Altın Madenciliğinin Kırgızistan Ekonomisindeki Yeri
Eko Avrasya Dış İlişkiler Koordinatörü
Kırgızistan halkı 30 Ekim 2011 tarihinde yeni cumhurbaşkanını seçti. Demokrasi yolunda ciddi adımlar atan Kırgızistan Cumhuriyeti, diğer yandan da kısıtlı ekonomik kaynaklarını tam kapasite kullanıma açarak küresel krizler döneminde bölgesinde istikrar sağlamak için önlemler almaktadır. Kırgızistan’da tarım ve madencilik sektörleri ekonominin temelini oluşturan ve geleneksel olarak güçlü olarak tanımlanan sektörlerdir.
Bunların yanı sıra inşaat, enerji, ulaştırma, ticaret ve hizmet sektörü alanlarında da sağlıklı bir büyüme gözlenmektedir. Ülkenin sahip olduğu su kaynakları ile altın madenleri güçlü bir ekonomi yaratmak için gerekli potansiyeli oluşturmaktadır. Kırgızistan, özellikle küresel piyasalarda 2011 yılında güçlü bir yükseliş yakalayan
altının dünya piyasalarına sunulması sürecinde, sahip olduğu madenlerin doğru şekilde işletilmesiyle ekonomik istikrarını sağlama imkânını elinde bulundurmak tadır. Bu çerçevede, yabancı yatırımcılar tarafından işletilmekte olan altın madenleri, dış yatırımlar ve madencilik alanında yapılacak düzenlemeler ülkenin ekonomik kalkınmasında önemli rol oynayacaktır.
Kırgızistan Cumhuriyeti sınırlarındaki madencilik sanayisinin gelişimi 20. asrın başlarına dayanmaktadır. O dönemde ana üretim kolları kömür, petrol, bakır, kurşun ve civa madenleri olarak öne çıkmıştır. İkinci Dünya Savaşı sırasında, madencilik operasyonları, kurşun, civa, antimon, altın, tungsten, kömür ve arsenik etrafında yoğunlaşmıştır.
Bu faaliyetler kapsamında Kırgız Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Sovyetler Birliği’nin maden üretimine katkı koyan önemli federal birimlerinden biri olmuştur.
KSSC, Sovyetler Birliği’nin antimon üretiminin %100’ünü, civa üretiminin %50’den fazlasını, nadir maden üretiminin %30’unu ve uranyum üretiminin %15’ini karşılamıştır.
Sovyetler zamanında kurulan kamu kurumlarının bir kısmı günümüzde de faaliyetlerini sürdürmektedir.
Bunlar arasında Kara-Balta Madencilik Şirketi yılda ortalama 25 ton altın ve gümüş madenini saf halde üretmektedir.
Bu şirket daha önce uranyum işlemekte iken Sovyetler dağıldıktan sonra bu faaliyete son vermiştir.
Makmal Altın Madencilik Şirketi günümüzde Kırgızistan Cumhuriyeti’nin tamamına sahip olduğu Kırgız Altın Şirketi tarafından yönetilmektedir. Kırgızistan’daki altın üretimi 1986 yılında bu kurum tarafından başlatılmış olup halen sürdürülmektedir. İşletilen madendeki rezervin tükenmesine bağlı olarak düşük seviyede yürütülen üretim faaliyeti yılda 1,1 ton seviyesinde devam etmektedir. Dünya antimon üretiminin %15’ini sağlayan Kadamjay Antimon Şirketi 1990 yılındaki 17.608 tonluk üretimi ile Çin ve Bolivya’dan sonra dünyanın üçüncü büyük üretici konumuna gelmiştir. Günümüzde ise maden yatakları tükenen şirket ithal edilen hammadde ile faaliyetlerine devam etmektedir. Nadir maden üretimi amacıyla 1940 yılında kurulan Kırgız Maden-Metalurji Şirketi, bugün Kırgız Kimya-Metaluri Fabrikası adıyla hizmet vermektedir. Yıllık 600-800 tonluk kapasiteye sahip olan şirket son yıllarda nadir maden işleme faaliyetlerini sonlandırmıştır. Civa üretimi alanında faaliyet yürütmekte olan Khaydarkan Civa Şirketi 70 yıldan fazla süredir
sektörde bulunmaktadır. Hâlihazırda yıllık ortalama 450 ton civa üretimi yapan şirket, 1989 yılında yakaladığı 793 tonluk üretim ile dünya üretiminin dörtte birini gerçekleştirmiştir.
KSSC, Sovyetler Birliği’nin antimon üretiminin %100’ünü, civa üretiminin %50’den fazlasını, nadir maden üretiminin %30’unu ve uranyum üretiminin %15’ini karşılamıştır.
Sovyetler zamanında kurulan kamu kurumlarının bir kısmı günümüzde de faaliyetlerini sürdürmektedir.
Bunlar arasında Kara-Balta Madencilik Şirketi yılda ortalama 25 ton altın ve gümüş madenini saf halde üretmektedir.
Bu şirket daha önce uranyum işlemekte iken Sovyetler dağıldıktan sonra bu faaliyete son vermiştir.
Makmal Altın Madencilik Şirketi günümüzde Kırgızistan Cumhuriyeti’nin tamamına sahip olduğu Kırgız Altın Şirketi tarafından yönetilmektedir. Kırgızistan’daki altın üretimi 1986 yılında bu kurum tarafından başlatılmış olup halen sürdürülmektedir. İşletilen madendeki rezervin tükenmesine bağlı olarak düşük seviyede yürütülen üretim faaliyeti yılda 1,1 ton seviyesinde devam etmektedir. Dünya antimon üretiminin %15’ini sağlayan Kadamjay Antimon Şirketi 1990 yılındaki 17.608 tonluk üretimi ile Çin ve Bolivya’dan sonra dünyanın üçüncü büyük üretici konumuna gelmiştir. Günümüzde ise maden yatakları tükenen şirket ithal edilen hammadde ile faaliyetlerine devam etmektedir. Nadir maden üretimi amacıyla 1940 yılında kurulan Kırgız Maden-Metalurji Şirketi, bugün Kırgız Kimya-Metaluri Fabrikası adıyla hizmet vermektedir. Yıllık 600-800 tonluk kapasiteye sahip olan şirket son yıllarda nadir maden işleme faaliyetlerini sonlandırmıştır. Civa üretimi alanında faaliyet yürütmekte olan Khaydarkan Civa Şirketi 70 yıldan fazla süredir
sektörde bulunmaktadır. Hâlihazırda yıllık ortalama 450 ton civa üretimi yapan şirket, 1989 yılında yakaladığı 793 tonluk üretim ile dünya üretiminin dörtte birini gerçekleştirmiştir.
Madencilik sektöründe ciddi bir üretim seviyesi yakalayan Kırgızistan Cumhuriyeti, geniş hidrokarbon kaynaklarına sahip komşularına nazaran petroldoğal gaz alanında yeterli rezervlere sahip değildir. Ülke 2004 yılında 73,3
bin ton petrol ile en yüksek üretimi yapmıştır. Kömür sanayisi 1900’lü yılların başında hızlı bir şekilde gelişmiş ve 1913 yılı itibarıyla tüm Orta Asya bölgesine kömür tedarik eder hale gelmiştir. Kömür üretimi 1979 yılında yıllık 4,9 milyon ton olarak zirveye ulaşmış ancak 2004 yılında ciddi bir düşüşle yıllık 1,9 milyon tonluk talebe rağmen yarım milyon ton üretim olarak gerçekleşmiştir.
bin ton petrol ile en yüksek üretimi yapmıştır. Kömür sanayisi 1900’lü yılların başında hızlı bir şekilde gelişmiş ve 1913 yılı itibarıyla tüm Orta Asya bölgesine kömür tedarik eder hale gelmiştir. Kömür üretimi 1979 yılında yıllık 4,9 milyon ton olarak zirveye ulaşmış ancak 2004 yılında ciddi bir düşüşle yıllık 1,9 milyon tonluk talebe rağmen yarım milyon ton üretim olarak gerçekleşmiştir.
Sovyetler Birliği dağılmadan hemen önce tüm birliğin tek antimon üreticisi olan Kırgızistan Cumhuriyeti, nadir madenlerin %64’ünü, uranyumun %15’ini karşılar duruma gelmiştir. Sovyet Hükümeti yıllık 50 milyon Ruble tutarında bir miktarı ülkedeki yeni madenlerin keşfi için harcamıştır. Yaklaşık 60 bin kişi Kırgızistan madencilik sanayisinde keşif ve operasyon sahasında çalışmıştır.
1991 yılındaki bağımsızlıktan sonra, Kırgızistan altın madencilik sektörüne büyük bir yabancı yatırım akışı olmuştur.
Sovyetler Birliği döneminde devlet eliyle diğer madenlerin üretim ve işlenmesinin teşvik edilmesine rağmen yabancı yatırımcıların ana hedefi altın madenciliği olmuştur. Şu anda Kırgızistan Cumhuriyeti’nde faaliyette olan iki altın madeni olmasına rağmen ülkede keşfi ve gelişimi yapılan önemli rezervler olduğu bilinmektedir. Son on yılda çok sayıda yeni maden keşfedilmiştir.
1991 yılındaki bağımsızlıktan sonra, Kırgızistan altın madencilik sektörüne büyük bir yabancı yatırım akışı olmuştur.
Sovyetler Birliği döneminde devlet eliyle diğer madenlerin üretim ve işlenmesinin teşvik edilmesine rağmen yabancı yatırımcıların ana hedefi altın madenciliği olmuştur. Şu anda Kırgızistan Cumhuriyeti’nde faaliyette olan iki altın madeni olmasına rağmen ülkede keşfi ve gelişimi yapılan önemli rezervler olduğu bilinmektedir. Son on yılda çok sayıda yeni maden keşfedilmiştir.
Kırgızistan Cumhuriyeti’nin tamamına sahip olduğu Kırgız Altın şirketi altın madenciliği konusunda stratejik kurum konumundadır.
300 tondan fazla rezervi ile Kırgızistan’ın en büyük altın madeni olan Kumtor 1996 yılında yıllık 15-20 ton üretim kapasitesi ile faaliyetlerine başlamıştır. Günümüzde Kırgızistan Cumhuriyeti’nin en büyük altın üreticisi olan Kumtor İşletme Şirketi tarafından çalıştırılan maden, 1996 yılından bu yana 363 tonluk kanıtlanmış rezervin 180 tonluk kısmının üretimini yapmıştır.
Kanadalı Centerra Gold’un ortaklığı bulunan Kumtor İşletme Şirketi’nde
KırgızAltın şirketinin %16’lık hissesi bulunmaktadır. Kumtor, Kırgızistan
Gayri Safi Yurt İçi Hâsıla’sının %6’sını, Kırgızistan ihracatının %37’sini, Kırgızistan
sanayi sektörünün ise %38’ini oluşturmaktadır. Bu rakamlarla Kırgızistan
Cumhuriyeti, BDT sınırları içerisinde üçüncü büyük altın üreticisidir.
Kırgızistan’daki ikinci büyük altın rezervi olan Taldıbulak Levoberezhniy
129 ton kanıtlanmış altına ev sahipliği yapmaktadır. Avustralyalı Central
Asia Gold ve KırgızAltın ortaklığında 2003 yılında kurulan Taldıbulak Altın
Madenciliği Şirketi, Bişkek’in 120 km doğusundaki bu maden üzerinde
arama faaliyetleri yürütmüştür. 2006 yılında Avustralyalı şirketin lisansının
iptal edilmesi ile madende keşif hakları, KırgızAltın ve Kazak Summer Gold
adlı şirketilerin kurduğu Altınken Ltd. adlı şirkete geçmiştir. Bu şirketin 2008
yılında hazırladığı rapor değerlendirmeler için Kırgızistan resmi makamlarına
sunulmuştur. Benzer şekilde, ülkenin üçüncü büyük altın madeni olan Talas’taki Jeroy madeninde arama faaliyetleri yürüten Talas Altın Madenciliği Şirketi %40 oranındaki Kırgız Altın hissesine karşılık Norox Mining Company Ltd. adlı İngiliz-Avustralya şirketinin %60’lık ortaklığı ile kurulmuştur.
KırgızAltın şirketinin %16’lık hissesi bulunmaktadır. Kumtor, Kırgızistan
Gayri Safi Yurt İçi Hâsıla’sının %6’sını, Kırgızistan ihracatının %37’sini, Kırgızistan
sanayi sektörünün ise %38’ini oluşturmaktadır. Bu rakamlarla Kırgızistan
Cumhuriyeti, BDT sınırları içerisinde üçüncü büyük altın üreticisidir.
Kırgızistan’daki ikinci büyük altın rezervi olan Taldıbulak Levoberezhniy
129 ton kanıtlanmış altına ev sahipliği yapmaktadır. Avustralyalı Central
Asia Gold ve KırgızAltın ortaklığında 2003 yılında kurulan Taldıbulak Altın
Madenciliği Şirketi, Bişkek’in 120 km doğusundaki bu maden üzerinde
arama faaliyetleri yürütmüştür. 2006 yılında Avustralyalı şirketin lisansının
iptal edilmesi ile madende keşif hakları, KırgızAltın ve Kazak Summer Gold
adlı şirketilerin kurduğu Altınken Ltd. adlı şirkete geçmiştir. Bu şirketin 2008
yılında hazırladığı rapor değerlendirmeler için Kırgızistan resmi makamlarına
sunulmuştur. Benzer şekilde, ülkenin üçüncü büyük altın madeni olan Talas’taki Jeroy madeninde arama faaliyetleri yürüten Talas Altın Madenciliği Şirketi %40 oranındaki Kırgız Altın hissesine karşılık Norox Mining Company Ltd. adlı İngiliz-Avustralya şirketinin %60’lık ortaklığı ile kurulmuştur.
Sahip olduğu iyi kalitedeki yaklaşık 75 tonluk rezervi ile önemli bir yere sahip olan Jeroy madeninin ortağı Norox’un arama lisansı, 2005 yılında iptal edilerek Avusturyalı Global G.O.L.D. Holding Gmbh adlı şirkete verilmiştir. Maden bugün Kırgızistan- Avusturya ortaklığındaki Jeroyaltın adlı üstlenici şirket tarafından idare
edilmektedir.
edilmektedir.
Kırgız Altın şirketi tarafından işletilmekte olan Makmal ise daha mütevazi bir
üretim yapmaktadır.
üretim yapmaktadır.
Bu şirket yılda ortalama 1,15 ton altın üretimi gerçekleştirmekte dir. Altın rezervleri neredeyse tükenmiş olan KırgızAltın, Makmal haricinde ülkede altın kaynaklarını işlemek için gelen diğer yabancı yatırım projelerinde hisse sahibi durumundadır.
Sözü geen üç büyük altın madeni haricinde, ülkedeki altın rezervlerinin keşfini yapmakta olan çok sayıda şirket bulunmaktadır. Ancak henüz bu rezervler kullanıma açılmamıştır. Kırgızistan Devleti ve İngiliz Aurum Madencilik şirketi ortaklığında kurulan Andaş Madencilik Şirketi, Andaş’ta geniş bir arama faaliyeti yürütmekte olup altın ve bakır rezervleri tespit etmiştir.
Sözü geen üç büyük altın madeni haricinde, ülkedeki altın rezervlerinin keşfini yapmakta olan çok sayıda şirket bulunmaktadır. Ancak henüz bu rezervler kullanıma açılmamıştır. Kırgızistan Devleti ve İngiliz Aurum Madencilik şirketi ortaklığında kurulan Andaş Madencilik Şirketi, Andaş’ta geniş bir arama faaliyeti yürütmekte olup altın ve bakır rezervleri tespit etmiştir.
Ülkede üretilen maden cevherlerinin %90’ını oluşturan altın Kırgızistan ekonomisi için değerli bir kaynak niteliğindedir.
Ancak 2005 ve 2010 yıllarında meydana gelen siyasi istikrarsızlık durumu altın madenlerinin işletilmesi için girişimde bulunan yabancı yatırımcılarda tedirginlik yaratmıştır.
Yabancı şirketlerin arama lisanslarının iptal edilmesi ve başka şirketlere arama
lisansı verilmesi tedirginliği artıran bir unsur olmuştur. Diğer taraftan 2010 yılında yönetime gelen geçici hükümet ülkede normalleşme sürecini başlatmıştır. Geçici hükümet başbakanı Almazbek Atambaev’in 30 Ekim 2011’de cumhurbaşkanı seçilmesi ile yeni bir döneme giren Kırgızistan’ın büyük bir ekonomik değeri olan altın madenciliği konusunda yeni düzenlemeler yapması ülkenin hem siyasi
hem de ekonomik istikrarını belirleyecek bir unsur olarak değerlendirilmektedir.
Ancak 2005 ve 2010 yıllarında meydana gelen siyasi istikrarsızlık durumu altın madenlerinin işletilmesi için girişimde bulunan yabancı yatırımcılarda tedirginlik yaratmıştır.
Yabancı şirketlerin arama lisanslarının iptal edilmesi ve başka şirketlere arama
lisansı verilmesi tedirginliği artıran bir unsur olmuştur. Diğer taraftan 2010 yılında yönetime gelen geçici hükümet ülkede normalleşme sürecini başlatmıştır. Geçici hükümet başbakanı Almazbek Atambaev’in 30 Ekim 2011’de cumhurbaşkanı seçilmesi ile yeni bir döneme giren Kırgızistan’ın büyük bir ekonomik değeri olan altın madenciliği konusunda yeni düzenlemeler yapması ülkenin hem siyasi
hem de ekonomik istikrarını belirleyecek bir unsur olarak değerlendirilmektedir.
***
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder