Avrupa Birliği Üyesi Ülkelerde Borç Krizleri., BÖLÜM 3
2.1. Ödemeler Dengesi Fonu (Balance of Payments Facility)
Ödemeler Dengesi Fonu, Euro Bölgesi dışında kalan 10 AB üyesi devletin ödemeler dengesinde yaşayabilecekleri potansiyel sorunlarda ve buna bağlı olarak gerçekleşebilecek dış finansman güçlüklerinde devreye girmek üzere tesis edilmiştir. Fon, Roma Antlaşmasının ödemeler dengesinde sorun yaşayan üye devletlere yardım sağlanabilmesini öngören 119(1). ve 119(2). maddeleri (Avrupa Birliği’nin İşleyişi Hakkında Antlaşma5 ile birlikte 143. Madde olarak değiştirilmiştir) dayanak gösterilerek, 332/2002 sayı ve 18 Şubat 2002 Tarihli Konsey Tüzüğü6 aracılığı ile kurulmuştur. Böylelikle, AB Tek Pazarının mali istikrar ve dengesinin muhafaza edilmesi amaçlanmaktadır.
Mekanizmanın finansmanı, AB Komisyonunun, AB bütçesi ve 27 üye devlet tarafından garanti altına alınan tahviller ihraç ederek borçlanması ve ödemeler dengesinde sorun yaşayan devletlere kredi sağlaması şeklinde gerçekleşecektir. İlgili Tüzük çerçevesinde fondan faydalanan devletlerin ödemeler dengelerini sağlıklı ve sürdürülebilir hale getirebilmeleri amacıyla gerekli ekonomi politikası önlemlerini almaları gerekmektedir.
Bu önlemlerin, fondan faydalanacak üye devlet ve Komisyon tarafından yapılacak bir ihtiyaç analizi çerçevesinde şekillendirilmesi ve bir uyum programı vasıtası ile hayata geçirilmesi öngörülmektedir. Bu sürecin ardından, yardım talep eden üye devlete kredi sağlanıp sağlanmayacağı, eğer sağlanacaksa kredinin miktarı ve temin şekillerine ilişkin karar AB Bakanlar Konseyi tarafından verilecektir. Son aşamada ise, Komisyon ve üye devlet arasında Konseyin belirlediği koşulları temel alan bir Mutabakat Zaptı imzalanarak, Avrupa Parlamentosu ve AB Bakanlar Konseyine sunulacaktır.
Toplam bütçesi 50 milyar Euro olan Ödemeler Dengesi Fonundan şu ana kadar Macaristan (6,5 milyar Euro), Letonya (3,1 milyar Euro) ve Romanya (5 milyar Euro) faydalanmıştır.
2.2. Kredi Havuzu (Pooled Loans - Greek Loan Facility)
Bir kereye mahsus olmak üzere oluşturulan bu mekanizma esas itibarıyla Yunanistan.a kredi sağlamak için tasarlanmış olup, Euro Bölgesi ülkelerinin Avrupa Komisyonu aracılığıyla sağladığı 80 milyar Euro ve IMF.nin temin ettiği 30 milyar Euro.dan oluşan 110 milyar Euro tutarında bir borç havuzudur.
Küresel finansal krizin ardından yüksek bütçe açığı ve kamu borcu sebebiyle iflasın eşiğine gelen ve yardım talebinde bulunan Yunanistana sağlanacak mali yardım Avrupa Birliğinin İşleyişine İlişkin Antlaşmanın 136. Maddesinde yer alan Birliğin önlem alabilme yetkisine ve 126. Maddesinde düzenlenen aşırı bütçe açığı prosedürü koşullarına dayandırılmıştır. Bu iki madde göz önünde bulundurularak kabul edilen 2010/320 sayılı Konsey Kararı ile Yunanistana sağlanacak mali yardım karşılığında, bu ülkenin atması gereken adımlar ve alması gereken önlemler karara bağlanmıştır.
Bu kapsamda Yunanistan a Mart 2011e kadar sağlanan kredi miktarları Tablo 4.te verilmiştir.
Kaynak: http://ec.europa.eu/economy_finance/eu_borrower/greek_loan_facility/index_en.htm.
2.3. Avrupa Finansal İstikrar Mekanizması (European Financial Stability Mechanism-EFSM)
Bu mekanizma, mali sorunlarla karşılaşan tüm AB üye devletlerine finansal destek sağlamak amacıyla kurulmuş bir yapıdır.
