GELİŞEN DÜNYA DÜZENİ İÇERİSİNDE TÜRK DÜNYASI ENERJİ KORİDORU., BÖLÜM 3
Hakan Beyaz,Türk Dünyası, Küreselleşme, Enerji Politikası,küreselleşme,Yeni Dünya Düzeni,Çok Uluslu Şirketler,Petrol Boruhattı,Doğalgaz Boruhattı,
Enerjinin Ekonomi Politiği,Enerji Profili,
Türk Dünyası Enerji Profili
Türk Dünyası coğrafyasında petrol ve doğal gaz rezervlerinin büyük bir bölümü Hazar havzasında bulunmaktadır. Hazar'ın böyle bir potansiyele sahip olması beraberinde birçok soruna da zemin hazırlamaktadır. Özellikle Sovyetler Birliğinin dağılmasından sonra Hazar havzasında kıyısı olan devletler arasında, kaynakların sahipliği, yatırımcı teşviki ve vergilendirme gibi hakların hangi ülkeler tarafından kullanılacağı tartışması devam etmektedir.
Bu hukuki statü sorunu genel olarak iki farklı görüşe sahiptir. Hazar'ın bir göl olduğunu iddia eden İran ve Rusya bir tarafta, deniz olduğunu kabul eden Azerbaycan ve Kazakistan bir taraftır.
Türkmenistan’ın tutumu belirsizlik göstermektedir. Hazar deniz olarak kabul edildiğinde bütünü ulusal bölgelere ayrılacak, göl olarak kabul edildiği takdirde kıyısı olan ülkeler belli bir uzaklığa kadar özel alanlara sahip olacak, ortada kalan kısımda ortak alan olarak kullanılacaktır.16 Bu konuda Kazakistan ve Rusya arasında 1998 yılında imzalanan bir anlaşma ile Hazar Denizi’nin dibi ulusal bölgelere ayrılmış fakat yüzey kısmı herkesin kullanımına sunulması
kararlaştırılmıştır.
Türkmenistan’ın tutumu belirsizlik göstermektedir. Hazar deniz olarak kabul edildiğinde bütünü ulusal bölgelere ayrılacak, göl olarak kabul edildiği takdirde kıyısı olan ülkeler belli bir uzaklığa kadar özel alanlara sahip olacak, ortada kalan kısımda ortak alan olarak kullanılacaktır.16 Bu konuda Kazakistan ve Rusya arasında 1998 yılında imzalanan bir anlaşma ile Hazar Denizi’nin dibi ulusal bölgelere ayrılmış fakat yüzey kısmı herkesin kullanımına sunulması
kararlaştırılmıştır.
Türk Dünyası enerji jeopolitiği belirleyen etkenler arasında yer alan petrol rezervi en yüksek olan ülke Kazakistan’dır.
Bu durum Kazakistan'ın ekonomi ve siyaseti için de büyük bir taşımaktadır.
Hazar Bölgesi Ham Petrol Rezervleri17
*Yalnızca Hazar kenarındaki bölgeler dahil edilmiştir.
Orta Asya da Sovyetler Birliği'nden ayrılan ülkeler arasında Rusya Federasyonundan sonra ikinci en büyük petrol üreticisi olan Kazakistan, Petrol sektöründe ki dev yatırımcılar tarafından ilgi ile takip edilmekte ve ülkenin petrol sahalarına büyük yatırımlar yaparak sahaların kapasitesi geliştirilerek dünya pazarına entegre olmak için projeler geliştirilmektedir.18
Aynı durum Azerbaycan içinde geçerlidir. Rusya ve Kazakistan’dan sonra üçüncü sırada gelen Azerbaycan da aynı dönemlerden geçmiştir. Birliğin dağılması ve yeni devletlerin ortaya çıkışından sonra piyasanın öncüleri ile Azerbaycan arasında 1994 yılında ''Asrın Mukavelesi'' adı verilen petrol anlaşmasının imzalanmış ve bu durum ülkenin dünya ile entegrasyonu konusunda ilk ciddi adım olarak yorumlanmıştır.19
Petrolün yanı sıra zengin doğal gaz kaynaklarına da sahip olan Hazar havzası, Türk Dünyası Enerji jeopolitiğinin vazgeçilmez coğrafyasıdır. Rusya ve İran'dan sonra en geniş doğal gaz rezervlerine sahip olan Türkmenistan’ın yıllık doğalgaz tüketimi 10milyar metreküptür. Bu oranın yüzde 55'i sanayi yüzde 35'i de elektrik sektöründe kullanılmaktadır. Ülkede faaliyette bulunan elektrik santrallerinin toplamı 6 ve bu santrallerin 5'i doğalgaz ile çalışmaktadır.20
Hazar Bölgesi Doğalgaz Rezervleri 21
*Yalnızca Hazar kenarındaki bölgeler dahil edilmiştir.
Türk Dünyasının önemli bir devleti olan Özbekistan da dünyanın en büyük 8. doğal gaz üreticisidir.
Aynı zamanda petrol tüketimini de büyük ölçüde karşılayacak üretime sahiptir.
Ancak Özbekistan petrol ihracatı yapan bir konumda değildir. Dünyanın sayılı gaz üreticilerinden birisi olmasına rağmen ihraç ettiği ülkelerin başında Ukrayna, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan gibi tamamı eski Sovyetler Birliği üyesi ülkeler gelmektedir.
Özbekistan’ın tek petrol ihraç yolu Rusya üzerinden Özbekistan rafinelerine petrol ürünleri taşımak üzere inşa edilen hattın tersidir.
Bunun yanı sıra Türkmen ve Özbek petrolünü, Afganistan üzerinden Pakistan'a ulaştırmayı hedefleyen ''Orta Asya Petrol Boru Hattı'' projesinin gerçekleşmesi durumunda yeni bir imkana kavuşmuş olacaktır.22
Türkiye
Türkiye toplam enerji tüketiminin yüzde 90'ını petrol, doğalgaz ve kömürden sağlamakta büyük çoğunluğunu ithal ederek sağlamaktadır.
Toplamda 43,1 milyon ton ham petrol, 6,2 milyar metreküp doğal gaz rezervine sahiptir.23 Yukarıda belirtilenlerin ışığında Türkiye’nin Türk Dünyası Enerji Profili içerisinde ki rolü üretimden ziyade transfer alanındadır.
Ülkemizin enerji kaynakları tüketimi içerisinde en büyük paya yüzde 35 ile doğal gaz sahiptir. Başta Rusya Federasyonu olmak üzere Azerbaycan, İran, Cezayir ve Nijerya’dan doğal gaz ithal etmekteyiz. İran, Rusya, Suudi Arabistan ve Irak'tan da petrol ithalatı gerçekleştirilmektedir.24 Bunların yanı sıra 2003 yılından yapılan anlaşma ile 2007 yılından itibaren Yunanistan'a doğal gaz ihracatı yapmaktayız.25
Türkiye’nin enerji alanında ki üretim, ihracat ve ithalat verileri göz önünde
bulundurulduğunda, ülkede sektörün gelişmeye açık bir potansiyel oluşturduğu net bir şekilde görülmektedir. Bu verilere enerji profili açısından ülkemizin bir diğer önemli sektörü olan transfer projelerini de eklediğimiz de piyasa etkinliği daha da belirginleşecektir.
bulundurulduğunda, ülkede sektörün gelişmeye açık bir potansiyel oluşturduğu net bir şekilde görülmektedir. Bu verilere enerji profili açısından ülkemizin bir diğer önemli sektörü olan transfer projelerini de eklediğimiz de piyasa etkinliği daha da belirginleşecektir.
Tengiz-Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Projesi (BTC)
Azerbaycan ve Türkiye arasında 1991 yılından itibaren yapılması planlanan, yapımına 2003 yılında başlanılan ve 2006 yılında da açılışı yapılan proje ile Azerbaycan petrolünün Türkiye'ye ve batı pazarlarına ulaştırılması sağlayan projedir. BTC yıllık 50 milyon ton varil kapasiteye sahiptir. Bu projeye 2006 yılında Kazakistan’ın da katılması ile hem Türk Dünyası hem de Enerji piyasası açısından çok büyük önem taşımaktadır.26
Bakü-Tiflis-Erzurum Doğal Gaz Boru Hattı
Bu proje ile Azerbaycan doğal gazının Gürcistan üzerinden Türkiye'ye taşınması
amaçlanmaktadır. 2001 yılında yapılan anlaşma ile 15 yıl süreli yılda 16 milyar metreküp doğal gaz alımı tasarlanmıştır. 2010 yılı içinde toplam 6,8 milyar m³ gaz taşınmış olup, bu miktarın 4,4 milyar m³’ü BOTAŞ’a satılmıştır. Projenin ana hedefi ikinci aşamada bölgede üretilecek doğal gazın Türkiye üzerinden Avrupa’ya iletilmesidir.27
amaçlanmaktadır. 2001 yılında yapılan anlaşma ile 15 yıl süreli yılda 16 milyar metreküp doğal gaz alımı tasarlanmıştır. 2010 yılı içinde toplam 6,8 milyar m³ gaz taşınmış olup, bu miktarın 4,4 milyar m³’ü BOTAŞ’a satılmıştır. Projenin ana hedefi ikinci aşamada bölgede üretilecek doğal gazın Türkiye üzerinden Avrupa’ya iletilmesidir.27
Hazar Geçişli Doğal Gaz Boru Hattı
Türkmen gazının uygun güzergah üzerinden Türkiye'ye Avrupa pazarlarına ihracını hedefleyen bir projedir. 1991 yılında yapılması planlanmış ancak çeşitli sebeplerden dolayı faaliyete geçirilememiştir. Hazar geçişli ismini Hazar Denizi'nin altından döşenecek bir boru hattıyla Azerbaycan'a ve Türkiye'ye taşınması sonrası Avrupa'ya ulaştırması düşüncesinden almaktadır.28
Mavi Akım
Mavi Akım Projesi, Türkiye ve Rusya arasında yapılan üçüncü doğal gaz alım
anlaşmasıdır. Rus doğalgazının Karadeniz’in altından Türkiye'ye 25 yıl süreli yılda 16 milyar m³ doğal gaz taşınması kararlaştırılmıştır. Anlaşma süresince Rusya'dan toplam 365 milyar metreküp doğal gaz alınması planlanmıştır. Mavi Akım Projesi'nin en önemli özelliği Rusya Federasyonu ile daha önce yapılan iki anlaşmadan farklı olarak herhangi bir geçiş ülkesi ile muhatap olmaksızın, doğrudan Türkiye'ye doğal gaz verecek olmasıdır.29
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder