GELİŞEN DÜNYA DÜZENİ İÇERİSİNDE TÜRK DÜNYASI ENERJİ KORİDORU., BÖLÜM 4

GELİŞEN DÜNYA DÜZENİ İÇERİSİNDE TÜRK DÜNYASI ENERJİ KORİDORU., BÖLÜM 4

Hakan Beyaz,Türk Dünyası, Küreselleşme, Enerji Politikası,küreselleşme,Yeni Dünya Düzeni,Çok Uluslu Şirketler,Petrol Boruhattı,Doğalgaz Boruhattı,
Enerjinin Ekonomi Politiği,Enerji Profili,

Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı (TANAP) 

2012 yılında İstanbul'da Azerbaycan ile Türkiye arasında imzalanan anlaşma ile 
Azerbaycan'ın Şahdeniz II alanından bir yılda 16 milyar metreküp gazı Türkiye üzerinden Avrupa'ya ulaştırılması planlanan bir proje gerçekleştirilmiştir. Projenin, %20 payı BOTAŞ'a ve %80’i Azerbaycan petrol şirketi olan SOCAR’a aittir. Boru hattının başlangıç kapasitesinin yıllık 16 milyar metreküpe ulaşması bekleniyor. Yaklaşık 6 milyar metreküp Türkiye'ye, geri kalanı ise Avrupa'ya teslim edilecek.30 

Ayrıca, Irak’ın kuzeyinde yer alan doğal gaz sahaları için saha geliştirme, üretim, gaz işleme ve boru hattı yapımını içeren kapsamlı bir proje geliştirilmiştir. Proje ile Irak doğal gazının Türkiye’ye ve Türkiye üzerinden Avrupa’ya transit taşınması ile iki ülke arasında bir doğal gaz koridoru geliştirilmesi amaçlanmaktadır.31

SONUÇ 

Günümüzde Türkiye ekonomisi, gelişmekte olan ülkeler kategorisinde üst sıralarda yer almaktadır. Nüfus bakımından yeterli işgücüne sahip olması, nüfus yoğunluğu nun genç ve dinamik özellikte olması ve temel refah verilerinin yeterli düzeyde gelişmişlik göstermesi ile yükselmeye de devam etmektedir. Bu özellikler ve jeo-stratejik konumu ile Türkiye diğer alternatiflerine göre daha ayrıcalıklı konumdadır. 

Türkiye Soğuk Savaşın bitmesi, Doğu Blok'unun dağılmasından sonra bölge içerisinde rahat bir nefes almaya başladı. Özellikle Sovyetler Birliği'nin dağılması siyasi açıdan önemli avantajlara sahip olmasını sağlamıştır. Türkiye içerisinde bulunduğu bölge siyaseti sayesinde uluslararası ilişkilerde öne çıkmaya başlamıştır. Türkiye'yi öne çıkaran olgular yalnızca jeopolitik konumu değildir. Sovyetlerin dağılmasından sonra ortaya çıkan bağımsız Türk Cumhuriyetleri’nin de etkisi oldukça fazladır. Öyle ki bu devletlerin Türk asıllı olmaları din, dil, ırk ve tarih gibi ortak birliklerinin olması bu devletler ile gerçekleştirilebilecek her türlü işbirliğine zemin hazırlamakta, karşılıklı siyasi ve ekonomik çıkarlar açısından güvenilirlik sağlayacaktır. Bugünkü gelinen nokta da gösterilen somut gelişmeler ile Azerbaycan ve Kazakistan başta olmak üzere Türkmenistan ve Özbekistan ile yakın ilişkiler içerisine girilmektedir. Bu devletlerin bölgede etkin bir güç durumda olan, başta Rusya olmak üzere Çin, ABD ve AB gibi dışarıdan baskı unsurlarının kendi sistemlerini kurmaya çalıştıkları ve adına ''Yeni Dünya Düzeni'' dedikleri sömürgeciliğin sevimli gösterilen diplomatik boyutlu politikalarına boyun eğdirilmek durumda kalmaları oldukça üzücü bir durumdur. Bu nedenle 
Türkiye'nin daha gerçekçi ve gözle görünür adımlar atarak bölgeye yönelmesi ve bu şekilde politikalar geliştirmesi gerekmektedir. 

Yıllar boyunca Rus egemenliği altında Sibirya bölgesinde bulunan Türk devletleri, Çin kontrolünde ki Doğu Türkistan, Irak'ın Türk bölgesi olan Kerkük ve İran' da Türklerin yoğun şekilde yaşadıkları bölgelerde çıkarların petrol ve doğal gaz rezervleri dünya yüzdesinin önemli bir çoğunluğunu oluşturmaktadır. Genel olarak Türk Dünyası dünya petrol rezervlerinin yüzde 20'sine, doğal gaz rezervlerinin yüzde 50'sinden fazlasına sahip konumdadır. Ancak petrol üretiminin yüzde 18'i, doğal gaz üretiminin ise yüzde 30'luk kısmı Türk Dünyası topraklarında 
gerçekleşmektedir. Özellikle bir Türk gölü olan Hazar havzası Türk Dünyasının Basra Körfezi konumundadır. Hazar denizine kıyısı olan başta Azerbaycan, Kazakistan ve Türkmenistan'ın petrol ve doğal gaz açısından dünyanın önemli ülkeleri arasında yer alıyor olması bu ülkeler adına sevindirici bir durumdur. 

Fakat gerçek anlamda bağımsız ve güçlü bir devlet olabilmenin en önemli koşulu ekonomik anlamda bağımsız olabilmektir. Bu koşulu sağlayabilmeleri için, 
ülkelerin Rusya'dan geçerek uluslararası pazarlara çıkan tüm ihraç yolları ve sanayi alanında ki bağımlılıklarına yeni ve güvenilir bir alternatif bulmaları gerekmektedir. Aksi takdirde Rusya hala kendisini Sovyetler, bu ülkeleri de doğal uzantısı olarak görmeye devam edecektir. 

Türk Cumhuriyetlerinin tam olarak hem ekonomik hem de siyasi bağımsızlıklarına 
kavuşabilmeleri için kendi petrol ve doğal gaz boru hatlarına sahip olmaları gerekmektedir. 

Bunun içinde en doğru alternatif Doğu-Batı Enerji Koridoru'nun merkez noktası durumunda Türkiye hattıdır. Tengiz-Bakü-Ceyhan projesi ile Azerbaycan ve Kazakistan'ın doğal kaynaklarının uluslararası pazarlara kesintisiz yollardan ulaşmasını sağlayarak Rusya'ya olan bağımlılığını bir ölçüde azaltmaktadır. Aynı şekilde Türkmen gazının da alternatif güzergah olarak Hazar denizinin altından Türkiye kanalıyla uluslararası pazarlara çıkışının sağlanması Türkmenistan'a da ekonomik anlamda nefes aldıracak bir projedir. Bu güzergah içerisinde bir 
diğer önemli durum da işgal altında bulunan Azerbaycan topraklarının geri kazanılması ve Rusya-İran protokolüyle Türkiye'nin, Türk Dünyası ile olan bağlantısının kesilmesini amaçlayan bu projeye bir son verilmesidir. Nitekim Türkmen gazının bağımsızlık mücadelesine Ermeni işgali altında ki Dağlık Karabağ' ın da bağımsızlığıyla yeni bir boyut getirerek dünyaya tam anlamıyla Türk petrol ve gaz ihracının yapılması, tam bağımsız Türk Dünyası'nın imzası olacaktır. 

Bu durum sonucunda; Türkiye enerji kaynakları bakımından stratejik çeşitliliğe sahip olacak, Azerbaycan, Kazakistan ve Türkmenistan petrol ve doğal gaz ihracatında doğal alternatiflere kavuşmuş olacak ve Doğu-Batı Enerji Koridoru ile Türk Dünyası ülkeleri, Avrasya’nın stratejik öneme sahip, bölgede söz sahibi devletleri konumuna geleceklerdir. Bu konumları ile gelecekte uluslararası siyasete yön veren, petrol ve doğal gazla sınırlı olmayan, her alanda yetkin ve söz sahibi yumuşak güç unsuru bir ülkeler topluluğu olacaklardır. 

KAYNAKÇA 

Akbulut Hakan, Enerji Diplomasisi, http://www.mfa.gov.tr/enerji-diplomasisi.tr.mfa. (08 Nisan 2015) 
Aktan Coşkun Can ve İstiklal Y. Vural, Globalleşme Sürecinde Çokuluslu Şirketler, 
 http://www.canaktan.org/ekonomi/cok-uluslu/aktan-makale.pdf , s.15 (15 Mart 2015) 
Ateş Zafer, Doğu-Batı Enerji Koridoru: 2 Tamam 1 Eksik, Uluslararası Ekonomik Sorunlar Dergisi, s:23 
Aybar Sedat ve Utku Ören KHÜ, Barış Sazak DEİK, Çokuluslu Türk Şirketleri 
Araştırma Raporu, Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK), Kadir Has Üniversitesi Ekonomi Bölümü, New York Columbia Üniversitesi Vale Center Columbia (VCC), İstanbul ve New York, 24 Mart 2014 
Azerbaijan International, SOCAR Section, Summer, 1996 
Bartold Vasily Viladimiroviç , “Türkistan ve Türkler”, Çeviren D. Ahsen Batur: “Orta Asya, Tarih ve Uygarlık”, Selenge Yayınları, İstanbul 2010, s. 28-36. 
Bayar Fırat, Küreselleşme Kavramı ve Küreselleşme Sürecinde Türkiye, Uluslararası Ekonomik Sorunlar Dergisi, S: 32, (2009), s.34 
Baycaunova Saule, Kazakistan Petrol ve Gazının Türk ve Rus Dış Politikalarında Önemi, Avrasya Dosyası, Cilt:6 sayı:2 (2000) s.252-275. 
Ertuna Özer, Kapitalizmin Son Direnişi, Alfa yayınları, 2005, İstanbul. International Energy Agency, Turkey-1997 Review, OECD Basım Merkezi, Paris, 1997. 
http://www.iea.org/ (27 Şubat 2015). 
NARULA Rajneesh ve John H. DUNNING, Endüstriyel Kalkınma, Küreselleşme ve Çokuluslu Şirketler: Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Yeni Gerçeklikler, 
 Çev. Hidayet Keskin, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Y.2008, C.13, S.2 s.415-443 
OAPEC http://oapecorg.org/index.html. (27 Şubat 2015). 
ÖZTÜRK Feza, Küreselleşme-Yeni Dünya Düzeni, 
 http://www.mfa.gov.tr/kuresellesme-yeni-dunya-duzeni.tr.mfa (25 Şubat 2015). 
Oğan, Sinan. “Mavi Akım Projesi: Bir Enerji Stratejisi ve Stratejisizliği Örneği”, Ağustos 2003. 
 http://www.stradigma.com/turkce/agustos2003/makale_04.html (05 Mart 2015). 
Pamir Necdet, Kafkaslar ve Hazar Havzasındaki Ülkelerin Enerji Kaynaklarının 
Türkiye’nin Enerji Güvenliğine Etkileri, Türkiye’nin Çevresindeki Gelişmeler ve Türkiye’nin Güvenlik Politikalarına Etkileri Sempozyumu, Harp Akademileri, İstanbul, 2006, s.14 
Pamir Necdet, “Orta Asya ve Kafkasya’da Güvenlik Arayışları Sürecinde Enerji 
Kaynaklarının Rolü”, İdris Bal(edit). 21.Yüzyılda Türk Dış Politikası, Ankara 2004, s.514 
Rzayeva Gulmira, Burcu G. Punsmann ve M. Mete Göknel, Tanap Raporu, Hazar Strateji Enstitüsü, Enerji Ararştırmaları Merkezi, (2012) 
Sektör Raporu, BOTAŞ, 2013 TPAO, Petrol ve Doğal Gaz Boru Hattı Raporu 
http://www.tpao.gov.tr/tp2/sub_tr/sub_icerik.aspx?id=146 (07 Mart 2015) 
UNCTAD (2002), World Inwestment Report 2002: Transnational Corporations and 
Export Competitiveness, 
http://unctad.org/en/docs/wir2002_en.pdf , New York: United Nations, s.151. (24 Şubat 2015) World Energy Outlook 2012, 
https://www.iea.org/newsroomandevents/speeches/weo_launch.pdf , Paris, OECD/IEA, 2012. 
Yalçınkaya Alaeddin, Türk Cumhuriyetleri ve Petrol Boru Hatlar›, Bağlam Yayınları, Ankara, 1998, s.70 (03 Mart 2015) 
Yusifzade, Khoshbakht., “The Development of the Oil and Gas Industry in Azerbaijan”, Caspian Oil and Gas, International Energy Agency, 
Paris, 1998, s.254. 

DİPNOTLAR;

1 Özer Ertuna, Kapitalizmin Son Direnişi, Alfa yayınları, 2005, İstanbul. 
2 Rajneesh NARULA – John H. DUNNING, Endüstriyel Kalkınma, Küreselleşme ve Çokuluslu Şirketler: Gelişmekte Olan Ülkeler 
   İçin Yeni Gerçeklikler, Çev. Hidayet Keskin, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi Y.2008, 
   C.13, S.2 s.415-443 
3 Feza ÖZTÜRK, Küreselleşme-Yeni Dünya Düzeni, http://www.mfa.gov.tr/kuresellesme-yeni-dunya-duzeni.tr.mfa 
4 UNCTAD (2002), World Inwestment Report 2002: Transnational Corporations and Export Competitiveness, New York: United 
   Nations, s.151. 
5 Coşkun Can Aktan - İstiklal Y. Vural, Globalleşme Sürecinde Çokuluslu Şirketler, s.15 
6 Sedat Aybar, Utku Ören KHÜ, Barış Sazak DEİK, Çokuluslu Türk Şirketleri Araştırma Raporu, Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu 
   (DEİK), Kadir Has Üniversitesi Ekonomi Bölümü, New York Columbia Üniversitesi Vale Center Columbia (VCC), İstanbul ve 
    New York, 24 Mart 2014 
7 Kalkınmış Asya-Pasifik ülkeleri Japonya, Avustralya ve Yeni Zelanda’dır. 
8 Sedat Aybar, Utku Ören KHÜ, Barış Sazak DEİK, “a.g.m.” 
9 Fırat Bayar, Küreselleşme Kavramı ve Küreselleşme Sürecinde Türkiye, Uluslararası Ekonomik Sorunlar Dergisi, S: 32, (2009), s.34 
10 V.V. Bartold : “Türkistan ve Türkler”, Çev. D. Ahsen Batur: “Orta Asya, Tarih ve Uygarlık”, Selenge Yayınları, İstanbul 2010, s. 28-36. 
11 OAPEC ile ilgili ayrıntılı ve güncel bilgi için bkz. http://oapecorg.org/index.html. 
12 Uluslararası Enerji Ajansı ile ilgili ayrıntılı ve güncel bilgi için bkz. http://www.iea.org/ 
13 World Energy Outlook 2012, Paris, OECD/IEA, 2012. 
14 International Energy Agency, Turkey-1997 Review, OECD Basım Merkezi, Paris, 1997. 
15 Hakan Akbulut, Enerji Diplomasisi, http://www.mfa.gov.tr/enerji-diplomasisi.tr.mfa. 
16 Alaeddin Yalçınkaya, Türk Cumhuriyetleri ve Petrol Boru Hatlar›, Bağlam Yayınları, Ankara, 1998, s.70 
17 Necdet Pamir, Kafkaslar ve Hazar Havzasındaki Ülkelerin Enerji Kaynaklarının Türkiye’nin Enerji Güvenliğine Etkileri, 
    Türkiye’nin Çevresindeki Gelişmeler ve Türkiye’nin Güvenlik Politikalarına Etkileri Sempozyumu, Harp Akademileri, İstanbul, 
    2006, s.14 
18 Saule Baycaunova, Kazakistan Petrol ve Gazının Türk ve Rus Dış Politikalarında Önemi, Avrasya Dosyası, Cilt:6 sayı:2 (2000) 
     s.252-275. 
19 Yusifzade, Khoshbakht., “The Development of the Oil and Gas Industry in Azerbaijan”, Azerbaijan International, SOCAR 
     Section, Summer, 1996 
20 Caspian Oil and Gas, International Energy Agency, Paris, 1998, s.254. 
21 Necdet Pamir, ‘’a.g.m’’. 
22 Necdet Pamir, “Orta Asya ve Kafkasya’da Güvenlik Arayışları Sürecinde Enerji Kaynaklarının Rolü”, İdris Bal(edit). 21.Yüzyılda 
Türk Dış Politikası, Ankara 2004, s.514 
23 Sektör Raporu, BOTAŞ, 2013 
24 Sektör Raporu, BOTAŞ, 2013 
25 Sektör Raporu, BOTAŞ, 2013 
26 Zafer Ateş, Doğu-Batı Enerji Koridoru: 2 Tamam 1 Eksik, Uluslararası Ekonomik Sorunlar Dergisi, s:23 
27 TPAO, http://www.tpao.gov.tr/tp2/sub_tr/sub_icerik.aspx?id=146 
28 TPAO, http://www.tpao.gov.tr/tp2/sub_tr/sub_icerik.aspx?id=146 
29 Sinan Oğan, Mavi Akım Projesi: Bir Enerji Stratejisi ve Stratejisizlik Örneği, Stradigma Strateji ve Analiz E-Dergisi, sayı 7, (2003) 
30 Gulmira Rzayeva, Burcu G. Punsmann ve M. Mete Göknel, Tanap Raporu, Hazar Strateji Enstitüsü, Enerji Araştırmaları Merkezi, (2012) 
31 Sektör Raporu, BOTAŞ, 2013 

 
****

GELİŞEN DÜNYA DÜZENİ İÇERİSİNDE TÜRK DÜNYASI ENERJİ KORİDORU., BÖLÜM 3

GELİŞEN DÜNYA DÜZENİ İÇERİSİNDE TÜRK DÜNYASI ENERJİ KORİDORU., BÖLÜM 3

Hakan Beyaz,Türk Dünyası, Küreselleşme, Enerji Politikası,küreselleşme,Yeni Dünya Düzeni,Çok Uluslu Şirketler,Petrol Boruhattı,Doğalgaz Boruhattı,
Enerjinin Ekonomi Politiği,Enerji Profili,

Türk Dünyası Enerji Profili 

Türk Dünyası coğrafyasında petrol ve doğal gaz rezervlerinin büyük bir bölümü Hazar havzasında bulunmaktadır. Hazar'ın böyle bir potansiyele sahip olması beraberinde birçok soruna da zemin hazırlamaktadır. Özellikle Sovyetler Birliğinin dağılmasından sonra Hazar havzasında kıyısı olan devletler arasında, kaynakların sahipliği, yatırımcı teşviki ve vergilendirme gibi hakların hangi ülkeler tarafından kullanılacağı tartışması devam etmektedir. 

Bu hukuki statü sorunu genel olarak iki farklı görüşe sahiptir. Hazar'ın bir göl olduğunu iddia eden İran ve Rusya bir tarafta, deniz olduğunu kabul eden Azerbaycan ve Kazakistan bir taraftır. 
Türkmenistan’ın tutumu belirsizlik göstermektedir. Hazar deniz olarak kabul edildiğinde bütünü ulusal bölgelere ayrılacak, göl olarak kabul edildiği takdirde kıyısı olan ülkeler belli bir uzaklığa kadar özel alanlara sahip olacak, ortada kalan kısımda ortak alan olarak kullanılacaktır.16 Bu konuda Kazakistan ve Rusya arasında 1998 yılında imzalanan bir anlaşma ile Hazar Denizi’nin dibi ulusal bölgelere ayrılmış fakat yüzey kısmı herkesin kullanımına sunulması 
kararlaştırılmıştır. 

Türk Dünyası enerji jeopolitiği belirleyen etkenler arasında yer alan petrol rezervi en yüksek olan ülke Kazakistan’dır. 

Bu durum Kazakistan'ın ekonomi ve siyaseti için de büyük bir taşımaktadır. 

Hazar Bölgesi Ham Petrol Rezervleri17 

*Yalnızca Hazar kenarındaki bölgeler dahil edilmiştir. 

Orta Asya da Sovyetler Birliği'nden ayrılan ülkeler arasında Rusya Federasyonundan sonra ikinci en büyük petrol üreticisi olan Kazakistan, Petrol sektöründe ki dev yatırımcılar tarafından ilgi ile takip edilmekte ve ülkenin petrol sahalarına büyük yatırımlar yaparak sahaların kapasitesi geliştirilerek dünya pazarına entegre olmak için projeler geliştirilmektedir.18 

Aynı durum Azerbaycan içinde geçerlidir. Rusya ve Kazakistan’dan sonra üçüncü sırada gelen Azerbaycan da aynı dönemlerden geçmiştir. Birliğin dağılması ve yeni devletlerin ortaya çıkışından sonra piyasanın öncüleri ile Azerbaycan arasında 1994 yılında ''Asrın Mukavelesi'' adı verilen petrol anlaşmasının imzalanmış ve bu durum ülkenin dünya ile entegrasyonu konusunda ilk ciddi adım olarak yorumlanmıştır.19 

Petrolün yanı sıra zengin doğal gaz kaynaklarına da sahip olan Hazar havzası, Türk Dünyası Enerji jeopolitiğinin vazgeçilmez coğrafyasıdır. Rusya ve İran'dan sonra en geniş doğal gaz rezervlerine sahip olan Türkmenistan’ın yıllık doğalgaz tüketimi 10milyar metreküptür. Bu oranın yüzde 55'i sanayi yüzde 35'i de elektrik sektöründe kullanılmaktadır. Ülkede faaliyette bulunan elektrik santrallerinin toplamı 6 ve bu santrallerin 5'i doğalgaz ile çalışmaktadır.20 

Hazar Bölgesi Doğalgaz Rezervleri 21 

 *Yalnızca Hazar kenarındaki bölgeler dahil edilmiştir. 

Türk Dünyasının önemli bir devleti olan Özbekistan da dünyanın en büyük 8. doğal gaz üreticisidir. 

Aynı zamanda petrol tüketimini de büyük ölçüde karşılayacak üretime sahiptir. 
Ancak Özbekistan petrol ihracatı yapan bir konumda değildir. Dünyanın sayılı gaz üreticilerinden birisi olmasına rağmen ihraç ettiği ülkelerin başında Ukrayna, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan gibi tamamı eski Sovyetler Birliği üyesi ülkeler gelmektedir. 

Özbekistan’ın tek petrol ihraç yolu Rusya üzerinden Özbekistan rafinelerine petrol ürünleri taşımak üzere inşa edilen hattın tersidir. 

Bunun yanı sıra Türkmen ve Özbek petrolünü, Afganistan üzerinden Pakistan'a ulaştırmayı hedefleyen ''Orta Asya Petrol Boru Hattı'' projesinin gerçekleşmesi durumunda yeni bir imkana kavuşmuş olacaktır.22 

Türkiye 

Türkiye toplam enerji tüketiminin yüzde 90'ını petrol, doğalgaz ve kömürden sağlamakta büyük çoğunluğunu ithal ederek sağlamaktadır. 
Toplamda 43,1 milyon ton ham petrol, 6,2 milyar metreküp doğal gaz rezervine sahiptir.23 Yukarıda belirtilenlerin ışığında Türkiye’nin Türk Dünyası Enerji Profili içerisinde ki rolü üretimden ziyade transfer alanındadır. 
Ülkemizin enerji kaynakları tüketimi içerisinde en büyük paya yüzde 35 ile doğal gaz sahiptir. Başta Rusya Federasyonu olmak üzere Azerbaycan, İran, Cezayir ve Nijerya’dan doğal gaz ithal etmekteyiz. İran, Rusya, Suudi Arabistan ve Irak'tan da petrol ithalatı gerçekleştirilmektedir.24 Bunların yanı sıra 2003 yılından yapılan anlaşma ile 2007 yılından itibaren Yunanistan'a doğal gaz ihracatı yapmaktayız.25 

Türkiye’nin enerji alanında ki üretim, ihracat ve ithalat verileri göz önünde 
bulundurulduğunda, ülkede sektörün gelişmeye açık bir potansiyel oluşturduğu net bir şekilde görülmektedir. Bu verilere enerji profili açısından ülkemizin bir diğer önemli sektörü olan transfer projelerini de eklediğimiz de piyasa etkinliği daha da belirginleşecektir. 

Tengiz-Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Projesi (BTC) 

Azerbaycan ve Türkiye arasında 1991 yılından itibaren yapılması planlanan, yapımına 2003 yılında başlanılan ve 2006 yılında da açılışı yapılan proje ile Azerbaycan petrolünün Türkiye'ye ve batı pazarlarına ulaştırılması sağlayan projedir. BTC yıllık 50 milyon ton varil kapasiteye sahiptir. Bu projeye 2006 yılında Kazakistan’ın da katılması ile hem Türk Dünyası hem de Enerji piyasası açısından çok büyük önem taşımaktadır.26 

Bakü-Tiflis-Erzurum Doğal Gaz Boru Hattı 

Bu proje ile Azerbaycan doğal gazının Gürcistan üzerinden Türkiye'ye taşınması 
amaçlanmaktadır. 2001 yılında yapılan anlaşma ile 15 yıl süreli yılda 16 milyar metreküp doğal gaz alımı tasarlanmıştır. 2010 yılı içinde toplam 6,8 milyar m³ gaz taşınmış olup, bu miktarın 4,4 milyar m³’ü BOTAŞ’a satılmıştır. Projenin ana hedefi ikinci aşamada bölgede üretilecek doğal gazın Türkiye üzerinden Avrupa’ya iletilmesidir.27 

Hazar Geçişli Doğal Gaz Boru Hattı 

Türkmen gazının uygun güzergah üzerinden Türkiye'ye Avrupa pazarlarına ihracını hedefleyen bir projedir. 1991 yılında yapılması planlanmış ancak çeşitli sebeplerden dolayı faaliyete geçirilememiştir. Hazar geçişli ismini Hazar Denizi'nin altından döşenecek bir boru hattıyla Azerbaycan'a ve Türkiye'ye taşınması sonrası Avrupa'ya ulaştırması düşüncesinden almaktadır.28 

Mavi Akım 

Mavi Akım Projesi, Türkiye ve Rusya arasında yapılan üçüncü doğal gaz alım 
anlaşmasıdır. Rus doğalgazının Karadeniz’in altından Türkiye'ye 25 yıl süreli yılda 16 milyar m³ doğal gaz taşınması kararlaştırılmıştır. Anlaşma süresince Rusya'dan toplam 365 milyar metreküp doğal gaz alınması planlanmıştır. Mavi Akım Projesi'nin en önemli özelliği Rusya Federasyonu ile daha önce yapılan iki anlaşmadan farklı olarak herhangi bir geçiş ülkesi ile muhatap olmaksızın, doğrudan Türkiye'ye doğal gaz verecek olmasıdır.29 

4. CÜ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR..

***

GELİŞEN DÜNYA DÜZENİ İÇERİSİNDE TÜRK DÜNYASI ENERJİ KORİDORU., BÖLÜM 2

GELİŞEN DÜNYA DÜZENİ İÇERİSİNDE TÜRK DÜNYASI ENERJİ KORİDORU., BÖLÜM 2

Hakan Beyaz,Türk Dünyası, Küreselleşme, Enerji Politikası,küreselleşme,Yeni Dünya Düzeni,Çok Uluslu Şirketler,Petrol Boruhattı,Doğalgaz Boruhattı,
Enerjinin Ekonomi Politiği,

Yeni Dünya Düzeni İçerisinde Türk Dünyası 

Yeni düzen oluşurken Türkiye’nin de bu sistemin içerisine jeostratejik konumu ile dolaylı olarak entegre olduğunu rahatlıkla görebiliyoruz. Yukarıda detaylı olarak verilen bilgiler ışığında da sistemin içerisinde ki pay ve oranlarını belirtilmiştir. Bu süreç özellikle siyasi yapının değiştiği 1980 yılı ve sonrasında başlamıştır. Yeni yapı ile birlikte ekonomik sistem kendini yenilemiş serbest piyasa ekonomisi ve teşvik sistemi, dış ticaretin, faizin ve sermaye dolaşımının serbestliği ile yeni bir döneme geçiş yapılmıştır. Ekonomik boyutunun yanı sıra jeostratejik konumundan kaynaklı siyasi olarak da önemli bir rol üstlenmektedir. Avrasya’nın merkezinde olmasından dolayı Akdeniz, Balkanlar, Kafkaslar, Karadeniz, Orta Asya ve Orta 
Doğu gibi merkezi noktaların hem birbirleriyle hem de Avrupa ile bağlantılarının sağlanması durumunda bölgesel bir güç odağı konumundadır. 

Türkiye’nin bu konumu sayesinde önemli bir güç odağı olmasının birçok getirisi vardır. 

Bu durumun sonuçları kendini özellikle enerji alanında göstermektedir. Komşu olduğu bölgelerin dünyanın en zengin petrol ve doğalgaz rezervlerine sahip olması ve bu kaynakların Doğu-Batı istikametinde taşınması konusunda iktisadi açıdan en kısa ve en az maliyetli güzergahı sunmaktadır. Türkiye’nin katkılarıyla Doğu-Batı Enerji Koridoru Projesi’nin gerçekleştirilmesi, bölgesel olduğu kadar küresel anlamda da ekonomik sonuçlar doğuracaktır.9 

Günümüzde aynı gelişmeler ışığında Orta Asya ve Kafkasya’da da değişimler 
yaşanmaktadır. Özellikle Sovyetler Birliğinin parçalanmasından sonra ortaya çıkan devletler içerisinde, serbest piyasa ve ekonomik özgürlüklerine kavuşan Türk Cumhuriyetleri de aynı süreçlerden geçmiş bulunmaktalar. Yeni kurulan devletlerin hızlı bir şekilde ulus bilinci oluşturma ve devletin vazgeçilmezi olan millet olgusunu oluşturarak ekonomik anlamda gelişmelere başlanmıştır. Enerji rezervleri sayesinde hem ekonomik özgünlüklerini kazanmış hem de dünyada ki güç odağı devlet ve uluslar üstü kurumların ilgi odağı haline dönüşmüşlerdir. 

Özellikle 19.yy ve 20.yy'lar da İngiltere ve Rusya’nın Orta Asya üzerinde 
politik baskı ve kontrol uygulama çalışmalarına günümüzde İran ve Çin'in de dahil olduğunu görmekteyiz. Bölgenin jeopolitik konumu ve enerji rezervleri büyük devletlerin gözlemi altında ve bölge üzerinde yoğun bir nüfuz mücadelesine sahne olmaktadır. Bölgede etkin olan dış odakla üç güç merkezi Rusya, Çin ve İran Türk cumhuriyetlerini çevrelemekte ve baş güç odaklarının bölgeye müdahil olmasına engel olmaktadırlar. Ancak Azerbaycan ve Kazakistan’ın daha sonra da Özbekistan’ın merkeze dahil olmaları dengeleri değiştirmeye başlamıştır. 
Türkiye’nin içerisinde olmayan hiçbir oluşumun bölgeye ve bölge halklarına yarar 
sağlamayacağı aşikardır. Ancak bu oluşumun ne tür bir örgütlenme olacağı konusunda somut adımlar atılamamaktadır. Halihazırda bölgede faaliyet gösteren oluşumlardan en etkilisi ''Şangay İşbirliği Örgütü'' , ''Bağımsız Devletler Topluluğu'' ve ''Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’dür. Fakat Türkiye bu oluşumların hiçbirinde bir etkinliğe sahip değildir. Tarih boyunca Orta Asya Türk Milleti’nin ana vatanı olmuştur. Bozkırda göçebe bir hayat esası yaşayan Türkler bu coğrafyada kurdukları devletler ve yerleşik hayata teşkil etikleri büyük 
şehirler ile Türk medeniyetinin ve bölgesel kalkınma ve refahın ticaret yolu ile de gelişiminde yararlı olmuşlardır.10 Türkiye bölgesel bir aktör olarak öncelikle Türk devletleri ile işbirliği modelleri geliştirmek durumundadır. 

Enerjinin Ekonomi Politiği, 

Günümüzde enerji politikalarını anlayabilmek için öncelikle enerji jeopolitiğini incelemek gerekmektedir. Enerji jeopolitiği hem ülkeler hem de bölgesel dengeleri oluşturan önemli faktörlerdendir. Devletlerin güç durumlarını ve hükümet politikalarını önemli ölçüde etkilemektedir. 

Enerjiye ulaşım, devletlerin teknolojik yöntemleri, ham madde erişimi ve bu erişim araçlarının kullanımı, uluslararası alanda meşru gösterme gibi durumların yanı sıra; her durumda kaynaklara erişimi sağlamak gibi çıkar mücadeleleri ve bu süreçlerin getirisi karşısında alınan önlemler ve uygulanan yöntemlerin hepsi enerji eko-politiğinin zorlu parçalarıdır. 

19.yy ikinci yarısında ortaya çıkan petrol yeni keşiflere, endüstrisinin gelişmesine ve yeni bir ticari faaliyet alanına sebep olmuştur. Ülkeler kendi altyapılarını oluşturmuş gelişme sürecinde uluslaşma akımı ile kaynaklarını millileştirmeye gidilmiştir. Ülkelerin yanı sıra petrol şirketleri de kendilerine bir taban oluşturarak varlıklarını, konumlarını sağlamlaştırarak sürdürmeye çalışmışlardır. 20.yy başlarından itibaren savaşların hem varlık sebebi hem de yürüteci konumuna gelmiştir. Dünya sahnesinde ki önemi arttıkça uğrunda savaşlar verilmeye 
başlanmıştır. 1950'lerde Dünya da petrolün üretim merkezi ABD'den Orta Doğu ve Kuzey Afrika’ya kaymış ve fiyatı alternatiflerine (kömür, linyit vb.) göre daha da ucuzlamıştı. Bununla beraber piyasaya çıkan yeni petrol ürünleri ile petro-kimya sanayisi de gelişmekteydi. Petrol artık Dünyanın yeni kalkınma ve itici gücünü oluşturmaktaydı. 

Enerjinin bir savaş sebebi olması ve bugünkü enerji coğrafyaları üzerinde yaşanan sıkıntıların temeli ilk olarak 1960 yıllarda petrolün bir silah olarak kullanılmasını öngören ve sonucunda İsrail'in Mısır'a saldırmasıyla alevlenen devamında Arap-İsrail savaşlarının yaşanması durumudur. Arap milliyetçiliğinin yaygınlaştığı Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkelerinde başlayan bu yeni dönem ile batı karşıtı tutumlar sonucunda petrolün, İsrail ve onu destekleyen ABD ye karşı 
bir koz olarak kullanılmasıyla beraber Petrol Krizi sürecine girilmiş ve bu süreci ''Petrol İhraç Eden Arap Ülkeleri Teşkilatı''nı (Organization of Arap Petroleum Exporting Coutries - OAPEC) kullanarak şekillendirmişlerdir.11 Bu süreç karşısında artan petrol fiyatları karşısında çoğunluğu ''Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü'' (Organisation for Economic Co-operation and Development-OECD) üyesi ülkeler olan gelişmiş Batılı ülkeler, 1973 Arap petrol ambargosu benzeri gelişmelere karşı güvenliklerini sağlamak amacıyla ''Uluslararası Enerji Ajansı''nı 
(International Energy Agency - IEA) kurdular.12 Uluslararası Enerji Ajansı verilerine göre, mevcut koşullar altında küresel enerji talebinin 2035 itibarıyla bugünkü seviyesine oranla yüzde 50’den fazla artması beklenmektedir.13 

Avrupa’nın enerji tüketiminin 2020 itibarıyla yüzde 70'inin yabancı kaynaklarca karşılanıyor olması beklenmektedir. 

Bu bağlamda 2030’da Avrupa’da ki gaz tüketiminin de yüzde 85’i ithal ediliyor olacaktır. 
Bu gelişmeler ışığında ve Sovyetler Birliği'nin dağılması, Körfez Savaşının çıkması ve yeni petrol ve doğal gaz rezervlerinin ortaya çıkışı yeni bir Enerji ekonomi politiğinin de oluşturulmasına sebep olmuştur. Bu durum, Türkiye’nin dünyada ki toplam petrol ve doğal gaz rezervlerinin yaklaşık yüzde 70'inin bulunduğu bölgede yer alması, jeopolitik konumu dolayısıyla doğu-batı koridoru ile Orta Asya, Orta Doğu ve Kafkasya'da ki petrol ve doğal gazı Avrupa’ya aktarımda potansiyel hat olması, OECD ülkeleri arasında en yüksek elektrik üretimi artışına sahip olması14 ve kendi bölgesi içerisinde bir enerji terminali olma iddiası ile çok büyük bir önem taşımaktadır.15 

3. CÜ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR..

***

GELİŞEN DÜNYA DÜZENİ İÇERİSİNDE TÜRK DÜNYASI ENERJİ KORİDORU., BÖLÜM 1

GELİŞEN DÜNYA DÜZENİ İÇERİSİNDE TÜRK DÜNYASI ENERJİ KORİDORU., BÖLÜM 1

Hakan Beyaz,Türk Dünyası, Küreselleşme, Enerji Politikası,küreselleşme,Yeni Dünya Düzeni,Çok Uluslu Şirketler,Petrol Boruhattı,Doğalgaz Boruhattı,

Hakan Beyaz 
Özet; 

Sistemli olarak gelişmekte olan dünya da etkin bir güç olabilmek ya da mevcut 
konumu koruyabilmek için sistemin bir parçası olmak zorunluluk haline gelmiştir. 
Mevcut sistemin küreselleşme ve çokuluslu şirketler olarak geliştiği süreçte bölgesel hareketliliğin, siyasi ve kültürel alandaki etkinliğinin ekonomik alandan daha düşük olduğu açıktır. Bu sebeple Türk dünyasında etkinliğin ve yükselişin ekonomik anlamda olması gerekmektedir. Türk Cumhuriyetlerinde çıkarılan petrol ve doğalgaz kaynaklarının Türkiye üzerinden Avrupa’ya aktarımı bu düşüncenin temelini oluşturmaktadır. Bu çalışmada küreselleşme sürecinin teorik açıklamaları, dünyada ki enerji politikaları ve gelişmekte ki düzen içerisinde ki rolü ve Türk dünyasının bu sürecin neresinde olması gerektiği analitik olarak ortaya koymaya çalışacağım. 

Giriş 

20.yy son çeyreği önemli gelişmelere sahne olmuştur. Soğuk savaşın sona ermesi 
Sovyetler Birliğinin kendini fesih etmesi, yeni bağımsız devletlerin ortaya çıkması gibi gelişmeler sonucunda dünya üzerinde yeni bir sistem ortaya çıkmak durumunda kalmıştır. Gelişen teknoloji ve popüler kültürün de etkisiyle yeni pazar arayışlarını daha da kolay hale getirecek bu sistem ''Küreselleşme'' olarak (karşımıza çıkmaktadır)adlandırılmıştır. Bu gelişmeler ışığında dünya üzerinde ki güç odakları da yerini yavaş yavaş büyük devletlerden çok uluslu şirketlere devretmiştir. Birçok ülkede, birden fazla alanda faaliyet gösteren bu şirketler, sağlamış oldukları istihdam, sosyal projeler ve ekonomik anlamda ki gelişmişlik  sayesinde birçok dünya ülkesinden daha zengin ve etkin bir konum kazanmışlar dır. Bu tür şirketlerin iş kollarından en önemlileri teknoloji, petrol ve doğal gazdır. 

 Belli başlı zengin ülkeler, gelir-gider dengesi arasındaki farklılıklarını koruyabilmek için yeni bir tür işbirliği ve yeni bir tür ekonomik düzen kurmak zorundadır. İşte kurulmakta olan bu düzen ''küreselleşme'' düzenidir.1 
Bu yeni sistem. ''Yeni Dünya Düzeni''nin yürüteci haline gelmektedir. Nitekim özellikle yeni teknolojilerin bulunması ve uygulanmasıyla ve pazar tabanlı 
kapitalizmin de etkisiyle, bunların yanında küreselleşmeyle gelen ekonomik değişikliklerle ülkelerin ve çok uluslu şirketlerin pazarlık güçlerinde değişimler yaşanmakta, bu değişimler birbiriyle bağlantılı olarak gerçekleşmekte dir.2 

Yeni Dünya Düzeni 

Siyasi krizler ve ekonomik çıkmazlar içerisinde çıkar yol bulma çabası içerisinde giren büyük devletler, 80'li yıllardan itibaren farklı bir piyasa düzeni inşa etme yoluna gitmişlerdir. 

Bu yeni kapitalist düzen için birçok farklı propaganda yürütmüşler ve bunun içerisinde en uygun olanı küreselleşme olarak benimsetmişler dir. Bunun neticesinde de gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelere başka bir seçenek bırakmamışlardır. 
Her ne olursa olsun, günümüzde küreselleşme, ekonomiden uluslararası ilişkilere kadar çeşitli alanlarda dünyayı etkileyen, uluslararası toplumun dokusunu ve yapısını eskiye oranla tanınmayacak ölçüde değiştiren bir güç olarak karşımıza çıkmaktadır. Birleşmiş Milletler 1945 yılında kurulduğunda, uluslararası ilişkileri belirleyen temel aktörlerin devletler olduğu konusunda herhangi bir kuşku yoktu. Sadece devletler, uluslararası ilişkileri etkileyebilecek kaynaklara sahipti. Oysa günümüzde, uluslararası ilişkileri ve dünya ekonomisini zaman zaman 
devletlerden çok daha fazla etkileyen yeni aktörler ortaya çıkmıştır. Çokuluslu şirketler, hükümet dışı örgütler, medya kartelleri, araştırma ve düşünce (think-tank) kuruluşları, hatta bazı devletlerin yıllık GSMH’sinden daha fazla şahsi serveti bulunan bireyler ve yatırımcı konsorsiyumlar son 10 yıl içerisinde oluşan uluslararası sistemin yeni aktörleri olarak ön plana çıkmışlardır.3 

Küreselleşme aslında tam olarak ülke sınırlarının ortadan kalktığı bir sistem değildir. 

Ülkeler ucuz iş gücü için gerekli görülmektedir. Ancak, bu durum ulus kavramına da uzaktır. 

Uluslararası şirketler maliyeti düşürmek için mevcut ülke ve işçileri kullanırken pazar olarak gelişmekte olan ülkeleri seçmektedirler. Üretim maliyetlerini en alt seviyeye düşürmek için bazı üçüncü dünya ülkeleri tercih ediliyorsa da bu durum şirketlerin merkezinin bulunduğu ülkelerde istihdam sorununa neden olduğundan bu konuda farklı yöntemler izlemek durumunda kalınmıştır. 

Çok Uluslu Şirketler 

Yeni dünya düzenin oluşturulması ve küreselleşme sürecinin hızlanmasıyla birlikte daha etkin bir rol alan çokuluslu şirketler, bu durumu biraz da sermayelerinin sağlam oluşu ve gelişen teknolojiyi en iyi şekilde uygulamalarına borçludur. 
Net bir tanım yapmak gerekirse; üretim, araştırma, yatırım, strateji, politika ve karar alma işlemlerinin belli bir ülkede olan genel merkezi tarafından belirlenen, birden fazla ülkede faaliyette bulunan ve şubeler aracılığıyla koordine edilen büyük işletmelerdir. Günümüzde özellikle uluslararası ticaret alanında etkin bir konuma sahiptirler. Bu konumlarının sayesinde uluslararası alanda bir çok yönden ve bir çok farklı kurum ve kuruluşlarla yoğun etkileşim içerisindedirler. Bu ayrıcalığın farkında olan uluslar üstü işletmeler kendilerini bu yöne doğru hızlı bir şekilde geliştirme çabası içerisine girerek, dünya üzerinde her açından söz sahibi olma pozisyonuna gelmek istemektedirler. Günümüzde bu duruma paralel olarak bu tür oluşumların sayısı ve etkinliği büyük bir artış göstermektedir. Çok uluslu şirketlerin ev sahibi ülkeye yaptığı katkıların en önemlisi ihracat rekabet 
gücünü arttırmasıdır.4 

Çok uluslu şirketler herhangi bir ülkede yatırım yaparken beraberinde 
sermaye, teknoloji ve yönetim bilgisi getirir; ev sahibi ülke dünya çapında pazarlara kolayca erişme olanağına sahip olan çokuluslu şirkete mal ve hizmet tedarik eden yerli firmalar sayesinde bölgesel ve global piyasalara erişim olanağına kavuşabilir. Yerli firmalar, yaparak öğrenme süreci sonrasında ihraç ürünlerinin çeşitlenmesini sağlarlar. Çokuluslu bir şirketin herhangi bir ülkede yatırım yapması halinde çokuluslu şirketin ev sahibi ülkeye getirdiği sermaye, bilgi ve beceri ile teknoloji ölçüsünde ev sahibi ülkenin reel milli gelirinde artış olur. Ev sahibi ülkenin vergiler yoluyla elde ettiği ek gelirler ile toplumun elde ettiği dolaylı faydalar çokuluslu şirketin elde ettiği getiriden daha yüksekse çokuluslu şirketin doğrudan ekonomik etkileri ev sahibi ülke lehine gelişir.5 

Yeni dünya düzeninin vazgeçilmez bir parçası olan bu sistem içerisinde ülkemizin de toplam yabancı varlığı 36,7 milyar Amerikan doları, yurtdışı satışları 23,4 milyar Amerikan doları ve istihdam ettikleri yurtdışı işgücü 115.539 kişiye ulaşan 29 Türk çokuluslu şirketi bulunmaktadır. İlk en büyük beş şirket toplam piyasanın %58’ini diğer bir deyişle 21,4 milyar Amerikan dolarını kontrol etmektedir. 

En büyük on şirket ise toplam yabancı varlığın %70’inden biraz daha fazlasını (toplam 26,4 milyar Amerikan dolarını) kontrol etmektedir.6 

Yurtdışında 426 iştiraki olan bu yirmi dokuz çokuluslu şirketin iştiraklerinin 326’sı Avrupa ve Orta Asya’da, 53’ü Ortadoğu ve Afrika’da, 31’i Doğu Asya, Güney Asya ve Kalkınmış Asya-Pasifik’te7 ve 16’sı ise Kuzey ve Güney Amerika’da faaliyet göstermektedir.8 

Çokuluslu şirketlerin küreselleşmeyle paralel olarak devam eden bu gelişmeleri 
ekonomik, sosyal ve kültürel anlamda topluma sağlayacağı katkıların ve oluşacak türlü fırsatların yanı sıra yine aynı çeşitlilikte tehlikeli durumların da oluşabileceği gerçeğine karşı da bir takım önlemlerin alınmasında faydalı bir gereklilikte bulunmaktadır. 

2. Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR..

***

DOĞU VE BATI ARASINDA BİR KÖPRÜ: TÜRKİYE'NİN ENERJİ POLİTİKASI,

DOĞU VE BATI ARASINDA BİR KÖPRÜ: TÜRKİYE'NİN ENERJİ POLİTİKASI,

Azime Telli *
* Kocaeli Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Doktora Öğrencisi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Öğretim Üyesi.
ULUSLARARASI GÜVENLİK KONGRESİ - 2013 KOCAELİ..

ÖZET;

Petrol ve doğal gaz üreticileri için stratejik öneme sahip Türkiye de gelecek için bir enerji piyasası olmaya aday. Bu çalışma enerji politikası ile ilgilidir Avrupa'yı Asya ve Orta Doğu'ya bağlamak için bir enerji köprüsü olarak Türkiye.

Türkiye'nin geleceğini etkileyecek temel değişken, Asya ve Asya arasındaki enerjiyi transfer edecek enerji transfer boru hatları Avrupa ülkeleri. Coğrafi ve stratejik konumu nedeniyle Türkiye Avrupa ülkelerinin arzını değiştirmek için önemli bir konum. Bu makalede, enerji koridoru, hub veya merkez olma arasındaki farklar. Türkiye uygular stratejik bir dış politika aracı olarak enerji. 

Bu strateji, enerji geçiş koridoru, Türkiye'yi bir merkez ya da merkez haline getirerek proaktif hale gelebilir.

DOĞU VE BATI ARASINDA BİR KÖPRÜ: TÜRKİYE’NİN ENERJİ POLİTİKASI

Türkiye, gelecekte Türkiye, gelecekte enerji piyasası olmaya da aday bir ülkedir. Bu bilgilerin, enerji kaynaklarının Orta Türkiye’nin enerji şart ele alınacaktır. 
Türkiye’nin geleceğini düzenlemeecek olan temel değişken enerjinin Asya’dan Avrupa ülkelerine transferinde gerekli boru hattı konusundaki tercihidir. 
Türkiye, coğrafi ve stratejik konumu nedeni ile Avrupa ülkelerinin enerji tedarik kaynaklarının çeşitlendirilmesinde önemli bir ülkedir. 

Çalışmada enerji koridoru, enerji üssü ve enerji merkezi kavramları arasındaki fark ortaya konulacaktır. 

Enerji, Türkiye'nin stratejik dış politika araçları arasında yer almaktadır. 
Enerji transit koridoru haline getirmeyi hedefleyen bu stratejinin proaktifleştirilmesi Türkiye’yi enerji üssü ya da merkezi haline getirebilir.

Giriş

Petrol ve doğal gaz üreticileri için stratejik öneme sahip Türkiye de gelecek için bir enerji piyasası olmaya aday. Türkiye bir enerji olarak görülebilir koridor, çünkü Batı Avrupa, Güney arasında doğal bir köprü olduğu için Kuzey ve Kuzey-Doğu Avrasya'da Akdeniz ve hidrokarbon bakımından zengin bölgeler, Kuzey-Doğu Hazar ve Doğu ile Güney-Doğu Orta Doğu. Türkiye'nin geleceğini etkileyecek temel değişken, Asya ve Asya arasındaki enerjiyi transfer edecek 
enerji transfer boru hatları Avrupa ülkeleri. Aslında, dünyanın kanıtlanmış petrolünün% 73'ü ve dünyanın kanıtlanmış petrolünün% 72'si doğal gaz rezervleri Türkiye'nin Federasyon, Hazar ve Orta Doğu ülkeleri tedarikçi olarak.1

Sonuç olarak, Türkiye bir enerji geçiş ülkesi olarak ortaya çıkmıştır, ancak bir enerji merkezi ve hatta bir enerji merkezi olma arzusu. Onun yüzünden coğrafi ve stratejik konumuyla, Türkiye farklı bir konumda Avrupa ülkeleri arzı 2

Türkiye'nin Enerji Profili

Türkiye, çeşitli değişken, stratejik konumlarda bir kavşak noktasındadır ve Orta Doğu üçgeni dahil olmak üzere ekonomik açıdan önemli bölgeler, Orta Asya ve Kafkasya. Türkiye şu anda dünyanın 17. büyük ülkesi ekonomisi ve yaklaşık nüfusu 2010 yılında 73 milyon kişidir. enerji ihtiyaçları hızla artıyor.3

Türkiye'nin son enerji tüketimi son on yılda hızla artmıştır. Türkiye'nin enerji talebi yılda% 8 büyüyor. 4 Dünyanın enerji açısından en büyük bölgeleri ile çevrili  olmasına rağmen, Türkiye enerji fakir bir ülke olarak adlandırılabilir.

Net ithalatçı ve kendisi üreticiler için büyük bir pazar Türkiye'nin önemi gaz ve petrol için büyük bir geçiş sistemi geliştirme yeteneği ve istekliliği, hidrokarbon kaynaklarının Avrupa pazarlarına Türkiye, Ortadoğu, Hazar Bölgesi ve Orta Asya.5

Türkiye'nin transit ülke olarak enerji politikası

Ancak Türkiye ekonomisi yeni hammadde yetiştirmeyi gerektiriyor; sınırlı yerli doğal kaynaklar onu dış kaynaklardan satın alarak talebini karşılamaya zorlar.
Bu nedenle, Türkiye'nin enerji politikasının dış politikası ile doğrudan bağlantıları vardır.6

Türkiye'nin dışarıdan talebinin yoğunluğu, yani toplamın% 74'ü Birincil enerji tüketimi çevre bölgelerden bir enerji kaynağına ihtiyaç duyar ve ülkeler, her geçen yıl artmaktadır. Dolayısıyla Türkiye’nin Türkiye’nin enerjisini ithal eden ülkeler dış politika açısından kritik bir konudur. İçinde Ayrıca, Türkiye'nin jeopolitik konumu ülkeler için bir geçiş ülkesidir ihracat için enerji kaynakları ile 7 Böylece, enerji güvenliği, enerji diplomasisi ve ulusal enerji stratejisi konuları Türkiye'nin dış politikasında sadece Ankara için değil, ülkeler ve Avrupa. Türkiye'nin ulusal enerji politikası üç bileşenden oluşmaktadır: 8

İkincisi, sürdürülebilir, kaliteli ve ucuz bir enerji tedariki sağlamaktır.

Üçüncüsü, ülkenin jeopolitikliğini koruyarak bir enerji köprüsü işlevi görmektir. 

Fırsatları. Bu coğrafi konumda, Türkiye doğrudan ve dolaylı olarak petrol ve gaz zengini ile sınır komşusudur dünyanın bölgeleri. Çevre bölgeler, Orta Doğu, 
Kuzey Afrika, Hazar Havzası Rusya Federasyonu'nun tamamı petrol ve gaz rezervleri bakımından zengindir. Bunlar arasında en son Hazar Denizi'nde rezervler keşfedildi.  Hazar bölgesinde, Kazakistan, Türkmenistan ve Azerbaycan önemli ölçüde gaz ve petrole sahip ülkelerdir yedekler.

Enerji ve enerji kaynaklarının doğrudan ülkeler ve bölgenin kaderi. Türkiye'nin petrol ve doğal gazın geçiş kapısı olması AB'nin birbiriyle ilişkili olduğu için AB'ye  girmesi gittikçe önem kazanıyor enerji güvenliğini sağlama problemleri ve rekabetçi fiyatlarla çoklu kaynaklar.9

Türkiye'nin Enerji Stratejisi

Enerji transit koridoru olarak Türkiye, çeşitli petrol ve doğal gaz boru hatlarını ima etmektedir ve Rusya, Hazar ve Orta kaynaklı diğer ulaşım araçları
Doğu, sadece Türkiye pazarı için değil, Avrupa ve diğer pazarlar için Mediterranean. 10

Türkiye, bu senaryoda belirli transit ücretleri alır; ancak, öncelik veremez iç ihtiyaçlar, ortalama transit şart ve koşullarından memnun ve yeniden ihraç edemiyor topraklarından geçen önemli miktarda petrol ve gaz.

Bir enerji merkezi olarak Türkiye, Türkiye'nin petrol ve doğal gaz ağı üzerindeki geniş etkisini vurgulamaktadır boru hatları ve Sıvılaştırılmış Doğal Gaz (LNG) ticareti,  sadece kabiliyeti açısından değil transit şartlar ve koşullarını etkilemekle kalmaz, aynı zamanda bu sistemden geçen hidrokarbonlar.11

Uluslararası anlaşmalar ve yerli enerji karışımı arasındaki uyumluluk birinin diğerine olumsuz etkilerinden kaçınmak için son derece önemli ve Türkiye'nin bir enerji merkezi haline gelmesi durumunda başarı düzeyi.

Bir enerji merkezi olarak Türkiye, Türkiye'nin enerji merkezinin sahip olduğu bir durumu tasvir etmektedir nükleer santrallerde olduğu gibi, yenilenebilir enerji programı ve kapsamlı bir altyapı ilave rafineriler, doğal gaz depolama tesisleri, LNG trenleri, gemiler, denizcilik terminaller ve bağlantı noktaları. Bir enerji merkezi olarak Türkiye de yeterli enerji yoğunluğu ve sürdürülebilir bir enerji karışımı.

Bu yaklaşıma göre Türkiye bir koridor olarak Doğu-Batı boru hatlarını ifade etmektedir. Türkiye bir enerji merkezi Doğu-Batı ve Kuzey-Güney boru hatlarını ifade eder. 

Enerji olarak Türkiye center, depolama kapasitesinin yanı sıra geniş kapasitelere sahip çok boyutlu boru hatlarını tanımlar Tedarikçilerden pazarlara petrol ve gaz akışını dengelemek ve düzenlemek için tesisler.

Bu kategorizasyon, yaygın olarak boru hatlarına dayanarak, enerji jeopolitiği, dış politika girişimleri ve sanayi ilişkisi 13

Bu nedenle, Türkiye'nin enerji geçişi konusundaki ilgisinin belirtilmesi yararlıdır.
koridor, göbek veya merkez dört aşamadan geçti: 14


1. Siyasi-kültürel kaygılarla erken aşama: 1991-1994.
2. Hazar kökenli Doğu-Batı enerji koridoru: 1994-2005.
3. Avrasya ve Orta Doğu kaynaklı Doğu-Batı enerji koridoru: 2005- 2009.
4. Doğu-Batı ve Kuzey-Güney enerji geçiş merkezi Rusya, Hazar kökenli Deniz ve Orta Doğu: 2009 ve sonrası.

Sonuç olarak, Türkiye'nin enerji söylemi “geriye dönük enerji stratejisi” ne dönüştü Türkiye'nin ilgili ülkelerle olan etkileşimlerinden doğan: 15

1-ABD ile, özellikle Hazar Denizi'nden petrol ve gaz boru hatları ile, BTC yağı ve BTE gaz boru hatlarına;
2- AB ile Yunanistan ve İtalya ile olduğu gibi doğal gaz boru hatları ile Türkiye-Yunanistan-İtalya ara bağlantıları ve Nabucco projesi;
3-Rusya ile Rusya Batı ve Mavi Akım gaz boru hatları yanı sıra Samsun-Ceyhan petrol boru hattı projesini önerdi;
4-Azerbaycan ve Gürcistan ile Hazar Denizi'nden petrol ve gaz taşımacılığı Türkiye'ye mi;
5-İran ile Tebriz-Erzurum-Ankara gaz boru hattı ve bir yandan diğer yandan İran üzerinden Türkmenistan'dan Türkiye'ye genişletme projeleri;
6- Irak ile sadece Kerkük-Yumurtalık petrol boru hattı ile değil, Irak gazının Nabucco boru hattına dahil edilmesi olasılığı;
7- Arap Gaz boru hattının Türkiye'ye uzatılmasıyla Irak, Suriye ve Mısır ile, ve muhtemelen Nabucco üzerinden Avrupa'ya;
8- Katar ile Türkiye'ye gaz boru hattının genişletilmesi ve daha fazlası Türkiye üzerinden LNG ticareti;
9- İsrail ile Ceyhan'dan Hayfa'ya boru hatlarını genişletme imkanı.

Sonuçlar

Fosil enerji (petrol, kömür ve doğal gaz) en önemli enerji kaynaklarıdır. modern insan hayatı. Türkiye'nin enerji talebi, özellikle elektrik ve doğal gaz yıllık% 8 büyüyeceği öngörülmektedir. Unutulmamalıdır ki, yaklaşık% 74'ü Türkiye'nin enerji talebi diğer ülkelerden yapılan ithalat ile karşılanmaktadır.

Türkiye'nin doğal gazın ülkedeki kullanımı ve ülkeye nakliyesi ile ilgili çeşitli projeleri bulunmaktadır. Avrupa. Ayrıca, bu eğilimin yakın gelecekte de devam 
etmesi muhtemeldir. Gerçekleştirmek için Batı ile Doğu arasında bir enerji köprüsü olmayı hedefleyen Türkiye'nin AB ile uyumlu bir enerji politikası.

Avrupa ve Türkiye hızla büyüyen doğal gaz ithalatçıları ve tüketicileri Türkiye'nin Orta Doğu'daki büyük gaz ihracatçısı ülkelerle çevrili olması Doğu ve Orta Asya. Önemli miktarda ham petrol ve doğal gaz yakın gelecekte Türkiye üzerinden Avrupa ülkelerine taşınacaktır.

Türkiye, bu şartlar altında, belirli şartlar altında bir enerji koridoru olarak ortaya çıkmaktadır. jeopolitik avantajlar. Türkiye bir enerji geçiş ülkesi olmaktan
stratejik avantajları olan bir enerji merkezi, hatta bir merkez? Bu henüz mümkün olabilir belirli tutarsızlıklar tarafından kısıtlanır ve birkaç şarta.

Her şeyden önce, Türkiye'nin ek inşaat yapılması gerekecek ve aslında petrol ve gaz boru hatları gibi tedarikçilerden iyi sözleşme koşulları Türkmenistan ve İran. İkinci olarak, Türkiye sadece “al ya da öde” ve “hayır uluslararası gaz anlaşmalarında değil, aynı zamanda tutarsızlıktan yerli enerji yapılarında.16

Kaynakça

Ali Tekin ve Iwa Walterova, “Türkiye'nin Jeopolitik Rolü: Enerji Açısı”,
Ortadoğu Politikası, Cilt 14, Sayı 1, 2007, s. 84-94.

Ali Tekin ve Paul A. Williams, “AB – Rusya İlişkileri ve Türkiye'nin
Enerji Koridoru ”, Avrupa-Asya Çalışmaları, Cilt 61, Sayı 2, 2009, s. 337-356.

Aslıhan Turan, “Hazar Havzasında Enerji Diploması”, Bilge Strateji Jeopolitik
Ekonomi-Politik ve Sosyo-Kültürel Araştırmalar Dergisi, Cilt 1, Sayı 2, Bahar 2010, p.2-38.

Batu Aksoy “Enerjide Arz Güvenliği: Politikalar ve Öneriler: Enerjide Arz
Güvenliğinin Sağlanması ve Türkiye Enerji Stratejisi ”, TÜSİAD Enerji Çalışma
Grubu Konferansı, Ceylan Intercontinental Hotel, İstanbul, 2007.

Bezen Balamir Coşkun ve Richard Carlson, “Yeni Enerji Jeopolitiği: Neden
Türkiye Meselesi? ”, Insight Türkiye, Cilt 12, Sayı 3, 2010, s. 205-220.

Bircan Dokuzlar, Dünya Güç Dengesinde Yeni Silah Doğal Gaz, İstanbul, IQ
Yayınları, 2006.

BP Dünya Enerji 2011 İstatistiksel İncelemesi, BP, 2011, www.bp.com/statisticalreview/ , (Accessed 15 March 2013).

Brezezinski, Z., Büyük Satranç Tahtası: Amerika’nın Küresel Üstünlüğü ve Bunun
Jeostratejik Gereklilikleri, çev. Y. Türedi, İstanbul, İnkilap Kitabevi, 2005.

Cenk Pala, “21. Yüzyıl Dünya Enerji Dengesinde Petrol ve Doğal Gazın Yeri ve
Önemi” , Avrasya Dosyası, Cilt 9, Sayı 1, Bahar 2003, p. 5-38.

Cenk Sevim, “Küresel Enerji Jeopolitiği ve Enerji Güvenliği”, Journal of Yaşar
University, 26 (7), 2012, p. 4378-4391.

Deniz Ülke Arıboğan, Mert Bilgin, “New Energy Order Politics (Neopolitics): From
Geopolitics to Energepolitics”, Uluslararası İlişkiler Dergisi, Volume 5, No 20, 2009, p. 109-132.

Emre İşeri ve Oguz Dilek, “The limitations of Turkey’s new foreign policy activism in the Caucasian regional security complexity”, Turkish Studies, Volume 12, No 1, 2011, p. 41–54.

Emre İşeri and others, “Jeopolitik Rekabetten Enerji İşbirliğine: Türkiye-Rusya
İlişkileri”, Cüneyt Yenigün, Ertan Efegil (der.), Türkiye’nin Değişen Dış Politikası,
Ankara, Nobel Yayıncılık, 2010.

Gareth M. Winrow, “Turkey and the East-West Gas Transportation Corridor”,
Turkish Studies, 5:2, 2004, p. 24-42.

Gareth M. Winrow, “Energy Security in the Black Sea: Caspian Region”,
Perceptions, Güz 2005, p. 85 – 98.

Gökhan Bacik, “Turkey and Pipeline Politics”, Turkish Studies, 7:2, 2006, p. 293-306.

Hasret Çomak, Dünya Jeopolitiğinde Türkiye, İstanbul, Hiperlink Yayınevi, 2011.
Hikmet Ulubay, İmparatorluk'tan Cumhuriyet'e Petropolitik, Ankara, De Ki Basım Yayım, 2008.

I.Sohn, “Energy-Supply Security and Energy Intensity: Some Observations from the 1970-2005”, Interval Minerals & Energy - Raw Materials Report, Volume 23, No 4, 2008, p. 145-161.

International Energy Outlook 2011, U.S. Energy Information Administration, 2011,
www.eia.gov/forecasts/ieo/pdf/0484%282011%29.pdf/, (Accessed 03 May 2013).

İdris Demir, “Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattının Türkiye Açısından
Önemi”, Ahmet Hamdi Aydın, Seyhan Taş ve Saniye Adıgüzel (ed.), Bölgesel
Sorunlar ve Türkiye Sorunlar-Tehditler-Fırsatlar, Kahramanmaraş, KSÜ Yayınları, 2008.

J. Elkind and Carlos Pascual, Energy Security, Economics, Politics, Stategies and
Implications, Washington, The Brookings Institution, 2010.

John Roberts, The Turkish Gate: Energy Transit and Security Issues, Brussels,
Centre for European Policy Studies, 2004.

Joseph S. Nye et al., Küresel Çatışmayı ve İşbirliğini Anlamak, Renan Akman (çev.), İstanbul, İş Bankası Yayınları, 2011.

Justyna Misiagiewicz, “Turkey as an Energy Hub in the Mediterranean Region”,
Spectrum: Journal of Global Studies, 4:1, 2011, p. 107-126.

Kerem Alkin ve Sabit Atman, Küresel Petrol Stratejilerinin Jeopolitik Açıdan Dünya ve Türkiye Üzerindeki Etkileri, İstanbul, İstanbul Ticaret Odası, Yayın No: 2006-48.

Lutz Kleveman, Yeni Büyük Oyun Orta Asya’da Kan ve Petrol, Hür Güldü(çev.),
İstanbul, Everest Yayınları, 2003.

Mehmet Bülent Uludağ et al, “Turkey's Role in Energy Diplomacy from Competition to Cooperation: Theoretical and Factual Projections”, International Journal of Energy Economics and Policy, Vol. 3, Special Issues, 2013, p. 102-114.

Mert Bilgin, “Geopolitics of European Natural Gas Demand: Supplies from Russia, Caspian and the Middle East”, Energy Policy, 37, 2009, p. 4482–4492.

Mert Bilgin, “Fosil, Yenilenebilir ve Nükleer Yakıtların Neopolitik Anlamı -
Türkiye’nin Durumu ve Gelecek Alternatifleri”, Uluslararası İlişkiler, Cilt 5, Sayı 20, 2009, p. 57-88.

Mert Bilgin, “What Difference Does it Make to Become an Energy Transit
Corridor, Hub or Center?”, UNISCI Discussion Paper, No23, 2010, p. 113–128.

Mert Bilgin, “Energy and Turkey’s Foreign Policy: State Strategy, Regional
Cooperation and Private Sector Involment”, Turkish Policy Quarterly, Volume 9, No 2, 2011, p. 81-92.

Mert Bilgin, “Yeni Asya’nın Enerji Paradigmasında Orta Asya ve Kafkaslar: Rusya, AB, ABD, Çin, İran ve Türkiye arasındaki açmazlar ve stratejik açılımlar”, Stratejik Araştırmalar Dergisi, 2011,

www.stratejikongoru.org/pdf/yeniasyaninenerjiparadigmasi.pdf/ , (28.04.2013).
Michael T. Klare, Rising powers, shrinking planet: the new geopolitics of energy,
New York, Metropolitan Books, 2008, p. 15.

Mustafa Aydın, “Kafkasya ve Orta Asya İle İlişkiler”, Baskın Oran (ed.), Türk Dış
Politikası Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, C.II, İstanbul, İletişim Yayınları, 2005.

Mustafa Aydın, Türkiye’nin Avrasya Macerası, Ankara, Nobel Yayıncılık, 2007.

Mustafa Balat, “Security of Energy Supply in Turkey: Challenges and Solutions”,
Energy Conversion and Management, 51, 2010, p. 1998-2011.

Necdet Pamir, “Enerji Arz Güvenliği ve Türkiye”, ASAM Stratejik Analiz, 2007, p. 14-24.

Necdet Özalp, “Büyük Oyunda Hazar Enerji Kaynaklarının Önemi ve Konumu”,
Panorama Dergisi, Sayı 1, Şubat 2004, p. 5-17.

Nejat Doğan ve diğerleri, Türkiye'nin Jeoekonomis Enerjiye Bakış: 2030'a Bakış, Exxon Mobile, 2010,
http://www.exxonmobil.com/Corporate/Files/news_pub_eo_2009.pdf, (Erişim 18 Nisan 2013).

Özgür Bora Özkul, “21. Yüzyılda Enerji Güvenliği ”, Stratejik Öngörü Stratejik
Araştırmalar Dergisi, Sayı: 15-16, s. 49-62.

Paul Stevens, Transit sıkıntıları: Çatışma kaynağı olarak boru hatları, Catham House Rapor, Londra, Kraliyet Uluslararası İlişkiler Enstitüsü Catham House, 2009.

Pınar Bilgin ve Ali Bilgiç, “Türkiye'nin Avrasya'ya Yönelik Yeni Dış Politikası”, Avrasya Coğrafya ve Ekonomi, Cilt 52, Sayı 2, 2011, s. 173-195.

Sander Hansen, “Boru Hattı Politikası: Avrasya Enerjisinin Kontrolü İçin Mücadele Kaynaklar ”, Nisan 2003,
www.clingendael.nl/publications/2003/20030400_ciep_paper_hansen.pdf/ (Erişim 02 Nisan 2013).

Stuart Harris, “Küresel ve Bölgesel Emirler ve Enerjinin Değişen Jeopolitiği”,
Avustralya Uluslararası İlişkiler Dergisi, Cilt 64, Sayı 2, 2010, s. 166-185.

Yeni Enerji Güvenliği Paradigması, Dünya Ekonomik Forumu, Bahar 2006,
www.webforum.org/pdf/Energy.pdf/, (Erişim tarihi 02 Mart 2013).

Tuncay Babali, “Enerji Kavşağı'nda Türkiye”, Orta Doğu Üç Aylık, 16 (2),
İlkbahar 2009, s. 25-33.

W. J. Nuttall ve D. L. Manz, “Yirmi Yaşında Yeni Bir Enerji Güvenliği Paradigması
Birinci Yüzyıl ”, Teknolojik Tahmin ve Sosyal Değişim, Cilt 75, Sayı 8, 2008,
s. 1247-1259.

W. Raymond Duncan ve diğerleri, 21. Yüzyılda Dünya Politikaları, New York, Pearson Longman, 2006.

DİPNOTLAR; 

1 Cenk Sevim, “Geçmişten Günümüze Enerji Güvenliği ve Paradigma Değişimleri”, Stratejik
   Araştırmalar Dergisi, Yıl. 7, Sayı. 13, Mayıs 2009, s. 93.
2 Elnur Osmanov, “Rusya’nın Süper Güç Olma Hesapları ve Enerji”,
   http://www.tasam.org/index.php?altid=75 (Erişim tarihi: 17 Mayıs 2010).
3 Dünya Factbook-Türkiye, CIA, 
   https://www.cia.gov/library/publications/the-worldfactbook/geos / tu.html / (Erişim tarihi: 21 Haz 2013).
4 Dünya Enerji Görünümü 2011, IEA,
   www.worldenergyoutlook.org/media/weowebsite/2011/es_turkish.pdf/ (Erişim tarihi 24 Haz 2013).
5 Asya ve Pasifik'te Enerji Güvenliği ve Sürdürülebilir Kalkınma, Enerji Politika Seçenekleri
   Güvenlik ve Sürdürülebilir Kalkınma 2010, BM Asya ve Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komisyonu Pasifik, s. 5, 
    http://www.unescap.org/esd/energy/ (Erişim tarihi: 05 Haz 2013).
   Mehmet Bülent Uludağ ve diğerleri, “Türkiye'nin Enerji Diplomasisinde Rekabetten İşbirliğine Rolü:
   Kuramsal ve Olgusal Projeksiyonlar ”, Uluslararası Enerji Ekonomisi ve Politikası Dergisi, Vol. 3,
   Özel Sayılar, 2013, s. 105.
7 Mustafa Balat, “Türkiye'de enerji arz güvenliği: Zorluklar ve çözümler”, Enerji Dönüşümü
   ve Yönetim, 51, 2010, s. 2002.
8 T.C. Dışişleri Bakanlığı, Türkiye’nin Enerji Stratejisi, 
   http://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin-enerjistratejisi.tr.mfa / (Erişim tarihi: 20 Haz 2013).
9 Arzu Yorkan, “Avrupa Birliği'nin Enerji Politikası ve Türkiye’ye Etkileri”, Bilgesam, s. 25
www.bilgesam.org/tr/Makaleler/Abd/Avrupa%20Birliginin%20Enerji%20Politikasi%20Ve%20Turkiy
eye% 20Etkileri.pdf / (Erişim tarihi: 15 Haz 2013).
10 Mert Bilgin, “Türkiye'nin Enerji Stratejisi: Ne Fark Yaratır o Enerji Olur
Transit Koridor, Hub veya Merkez? ”, UNISCI Tartışma Belgesi, Sayı 23, s. 114.
11 Justyna Misiagiewicz, “Akdeniz Bölgesinde Bir Enerji Merkezi Olarak Türkiye”, Spektrum: Dergi
Küresel Çalışmalar Bölümü, 4: 1, 2011, s. 111.
12 Gökhan Bacik, “Türkiye ve Boru Hattı Politikaları”, Türkiye Çalışmaları, 7: 2, 2006, s. 300.
13 Gareth M. Winrow, “Türkiye ve Doğu-Batı Gaz Ulaşım Koridoru”, Türkiye Çalışmaları, 5: 2, 2004, s. 33.
14 Bilgin, age, s. 111.
15 Mehmet Bülent Uludağ ve ark., “Türkiye'nin Enerji Diplomasisinde Rekabetten Türkiye'ye Rolü İşbirliği: Teorik ve Gerçek Projeksiyonlar ”, 
Uluslararası Enerji Ekonomisi Dergisi ve Politika, Cilt. 3, Özel Sayılar, 2013, s. 110.
16 Gareth Winrow, “Possible Consequences of a New Geopolitical Game In Eurasia On Turkey as an Emerging Energy Transport Hub”, Turkish Policy Quarterly, Vol. 5, No. 2, Summer 2006, p. 50.



***