Küresel finansal kriz sebebiyle pek çok üye devletin bütçe açığı ve borç sorunları yaşaması, borçlanma koşullarının ciddi biçimde ağırlaşmış olması ve dolayısıyla Birliğin mali istikrarının ve Euro.nun bir bütün olarak risk altına girmesi bu tip bir mekanizmanın kurulmasını gerekli kılmıştır.
Mekanizma, 407/2010 sayı ve 11 Mayıs 2010 tarihli Konsey Tüzüğü7 ile kurulmuş olup, yasal dayanağını Avrupa Birliği’nin İşleyişi Hakkında Antlaşma’nın 122(2). Maddesinden almaktadır.
İlgili madde herhangi bir üye ülkenin doğal afetler veya kendi kontrolü dışında meydana gelen dış faktörler sebebiyle mali zorluklar yaşaması durumunda,
Birliğin bu ülkeye mali yardım sağlayabilmesini düzenlemektedir. Fonun yasal dayanağı, yapısı itibarıyla tartışmalara açık bir görünüm arz etmektedir.
Zira, mali sorunlarla karşı karşıya kalan Yunanistan, İrlanda gibi devletlerin durumu dış etkenlerden (küresel finansal kriz) tamamen bağımsız olmamakla birlikte, Yunanistan örneğindeki sağlıksız kamu maliyesi, İrlanda örneğindeki kırılgan bankacılık sektörü gibi yapısal sorunlardan kaynaklanmaktadır.
EFSM, Euro Bölgesi dışında kalan üye devletlerin yararlandığı Ödemeler Dengesi Fonu ile benzer bir işleyiş sistemine sahiptir. Mekanizma uyarınca Komisyon,
AB adına piyasalardan kredi temin etmekte ve sonrasında bu krediyi yararlanıcı üye ülkenin kullanımına sunmaktadır.
Krediler AB bütçesi tarafından garanti altına alınmıştır. Krediden faydalanan ülkelerin Komisyon tarafından da kabul edilmiş sıkı bir makro ekonomik uyum programı benimsemesi gerekmektedir. AB Sayıştay.ı ve Avrupa Yolsuzlukla Mücadele Ofisi (OLAF) kredinin kullanımına ilişkin olarak kontrol ve denetim yapma yetkisine sahiptir.
Mekanizmanın toplam büyüklüğü 60 milyar Euro.dur. EFSM çerçevesinde gerçekleştirilecek tüm işlemler Euro para birimi üzerinden yapılmak zorundadır.
Avrupa Finansal İstikrar Mekanizması geçici bir mekanizma olup, 2013 yılı Haziran ayından itibaren yerini Avrupa İstikrar Mekanizmasına (European Stability Mechanism-ESM) bırakacaktır.
EFSM, yaşadıkları krizlerin ardından mali yardım talebinde bulunan İrlanda ve Portekiz için hazırlanan kurtarma paketlerine katkı sağlayacaktır.
EFSM aracılığı ile İrlanda ya sağlanacak toplam kaynak 22,5 milyar Euro, Portekiz e sağlanacak kaynak ise 26 milyar Euro dur.
Bu iki Devlet ayrıca EFSF ve IMF aracılığı ile de mali yardım alacaktır (İrlanda toplam 85 milyar Euro yardım alacakken, Portekiz için bu rakam 78 milyar Euro dur).
EFSM ilk tahvillerini, İrlanda.ya sağlanacak mali yardım kapsamında, 5 Ocak 2011.de piyasaya sürmüş ve tahvillerden elde edilen 5 milyar Euroluk gelir
İrlanda mali kurtarma paketine aktarılmıştır. 17 Mart 2011 tarihinde AB adına bir kez daha tahvil ihalesine çıkan Komisyon, satıştan elde edilen 4,6 milyar
Euroluk gelirin 3,4 milyar Euro.luk kısmını EFSM aracılığı ile İrlanda mali yardım paketine aktarmış, kalan 1,2 milyar Euro ise Ödemeler Dengesi Fonundan faydalanan Romanya.ya aktarılmıştır. Her iki tahvil ihalesinde de arzın çok üstünde tahvil talebi alınması, AB nin “AAA” kredi notuna sahip bir borçlanıcı olarak piyasalarda oldukça güçlü bir itibara sahip olduğunu göstermektedir.
2.4. Avrupa Finansal İstikrar Fonu (European Financial Stability Facility – EFSF)
Avrupa Finansal İstikrar Fonu 9 Mayıs 2010 tarihli AB Ekonomi ve Maliye Bakanları Konseyi (ECOFIN) kararı uyarınca, Euro Bölgesi.ne dahil olan (1 Ocak 2011 tarihi itibarıyla Estonya da Euro Bölgesi.ne dahil olmuştur) 16 üye devletin katılımıyla 7 Haziran 2010.da Lüksemburg yasalarına tabi olan bir limited şirket olarak kurulmuştur.
Fon yasal dayanağını Avrupa Birliği’nin İşleyişi Hakkında Antlaşma’nın 122(2). maddesinden almaktadır. Dolayısıyla, EFSM.nin yasal dayanağına yöneltilen eleştiriler EFSF için de geçerlidir. Bu iki yapının, “…üye devletlerin kontrolü dışındaki olağanüstü durumların sebep olduğu ciddi sorunlardan kaynaklanan önemli bir tehdit altında olması halinde,…” gibi yorumlamaya açık bir gerekçelendirmeye sahip olması tartışmalara yol açmıştır.
Bu kapsamda EFSM ve EFSF.nin yasal gerekçesine yöneltilen temel eleştiriler bu yapılardan faydalanan Yunanistan ve İrlanda gibi ülkelerin yaşadığı krizlerin dış faktörlerle ne kadar ilişkili olduğudur. Bahse konu devletlerde yaşanan krizlerin küresel finansal krizle bağlantısı tamamen yadsınamaz ise de bu devletlerin sahip olduğu yapısal sorunlar ve eksikliklerin sadece “dış faktörlerle” gerekçelendirilmesi çok gerçekçi olmayacaktır.
Fonun amacı çeşitli borç sorunları yaşayan Euro Bölgesi devletlerine geçici mali destek sağlayarak parasal birliğin mali istikrarını temin etmektir (tüm AB üyesi ülkelere mali destek sağlayabilen EFSM.den bu açıdan farklılaşmaktadır).
EFSF çerçevesinde, Euro Alanı.na dahil olan üye devletler tarafından garanti altına alınmış ve toplam büyüklüğü 440 milyar Euro.yu aşmayacak şekilde piyasaya sürülmüş tahviller aracılığı ile, mali açıdan zorluk yaşayan Euro Alanı ülkelerine kredi temin edilmesi öngörülmektedir.
Limited bir şirket olarak faaliyet gösteren EFSF üç büyük kredi derecelendirme kuruluşu (Standard& Poor.s, Moody.s, Fitch) tarafından da mümkün olan en yüksek kredi notu ile derecelendirilmiş ve bu sayede fondan mali destek sağlayacak üye ülkelere çok daha düşük borçlanma maliyetleri ile borçlanabilme imkanı yaratılmıştır.
EFSF.nin temin edeceği borçların kural olarak Euro para birimi cinsinden olması zorunlu değildir, ancak yine de Euro ağırlıklı işlemlere öncelik verilmektedir.
Mart 2011.e kadar fondan sadece İrlanda faydalanmıştır. Üç yıllık süreçte fondan çeşitli dilimler halinde toplam 17,7 milyar Euro8 alması öngörülen İrlanda, ilk dilim olarak vadesi 2016 yılında dolacak 3,6 milyar Euro.luk bir kaynak almıştır.9 17 Mayıs 2011 tarihinde yardım paketi için AB ile anlaşmaya varan Portekiz de EFSF.den 26 milyar Euro kaynak sağlayacaktır.10
EFSF geçici bir araç olup, Avrupa Finansal İstikrar Mekanizması gibi yerini 2013 yılının ortasından itibaren sürekli bir mekanizma olan Avrupa İstikrar Mekanizmasına (European Stability Mechanism) bırakacaktır. EFSF kapsamında üye devletlerce taahhüt edilen garanti miktarları Tablo 5.de verilmiştir.
Tablo 5: Euro Alanı Ülkelerinin Avrupa Finansal İstikrar Fonuna Sağladıkları Katkı Miktarı
Kaynak: http://www.efsf.europa.eu/attachments/faq_en.pdf.
4. CÜ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR..,,
***
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder