TÜRKİYE’DE ŞERİATIN KISA TARİHİ, 4

TÜRKİYE’DE ŞERİATIN KISA TARİHİ, 4

.

ŞERİATÇININ KARANLIK YÜZÜ

-25 Temmuz 1951: Ticanilerin lideri Kemal Pilavoğlu 15 yıl ağır hapse mahkum oldu. Bunun üzerine tarikat, ana caddelerde, mahkeme salonlarında tekbir getirme, tarikat bildirileri dağıtma, Atatürk heykellerini kırma gibi faaliyetlerini durdurdu.

Ortada 40'lı ve 50'li yıllara damgasını vuran, laik cumhuriyete karşı önemli bir çıkış gerçekleştiren, 'Ticani' adında bir tarikat ve bu tarikatın M. Kemal Pilavoğlu adlı bir lideri var. Tarikatın ve liderinin tek amacı, ülkeye dine dayalı devleti, yani Tanrı iradesini getirmek. Yani, şeriatı geçerli kılmak.

Şeriatçılığın tartışıldığı ortamlarda unutulmaması gereken birkaç temel kural var. Bunlardan birincisi; "Şeriatçı, Tanrı'nın kendisine yapmamasını emrettiği şeyleri yapmayan değil, yaptırmayan kişidir", sözleriyle formüle edilebilir. Bu, nasıl yorumlanmalıdır? Şunu söyleyebiliriz: İnsanlığın evrimi açısından baktığımızda bu, hiç de yeni bir tanım değildir. İnsanlık tarihinin hemen her döneminde geçerli bir kuraldır bu. Yani; hukuk, ahlak ve din her zaman yoksullar ve yönetilenler içindir, güçlüler ve yönetenler için değil...

Güçlüler ve yönetenler için temel kural ise daha çok ve sürekli güçtür. Güç; siyasal, askeri ve mali unsurlardan oluşur.

Gücün korunması için ise hukuk, ahlak ve din kurumları oluşturulur. Bu kurallar, güç sahiplerini suç, ayıp ve günah gibi kavramların ardına gizleyerek korurlar. Örneğin, beş vakit namazında, niyazında bir adamın rüşvet olmayacağını, ırza-namusa dokunmayacağını, dünyevi zevklere itibar etmeyeceğini söyleyerek bir önyargı oluşturulur ve artık, ne olursa olsun o kişi bu önyargı kalkanının ve sis perdesinin ardında kalır.

Peki, kalmalı mıdır? Hayır. Din, kedinin pisliğini örttüğü toprak olmamalıdır. Tıpkı, 50'li-60'lı yılların ünlü gericisi, Ticani tarikatı lideri Kemal Pilavoğlu'nun yaptığı gibi.

Kemal Pilavoğlu, 1952 yılında Ankara'da kitapçılık yaparken laikliğe aykırı hareket etmek, bildiri dağıtmak, Atatürk büstü kırdırmak ve tarikatçılık yapmak suçlarıyla yargılanmış; mahkeme tarafından yedi yıl hapis, beş yıl sürgün, beş yıl da polis gözetimi cezasını tamamladıktan sonra Bozcaada'ya gelmiş. 1968 yılında, Bozcaada'da "Üzüm, Şarap ve Efendi-Ticani Tarikatı ve Pilavoğlu" adıyla bir röportaj yapan Hikmet Çetinkaya, Ticani lideri Kemal Pilavoğlu'nun Bozcaada'deki günlerini şöyle anlatıyor:

"Karısı, iki kızı ve oğlunu da yanına alan Pilavoğlu, 1963 sonlarında Bozcaada'ya getirttiği yirmiye yakın müridinin sayısını, birkaç ay içinde ellinin üzerine çıkarmayı başarmış. Bozcaada'da sempati toplamak için öğrencilere kitap, defter, kalem ve eğitim araçları almış. Bunları parasız dağıtmaya başlamış. Bozcaada'da doğru dürüst bir fırın, bakkal, bir manav yokmuş o yıllar. Adalılar yoğurt, süt yüzü görmüyorlarmış, aylarca. Çanakkale'ye inerlerse yiyebiliyorlarmış. Kışlık sebze yemezlermiş. Kısacası yoksunluk bölgesiymiş Bozcaada. Kışın deniz kudurdu mu, açlık tehlikesiyle karşı karşıya kalırlarmış. Motorlar çalışmazmış günlerce. Kimsenin aklına sebze yetiştirmek, inek alıp beslemek gelmezmiş, 1963'e kadar. İşte iyi bir işletmeci olan Pilavoğlu, kolları sıvayarak koyun almış. Süt ve yoğurt satmaya başlamış. Manav ve bakkal dükkanları açmış. Fakat şarap ve sigaranın 'günahkarlar içkisi' olduğunu öne sürerek, bunları satmıyormuş dükkanlarında. Artık işleri yoluna girmiş, 'Pilavoğlu Çarkı' hızlı hızlı dönmeye başlamış. Üstelik elliden fazla mürit, efendilerinin hizmetinde sadece boğaz tokluğuna çalışıyorlarmış."

(ÇETİNKAYA, Hikmet: Kubilay Olayı ve Tarikat Kampları. Sf. 40. 1986, İstanbul)

Çetinkaya'nın anlattığı "boğaz tokluğuna çalışma" olayını Pilavoğlu'nun birçok müridi doğruluyor. Müridler, efendiye hizmet ediyorlar ve sevap kazanıyorlar. Pilavoğlu ise, müridlerinin artı emeğine el koyuyor ve dünyalık kazanıyor. Çanakkale Ağırceza Mahkemesi'nde Kemal Pilavoğlu hakkında açılan 1975/181 sayılı davada ifade veren müridleri, şeyhin çiftliklerinde, fırınlarında ve diğer işyerlerinde çalışarak din yolunda efendiye hizmet ettiklerini, hakim huzurunda söylüyorlar. Şeyh-mürid ilişkisinin sonunda, Ticani Lideri Pilavoğlu'nun kazancını 26 Eylül 1975 tarihinde Bozcaada Tapu Sicil Muhafızlığı'nın, Bozcaada Cumhuriyet Savcılığı'na yazdığı bir yazıda, şu bilgiye yer veriliyor:

"İlgi müzekkerenizle, ilçemiz Cumhuriyet mahallesinden Ahmet oğlu 1323 doğumlu Kemal Pilavoğlu adına kayıtlı (172) yüz yetmiş iki parça gayrimenkul kaydı sicilinden aynen yukarıya çıkarılmıştır."

1960-1975 yılları arasında, efendi-mürid ilişkisinin Ticani liderine kazandırdığı varlığın sadece bir bölümü olduğu bilinen 172 parça gayrimenkul. Tarlalar, arsalar, bağlar, bahçeler, mandıralar, evler... Binlerce dönüm toprak. Yüzlerce, binlerce küçük ve büyükbaş ve kümes hayvanı. Menkul varlık ise hâlâ bilinemiyor. Pilavoğlu'nun asıl başarıyı ticaret alanında değil, inanç sektöründe sağladığı ortaya çıkıyor. 1950'li yılların Atatürk heykelleri düşmanı, radikal dinci Ticani tarikatının lideri, bu görüntünün altında Türkiye'nin en hızlı zenginleşen kişilerinden biri olarak ortaya çıkıyor. Pilavoğlu, bir yandan mal-mülk edinirken, bir yandan da başka dünyevi zevklerle uğraşıyor.

Ehli namus, dindar Pilavoğlu'nun diğer dünyevi zevklere olan düşkünlüğü, Çanakkale Ağır Ceza Mahkemesi'nin 1975/181 esas sayılı dosyasının sayfaları arasında bütün çıplaklığı ile duruyor. İki yıl daha duracak ve sonra dosya zaman aşımı süresininin dolması nedeniyle, 1996 yılında imha edilecek. Davanın 6 Mayıs 1976 tarihli duruşmasında, A.U., mağdur, yani fiilden zarar gören sıfatıyla duruşma salonuna, yargı heyetinin önüne alınıyor. Duruşma tutanaklarından izliyoruz:

"Duruşmanın belli yerinde ve saatinde oturum açıldı. Mağdur A.U. gelmekle huzura alındı, açık duruşmaya başlandı. Mağdur:A.U.: Mustafa oğlu 1952 doğumlu, Altındağ Yenidoğan asfaltı üzeri,... numarada oturur. Sıhhiye Zafer meydanı,... numarada babası M. yanında kalır olduğunu söyledi.

Çanakkale Ağır Ceza Mahkemesi'nin 12 Nisan 1976 günlü talimatı okundu. Mağdurdan talimat gereğince soruldu: Ben bu hususta evvelce ifade vermiştim. Aradan zaman geçtiği için de okunmasını isterim, dedi.

Mağdurun talimata ilişik olarak gönderilen, ilk soruşturma sırasında tesbit edilen 24.6.1974 günlü tasdikli ifade örneği okundu.

Mağdurdan soruldu: Okunan ifadem doğrudur. Ben tarihini hatırlamıyorum. O zaman küçüktüm. Daha doğrusu 14-15 yaşlarında idim. Babam beni Kemal Pilavoğlu'nun Bozcaada'da bulunan yazıhanesinde katip olarak çalışmam için sanığın yanına bıraktı. Aradan bir sene kadar geçti. Ben sanık Kemal Pilavoğlu yanında boğaz tokluğuna çalışıyordum. Sanık küçük olduğum için bana muhtelif hediyeler vererek kandırdı ve anüs yoluyla yanında kaldığım 3-4 sene zarfında birçok defa evinin yanında bulunan yazıhanesinde ırzıma geçti. Bana ayrıca tehditte bulunmadı. Yalnız yukarıda belirttiğim gibi elbise, saat gibi hediyeler vererek, çocukluğumdan da istifade etmek suretiyle kandırdı. Ve bu suretle ırzıma geçti. Irzıma geçerken bir tehditte bulunmadı, ancak, her defasında kimseye söylememem gerektiğini bildirdi. Ben onun yanından askere gitmek üzere ayrıldım. Ve kimseye de şikayet etmedim. Ancak; benden sonra yanına aldığı katiplere de aynı şeyi yapmış ve suç ortaya çıkınca her nasılsa bana yaptıkları da meydana çıkmış. Ben de sanık hakkında şimdi şikayetçiyim, cezalandırılmasını isterim, dedi.

Ben askere 4.7.1972 tarihinde gittim. Askere gitmeden 5 veya 6 sene evvel sanığın yanında katip olarak çalışmaya gitmiştim. Ve bu süre askere gidinceye kadar yanında kaldım. Irza geçme hadisesi de bu tarihlerde oldu, dedi."

Ne olacak şimdi?

Bir baba, (muhtemelen o da-müridi) oğlunu din ve Allah yolunda çalışması için lidere gönderiyor. Dini lider, yani tarikat şeyhi, ki olayımızda bu kişi Ticani tarikatının lideri Kemal Pilavoğlu'dur, çocuğu boğaz tokluğuna çalıştırıp artı emeğine el koyuyor. Bunu da din uğruna değil, mal mülk edinme uğruna yapıyor. Üstelik bu kadarla da kalmıyor ve çevresine namusu, haramdan sakınmayı, kadının örtünmesini emrederken dini eğitim vermesi gereken genç erkek çocuğuna tecavüz ediyor.

Bir başka mağdura geçiyoruz. Pilavoğlu mağdurlarından A.A., hocaefendi hazretlerinin yanına 15 yaşında gidiyor. Çanakkale Ağırceza Mahkemesi'ne gönderilmek üzere, Ankara Ağırceza Mahkemesi'nde, 13 Ekim 1975'te talimatla alınan ifadesinde efendi hazretlerinin yanında geçirdiği günleri şöyle anlatıyor:

"Ben Kemal Pilavoğlu'nun yanında 1963 yılında çalışmaya gittim. Bozcaada'ya gittim ve katip olarak çalışmaya başladım. Bir gün beni soydu. Bende bel soğukluğu var, bunu tedavi edeceğim dedi ve ben de hakiki olarak sandım. Kendisi bel kuşağı saralım dedi ve sonra bilahare beni yine soydu. Ben sizin babanızım diye bizi öper ve her tarafımızı okşardı. Fakat benim ırzıma geçmedi. Sarıldı ve okşadı. Bunlardan zevk alırdı. Birgün benim ırzıma geçmek istedi. Ben müsaade etmedim ve benim ırzıma geçmiş değildir."

Ortaya çıkan manzara bir din adamının, bir tarikat liderinin portresinden çok, erkek çocuklarına düşkün bir zamparanın portresi oluyor. Çocukları kimi zaman saatle, elbiseyle, kimi zaman kurnaz bir çapkın gibi hastalığın tedavisi bahanesiyle kandıran bir kart zampara. Dava dosyasının sayfaları arasında dolaşmayı sürdürüyoruz. Bu kez bir baba, M.A.B., müşteki sıfatıyla sorgu hakimliğine, 28 Ağustos 1974 tarihinde şu kısa ifadeyi veriyor:

"Benim oğlum A.B., sanığın yanına çalışmak üzere gelmişti. Sanık orada çocuğumun ırzına geçmiştir. Ben kendim gözümle görmedim. Durumu bana oğlum A.B. anlattı. Kendisini muayene ettirdim ve ırzına geçildiği anlaşıldı. Sanık benim oğlumun ırzına geçmiştir, dedi."

Bir baba için ne büyük acı. Muhtemelen kendisinin de müridi olduğu o kutsal adam, o tarikat lideri oğluna tecavüz ediyor. Oğlunu doktora götürüp muayene ettiriyor ve olayın doğru olduğunu anlıyor. Yıkılan inançlarına mı üzülsün yoksa tecavüz edilen oğluna mı? Şikayet ediyor. Mahkemede tekrar tekrar şikayetçi olduğunu söylüyor.

Bir yıl kadar sonra, 5 Kasım 1975 günü, Çubuk Asliye Ceza Mahkemesi'nde şikayetini Çanakkale'de görülen dava dosyasına gönderilmek üzere tekrarlıyor. Mahkeme, çocuğun da ifadesini alıyor. İlginç bir ifade. Çocuk şunları söylüyor:

"Bundan tahminen 4-5 sene evvel sanık Kemal Pilavoğlu'nun Bozcaada'daki çiftliğine eski yazı okumak ve dini bilgiler öğrenmek üzere talebe olarak yanına gitmiştim. Gittiğim sene bahçesinde çalıştım, bahçe işçisi olarak üç sene çalıştım. Bilahare fırına işçi olarak aldılar. Fırında da bir sene kadar çalıştım. Sanık Kemal Pilavoğlu beni yanına katip olarak aldı. Yazıhanesinde bana, 'benim dediklerimi yapacaksın, seni ben cennete koyacağım, Resulullahın yolundan doğru gideceksin' diye sözlerde bulundu ve yazıhanesinin penceresinin perdelerini örttü. Yazıhanenin aşağı ve yukarı kapılarını kapattı. Benim ırzıma geçti. Ve bu durumu 7-8 ay devam ettirdi."

Çocuk eski yazı ve dini bilgiler öğrenmek istiyor, bahçe ve fırında çalıştırılıyor. Sonra da hocaefendi hazretlerinin katipliğine yükseltiliyor. Hocaefendi hazretleri ne kadar çok katip değiştiriyor. Hepsini kendisi seçiyor ve hepsi, 14-17 yaşları arasındaki çocuklardan seçiliyor. Katibine, cennete gitmenin yolunun tarikat liderinin yatağından geçtiğini anlatan bir hocaefendi hazretleri düşünsenize... Ticani lideri, bu yolun Resulullahın yolu olduğunu söyleyerek sadece bir sübyanı kandırmıyor; aynı zamanda İslamlığa ve peygambere yapılabilecek en büyük hakareti de yapmış oluyor. Olayın tanıkları var. Tanıklar konuşuyor. Dava sırasında, 16 Eylül 1974 tarihli duruşmada tanık olarak ifade veren S.A.Ç., şunları anlatıyor:

"1973 Ramazan ayında Bayram münasebetiyle ziyaretime gelen Ahmet Durak bana Kemal Pilavoğlu'nun hakkında küçük çocukların ırzına geçmek suçunu eylediği hakkında malumat verdi. Malumatı eşi Emine Pilavoğlu'na da anlatmış. Emine Pilavoğlu'na da kocasının A.C. ismindeki bir çocukla münasebet kurduğunu ve bizzat kendisinin onları suçüstü yakaladığını söylemiş. Daha sonra Ahmet Durak Ankara'ya gelip şoför Kazım Erdoğan'a meseleyi etraflıca anlattı. Biz bu durum karşısında elimizde bir teyp ve fotoğraf makinesiyle hadiseyi mahallinde görmek ve suçüstü yakalamak düşüncesiyle Bozcaada'ya gittik."

Eski gelenektir. Mahallenin bıçkınları, yanlarına kadıefendiyi hocaefendiyi, jandarma çavuşunu veya polisi de alarak eve erkek alan kadına baskın yaparlar. Buradaki görüntü de biraz bunu andırıyor. Önce A.C. adlı çocuğu kenara çekip konuşuyorlar ve çocuk olayı anlatırken sesini kaydediyorlar. Sonra A.K. adlı çocuk teybe konuşuyor. A.C. ile şifreli bir haberleşme yönteminde anlaşıyorlar. Daha sonra Pilavoğlu'nun bürosunun üstündeki çatı katına çıkarak beklemeye başlıyorlar. Bundan sonrasını yine Çanakkale Ağırceza Mahkemesi'nin duruşma tutanaklarından izliyoruz:

"Saat 08.30 sıralarında çocuklar gelip sobayı yaktılar. Bilahare 09.00 sıralarında Kemal Pilavoğlu yazıhaneye geldi. Daha evvelce kararlaştırdığımız şekilde A.C. bu fiil başladığı zaman birinci öksürükte soyunduklarını, ikinci öksürükte ise kötü fiilin başladığını işaret etmek suretiyle bizi haberdar etti. Anında çatı kısmından inmek suretiyle çıplak ayakla kapıyı itekledik. Ve aniden açıldı. Ben, Pilavoğlu'nun A.C.'nin üzerinde kötü halde iken bileklerinden tutmak suretiyle yakaladım. Kemal Pilavoğlu ve üç çocuk çırılçıplak, yazıhanenin perdeleri kapalı ve içerideki soba yanmış vaziyette uygunsuz halde yakaladık. Etrafında bulunan adamların hepsini çağırma suretiyle o çirkin vaziyeti hepsine gösterdik. Bu hadisede görenler K.T., Fırıncı Ö., S.Y., E.Ö. ve ismini bilmediğim 3-4 kişi bizzat bu hali gördüler. En son olarak karısını çağırdık. Çırılçıplak vaziyette görünce ben sana demedim mi bu kötü adetleri bırak, sen bir din adamısın, bunlar sana yakışır mı, gibi sözler söylemek suretiyle çıplak vaziyetteki kocası Kemal Pilavoğlu'nu bizzat kendisi bildirdi."

Ve baskın sona eriyor. Tarikat lideri, diğer müridlerinin ve eşinin önünde çıplak bir durumda süklüm püklüm. Baskıncılar işin peşini bırakmıyorlar:

"Yaptığımız araştırma sonunda ve delil toplamak gayesiyle Bilecik Jandarma Taburu'nda A.U.'yu, İzmir Ulaştırma Bölüğünde M.M.'yi, Kars Mekanize Bölüğünde S.B.'ı bizzat gidip gördük. Çocukların hepsi de bu fiillerin 1969 senesinden beri işlendiğini, evvelce bu kötü işin kötülüğünü bilmediklerini, akılları başlarına geldikten sonra yüz kızartıcı bir şey olması nedeniyle kimseye söylemediklerini, söylerlerse Kemal Pilavoğlu'nun fedaileri tarafından kendilerinin icabında yok edileceklerini söylediler. Ayrıca Kemal Pilavoğlu'nun buna benzer sapık hallerinin, örneğin şifa olur diye idrarını içirirmiş, vesaire gibi halleri yaptığını söylediler..."

Bir, üç, beş... Birçok tanık bulunuyor. Tanıklar aynı şeyleri söylüyorlar. Mağdurlar aynı şeyleri söylüyorlar. İki tanesi ise, baskını yapan kişilerin Pilavoğlu'ndan tehditle para istediklerini, Pilavoğlu vermeyince böyle bir oyuna başvurduklarını anlatıyorlar. Ancak, bu ifadeyi veren kişilere mahkemenin tecavüze ilişkin doktor raporlarını anımsatması üzerine enteresan bir yanıt geliyor: "Biz birbirimizle bu işi yaptık."

Olan oluyor. Yargılama bütün hızıyla sürerken Pilavoğlu ölüyor ve dosya düşüyor. Dava kapanıyor.

Kapanıyor ama adalet için kapanıyor. Başkalarının sorunları bitmiyor. Onlar her kimse, daha sonra adliye mahzenindeki dava dosyasına girerek çocuklara tecavüz edildiğine ilişkin doktor raporlarını, dava iddianamesini, dosyanın içinde hangi belgelerin bulunduğunun listesi anlamına gelen dizi pusulasını ve daha birçok önemli belgeyi çalıyorlar. Kedi, pisliğini önce dini sonra da hukuku kullanarak örtemeyince bu kez hırsızlıkla örtmeye çalışıyor. Ayın karanlık yüzünün ortaya çıkması ise hiç bir zaman engellenemiyor.

Peki, şimdi ne olacak? Ne söylenebilir?

Söylenebilecek şeyi ses sanatçısı İlhan İrem söylemiş: Adam "gerici". İlhan İrem'in saptaması gerçekten doğru. Adamlar galiba her anlamda gerici... Türkçe'de güzel bir laf vardır. Hoca'nın dediğini yap, yaptığını yapma derler.

-27 Ağustos 1951: Kurucular adına Cevat Rıfat Atılhan'ın savcılığa verdiği dilekçeyle, İslam Demokrat Partisi kuruldu. Parti tüzüğünün birinci maddesinde, "Partinin kutsi prensip ve akideleri ve milletin mukaddesatına olan bağlılığın her türlü müdahaleden korunacağı", üçüncü maddesinde ise "Milletin arzu ve temayüllerine uymayan umde ve prensiplerin kaldırılacağı" yer alıyordu. Vatan Gazetesi Başyazarı Ahmet Emin Yalman tarafından İngilizce olarak yazılan "Turkey in my time" adlı kitabın 250-251. sayfalarında, İslam Demokrat Partisi ve kurucusu Atılhan hakkında şu bilgilere yer veriliyordu: "Bu gurup, Kudüs Müftüsü Aj Amin el Husseini ile yakın işbirliği yapan sabık Nazi ajanı olan Cevat Rıfat Atılhan adında mütekait bir yüzbaşı tarafından sevk ve idare edilmekteydi."

-16 Haziran 1952: 431 sayılı yasa değiştirilerek Osmanlı hanedanından olan kadınların Türkiye'ye gelmesine izin verildi.

-22 Kasım 1952: Bir süredir gericiliği yeren yazılar yazan Vatan gazetesi başyazarı Ahmet Emin Yalman, Malatya'da yapılan suikastte ölümden döndü.

-Kasım 1952: DP milletvekili Hasan Fehmi Ustaoğlu, Samsun'da yayınlanan Zafer gazetesinde, "Atatürk de kim oluyormuş? Türk milleti Atatürk devrimlerine borçlu sayılamaz" diye bir yazı yazdı. Cumhuriyet'te Nadir Nadi tepki gösterdi ve mahkemelik oldular. Mahkeme, "Atatürk'e hakaret edene hakaret etmek hakaret sayılmaz" görüşünü belirtti.

-9 Haziran 1953: Milli Eğitim Bakanlığı Müfettişi Ziya Karamuk, Mısır'ın başkenti Kahire'deki El Ezher Üniversitesi ile ilgili incelemelerini 2201 sayılı rapor olarak bakanlığa verdi. Raporda, El Ezher Üniversitesi'nde nasıl Türk düşmanlığı yapıldığı, dinin Arap milliyetçiliği için nasıl kullanıldığını belgeleriyle kanıtlamıştı. Karamuk'un raporu hasıraltı edildi.

-6-7 Eylül 1955: EOKA, l Nisan 1953'ten itibaren Kıbrıs'ta yoğun baskınlara girişti. Önce İngilizlere karşı yürütülen operasyonlar çok geçmeden adadaki Türklere yöneliyordu. Kanlı olayların bir çığ gibi büyüyüp dayanılmaz hal alması üzerine İngilizler 30 Haziran 1955'te Türkiye ve Yunanistan'ı bir konferansa çağırıyor ancak, sonuç alınamıyordu. Türkiye, 23 Ağustos 1955'te İngiltere'ye bir nota vererek Kıbrıs'taki Türklere karşı girişilen eylemlere tepkisiz kalamayacağını bildirdi. İngiltere'nin 28 Ağustos 1955 tarihli çağrısı üzerine Türkiye-İngiltere-Yunanistan Dışişleri Bakanları Londra'da biraraya geldiler.

Üçlü konferans açılırken, sanki bir düğmeye basılmışcasına İstanbul, Ankara ve İzmir'de 6-7 Eylül olayları başlıyordu.

6-7 Eylül olaylarının görünürdeki başlangıcı, 6 Eylül akşamına doğru, Kıbrıs Türk'tür Cemiyeti'nin Taksim alanında düzenlediği açık hava toplantısıdır. Toplantıda, "Yunanlıların Atatürk'ün Selanik'te doğduğu evi bombaladıkları" haberi ortalığı kaplıyor. Sonuç korkunç: İki günde üç ölü, 30 yaralı. 73 kilise, bir Havra, sekiz Ayazma, iki Manastır, 3584'ü Rumlara ait olmak üzere 5538 gayrimenkul tahrip ve yağma edilerek yakılıp yıkılıyor. Saldırganların sloganları yine aynıdır: "Allah İçin Savaşa, Kafirlere Ölüm, Müslüman Türkiye..."

-29 Kasım 1955: DP Meclis Grubu toplantısında Menderes konuşuyor: "Siz öylesine güçlüsünüz ki, şu anda isterseniz Anayasa'yı bile değiştirebilir, hilafeti bile geri getirebilirsiniz."

-25 Mayıs 1956: Afyon Ağırceza Mahkemesi, Nur Risaleleri'nde hiç bir suç unsuru bulunmadığı yolunda karar verince, dört ilde birden tüm Risaleler basıldı.

-7 Haziran 1957: DP'iler, 54 seçimlerinden hemen önce "Demokrat Parti'nin yarın yapacağı mitinge katılmayacak olanlar ve muhalif partilerin üyeleri münafıkdırlar" diye vaaz veren Ödemiş Vaizi Fevzi Boyar'ın aldığı 10 ay hapis cezasının kaldırılması için TBMM'ye teklifte bulundular ve bu teklif 'bugün' genel kurulda görüşüldü.

-19 Ekim 1958: Başbakan Adnan Menderes, Emirdağ ilçesini ziyaret etti. Said-i Nursî Emirdağ'da yaşıyordu. Nurcular Menderes'i, hilafet ve saltanatı temsil eden iki tuğralı, yeşil bayrak açarak karşıladılar. Said-i Nursî, bu olaydan sonra ülke içindeki gezilerine başladı.

Said-i Nursî-Menderes yakınlığı Nursî'nin İsparta'da zorunlu ikamette bulunduğu sırada başlıyor. Nursî, seçimlerde oyunu herkes gibi gizli değil açık "milletin gözü önünde" kullanarak Demokrat Parti'yi desteklediğini ilan ediyor. Nur şakirtleri de üstadlarının yolunu izleyerek DP'li oluyorlar. Nursî, çok yakın talebesi Tahsin Tola'nın DP milletvekili olmasına izin veriyor. Bir başka yakın talebesi Hamza Emek ise, adı Nursî ile anılan Afyon'un Emirdağ ilçesine, DP ilçe başkanı oluyor. Menderes-Nursî ilişkisi, daha çok mektup ve aracılarla sürüyor. Said-î Nursi, çok sevdiği ve birçok yerde "İslam Kahramanı" diye bahsettiği Menderes'e desteği karşılığında, üç şart ileri sürüyor:

1- Ezanı aslına (Arapça'ya) çevir.

2- Risale-i Nûr'lara serbestiyet tanı.

3- Ayasofya'yı camiye çevir.

Nursî'nin üç isteğinden ikisini Menderes gerçekleştiriyor. Üçüncü isteği, Ayasofya'nın camiye çevrilmesi ise bir türlü yerine getirilemiyor.

-1958: Ortaokullara da isteğe bağlı din dersi tartışmaları başladı. Bütün muhalefete karşın, hükümet ortaokul 1. ve 2. sınıflara isteğe bağlı din dersi konmasına ilişkin bir karar çıkardı.

-2 Mart 1959: Menderes'in Mason müsteşarı Ahmet Salih Korur, Eyüp Sultan Cami'sinin avlusunda büyük bir iftar yemeği verdi. Korur'un imzasıyla davetlilere gönderilen iftar çağrıları, 12 Mart 1959 değil, 2 Ramazan 1378 tarihini taşıyordu.

1959: İstanbul'da Yüksek İlahiyat Enstitüsü kuruldu.

-16 Eylül 1959: Süleymancılar tarikatının kurucusu ve lideri Süleyman Hilmi Tunahan, şeker hastalığından öldü. Müridleri onu Fatih camiine gömecekken, dönemin İçişleri Bakanı Namık Gedik'in emriyle, cenaze Karacaahmet mezarlığına götürüldü ve polis nezaretinde bir çukura gömüldü.

Tunahan, 1888 yılında, Silistre Ferhatlar'da doğdu. İslami eğitim gördü ve İstanbul'daki medreselerde dersler verdi. 1924 yılında, medreseler kapatılınca ticarete atıldı. 1930'dan itibaren ise Diyanet İşleri Başkanlığı kadrosundan, Sultanahmet, Şehzadebaşı, Yenicami ve Kasımpaşa camilerinde vaizlik yapmağa başladı. Kuran kurslarının yasallaştığı 1946 yılına kadar, çocuklara ve gençlere gizlice dersler verdi. 1946'dan itibaren ise kurs ve pansiyon işlerinde uzmanlaşmaya başladı. Üç kez irticai hareketleri nedeniyle yargılandı ve üçünde de beraat etti. Osman Bölükbaşı'nın Millet Partisi'nde aktif politika da yaptı. Arkasında iki milyona yakın baskı yapan 'Yepyeni Usul ve Tertiple Kuran Harf ve Harekeleri' adlı kitabı bıraktı.

Uzmanlık alanları olan Kur'an Kursu ve kurs pansiyonları nedeniyle hem ekonomik, hem de insan potansiyeli açısından oldukça gelişkin bir Nakşi kolu olan Süleymancılar, imam hatiplilerle ve dolayısıyla Diyanet'le çetin tartışmalar ve mücadeleler geçirdiler. Yüzlerce bina ve onbinlerce öğrenciyi kapsayan bu egemenlik alanındaki kapışmalar nedeniyle Süleymancıların, imam hatipli imamların arkasında namaz kılmadıkları biliniyor.

- Ekim 1959: DP Konya Milletvekili Fahri Ağaoğlu, İslam dininin resmen devlet dini olarak tanınması için yasa önerisi verdi. Öneri TBMM'de görüşülmedi.

Bir başlık: "Said-i Nursî dün de DP'li iki mebusla görüştü". Haberi okuduğumuzda, Nursî'nin bir süredir Ankara'da kaldığı ve DP'lilerle görüşmeler yaptığı, son olarak da DP Erzurum Milletvekili Fetullah Taşdelenlioğlu ve DP Muş Milletvekili Gıyasettin Emre ve Doktor Tahsin Tola ile görüştüğü anlaşılıyor. DP'li Emre daha sonra Milli Nizam Partisi ve Milli Selamet Partisi, son olarak da Refah Partisi içinde aktif olarak yerini alacaktır. Nursî'nin görüştüğü Doktor Tahsin Tola, Nursî'nin en yakın talebesi olarak bilinen biri. Nursî'den milletvekilliği izni almış. Nursî, kendisiyle görüşmek isteyen CHP Van Milletvekili Abdülvahap Altınkaynak'ı ise reddetmiş. Diyelim ki, Nursî "din düşmanı CHP"nin milletvekilini kabul etmedi. Peki, "Din düşmanı, laik CHP"nin milletvekili acaba hangi nedenle Nursî ile görüşmek istesin?

- 3 Ocak 1960: Cumhuriyet gazetesinin birinci sayfasından bir haber daha... Demokrat Parti Sağmalcılar Ocak Bürosunun camına yapıştırılmış üç duyurunun fotoğrafı basılmış. İlk duyuru, ocağın her akşam saat yediden sekize kadar açık olduğunu bildiriyor. İkinci duyuruda, "Ocağımıza üye kaydı yapılır" sözcüğü var. Üçüncü duyuru önemli: "Asil olmak istersen dinini unutturanlardan nefret et. Dinini sevenle dost kalmayı kendinize borç bilin".

Hep konuşulan "dinin siyasete alet edilmesi" konusunda düşündürücü bir örnek. Bir de şu yanı var, duyurunun: Hani, topluma kin ve nefret tohumları ekmekten bahsedilir sık sık. Said-i Nursî'nin sevgili başbakanı Menderes'in partisinin bir ocak teşkilatında nasıl din adına kin ve nefret tohumları ekilmiş olduğuna ilişkin daha iyi bir belge olabilir mi?

..

TÜRKİYE’DE ŞERİATIN KISA TARİHİ, 3

TÜRKİYE’DE ŞERİATIN KISA TARİHİ, 3

.

AYNI ANDA DÜNYADA...

1933'te Hitler, Almanya'da iktidara geldi. Bu yüzden birçok üniversite öğretim üyesi Almanya'dan kaçarak Türk üniversitelerine koştular. Bu dönemde İtalya'nın Habeşistan işgali, İspanya iç savaşı, Picasso'nun Guernica'sı, Alman ordularının Avusturya işgali, Çekoslavakya'nın parçalanması yaşanmaktadır. 1939'da ikinci büyük savaşın ayak sesleri öylesine yakındır ki...

- 1939: İlk yasal, islami muhalefet yayını Hareket yayın hayatına başladı.

- 20 Eylül 1943: Said-i Nursî tutuklandı ve Ankara'ya sevkedildi. Değişik bölgelerden tutuklanan 126 Nur talebeleriyle birlikte Isparta ve Denizli Cezaevleri'nde bulunan Nursî, sonunda beraat etti. Afyon'daki Emirdağ'a sürgün edildi.

İSTANBUL EMNİYET MÜDÜRLÜĞÜ ARŞİVİNE GÖRE NURCULAR

İstanbul Emniyet Müdürlüğü'nün arşivlerinde, Said-i Nursî'nin kişiliği ve Nurculuğa ilişkin 1980'lerin ikinci yarısında hazırlanan bir raporda şu bilgilere yer veriliyor:

"Evvelce Said-i Kürdî olarak tanınan ve bu unvanı kullanan, soyadı kanunundan sonra, doğduğu Bitlis'in Nurs köyüne izafetle Nursî soyadını alan Said-i Nursî yarı cahil, okuyup yazmasını bilmeyen bir kimsedir. Nur Risalelerinden Tiryak adlı risalenin 68. sayfasında kendisi bu hususu itiraf etmekte olup, risalelerini yardımcılarına yazdırdığını bildirmektedir.

Eski Şeyhülislamlardan Mustafa Sabri Efendi tarafından yazılan Tuhfet-ü reddiye Ala Mezhebi Saidi Kürdiyye adlı risalelerde ise, 'Okur fakat yazamaz, imlâ bilmez, 80 sene içinde yaşadığı milletin lisanına bile hakkı ile vakıf olamamıştır' denilmektedir.

Yeğeni tarafından hayatı hakkında yazılan bir eserde Said-i Nursî'nin küçük yaşta Molla Mehmet Emin ve Müderris Nur Mehmet'ten ders aldığı, daha sonra İstanbul'a gelip tekrar tahsile başladığı ve zamanın ilmine vakıf olunca kendisine Bediüzzaman adı verildiği kaydedilmektedir. (Burada sözü edilen dersler yazı ve kitapla değil, sözle alınan derslerdir.)

Meşrutiyetin ilanından sonra, Bitlis ve havalisinde Şeyhlik faaliyetinde bulunmuş, sonra İstanbul'a gelerek siyasete atılmış ve İttihad-ı Muhammedi Cemiyeti kurucuları arasında faaliyet göstermiş ve Panislamizmin savunuculuğunu yapmıştır. 'Azametli, bahtsız bir kıtanın, şanlı, talihsiz bir devletin; değerli, sahipsiz bir kavmin reçetesi İttihad-ı İslam'dır' demiştir.

31 Mart Vak'ası'ndan önce Derviş Vahdeti ile münasebet kurmuş ve o zaman yayınlanan Volkan Gazetesi, 5 Şubat 1908 tarihli ve 49 sayılı nüshasından itibaren İttihad-ı Muhammedi Cemiyeti'nin yayın organı olduğunu ilan etmiştir. Said-i Nursî önce Kadiri, bilahare Nakşi tarikatlarına intisap etmiş, daha sonra İstanbul'dan Dar-ûl Hikmet azalığında bulunmuştur. 31 Mart hadisesinde faal rol oynamış, bu yüzden tevkif edilmiş ise de beraat etmiştir...

...İstiklal Savaşı sırasında Ankara'nın halifeyi kurtaracağı inancıyla Ankara'ya gelmiş, laik bir devlet rejimi ve cumhuriyetin kurulması üzerine Atatürk'e kızarak Van'a gitmiştir. Kendisi bu olayı şöyle nakletmiştir: 'Garplılaşmak bahanesi altında şeriat-ı islamiye aleyhinde bir cereyan hissettiğimden Ankara'dan ayrıldım.'

Laik bir devlet düzeni kurduğu için Atatürk'e düşman kesilmiş ve onu Şualar adlı risalenin birkaç yerinde, Ebu Süfyan ve Deccal'a benzetmiştir. Burla Mektupları adlı risalenin 53. sayfasında, Atatürk'ü kastederek şöyle demektedir: Tek gözlü deccal, ya iman et yahut bütün dünyanın maskarası olacaksın.'

1928 yılında vuku bulan Şeyh Said isyanı ile ilgili görülmüş, Isparta'daki ikameti sırasında dini siyasete alet ve devletin dahili emniyetini ihlal suçlarından Eskişehir'de yapılan duruşması sonunda bir yıla mahkum olup, cezasını çektikten sonra Kastamonu'da ikamete memur edilmiştir.

Her vesile ile keramet sahibi olduğunu ileri sürmekten çekinmemiştir. Kapalı kapılardan kimseye görünmeden çıktığını, hapisanede iken camide namaz kıldığını, hiçbir şey yemeden yaşayabileceğini, kendisine gaipten sesler ve ihtarlar geldiğini, asırlarca önceden din büyüklerinin kendisi ve eserleri hakkında müjdeler verdiğini, Kur'an'ı Kerim'deki Nur suresinin kendisi hakkında nazil olduğunu (Ya eyyühel müzemmil) ayeti kerimesinin 'Ey Said-i Kürdî' demek olduğunu ileri sürmek suretiyle aklın ve İslamlığın kabul etmeyeceği iddialarda bulunmuştur.

'Bediüzzaman Cevap Veriyor' adlı risalede, hiçbir geliri olmadığı halde ve kimsenin hediye ve ikramını kabul etmediği halde ne ile ve nasıl yaşadığı sualine karşı bereket ve ikramı ilahi ile yaşadığı, Kur'an hikmetinin kerameti olarak erzak hususunda ikramı ilahiye mazhar olduğu kaydedilmektedir. Araba ile dolaşırken bir yaşındaki küçük bebeklerin koşup elini öptüklerini, hayvanların bile Nur risalelerine hayran kaldıklarını söyleyecek kadar ileri gitmiştir...

...Kisvenin imanla bir ilgisi olmadığı halde Said-i Nursî hayatında şapka giymemekle övünür. Eski medreselerin 5-10 senede temin ettiği neticeyi, Nur medreselerinin 5-10 ayda temin ettiğini iddia eder. Kadınların örtünmesine karşı açılan mücadele Türk haysiyetine karşıdır, der. Said-i Nursî'ye göre, elektrik kontağı ve meteor hadiselerinin fenni ve fizik ilmine uygun açıklanması dine aykırıdır. Dinsizliğin ifadesidir. Bu ve buna benzer olaylar ilahi kudretin varlığının delilidir. Bunların hepsi Kur'an'da vardır. Fizik kanunlarına göre açıklama yapmak Kur'an'ın kudretine, hikmetine aykırı düşmektedir. Her şey, her zerre Allah'a ibadet eder. Mesela pusulanın Kabe'deki Hacer-i Esved'i işaret ederek titremesi namaz kılmasıdır.

NUR ŞAKİRTLERİ VE GÖREVLERİ

Nur talebeleri, diğer bir deyimle şakirtleri, nurcuların kendilerine verdikleri bir isimdir. Nur şakirdi olabilmek için o mahalledeki en büyük nurcuya karşı bazı taahhütlerde bulunulması gerekmektedir. Bu taahhütler: Nurculuğa ve nurculuğun büyüklerine karşı sadakat, sır saklamak, gayeleri için istişarelerde bulunmak, nurculuğun gerçekleşmesi için gayret sarfetmek, bulundukları yerlerdeki nurculukla ilgili olayları nur büyüklerine bildirmek v.s. şeylerdir.

Nur talebelerinin diğer bir görevi de nur risalelerini okuyup, okutma ve çoğaltma ve dağıtmaktır. Said-i Nursî, Asa'yı Musa adlı risalesinde nur risalelerini yazıp dağıtılmasını ihmal edenlere sitem etmekte, Sönmez adlı risalesinde de risaleleri yayan ve yazdıran Nur talebelerinin kendisinin ve kendisi gibi binlercesinin hayır duaları ile manevi kazançlarına ortak olacaklarını bildirir.

Nurculara göre nur talebeliğini bırakmak günahtır. Nur talebelerine bekar kalmaları telkin edilerek, muhakkak evlenmesi lazımsa bir nurcu ile evlenmesi emredilir.

Nur talebeleri haricindekiler vatan ve millet haini ve din düşmanı olarak ilan edilerek, bu kimselere tehditler savrulur, gizli bir örgütün taktiğine başvurulur."

-18 Temmuz 1945: Milli Kalkınma Partisi kuruldu. MKP, dış politika alanında 'İslam Birliği-Şark Federasyonu' projesinin gerçekleştirilmesini istedi.

-1946: Amacı 'Dünya Müslümanları Birliği'ni destekleme olan Sosyal Adalet Partisi kuruldu.

-1946 yılında kurulan bir başka parti, Arıtma Koruma Partisi (ARK), dinci bir siyasal parti olduğunu tüzüğünün birinci maddesinde açıkladı.

-1946'da kurulan İslam Koruma Partisi, parti adı altında kurulmuş olmasına karşın, kuruluş dilekçesinde her türlü siyasal faaliyetten uzak olduğunu ve gayenin sadece İslamın yükselmesi, kuvvet kazanması, dayanışması olduğunu belirtiyordu.

-1947: Türk Muhafazakar Partisi kuruldu. Partinin programında ve amaçlarında islami amaçlar egemendi.

-1947: Milli Eğitim Bakanlığı, isteyen vatandaşların özel din seminerleri açabileceğini öngören bir kararname yayınladı. (Dönemin M.E. Bakanı: Tahsin Banguoğlu)

-2 Aralık 1947: CHP 7. Kongresi, okullara din dersi konması tartışmalarına sahne oldu. "Bu tartışmalar sırasında Hamdullah Suphi Tanrıöver, sözleri arasında, Türkiye'ye hizmet etmiş büyük adamların türbelerinin açılması dileğini de ileri sürdü. İnkılâbın memlekete getirmiş olduklarını korumakla birlikte, halkın dini ihtiyaçlarını da Fransa ve Amerika'da olduğu gibi tatmin etmek lazımdır, diyordu. Din bağıyla, 'şark dünyasıyla olan tesanüdü' de kuvvetlendirmek gerekti. Hamdullah Suphi bununla, ta 25 yıl önce Sebilürreşad'da yazmış olduklarını tekrardan başka bir şey yapmış olmuyordu." (JASCHKE, Gotthard: Yeni Türkiye'de İslamlık. Sf. 98. Şubat 1972. Ankara)

-Şubat 1948: CHP grubu, İlahiyat Fakültesi'nin yeniden açılmasını teklife karar verdi.

-20 Mayıs 1948: CHP Meclis Grubu, Milli Eğitim Bakanı'na, ortaokul mezunu gençlerin askerlik yükümlülüklerini yerine getirdikten sonra girebilecekleri 'İmam Hatip Kursları' açmasını teklife karar verdi. On il merkezinde açılacak olan bu kursların, beş aylık kurslar olduğu açıklandı.

-1948: Dini reform isteyen bir grup DP'li partilerinden ayrılarak Millet Partisi'ni kurdular. Parti programının 8. maddesi, "Parti, din müesseselerine ve milli ananelere hürmetkardır" diyor, 12. maddesine göre laikliği esas itibariyle kabul etmekle beraber din işlerinin ayrı bir teşkilat elinden idaresini, bu teşkilatın muhtar bir teşkilat olmasını istiyordu. Parti ayrıca, ilk ve orta tedrisata din dersleri konulmasını da uygun görmekteydi.

-15 Ocak 1949: Ankara ve İstanbul'da 10 aylık ilk imam-hatip kursları açıldı.

-1949: Hamdullah Suphi Tanrıöver: "Dini sadece bir vicdan işi olarak ele almak yanlıştır." Ortaokul kitaplarında okuma parçalarını okuduğumuz Tanrıöver, din derslerinin okullara girmesini istiyor.

-15 Şubat 1949: İlkokullarda isteğe bağlı olarak din derslerinin okutulacağı belirtilen Ocak ayındaki MEB tamimi yürürlüğe girdi.

-4 Haziran 1949: TBMM Genel Kurulu, A.Ü.'ne bağlı bir İlahiyat Fakültesi açılması kararını verdi.

ÇANLAR KİMİN İÇİN ÇALIYOR?

Aynı dönemde dünya bambaşka şeylerin peşindeydi oysa. İnsanlığın tanıklığında en korkunç paylaşım savaşı yaşanırken Ernest Hemingway 'Çanlar Kimin İçin Çalıyor'u yayınlıyor; ABD ilk nükleer reaktörü yapıyor; Arjantin Peron iktidarını görüyor (1947); savaş bitiyor; ama, yazık ki, Hiroşima ve Nagazaki 'atom bombası' denen vahşet altında (1945) eziliyordu. Bu arada, (1946) ABD, ilk elektronik bilgisayarı hazırlıyor; İsrail devletinin kurulmasıyla birlikte (1948) Arap-İsrail savaşı başgösteriyor, Çekoslovakya, Macaristan ve Polonya komünist iktidarla tanışıyor; Çin de, önce Japonya, daha sonra da Fransa ve ABD işgaline karşı verdiği savaşı kazanıyor; dünya, soğuk savaş iklimini iliklerinde hissediyordu.

-8 Haziran 1949: CHP'li Başbakan Şemseddin Günaltay TBMM'de partisinin din hakkındaki görüşlerini açıklıyor:

"İlkmekteplerde din dersleri okutturmaya başlayan bir hükümetin başkanıyım; bu memlekette Müslümanlara namazlarını öğretmek, ölülerini yıkamak için İmam Hatip kursları açan bir hükümetin başkanıyım. Bu memlekette Müslümanlığın yüksek esaslarını öğretmek için İlahiyat Fakültesi açan bir hükümetin başkanıyım."

- l Mart 1950: 5566 sayılı kanunla, CHP'nin 7. kurultayında dile getirilen, bazı Türk büyüklerinin türbelerinin ziyarete açılması dileğini, Şemsettin Günaltay kabinesi yerine getirdi. Yasayla birlikte ziyarete açılan türbeler şunlar: Ankara'da Hacı Bayram Türbesi; Söğüt'te Ertuğrul Gazi Türbesi; Bolu Göynük'te Akşemsettin Türbesi; Bursa'da Osman Gazi Türbesi; Bursa'da Orhan Gazi Türbesi, Bursa'da Çelebi Mehmet Türbesi (Yeşil Türbe); Gelibolu Bolayır'da Gazi Süleyman Paşa Türbesi; Fatih Mehmet Türbesi, Yavuz Selim Türbesi, Kanuni Süleyman Türbesi, İkinci Sultan Mahmut Türbesi, Mustafa Reşit Paşa Türbesi, Barboros Hayrettin Paşa Türbesi, Mimar Sinan Türbesi, Gazi Osman Paşa Türbesi, Kırşehir'de Aşık Paşa Türbesi, Konya'da Selçuk Sultanları Türbeleri, Akşehir'de Nasrettin Hoca Türbesi; Suriye Caberkalesi'nde Süleyman Şah Türbesi ve İstanbul'daki Eyüp Sultan Türbesi.

Karanlığa doğru bir adım daha atılmıştı. Bir adım daha...malarına Fatiha okutarak başladı ve laik devlet düzenini ağır biçimde eleştirdi.

İkinci Bölüm

UYUYAN YILANI UYANDIRMAK

MENDERES KONUŞUYOR:

"SİZ İSTERSENİZ ŞERİATI BİLE GERİ GETİREBİLİRSİNİZ"

-14 Mayıs 1950: Menderes seçimleri kazanarak Başbakan oldu. Said-i Nursî, Cumhurbaşkanı olan Celal Bayar'a, şu telgrafı çekiyordu:

"Zatınızı tebrik ederiz. Cenab-ı hak sizi İslamiyet, vatan ve millet hizmetinde muvaffak eylesin. Nur talebelerinden ve onların namına, Said Nursî."

-29 Mayıs 1950: Menderes, hükümet programında Atatürk devrimlerini "millete malolmuş ve malolmamış devrimler" olarak ikiye ayırdı.

-16 Haziran 1950: DP milletvekillerinden Ahmet Gürkan ve İsmail Berkok tarafından teklif edilen ve "TCK'nın Arapça ezan okunmasını yasaklayan 526. maddesini değiştiren kanun" teklifi kabul edildi. Menderes'in hükümet programında, "millete malolmuş devrimler/malolmamış devrimler" ayrımının ne olduğu ortaya çıkmıştı. Menderes'e göre, Türklerin anadili olan Türkçe, Türklere malolmuyordu. Malolan, anlayabilmek için eğitiminin görülmesi gereken Arapça idi. Menderes de bunun böyle olmadığını biliyordu ama...

-1950: Ezanın Arapça okunmasına dair acele tel emri. Amaç, ramazan ayına yetiştirmek... Sadece Kıbrıs Müftüsü Dana Efendi ezanı Türkçe okumaya bağlı kaldı. Ezanın Arapça okunmasına, belki de en çok Said-i Nursî sevindi. Demokrat Parti milletvekilleri ve yöneticileriyle gerek doğrudan, gerekse talebeleri aracılığıyla kurduğu ilişkilerde, DP'lilere "dindar ve dine hürmetkar demokratlar", "hürriyet-perver, dindar demokratlar", "dindar Ahrarlar" diye hitabediyordu. Talebelerine yazdığı mektuplarda DP'lilerin "demokrat ve hürriyetperver" oluşlarından söz ediyor, "Demokratların milleti memnun ve minnettar etmek için bütün kuvvetleriyle ezan meselesi gibi şeair-i İslamiyeyi ihya etmelerinin elzem olduğunu" (Emirdağ Lahikası 2. Sf. 24) belirtiyordu.

-Ekim 1950: İsteğe bağlı din dersi tersine çevrildi. Veliler, din dersi istemediklerine dair dilekçe vermek zorunda bırakıldı. "Çocuğumun okulda din dersi görmesini istiyorum" diye dilekçe vermek hiçbir veli için sorun değildir. Ancak bunun tersi, yani "Çocuğumun okulda din dersi görmesini istemiyorum" demek; belki yasalarla, yönetmeliklerle, yazılı hukukla cezalandırılmayacaktır ama yobaz bir yöneticinin veya velinin "Sen, Müslüman değil misin?" sorusuna muhatap bırakacaktır insanları. Şeriatçılar artık edilgen değil, etken olmayı seçmişler ve uygulamaya girişmişlerdir.

-27 Şubat 1951: Ticaniler, Kırşehir'de (Cumhuriyet tarihinde ilk kez) Atatürk büstünü parçaladılar.

Arapça yazıya dönülmesini ve yeniden fes, çarşaf giyilmesini istediler.

-25 Temmuz 1951: Gericiliğin yükselmesi ve Ticanilerin, Atatürk heykellerine yaptıkları saldırıların artması üzerine DP'liler, 5816 sayılı 'Atatürk Aleyhinde İşlenen Suçlar Hakkında Kanun'u çıkardılar. Günümüzde gericiler ve şeriatçılar, "Kanunla koruyorlar" diye demokratik ve laik kesimleri suçluyorlar ama hedef tahtasına koydukları yasayı, Türkiye Cumhuriyeti'nin en gerici yönetimlerinden birinin koyduğunu - her nasılsa- unutturmaya çalışıyorlar.

5816 SAYILI YASA TASARISININ GEREKÇESİ

"Milli mücadelemizin kahramanı ve memleketin kurtarıcısı Atatürk, Cumhuriyetin ve inkılablar rejiminin sembolü olması hasebiyle hatırasına, eserlerine ve onu ifade eden varlıklara vaki olacak tecavüzler, bilvasıta cumhuriyete ve inkılablar rejimine tevcih edilmiş bir mahiyet ifade edeceğinden, bunlara karşı işlenen ve amme efkarında derin akisler yaratmakta olan suçların failleri hakkında mevzuatımız hususi hüküm ve müeyyideleri ihtiva etmemekte ve cumhuriyet savcılarının re'sen takibata girişmelerine müsaid bulunmamaktadır. Her ne kadar Türk Ceza Kanunu'nun 488. maddesinde ölmüş bir adamın hatırasına hakaret vaki olduğu takdirde karısı veya usul ve füruğu veya kardeş ve kızkardeşleri veya usul ve füruu derecesinden sihri akrabası veya doğrudan doğruya veresesi bulunan kimseler tarafından dava açılabileceği yazılı bulunmakta ise de bu gibi hallerde kanunun 480 ve 482. maddelerine göre faillere verilecek ceza, miktar ve mahiyeti itibariyle Atatürk'ün manevi varlığına tecavüz edenler hakkında amme vicdanını tatmin edecek yeterlikte görülmediğinden bu tasarının hazırlanmasına lüzum hasıl olmuştur."

5816 SAYILI YASANIN TBMM'YE TEKLİF EDİLEN METNİ

Madde 1- Atatürk'ün manevi varlığına tahkir veya tezyif yahut her ne suretle olursa olsun bu varlığa tecavüz edenler bir seneden beş seneye kadar ağır hapis cezasıyla cezalandırılırlar.

Resim, heykel, büst gibi Atatürk'ü temsil eden eşyayı veya Atatürk hakkındaki sair eserleri tahkir veya tezyif maksadıyla bozan, kıran, kirleten veya her ne suretle olursa olsun bunlara tecavüzde bulunanlar hakkında da aynı ceza verilir.

Yukarıdaki fıkralarda yazılı suçları işlemeye başkalarını teşvik ve tahrik edenler asıl fail gibi cezalandırılır.

Madde 2- Birinci maddede yazılı suçlar; iki veya daha fazla kimseler tarafından toplu olarak veya umumi veya umuma açık mahallerde alenen yahut basın vasıtasıyla işlenirse hükmolunacak ceza yarı nisbetinde artırılır.

Birinci maddenin ikinci fıkrasında yazılı suçlar zor kullanılarak işlenir veya bu suretle işlenmesine teşebbüs olunursa verilecek ceza bir misli artırılır.

Madde 3- Bu kanunda yazılı suçlardan dolayı Cumhuriyet Savcılıklarınca re'sen takibat yapılır.

Madde 4- Bu kanun yayın tarihinde yürürlüğe girer.

Madde 5- Bu kanunu Adalet Bakanı yürütür.

TÜRKİYE’DE ŞERİATIN KISA TARİHİ, 2

          TÜRKİYE’DE ŞERİATIN KISA TARİHİ, 2  


.

İNGİLİZSEVER ŞERİATÇI, MUSTAFA KEMAL'E KARŞI

-8 Kasım 1919: Kurtuluş Savaşı yıllarının en ilginç şeriatçı girişimlerinden biri, 'Sait Molla Hareketi' oldu. Sait Molla, Anadolu'nun çeşitli bölgelerindeki 12 merkeze mektuplar yazarak, "Din, iman elden gidiyor. Hilafet ve şeriat isteriz" diyor ve bu sloganlarla halkı Kuvayı Milliye'cilere karşı kışkırtmaya çalışıyordu. Adapazarı ve çevresinde başarılı da oldu. Mustafa Kemal bu girişimlere karşı gerekli önlemleri alıyor, mektuplarla ilgili olarak gerekli yerlere açıklamalar gönderiyordu. "Din elden gidiyor" diye bağırıp, ulusal kurtuluşçulara karşı şeriat isteyen Sait Molla kimdi, biliyor musunuz? İngiliz Muhipleri Cemiyeti Başkanı; yani, İngilizseverler Derneği Başkanı. İngilizlerle işbirliği yapan hocaların yanısıra, İngilizlerin hoca kılığına sokarak şeriatı kullanma yöntemi de oldukça yaygındı. Bu tür olayların çarpıcı örneklerinden birine Ali Fuat Cebesoy'un anılarında rastlıyoruz. Cebesoy anlatıyor:

"21 Nisan'ı 22 Nisan'a (1920) bağlayan gece, seksen kadar hocaefendi, vali ve kumandanın daveti üzerine Bursa Belediye Dairesi'nin büyük salonuna toplanmışlardı...

Gündüz, hoca efendilerden ekserisini ziyaret etmiş, hepsinden yardım edeceklerine dair söz almıştık. Kürsüye çıkarak kendilerine bir kere daha vaziyeti anlattım. Heyet-i Temsiliye'den gelen telgrafı da okudum. Bunun üzerine müzakereler başladı. Birkaç saat kadar sürdü. Üzerinde mütalaa edilen fikirler toplanmış, tam bir mutabakat hasıl olmuştu. Karar ittifakla (oy birliği ile) verilecekti. Yanımda bulunan Bekir Sami Bey'e:

- Bursa ulemasından, ben esasen bunu bekliyordum, dedim. Tam bu sırada genç bir hoca birdenbire ayağa kalktı:

- Ne padişahımız efendimiz ve ne de hükümet esir bir vaziyette değildir. Bizzat bu hakikati efendimizin ağzından işittim.

Salon birdenbire karıştı. Bazı zevat (kişiler) mütereddit (kararsız) bir vaziyet aldılar. Yüzlerde endişe alameti okunuyordu. Bütün emekler boşa mı gidecekti? O günlerde Enteligence Service'in, birtakım ajanları hoca kılığına sokarak Anadolu'ya gönderdiği hatırıma geldi. Acaba bu genç de onlardan biri olamaz mıydı? Kaybedilecek zaman yoktu. Derhal yerimden fırladım:

- Yerinden kıpırdarım deme, karışmam! diye bağırdım. Sonra iki polis çağırarak hocayı yakalamalarını emrettim. Neticenin nereye varacağını merakla bekleyen ulemaya da, bu günlerde hoca kıyafetine giren birtakım hainlerin Bursa'ya geldiklerini ve bir kısmının yakalandığını söyledim. Hoca, polislerin elinden kurtulmaya çalışıyordu. Yaverim İdris Çora'ya:

- Bu adamın üstünü başını arayınız! emrini verdim. Böyle bir harekete intizar etmeyen genç birden şaşırdı. Sonra üstünü aratmak istemedi. Fakat inkıyad etmekten başka çare olmadığını çabuk anladı.

Hoca'nın iç ceplerinden çıkan birçok vesika arasında İngiliz polisi emrinde bulunan Yüzbaşı Benetti'nin imzasını taşıyan bir de mektup vardı. Bundan, İngiliz polisinin ücretli bir memuru olduğu anlaşılıyordu. Bursalı olmadığı ve şehre yeni geldiği de tahakkuk etmişti. Kendisinin divan-ı harbe verilmesini emrettim.

Sükunet iade olunmuştu.

- İşte muhterem ulema, dedim. Sizin haklı kararlarınıza muhalefet etmek isteyen bu adam, vatanımızı parçalamak isteyen İngilizlerin memurudur." (CEBESOY, Ali Fuat: Milli Mücadele Hatıraları. Sf. 355-356)

-l Ocak 1920: Şeriatçılar durmuyor. Bu kez sorun, Bayburt'a dört saat mesafedeki Hart köyünde oturan Şeyh Eşrefin şeriatçı propaganda ve eylemleridir. Şeyh Eşrefin eylemlerini soruşturmak üzere asker ve din adamlarından oluşan bir heyet Hart köyüne gidiyor. Şeyh, kendisine bağlı kişilerle 50 kişilik hükümet güçlerine saldırıp silah ve cephanelerini alıyor. Esir aldığı askerlerin bir bölümünü de öldürünce bir başka heyet, Şeyh Eşrefle görüşmek için Hart köyüne gidiyorlar. Artcak Şeyh, "Siz hepiniz gavursunuz" diyerek kendini peygamber ilan ediyor. Nedense, bu tür ayaklanmalar sonunda ayaklanma liderleri kendilerini mehdi ya da peygamber ilan ediyorlar. Sonunda Yarbay Halit Bey, 25 Aralık 1919'da Hart köyüne giriyor ve Şeyh'in silahlı adamlarıyla çatışıyor. Ayaklanma, l Ocak 1920'de bastırılıyor.

-8 Nisan 1920: Adapazarı'nda bazı kişiler ulusal hareket karşıtı gösteriler yaptılar. Telgraf telleri kesildi. Bu bir denemeydi aslında.

-13 Nisan 1920: Ve 31 Mart Vak'ası'nın 11. yıldönümünde 1. Düzce Ayaklanması patlak verdi. Karşı devrimcilerin 4 bin kişilik ordusu, Düzce'ye girdi. Bazı subaylar öldürüldü. Ayaklanma, ertesi gün Beypazarı'na sıçradı. "Padişah neredeyse biz oradayız" diyen isyancılar, kasabayı ele geçirerek askeri depoyu yağmaladılar. 15 Nisan günü, Ankara Hükümeti'ni temsilen Mutasarrıf Ali Bey Başkanlığı'nda bir kurul Bolu'dan yola çıkarak Bakacak Köyü'nde Düzce isyancılarıyla görüştü. İsyancılar Ankara'ya gittiklerini, Meclis'i, toplanmadan dağıtacaklarını söylediler. Kurul Bolu'ya döndü. İsyancılar ise isyanı Bolu'ya taşırabilmek için Bolu'ya hareket ettiler. 18 Mayıs günü, Bolu boğazını tutmuş olan jandarmaları dağıtarak Bolu'ya girdiler. Mustafa Kemal, 24. Tümen Komutanı Yarbay Mahmut Bey'e telgraf çekerek Düzce'de isyanın şiddetlendiğini bildirdi ve emrindeki bütün kuvvetlerle bir an önce Hendek üzerinden Düzce'ye giderek isyanı bastırmasını emretti. İsyan, 21 Mayıs günü Gerede'ye sıçradı. 31 Mart Olayı'nın elebaşılarından Kör Ali Hoca'nın önderlik ettiği isyancılar kasabayı ele geçirdiler. Ankara'dan, öğüt vermeleri için gönderilen, Trabzon Mebusu Hüsrev Bey (Gerede) başkanlığındaki kurul üyeleri yaralandılar ve tutuklandılar. İsyanın elebaşları, büyük bir devlete karşı gelmenin küfür olduğunu, memleketi hep mekteplilerin yönettiğini, biraz da medreselilerin yönetmesi gerektiğini söylediler. Düzce isyanını bastırmaya giden Yarbay Mahmut Bey Hendek'e geldi. Halkı, hükümet alanına toplanmaya çağırdıysa da çocuklardan başka gelen olmadı. Esnaf, dükkanlarını kapatarak evlerine çekildi. Mustafa Kemal, Mahmut Bey'in komuta ettiği 24. Tümen'in takviye edilmesini emretti. İsyanlar, Ağustos sonunda bastırılabildi.

Bu isyan sırasında şeriatçıların sık sık dilegetirdiği "Büyük bir devlete karşı gelmenin küfür olduğu" fikri, emperyalizmle şeriatçıların göbek bağını gösterir. Kastedilen büyük devlet, Müslümanların yaşadığı Türkiye'yi işgal eden İngiltere devletidir.

-5 Mayıs 1920: Şeyhülislam Dürrizade'nin, haklarında idam kararı çıkartacağını haber alan Mustafa Kemal ve arkadaşları, ulusal kurtuluşun İslamiyet'e uygun olduğuna dair bir fetvayı yaklaşık yüz din adamının imzasıyla aldılar.

-11 Mayıs 1920: Şeyhülislam "Ketebehülfakir Dürrizade Esseyid Abdullah Ufiye anhüma", Mustafa Kemal ve arkadaşlarının, "Kuvva-yi Milliye adı altında" Anayasa'yı çiğneyerek fitne ve fesat çıkaran haydutlar olduklarını ve şeriata göre idam edilebileceklerini ilan eden fetvasını yayınladı. Karar metninden dolayı Mustafa Kemal Efendi (Atatürk), Ali Fuat Paşa (Cebesoy), Kara Vasıf, Doktor Adnan (Adıvar), Halide Edip (Adıvar) idam edileceklerdi.

ŞEYHÜLİSLAM DÜRRİZADE ABDULLAH EFENDİ'NİN FETVASI

"Sebeb-i Nizam-ı alem olan Halife-i İslam adamallahu taala hilafetihi ila yevmülkıyam Hazretlerinin taht-ı velayetinde bulunan bilad-ı İslamiyede bazı eşhas-ı şerire ittifak ve ittihad ve kendilerine rüesa intihab ederek teba-i sadıka-i şahaneyi hiyl-ü tezvirat ile iğfal ve idlale ve bila emr-i ali ahaliden asker cem'e kıyam edip zahirde askeri iaşe ve teçhiz bahanesiyle ve hakikatta cem-i mal sevdası ile hilaf-ı şer-i şerif ve mügayır-ı emir-i münif birtakım garamat ve vergiler tarh ve tevzi ve enva-ı tazyik ve işkenceler ile nasın emval ve eşyasını gasb-ü garet ve bu veçhile ibadullaha zulm-ü itiyat ve tecrime cesaret ve Memalik-i Mahrusenin bazı kurra ve biladına hücum ile tahrip ve hak ile yeksan ve tab'a-i sadıkadan nice nüfus-u masumeyi katl-ü itlaf ve dıma-i mahkumeyi sefk ve iraka ettikleri ve canib-i Emirülmümininden mensup bazı merurin-i ilmiye ve askeriye ve mülkiye hodbehot azil ve kendi hempalarını nasp ve merkez-i hilafet ile Memalik-i Mahrusanın muvasalat ve münakalat ve muhaberatını kat ve taraf-ı devletten sadır olan evamirin icrasını men ve merkezi diğer memalikten tecrit ile şevket-i Hilafeti kesrü tevhin kastederek makam-ı mualla-yı imamete ihanet etmekle taat-i imamdan huruç ve Devlet-i Aliyyenin nizam ve intizamını ve biladın asayişini ihlal için neşr-i eracif ve işaa-i ekazip ile naşı fitneye saik ve sai-i bilfesat oldukları zahir ve mütehakkık olan rüsea-yı mezburin ile avam ve etbaı bağiler olup dağılmaları hakkında sadır olan emr-i aliden sonra hala inat ve fesatlarında ısrar ederler ise mezburların habasetlerinden tathir-i bilad ve şer ve mazarratlarından tahlil-i ibat vacip olup ....... Nass-ı kerimi mucibince kat-ü kıtalleri meşru ve farz olur mu? Beyan buyurula.

Elcevap: Allahütaala a'lem olur. Ketebehülfakir Dürrizade Esseyid Abdullah Ufiye anhüma.

Bu surette Halife-i Müşarüleyha Hazretleri tarafından bügat-ı kudretleri bulunan Müslümanlar İmam-ı adil Halifemiz Sultan Vahidettin Han Hazretlerinin etrafında toplanıp mukalete için vaki olan davet emrine icabet ve bügat-ı mezburun ile mukalete etmeleri vacip olur mu? Beyan buyurula.

Elcevap: Allahütaala a'lem olur. Ketebehülfakir Dürrizade Esseyid Abdullah Ufiye anhüma.

Bu surette Halife-i müsaleyha Hazretleri tarafından bügatı mezburun ile mukalete için tayin olunan askerler mukaleteden imtina ve firar eyleseler mürtekib-i kebire ve asim olup dünyada tazir-i şedide ve ukbada azab-ı elime müstahak olurlar mı? Beyan buyurula.

Elcevap: Allahütaala a'lem olur. Ketebehülfakir Dürrizade Esseyid Abdullah Ufiye anhüma.

Bu surette itaat etmeyen müslümanlar asim ve tazir-i şer-iye müstehak olurlar mı? Beyan Buyurula.

Elcevap: Allahütaala a'lem olur."

11 Mayıs 1920

FETVANIN TÜRKÇESİ

Fetvanın Osmanlıca sözcüklerden arındırılmış biçimi şöyle:

"Dünya düzeninin sebebi olan İslam halifesinin emrinin altındaki İslam ülkesinde bazı kötü niyetli şahıslar aralarında anlaşıp, kendilerine reis seçerek, halkımızı yalan dolanla kandırıp, yasa dışı asker toplayarak ayaklanıp, bu askerler için yiyecek, içecek temini ve silahlandırma gayesiyle kişisel çıkarları için yasalara aykırı bir takım vergiler koyup, çeşitli baskı ve işkencelerle halkın mal ve eşyasını gasp ederek Osmanlı ülkesinin kutsal değerlerine ve devlete hücumla, yerle bir etme niyetinde oldukları ve nice masum insanı yok etmeyi amaçladıkları ve ayrıca ilmi, askeri ve mülki memurları kendilerince görevden alıp bu görevlere kendi taraftarlarını atayarak yüce devletimizin ulaşım, nakliye ve haberleşme teşkilatını yok edip devlet tarafından çıkarılan emirlerin yerine getirilmesini engellemek ve devletimizi dünyadan soyutlama ile yüce devletimizi zayıf düşürme ve yüce makamımıza ihanet etmekle devlet nizamını işlemez hale getirmek için yalan, fitne ve fesatla yüce devletimizin düzenini bozmakta ısrar ederlerse adı geçen asilerin kötülüklerini engellemek şart olup şeriat gereğince öldürülmeleri uygun olur mu? Beyan buyurula.

Cevap: Öldürülmeleri şarttır.

Sultan Vahidettin'i askerlerinin adı geçen asilerle savaşmaları gerekir mi? Beyan buyurula.

Cevap: Öldürülmeleri şarttır.

Adı geçen asilerle savaşmak için görevlendirilen askerler savaşmaktan kaçınıp firar ederlerse kötülüğün büyüğünü yapıp günahkar olurlar, dünyada şiddetle cezalandırılmaya ve ahirette Tanrı gazabına hak kazanırlar mı? Beyan buyurula.

Cevap: Öldürülmeleri şarttır.

İsyancılarla savaşmayan askerler kanuni cezaya çarptırılırlar mı? Beyan buyurula.

Cevap: Öldürülmeleri şarttır."

-18 Mayıs 1920: Mustafa Kemal ve arkadaşları hakkında, Şeyhülislam tarafından çıkarılan fetva, bir İngiliz gemisi tarafından Fethiye'ye getirildi. Fetvalar, İtalyan işgal kuvvetleri komutanı tarafından halka dağıtılmak üzere Kaymakam'a teslim edildi. Manzara şöyle açıklanabilir: Şeriatçılar ve emperyalist işgal güçleri, el ele vererek ulusal kurtuluşçulara karşı savaşıyorlardı.

-15 Haziran 1920 tarihli diğer bir fetvayla idama mahkum edilenler arasında ise, Miralay İzmirli İsmet (İnönü), Bekir Sami, İsmail Fazıl Paşa, Celalettin Arif Bey, Hamdullah Suphi (Tanrıöver), Rıza Nur, Yusuf Kemal (Tengirşek), Cami (Baykut), Ankara Müftüsü Mehmet Rıfat (Börekçi) yer alıyorlar.

-31 Temmuz 1922: İstiklâl Mahkemeleri kuruldu.

-1924: Tevhid-i Tedrisat Kanunu (Öğretim Birliği Yasası) yürürlüğe girdi. Yasayla birlikte medreseler kapatıldı. SSCB'nin ilk Türkiye Büyükelçisi Aralov'un anılarında Atatürk'e dayanarak verdiği rakamlara göre, 1920 yılında Türkiye'de 17 bin medrese bulunuyordu. Yasadan sonra medreselerin önemli bir bölümü kapatıldı; ancak, bir bölümü yeraltına inerek işlevini sürdürdü. 1992 yazında yaptığımız bir araştırmada, Güneydoğu'da halen 350 dolayında medresenin öğretim yaptırdığını belirledik.

-25 Kasım 1925: Şapka Kanunu yürürlüğe girdi.

-30 Kasım 1925: Tekke ve Zaviyelerin Kapatılması Hakkında Kanun yürürlüğe girdi. (Bakınız: Ek 1; Yasanın çıktığı dönemde İstanbul'da bulunan tekke, zaviye, dergâh ve hankâhların listesi)

-4 Şubat 1926: Reis Ali Çetinkaya ve üyeler Necip Ali Küçükağa, Kılıç Ali, Ali Zırh ve Dr.Reşit Galip'ten kurulu İstiklâl Mahkemesi tarafından verilen idam kararı infaz edildi ve İskilipli Atıf Hoca asıldı. Ertesi günkü gazeteler haberi şöyle duyurdular:

"İrtica kitapları müellifi olup, İstiklal Mahkemesi'nce idama mahkum olan İskilipli Atıf Hoca ile Babaeski Müftüsü Ali Rıza Hoca hakkındaki idam kararı bu sabah infaz edilmiştir."

HOŞ GELDİN, JAZZ.

Tarihsel bir rastlantı da olabilir, fırsatçılığın dorukları da. Bir yanda Şeyhülislam idam fermanı çıkarıp diğer yanda şeriatçı ayaklanmalar artarken, tesadüf bu ya, 22 Haziran'da Yunan birlikleri saldırıya geçer. Neyse... 10 Ağustos 1920'de Sevr Anlaşması imzalanır. Bu sırada, dünya, Milletler Cemiyeti'nin kuruluşu ve caz akımının doğuşu ile meşguldür. Mustafa Kemal'in askerleri ise 6-10 Ocak 1921'de l.İnönü Savaşı'nı, 31 Mart-1 Nisan 1921'de II. İnönü Savaşı'nı, 23 Ağustos-13 Eylül 1921'de Sakarya Meydan Savaşı'nı kazanırlar. 20 Ekim 1922'de Lozan Barış Konferansı başlar. Türk Heyeti'nin başında İsmet Bey bulunmaktadır. Anlaşma, 24 Temmuz 1923'te imzalanacaktır.

ATATÜRK'TEN ÇAKMAK'A KUBİLAY MEKTUBU

Gazi Mustafa Kemal'in, 27 Aralık 1930 tarihinde, Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Reisi (Genelkurmay Başkanı) Fevzi Paşa'ya (Mareşal Fevzi Çakmak) gönderdiği mektup aynen şöyle:

''Menemen'de ahiren vukua gelen irtica teşebbüsü esnasında Zabit vekili Kubilay Bey'in vazife ifa ederken duçar olduğu akıbetten Cumhuriyet ordusunu taziyet ederim. Kubilay Bey'in şahadetinde mürtecilerin gösterdiği vahşet karşısında Menemen'deki ahaliden bazılarının alkışla tasvipkar bulunmaları bütün Cumhuriyetçi vatanperverler için utanılacak bir hadisedir. Vatanı müdafaa için yetiştirilen, dahili her politika ve ihtilafın haricinde ve fevkinde muhterem bir vaziyette bulunan Türk zabitinin mürteciler karşısındaki yüksek vazifesinin vatandaşlar tarafından yalnız hürmetle karşılandığına şüphe yoktur. Menemen'de ahaliden bazılarının hataları bütün milleti müteellim etmiştir. İstilanın acılığını tatmış bir muhitte genç ve kahraman zabit vekilinin uğradığı tecavüzü, milletin, bizzat Cumhuriyete karşı bir suikast telakki ettiği ve mütecasirler ile müşevvikleri ona göre takip edeceği muhakkaktır. Bizim dikkatimiz, bu meseledeki vazifelerimizin icabatını hassasiyetle ve hakkıyle yerine getirmeye matuftur. Büyük ordunun kahraman genç zabiti ve Cumhuriyetin mefkureci muallim heyetinin kıymetli uzvu Kubilay Bey, temiz kanı ile Cumhuriyetin hayatiyetini tazelemiş ve kuvvetlendirmiş olacaktır.

Reisicumhur Gazi M. Kemal"

(ÜSTÜN, Kemal: Devrim Şehidi Öğretmen Kubilay. Sf. 28, 4.Basım. 1990, İstanbul)

DÜNYANIN YÖRÜNGESİ BAŞKA YÖNDEYDİ

Oysa, dünya bu arada, Almanya'yı Milletler Cemiyeti'ne kabul ediyor, Alman fizikçi Heisenberg'in Belirsizlik İlkesi'ni tartışıyor, sesli sinema dönemine (1927) geçiliyor, büyük ekonomik bunalım New York'u (1929) birbirine katıyor, Japonya Mançurya'yı işgal ediyor, İspanya krallıktan cumhuriyete geçiyor, İbn-i Suud, Suudi Arabistan Krallığı'nı kuruyordu.

-1931-1932: Bu öğretim yılında, okulların ders programlarından din dersleri çıkarıldı.

-22 Ocak 1932: Yerebatan Camiinde ilk kez Türkçe Kur'an okundu.

-29 Ocak 1932: İlk Türkçe ezan Fatih Camii'nde okundu. Ezanın yeni biçimini Diyanet İşleri Reisliği şöyle belirlemişti:

"1)Tanrı uludur. 2) Şüphesiz bilirim bildiririm Tanrı'dan başka yoktur tapacak. 3) Şüphesiz bilirim bildiririm Tanrı'nın elçisidir Muhammed. 4) Haydi namaza. 5) Haydi felaha. 6) Namaz uykudan hayırlıdır (sadece sabah namazı için) 7) Tanrı uludur. 8) Tanrı'dan başka yoktur tapacak."

(Ziya GÖKALP: Bir ülke ki camiinde Türkçe ezan okunur/ Köylü anlar manâsını namazdaki duanın/ Bir ülke ki mektebinde Türkçe Kur'an okunur/ Küçük büyük herkes bilir buyruğunu Huda'nın/ İşte orasıdır senin vatanın)

-l Şubat 1933: Bursa'da Nakşibendi şeyhlerinden Kozanlı İbrahim Efendi, öğle namazından sonra Ulucami'den çıkan cemaate, "Dinini seven bizimle gelsin" diye bağırarak çevresine kalabalık bir kitleyi topladı. Ayetler okuyarak yapılan yürüyüşle Evkaf Müdürlüğü'ne gelen Kozanlı İbrahim ve arkadaşları, burada "Başka yerlerde Arapça ezan okunurken, niçin Bursa'da Türkçe ezan okunuyor?" sorusunu dile getirdiler. Vakıflar Müdürü, konunun vilayet emri olduğunu söyleyince kalabalık, Vilayet Konağı önüne gitti. Bu sırada, hükümet güçleri olaya müdahale etti.

-3 Aralık 1934: Kabul edilen yeni yasa -ister Hıristiyan, ister Müslüman, isterse Musevi olsun- din adamlarının cüppe ve dinsel kıyafetlerini sadece ibadet yerlerinde giymeleri hükmünü getirdi.

-1935: Said-i Nursî ve talebeleri tutuklandı. 120 talebesiyle birlikte Eskişehir Ağırceza Mahkemesi'nde yargılanan Said-i Nursî, 11 ay hapse mahkum oldu. Cezasını tamamladıktan sonra Kastamonu'ya sürüldü.

-1935: İlkokullarda din dersleri kaldırıldı.

-1935: Nakşibendi şeyhlerinden Şeyh Halid, Mehdilik iddiası ile Eruh'da silahlı eyleme kalkıştı. Bir yıl süren çatışma ve takipten sonra Suriye'ye sığındı.

-Ocak 1936: Çorum'un İskilip ilçesinde, Nakşi şeyhi Kayserili Ahmet Kalaycı şeriat istemiyle harekete geçti. Kalaycı şeyhin garip kuralları vardı. Namaz ve oruç farz değildi. Ancak 40, 70 ve 90 günlük yeni oruçlar yaratmıştı. Nakşi şeyhine tapmak gerekiyordu. Kalaycı Hareketi kısa sürede bastırıldı.

-5 Şubat 1937: Laiklik bir Anayasa hükmü haline geldi. Anayasa'daki bu değişikliğin gerekçesini Şükrü Kaya, o günlerde şöyle anlatıyordu:

"Bu ülke görülmeyen varlıkların ve sorumsuzlukların vicdanlara egemen olmasından, devlet ve millet işlerini görmesinden çok zarar görmüştü. Türk'ün kendi yaptığı yasalar devam etseydi, bugünkü bulunduğumuz durumdan daha çok ileri olur ve uygarlığa daha çok hizmet ederdi. Madem ki, tarihte deterministiz, madem ki uygulamada maddi olmayı severiz, öyleyse kendi yasalarımızı da kendimiz yapmalıyız. Yasaları, dünyanın ötesine ilişkin her türlü kaygılardan ve her türlü düşüncelerden arındırmış olarak, günün gereklerini, maddi zorunluluklarını gözönünde tutarak yapmalıyız. Ülkenin maddi yaşamı, ancak bu yoldan kurtulur. Onun içindir ki, biz her şeyden önce, laikliğimizi ilan ettik ve bunu anayasamıza koymak istiyoruz."

.

TÜRKİYE’DE ŞERİATIN KISA TARİHİ, 1

TÜRKİYE’DE ŞERİATIN KISA TARİHİ, 1 

Halil Nebiler

İLK SÖZ

Sorun hep dindarlık-dinsizlik, doğuculuk-batıcılık, müslümanlık-laiklik gibi çelişkilerle değerlendiriliyor. Oysa ben, bu değerlendirmelerin, tarih bilincinden yoksun ve yanlış olduğunu düşünüyorum. Yaptığım araştırma sonucunda da, şeriatçı yükselişlerin, sınıfsal ve ulusal sorunlarla çok yakından ilgisi olduğunu, uluslararası politikanın ve devletin seçtiği yöntemlerin güdümüne girdiğini görüyorum.

31 Mart Vakası'nın, Alman emperyalizminin Osmanlıya ilişkin programının en yoğun uygulandığı döneme denk düşmesi, hiç de tesadüf değil. Cihat fetvaları yayınlanıyor ve Sultan, onlarca ülkeye İslam ihracına girişiyor. Sonuçta telef olan, yine bu ülkenin insanlarıdır.

Ulusal Kurtuluş Savaşı'nı bastırmaya çalışan İngiliz emperyalizmi, en yakın müttefik olarak yanında Halife-Sultan'ı, Şeyhülislam'ı ve hocaları buluyor. Şeyhülislam, Mustafa Kemal ve arkadaşları hakkında ölüm fetvaları veriyor; İngiliz ve Yunan uçakları bunları gökten insanlara serpiştiriyor; İtalyan gemileri limanlara ulaştırıyor ve Fransız subayları halka dağıtıyor. 'Şeriat isteriz' diye ayaklananların cebinden, İngiliz gizli servisinin belgeleri çıkıyor. İngilizseverler Derneği Başkanı olan hoca gibilerin başını çektiği ayaklanmalar boşuna yaşanmıyor.

1940'larda (Amerikan emperyalizmi Türkiye'ye girerken), yıllardır uyuyan Said-i Nursî uyandırılıyor ve Suudi Arabistan kökenli olan Ticanî tarikatı, laisizme karşı ilk eylemlerine başlıyor. Adnan Menderes, bir yandan Amerikan emperyalizminin ülkeye girişine zemin hazırlarken, diğer yandan da Said-i Nursî'nin elini öpüp hilafet sancağının gölgesinde yürümeye başlıyor.

Rastlantı mı?

Öğrenci ve işçi eylemleri başladığında, hak ve ekmek arayanların karşısına yine o, "Din elden gidiyor!" naraları atanlar çıkıyor. İstanbul gençliğinin 6. Filo'ya karşı başlattığı protestolar, Dolmabahçe camiinde, kıbleyi bırakıp 6. Filo'ya dönerek namaz kılan şeriatçılarla kırılmaya çalışılıyor. Amerikan askerleri için beyaza boyanan İstanbul genelevlerini dile getiren öğrenciler, çember sakallılar tarafından dövülüyor, hatta öldürülüyorlar.

1970'lerin son iki yılında ABD'nin, SSCB'yi güneyden, ılımlı ve denetlenebilir İslamcı bir yeşil kuşakla çevirme projesini; batıda Polonya'dan "Let us Poland, be Poland" (Bırakınız Polonya Polonya Olsun) sloganıyla başlatılan "Yeni Dünya Düzeni" kampanyası destekliyor. Kilise Polonya'daki sosyalist rejime, cami Türkiye'deki laik rejime saldırıyor. Süreç işliyor ve sosyalizm, emperyalizme bağımlı liberal sisteme, laisizm denetlenebilir İslam'a dönüştürülmeye çalışılıyor. Afganistan, Pakistan, Cezayir, Tunus ve Türkiye gibi ülkelerdeki İslamcı yükselişi, Yeni Dünya Düzeni projelerinden ayrı düşünmeye, kopartarak anlamaya çalışanların yanılgıları, müslüman-laik çatışması biçiminde ortaya çıkıyor.

Atatürkçülük adına askeri darbe yapan generallerin yaptıkları ilk şey, Atatürk'ün mirasını yerle bir etmek oluyor. Yine aynı generaller, ABD'ye danışmadan da iş yapmıyorlar.

Liberalizm adına badem bıyıklarıyla iktidara gelen Özalcı yönetim, Amerikan yanlısı Suudi Arabistan sermayesini ve bu sermayenin şeriatçı gruplara mali desteğini getiriyor. Liberal Ahrarlar, SSCB'deki gelişmelere bakarak sosyalizmin, ideolojinin ölümünü bayram yaparak ilan ediyorlar ve bizatihi bir ideoloji olan şeriatçılığın yükselişini (bilerek ve isteyerek, yani hukuk deyimiyle 'taammüden') görmezden geliyorlar. Görenler ise uzlaşma yolları arıyor.

İşte bu noktada; şeriatın, özgürlük ve emek düşmanlığını, emperyalizmle işbirliğini, insan haklarına karşı tavrını ve döktüğü kanı tarihsel bir süreç içinde görmek gerekiyor. Başka türlüsü, bir odası eksik eve benziyor.

Tarih öğretici ve yol göstericidir. 31 Mart 1909 ile 2 Temmuz 1993, Türk toplumunun tarihinde şeriatçılarla yaşanan iki büyük çatışma noktasıdır. Bu noktalar arasında kimin ne yaptığını, hangi kesimin kimden yana ve nasıl tavır aldığını unutmamalıyız. Bu anımsama, bundan sonra herkesin safını ve tavrını doğru tahmin edebilmemiz için de gereklidir.

Bu yüzden elinizdeki çalışmanın biçimi, kronoloji olarak belirlendi. Bir kolaj oldu. Cumhuriyet tarihini açıklamak gibi, bir savı yok. Anımsatma savı var. Sadece, "Şu işler oldu; şu işleri şunlar yaptı; şunlar karşı çıktı" demeye çalıştı. Eksikleri var. Başkaları tamamlayabilir, tamamlamalıdır. Yanlışları varsa (ki, aksi yöndeki tüm çabama karşın olabilir), bundan sonraki baskılarda düzeltmek üzere, şimdiden özür dilerim.

Cumhuriyet Gazetesi arşiv bölümü ve iletişim servisleri çalışanlarına teşekkür ederim.

Halil Nebiler.

13 Nisan 1994, Sefaköy

Birinci Bölüm

"KRAVATLARI KOPARDIK, KAHVELERİ YAĞMALADIK, GAZETELERİ BASTIK ÇOK ŞÜKÜR, ŞERİATI KURTARDIK !"

Lale devrine kadar dönmek gerekiyor.

Bir 'bozgun onayı' anlaşması olan, 1699 tarihli Karlofça Antlaşması, Osmanlı yönetiminin ilk kez batının üstünlüğünü kabul etmesi anlamına geliyordu. İkinci anlamı ise, Osmanlı'nın dünya işlerinden sefahate dönüş döneminin başlangıcı olmasıydı. Ülkenin aydınları, hemen aynı dönemlerden itibaren, devlet çarkında, orduda ve dinde reform taleplerini dile getirmeye başladılar. Padişaha sunulan reform paketlerinde, en önemli reformların orduda yapılmasının planlandığı görülür.

Daha sonra, 1718 tarihli Pasarofça Antlaşması gelir. Bu antlaşma, Osmanlı için çöküntünün kesinleşmesi demekti. Batı teknolojisinin ülkeye girmeye başlaması da bu antlaşma sonrasına rastlar. Matbaa, orduda Fransız modeli, toprak reformu bu dönemde görülür. Çöküntüye akılcı yoldan önlem çabalarıdır, reformlar. Temelinde, bilimsel veriler ve özgürlükçü düşünceler yatar. İlk dinci tepkiler de aynı dönemin ürünüdür. Dincilere göre, çöküntüden kurtuluş ancak 'şeriata dönerek' mümkündür.

1789 yılında toplanan Meşveret Meclisi'nin (Danışma Kurulu), şeriatçıların saldırılarına çok fazla hedef olması nedeniyle, 1794'te Nizam-ı Cedit ilan edildi. IV. Mustafa, dinci kesim karşısında bir adım daha geri atarak Şer'i Sözleşme'yi imzaladı. Dincilerin baskısıyla şeriata uygun düzenlemeyi gerçekleştiren ikinci girişim, Sened-i İttifak'tır. İslamcılık, bir politika olarak, en çok II. Abdülhamit döneminde uygulandı. Abdülhamit, sultan, hükümdar, padişah yerine kendisine 'halife' denilmesini istiyor, din eğitimi oranını arttırıyor, İslam dünyasının alim ve şeyhlerini İstanbul'a çağırıp ödüllendiriyordu. İslamcılık politikasının ihracına girişildi. İslamcı kitaplar bastırılarak İslam ülkelerine ücretsiz dağıtıldı, Afrika içlerine tarikat mensupları gönderildi, Arap vilayetleri, birinci sınıf vilayet haline getirildi ve Hicaz Demiryolu projesinin uygulamasına başlandı. Ancak, "Osmanlı hilafetini Müslüman unsurlarla ayakta tutma projesi" tutmayınca, Abdülhamit'in de sonu geldi. Abdülhamit'in sonunu hazırlayanlar arasında, İttihad ve Terakki'cilerle birlikte hareket eden Said-i Nursî de bulunuyordu. 1912 Balkan Savaşı yenilgisi, İttihat ve Terakki'nin panislamizme ve islamcılara yakınlığının yeniden değerlendirilmesine neden oldu. Ancak, Abdülhamit'in panislamist politikadan vazgeçmesi kolay olmayacaktı. Nitekim, Birinci Dünya Savaşı'na girme kararı, İtilâf Devletleri'ne karşı "Cihat Fetvası" ilan edilerek alındı.

II. Meşrutiyet'in en ilginç ve tarihimizin en kara günlerinden biri olarak bilinen '31 Mart Vak'ası, bu gelişmelere paralel-olarak ortaya çıktı. Eski takvimle 31 Mart 1325, yeni takvimle 13 Nisan 1909 sabahının erken saatlerinde, İstanbullular silah sesleriyle uyandılar.

O güne kadar "Hürriyet Bekçileri" (Nigâhban-ı Hürriyet) adıyla tanıtılan Selanik 4. Avcı Taburu'nun askerleri, akın akın sokakları doldurmuştu. Geceyarısı, subaylarını bağlayan er ve erbaşlar, ayaklanmanın liderliğini yapan Arnavut Hamdi Çavuş önderliğinde haykırıp havaya ateş açarak Meclis'in bulunduğu Ayasofya meydanına doğru koşuyorlardı. Günün ilk saatlerinde kendilerine katılmaya ikna ettikleri diğer birliklerle birlikte, öğleye doğru meydanı doldurmuşlardı bile. "Yaşasın Asker", "Şeriat İsteriz" diye bağırıyorlardı. Ayaklanmanın ilk gününde, 20 kadar mektepli zabit katledildi. İlk günün bilançosuna, Tanin ve Şura-yı Ümmet gazeteleri matbaalarının basılması, makinelerinin parçalanması; Adliye Nazırı Nazım Paşa ile Lazkiye Mebusu Emin Arslan Bey'in İttihat Terakki'nin önde gelenleri sanılarak yanlışlıkla öldürülmeleri; dükkanların yağmalanması; başıbozuk askerlerin sağa sola ateş etmeleri sonucu kazara yaralanma ve ölüm olayları da yazıldı. 11 gün boyunca şeriatçı ayaklanmanın egemenliğinde kalan İstanbul'da, "Gâvur icadıdır" diye kravatlar kopartıldı, sokaktaki kadınlara saldırıldı, kahvehanelerdeki resimler parçalandı. Ayaklanan askerlerin Ayasofya meydanında toplanmasından ve ulema takımının da onlara katılmasından sonra, Abdülhamit'in ikna etmek için gönderdiği Şeyhülislam Mehmed Ziyaeddin Efendi, ayaklananların taleplerini şöyle sıralıyordu:

"l- Sadrazam Hüseyin Hilmi ve Harbiye Nazırı Rıza Paşalarla Meclis-i Mebusan Reisi Ahmet Rıza Bey'in azilleri,

2- Mebuslardan, Tanin gazetesi başyazarı Hüseyin Cahid, Şura-yı Ümmet'in sahibi Bahaeddin Şakir ve Meclis İkinci Reisi Talat Bev'lerin uzaklaştırılması.

3- Şeriatın bütün yönleriyle uygulanması,

4- Açığa alınan alaylı subayların görevlerine dönmesi ve mektepli zabitlerin de görevden alınmaları,

5- Ayaklanmadan dolayı, bir neferin bile kılına zarar gelmemesi".

Görüldüğü gibi, olay açıkça şeriatçı bir ayaklanmaydı. Peki, olayın gerekçeleri nelerdi?

Ayaklanmadan 8 ay 21 gün önce, Meşrutiyet ilan edilmişti. İttihat ve Terakki, önce siyasi suçlulara, daha sonra da cezaevlerindeki ayaklanmalar nedeniyle adi suçlulara genel af ilan edince, İstanbul sokakları suçlular cennetine döndü. İstanbul'a dönen Prens Sabahattin, İttihat ve Terakki'den yakınlık göremeyince 'Ahrar Fırkası'nı (Liberaller Partisi) kurdu. Ahrarlar, bünyesinde çok farklı muhalif grupları biraraya toplayan bir cepheye dönüştü. Meşrutiyet'in ilanını izleyen Ekim ayından itibaren Bulgaristan Prensliği, Bosna-Hersek ve Girit vilayetleri, birer birer Osmanlı topraklarından koptular. Dış bunalım, halkın gözünde İttihat ve Terakki'nin itibarını oldukça sarstı. Muhalefet, kısa sürede yaygınlaşıp örgütlendi. Muhalefetin odağı, başyazarlığını Derviş Vahdeti'nin yaptığı 'Volkan' gazetesi idi ve Volkan'dan kaynaklanan fikirler doğrultusunda, şeriatçı İttihad-ı Muhammed Fırkası, vak'adan altı gün önce (26 Mart 1325 yani, 8 Nisan 1909) Ayasofya meydanında Derviş Vahdeti'nin nutkuyla kuruldu.

Siyasi hava, mart ortalarından sonra kararmaya başladı. İç ve dış bunalımlardan dolayı otoriter bir tavır izlemeye başlayan İttihat ve Terakki, kurtarıcı olarak gördüğü ordu ve yönetim aygıtında geniş çaplı bir tasfiyeye başladı. Ordudan önemli sayıda alaylı subay atıldı ve birçok memur açıkta kaldı. Daha sonra, ilmiye sınıfının askerliğiyle ilgili bir yasa tasarısı, ilmiye sınıfı ile alaylı askerleri şeriatçıların safına itti. İttihatçı fedailerin muhalefet saflarındaki gazetecilere saldırmaları ve 6 Nisan 1909 gecesi, Serbesti gazetesinin başyazarı olan Hasan Fehmi Bey'in öldürülmesi, havayı iyice gerginleştirdi.

İstanbul'u 11 gün boyunca dehşete boğan olaylar sırasında, Rumeli'nin çeşitli merkezlerinde şeriatçı ayaklanmaya tepkiler başlamıştı. Selanik'te bir miting yapıldı. Ardından, alelacele kurulan "Hareket Ordusu", 24 Nisan 1909 günü İstanbul'a girdi. Ayaklanmanın elebaşıları, Divan-ı Harb-i Örfi'de yargılandı. Pek çok asker idam edildi ve idam sephaları, "ibret-i alem" için günlerce sokaklardan kaldırılmadı. Ahrar Fırkası kapatıldı ve Sultanzade Sabahattin gözaltına alındı. Ancak, İngiliz Büyükelçiliği'nin girişimleri sonucu serbest bırakılınca, Prens yurt dışına çıktı. Ayaklanmanın motorunu oluşturan İttihad-ı Muhammedi de kapatıldı. Derviş Vahdeti, tüm kaçma çabalarına karşın kısa sürede yakalandı ve asıldı. Selanikli Mustafa Kemal, İzmirli İsmet Bey, Fevzi Bey (Çakmak) gibi, daha sonra ulusal kurtuluş savaşının kahramanları ve yeni devletin kurucuları olacak olan genç subaylar, birbirlerini ilk kez Hareket Ordusu'nda tanıdılar. "İttihat ve Terakki despotizmine karşı muhalefetin hazırladığı bir gövde gösterisi" olarak başlayan 31 Mart, sonunda ilticaya dönüşmüştü. Temelinde "şeriatın yasakladıklarını yaptırmamak" düşüncesi bulunan 31 Mart Vak'ası, islamcılar için, daha sonra izleyecekleri yol konusunda, önemli bir yol gösterici oldu.

"HAREKET ORDUSUNUN ÜNLÜ İSİMLERİ

-Selanikli Mustafa Kemal Bey: Erkan-ı Harp Kolağası.

-Pirlepeli Fethi Bey: Erkan-ı Harp Binbaşısı. Paris Ateşemiliterliğinden, ilk Millet Meclisi'nde milletvekili; başbakanlık, büyükelçilik yaptı.

-İzmirli İsmet Bey (İnönü): Erkan-ı Harp Kolağası.

-Vehbi Paşazade Süleyman Askeri Bey: Erkan-ı Harp Kolağası, daha sonra Teşkilat-ı Mahsusa Başkanı.

-Halil Bey(Paşa): Erkan-ı Harp Kolağası, Enver Paşa'nın amcası.

-Ohrili Eyüp Sabri Bey: Piyade Kolağası, İttihat ve Terakki'nin kurucusu.

-Giritli Ruşeni Bey: Erkan-ı Harp Yüzbaşısı. Teşkilat-ı Mahsusa'da çalıştı. Milli Mücadele sırasında milletvekili idi.

-Tolcalı Süleyman Bey: Süvari Mülazım-ı Evveli. Meşrutiyet'te süvari binbaşılığına yükseldi, gizli teşkilata girdi. Milli Mücadele'de Anadolu'ya geçti,

-Yakup Cemil Bey: Piyade Mülazım-ı Evveli. Bab-ı Ali baskınında Nazım Paşa'yı vurdu. Enver Paşa'nın Almanya yanlısı politikasına karşı çıktı, muhakeme edilip kurşuna dizildi.

-Filibeli Hilmi Bey: Piyade Zabiti. Meşrutiyet'ten sonra İttihat ve Terakki müfettişi oldu. Teşkilat-ı Mahsusa'da çalıştı, Milli Mücadele'ye katıldı. Milletvekili oldu. Mustafa Kemal'e suikast düzenlemekten idam edildi.

-İzmitli Mümtaz Bey: Süvari Yüzbaşısı. Enver Paşa'nın ünlü yaveri.

-Ömer Naci Bey: Mülazım-ı Evvel. İttihat ve Terakki'nin ünlü konferansçısı. Bab-ı Ali baskınına katıldı. Teşkilat-ı Mahsusa'da çalıştı. Birinci Dünya Savaşı'nda İran sınırındaki Bahtiyari aşiretlerini savaşa sokmaya çalışırken öldü.

-Rasim Bey: Baytar yüzbaşısı. Milli Mücadele'ye katıldı, Miralay oldu. İzmir Suikastı'na katılmaktan idam edildi.

-Sarı Efe Edip Bey: Piyade Mülazım-ı Evveli, İttihat ve Terakki üyesi. Mondros Mütarekesi'nden sonra jandarma yüzbaşılığına yükseldi. Kurtuluş Savaşı'na katıldı. İzmir Suikastı'na katılmaktan idam edildi.

-Kastamonulu Şükrü Bey: İttihat ve Terakki merkezinin ünlülerinden. Maarif Nazırı, Milli Mücadele'de milletvekili. İzmir Suikastı'na katılmaktan idam edildi.

-Yenibahçeli Nail Bey: Piyade Mülazım-ı Evveli. İttihat ve Terakki üyesi. Jandarma zabitliği yaptı. Osmanlı Meclisi'nde milletvekili.

-Abdülkadir Bey: Ankara Valisi. Pontusçularla çarpıştı. Milli Mücadele'ye katıldı. İzmir Suikastı'nda yer almaktan idam edildi.

-Kızanlıklı Cevat Bey: Topçu Mülazım-ı Evveli. İttihat ve Terakki'nin gözdelerinden. Bab-ı Ali baskınına katıldı, İstanbul Merkez Komutanlığı yaptı. Miralay oldu. Milli Mücadele'de Anadolu'ya geçti. Milli Müdafaa Vekaleti Muhakim Şubesi Müdürü oldu.

-Erzurumlu Necati Bey: Piyade Mülazım-ı Evveli. İttihat ve Terakki üyesi. Teşkilat-ı Mahsusa'da çalıştı. Mondros'tan sonra Anadolu'ya geçti.

-Edremitli Sağır Necati Bey: Piyade Mülazım-ı Evveli. İttihat ve Terakki üyesi. Teşkilat-ı Mahsusa'da çalıştı. Millet Meclisi'nde milletvekili.

- Afyonkarahisarlı Ali Bey: Piyade yüzbaşısı. Milli Mücadele'de milletvekili. İstiklâl Mahkemesi Başkanı. Nafia Vekili.

-Japon Rıza Bey: Mülazım-ı Evvel. İttihat ve Terakki'nin gözdelerinden. Milli Mücadele'de Milli Müdafaa Vekaleti Levazım Şubesi'nde, Hesabat Komisyonu'nda çalıştı.

-Doktor Abidin Bey: İttihat ve Terakki'de gizli faaliyetlerde yer aldı. Milli Mücadele'de milletvekili. İzmir Suikastı nedeniyle idam edildi.

-İsmail Canbolat Bey: Mülazım-ı Evvel. İttihat ve Terakki'nin kurucularından. İzmir Suikastı'na katılmaktan idam edildi.

(KÜÇÜK Yalçın: Aydın Üzerine Tezler 2. Sf. 557-558, 1984, İstanbul.)

OYSA...

İstanbul şeriatçılarla uğraşırken, dünya resim sanatı, iki yıldır Picasso'nun Kübizm akımıyla ilgilidir. Lenin, Materyalizm ve Ampiriokritisizm adlı eseriyle tartışmalar estirmektedir. Japonya, 1910'da Kore'yi işgal ederken, Meksika devrimi başlıyordu; Mondrian ve Kandinski gibi öncü ressamlar soyut resmin ilk örneklerini veriyorlardı.

- 1913: Şemseddin Günaltay ve Halim Sabit tarafından çıkarılan İslam Mecmuası'nın sloganı şöyleydi: "Dinli bir hayat/Hayatlı bir din". Dergi, İslamcı Sırat-ı Müstakim ile Türkçü, milliyetçi Türk Yurdu dergilerinin arasında bir sentezdi. Dönemin İslamcı kesimi içinde yer alan Said Halim Paşa, Elmalılı Muhammed Hamdi (Yazır), Mehmet Akif Ersoy, Ahmet Hamdi Akseki, Bediüzzaman Said-i Nursî, Manastırlı İsmail Hakkı gibi adların arasında Vatan Şairi olarak tanıdığımız Namık Kemal'i de bulmak mümkündü. Namık Kemal'in, "Hürriyet" adlı bir gazeteye, "Avrupalılar bilmelidirler ki, devletimiz yaşamak isterse Muhammed Şeriatı'ndan ayrılamaz ve bir İslam devleti olarak kalmalıdır" diye yazdığı biliniyor.

Birinci Dünya Savaşı sonrasında Anadolu'nun yabancı işgali altında kalması ile birlikte Mustafa Kemal ve arkadaşlarının öncülüğünde verilen Kurtuluş Savaşı, ne İslamcılık anlayışıyla, ne de Osmanlıcılık anlayışıyla uyuşmuyordu. Yine de, Kuvayi Milliye'ciler, İslamcılara karşı bir savaş açmadılar. Ancak, başta Halife olmak üzere, tüm İslamcı kesim ve Osmanlı ricali, 1919-1922 yılları arasında Anadolu'nun birçok yerinde "hilafet ve şeriat" talepli çok sayıda isyan kışkırtmasına girişiyordu.

DÜNYA NELER YAŞIYORDU?..

1914 Ağustos'unda, Birinci Dünya Savaşı patlak verir. 2 Ekim'de Rusya, 5 Ekim'de İngiltere ve Fransa, Osmanlı'ya savaş ilan ederler. Bir yandan savaş sürerken, Einstein, ünlü 'Rölativite' kuramını yayınlar (1916). 6-7 Ekim 1917'de, Bolşevikler Rus Çarı'nı devirerek dünya üzerindeki ilk sosyalist yönetimi kurarlar. 3 Temmuz 1918'de, Vahdettin padişah olur. Bir yandan iki pilot Atlas Okyanusu'nu ilk kez uçakla aşarken, diğer yandan Avrupa haritası Versay Anlaşması'yla yeniden çizilir. 15 Mayıs 1919'da, Yunan birlikleri İzmir'e; 19 Mayıs 1919'da ise Mustafa Kemal Samsun'a çıkar.

-14 Kasım 1914: Fetva Emini Ali Haydar Efendi, Fatih Camii'nde "Cihat Fetvası"nı halka ilan etti. Fetvanın önemi, Osmanlı devleti için Panislamizm politikasının resmen ilanı anlamına gelmesinden kaynaklanıyor. Ancak daha da önemlisi, Panislamizm'in Alman emperyalizmi tarafından Osmanlı yönetimine emperyalist paylaşım planının bir parçası olarak nasıl kabul ettirilmesidir. Biraz geriye dönersek, "Cihat Fetvası"nı ve Panislamizm'i daha iyi anlayabiliriz: _

"1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı, Osmanlı Devleti için felaketle sonuçlanınca, ordunun durumu yeniden güncel hale geldi. Reformist arayışlar içinde bulunan devlet, Almanya'dan askeri uzman talebinde bulundu. Alman askeri heyetleri, bu talep üzerine İstanbul'a doluştular. Alman askeri heyetleri ile birlikte Krupp ve Deutsche Bank da bu bakir pazara girdi. Alman danışmanlardan Von Der Goltz'un önerileri doğrultusunda, 1885'de Krupp fabrikalarından 500 kadar ağır top alındı. Ertesi yıl, 426 sahra topu ve 60 havan topu; 1887'de ise 500.000 karabina ve tüfek bu listeye eklendi. O tarihlerde, ABD Maslahatgüzarı'nın Washington'a yazdığına göre, Krupp ve Mauser'in bu pazara egemenlikleri, Osmanlı ordusunu pahalı ve kalitesiz silahlarla donatma sonucunu vermişti. Ayrıca, Goltz'un, Harbiye Mektebi'nde ders kitabı olarak okutmak üzere 4 bin sayfadan fazla Türkçe broşür ve ders kitabı yayınlaması, subay adayları arasında Alman hayranlığını arttırdı. Bu arada, İstanbul'da görev yapan Alman subayları, aldıkları talimat uyarınca Alman Büyükelçiliği'ne bağlı olarak görev yaptılar. Alman subaylarının gördükleri büyük ilgi, Türkiye'deki siyasi geleneklerin temelinde bulunan yabancı etkinliği konusunda ilginç bir göstergedir. Örneğin, Alman askeri heyeti ile gelen askeri danışman Yüzbaşı Kamphövener, 1897 yılında Müşir (Mareşal) yapılmış, kendisine II. Abdülhamit tarafından Yaver-i Ekrem'lik unvanı verilmişti. Türk müşirlere bile kolay verilmeyen bu unvanı taşıyan Kamphövener, aynı rütbeyi taşıyan Serasker Gazi Osman Paşa (Plevne Kahramanı) ile aynı hizada yürüyor, törenlerde at üstünde ve ön safta yer alıyordu. Alman İmparatorluğu ile ne kadar sıkı bir dostluk içinde olduğunu dünyaya göstermek için, II.Abdülhamit'in bir Alman yüzbaşısını mareşal yapması, Türkiye'nin Batı'ya nasıl baktığının dikkate değer bir göstergesidir. Osmanlı ordusu; eğitimi, donatımı ve stratejisi açısından Alman Genelkurmayı ile bütünleşmiş, 1889 yılında Alman askeri heyeti başkanı Von Der Goltz Paşa, Almanya'ya gönderilecek subayların Almanya'ya bağlılıklarının esas alınacağını ve sadece Alman hayranı Osmanlı subaylarının bu imkanlardan yararlanacağını raporunda yazmıştır. 1908 Meşrutiyet Devrimi de durumda değişiklik yapmamış, İttihatçılar dış politik zorlamaların da etkisiyle (Rusya-İngiltere ittifakı) neredeyse tümüyle, Almanya'ya teslim olmuşlardır. 1913'de Liman Von Sanders başkanlığında gelen yeni Alman heyeti, orduyu tamamıyla kontrol altına almış ve Alman askeri uzmanları ordunun fiili komutanları haline gelmişlerdir. Birinci Dünya Savaşı'nda, Alman Genelkurmayı'nın komutasında olan Osmanlı ordusu, Almanya'nın çıkarları için Galiçya'dan Bağdat'a, Kafkaslardan Süveyş'e tükeninceye kadar savaştırılmıştır..." (PARLAR, Suat: Devlet ve Ordu. Sf. 49-50. Henüz yayımlanmadı)

Ortada, Almanya ile böylesine bir ittifak var. Osmanlı başkentinde ittifakın işlevleri buyken, Berlin'de Alman Kayser'i günden güne İslam yanlısı görünme politikasını yürürlüğe soktu. Ortadoğu'daki Alman çıkarları, Alman emperyalizminin Osmanlı ordularını kendi adına savaştırmasını gerektiriyordu ve politika üreten Almanlar, devlet içindeki şeriatçı kesimleri öne çıkarıp Panislamist politikaları benimseterek bunu başarmanın yolunu buldular. Osmanlı devletinin gizli haberalma ve harekat örgütü Teşkilat-ı Mahsusa'nın kurucusu Kuşçubaşı Eşref, Panislamizm ile emperyalizm arasındaki bağları anılarında açıklıyor:

"Eşref Kuşçubaşı'ya göre, cihat ilan etme ve Panislamizm'i İtilâf devletlerine karşı kullanma fikri bir Alman planıydı ve General von der Goltz tarafından 1914 yılının ilk yarısında Enver Paşa'ya çok ikna edici bir şekilde önerilmişti (Kuşçubaşı'nın 24 Aralık 1961 tarihli mektubu). Ali İhsan Sabis de bu fikrin Almanlardan çıktığını belirtir; özellikle Alman Askeri Heyeti'nin üyeleri ve Bronsort Paşa'nın bu konuda etkili olduğunu söyler." (STODDARD, Dr. Philip H.: Teşkilat-ı Mahsusa. Sf. 150, 1993, İstanbul)

Alman emperyalizminin Ortadoğu ve Kafkas politikası gereği, İstanbul'da yürürlüğe sokulan Panislamizm'in en önemli iki (sonucu) ürünü, 31 Mart Vak'ası ve Birinci Dünya Savaşı'nda ölen yüz binlerce Türk askeri olmuştur. Emperyalistlerin önermesi, isteği ve baskısıyla Türkiye'yi Birinci Dünya Savaşı'na sokan Cihat Fetvası'nın arka planı böyleyken, fetvanın ilanı öyküsü de şöyle gerçekleşti:

"13 Kasını 1914 günü, Padişah, Şeyhülislam ve diğer kabine üyeleriyle birlikte, Topkapı Sarayı'nda Hz.Muhammed'in hırkasının ve diğer kutsal emanetlerin saklandığı odada yapılan resmi bir törenle Meclis-i Mebusan'dan bir heyeti kabul etti. Padişah, nihai zaferi kazanacaklarına duyduğu güveni dile getiren kısa bir konuşma yaptıktan sonra, orada bulunanlar Allah'ın inayetinin Osmanlı ordusunun üzerinden eksik olmaması için dua ettiler. Cihat ilanına izin veren fetva okunduktan sonra geleneğe uygun olarak burada bırakıldı; yirmidört saat sonra, 14 Kasım 1914'te de Fetva Emini Ali Haydar Efendi, Fatih Camii'nde fetvayı halka duyurdu...

...Kasım 1914 tarihli fetva ve cihat ilanına dair beyanname, dünyadaki bütün Müslümanlara şu mesajı veriyordu: Müslümanlar nihayet, kendilerini bunca zamandır ezen kafirlere karşı güçlü bir silah ele geçirmişlerdi. İslam devletinin ilk devrinde cihat etkili bir silah olduğu için, İttihatçı lider kadro içindeki Panislamist grup şöyle düşünmüştü: Osmanlı Devleti'nin girdiği eşitsiz mücadelede cihat, eğer iyi bir şekilde duyurulursa, eski etkileyiciliğine kavuşarak bir güç kaynağı haline gelebilirdi.

"Cihat Fetvası" beş sorudan oluşuyordu. Aslında, beş ayrı fetvanın biraraya getirilmesiyle üretilmiş bir metindi. Her soruya karşılık, Şeyhülislam Ürgüplü Hayri Efendi'nin imzasının üzerinde geleneksel 'olur' cevabı bulunuyordu. Söz konusu beş soru şöyle özetlenebilir:

1) Padişah-ı İslam'ın, Kur'an'ın 14. suresinin 41. ayetine uygun olarak, İslamiyet aleyhine birleşenlere karşı ilan ettikleri cihata katılmak bütün Müslümanlar için farz mıdır?

2) Rusya, Fransa, İngiltere ve müttefikleri devletlerin idaresi altında yaşayan Müslümanların bu devletlere karşı cihata katılmaları farz olur mu?

3) Cihata katılmayanlar Allah'ın gazabına müstehak olurlar mı?

4) Hükümet-i İslamiye'ye karşı savaşan İtilaf Devletleri'nin Müslüman ahalisi, bu devletlerin yanında savaşa katılmaları halinde ne türlü tehditlerle karşılaşırlarsa karşılaşsınlar, cehennem ateşine müstahak olurlar mı?

5) Bu suretle harb-i hazırda İngiltere ve Fransa ve Rusya ve Sırbiya ve Karadağ hükümetleriyle zahirlerinin (yardımcılarının) idarelerinde olan Müslümanların hükümet-i seniyye-i İslamiyeye muin (yardımcı) bulunan Almanya ve Avusturya aleyhine harbetmeleri Hilafet-i İslamiye'nin mazarratını mucip olacağından (zararı dokunacağından) esm-ü azim (büyük günah) olmakla azab-ı azime (büyük azaba) müstehak olur mu?" (STODDARD, Dr. Philip H.: Teşkilat-ı Mahsusa. S.26-27, 1993, İstanbul)

Cihat fetvası kendisine karşı verilen ülkelerden İngiltere, çok değil, altı yıl sonra Padişah ve Şeyhülislam'la birlikte Mustafa Kemal ve arkadaşlarına karşı savaşacaktır ve bu kez İngiltere dost, Mustafa Kemal düşman olacak, bu yolda fetvalar ilan edilecektir. Neden mi? Çünkü Almanya Birinci Dünya Savaşı'nda yenilerek prestij ve güç kaybedecek, Padişah ve şeriatçılar bu kez, dış destek arayışı için gözlerini İngiliz ve Amerikan emperyalizmine dikeceklerdir. Birçok şeriatçının Amerikan ve İngiliz mandaterliğini istemesi, bu yolda çalışması, dernekleşmesi, İngiliz ve Amerikan yanlısı fetvaları gündeme getirecektir.