak zorunda olduklarını vurgulamıştır.
   BM Sözleşmesi’nin yaptırım içeren 7’nci bölümü kapsamında kabul edilen 2199 sayılı kararla birlikte, başta Türkiye olmak üzere bütün bölge ülkeleri
IŞİD’le mücadelede sorumluluk üstlenmiştir. 2199 sayılı karar, üye devletlere ilgili örgütlerle mücadelede attıkları adımları dört ay içinde el-Kaide Yaptırımlar
Komitesi’ne rapor etme zorunluluğu getirirken, BM’nin terörle mücadeleden sorumlu organlarına bu adımları takip etme çağrısında bulunmuştur.52

7 Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,


***

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder