AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ SİYASİ PARTİ SİSTEMİ BÖLÜM 1

AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ SİYASİ PARTİ SİSTEMİ BÖLÜM 1

Serhat ÇELEN

DOKTORA ÖDEVİ KAMU HUKUKU ANABİLİM DALI SİYASİ PARTİLER HUKUKU DERSİ GAZİ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

İÇİNDEKİLER
Sayfa 


1. KISACA AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ                    4

1.1   Coğrafi Özellikler, Nüfus Ve Çeşitli Bilgiler       5
1.2   ABD Tarihi       6

2. YÖNETİM BİÇİMİ, ANAYASA VE ERKLER       7

2.1   Yönetim Biçimi ve Bazı Görevliler       7
2.2    Anayasa       7
2.3    Erkler       9
   2.3.1 Yasama Erki       9
    2.3.1.1 Temsilciler Meclisi       10
2.3.1.2 Senato       10
      2.3.2 Yürütme Erki       11
    2.3.3 Yargı Erki       13

3. ABD SİYASİ PARTİ SİSTEMİ         16

3.1     Siyasi Partiler Tarihi       17
3.2     ABD’deki Siyasi Partiler Hakkında Genel Bilgiler       19
3.3     İki Büyük Parti: Demokratik Parti ve Cumhuriyetçi Parti                    21
     3.3.1 Demokratik Parti      21
     3.3.2 Cumhuriyetçi Parti      21

4. ABD SEÇİM SİSTEMİ
                                21

4.1      Başkanlık Seçimi ve Seçmenler Kurulu (Electoral College)                   22
4.2      Seçmenler Kurulu Üyeliğine Adaylık ve Üyelerin Belirlenmesi                   26
     4.2.1 Genel Parti Aday Listesi                   27
     4.2.2 Bölge Sistemi      27
4.3      Oyların Değerlendirilmesi                   27

5. SONUÇ                   28



1. KISACA AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ 


1.1 Coğrafi Özellikler, Nüfus Ve Çeşitli Bilgiler

Amerika Birleşik Devletleri, (“ABD”) (İngilizce: United States of America (“USA”), ayrıca Birleşik Devletler olarak da bilinir) elli eyalet ve bir federal bölgeden oluşan bir federal anayasal cumhuriyettir. Ülkenin çoğu (48 eyaleti olan Kıta ABD'si ve ülkenin federal bölgesi olan Washington, DC), Kuzey Amerika'nın ortasında, Büyük Okyanus ve Atlas Okyanusu'nun arasında bulunmaktadır.
ABD, 4.500 km genişliğinde olup 9.629.091 kilometrekare yüzölçümüne sahiptir. Hawaii ise, Büyük Okyanus'ta bulunmaktadır ve kıta üzerindeki Amerika Birleşik Devletleri'nden 3.200 kilometre uzaklıktadır. Karayip Denizi'nde 9.104 kilometrekarelik bir ada olan Porto Riko, Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlıdır ve 3.410.000 Amerika Birleşik Devletleri vatandaşıdır. Valilerini ve yasama meclislerini kendileri seçmektedir. Karayip Denizi’nde bulunan başka bir ABD toprağı olan Virgin Adaları, 1917 yılında Danimarka’dan satın alınmıştır. Adanın 100.000 nüfusu ABD vatandaşıdır ve valilerini ve yasama meclisleri olan senato üyelerini kendileri seçmektedir. Virgin Adaları, 346 kilometrekarelik alan kaplayan 50 küçük adadan oluşmaktadır.
Sayım Bürosu’nun 2015 tahminlerine göre, ABD’nin nüfusu 322.205.000 kişidir. ABD’de yaşayan 1,2 milyon kaçak göçmen olduğu tahmin edilmektedir. ABD, kurulduğu günden bu yana bir çekim merkezi olduğu için çok fazla göç almaktadır ve bu nedenle göçmenlik hukuku popüler bir hukuk dalıdır. Nüfusun yaklaşık 9 milyonu, kendisini heteroseksüel olarak tanımlamamaktadır. Nüfusun 72%’ si beyaz, 12,6%’ sı siyahi, 4,8%’zi asyalı, yaklaşık 1%’i ise kızılderili ve yerlilerlerden oluşmaktayken, etnik köken olarak nüfusun 16,3%’ sın hispaniktir. (Latin Amerika kökenli)
ABD’de en çok konuşulan dil İngilizce olmakla birlikte, ABD’nin federal düzeyde herhangi bir resmi dili bulunmamaktadır. Yarıdan fazla eyalet, İngilizcenin resmi dil olmasını talep etmektedirler. ABD’de konuşulan diğer diller, İspanyolca, Çince, Fransızca, Tagalogca, Vietnamca, Almanca ve Kreyol dilleridir.

ABD SİYASİ HARİTASI (50 EYALET VE 1 FEDERAL BÖLGE BAŞKENT)

Nüfusun inanç olarak dağılımı ise şu şekildedir: %70 Hristiyan (%46 Protestan, %20.8 Katolik, %1.6 Mormon, %0.5 Ortodoks), %22.8 Dinsiz (%15.8 Tamamen reddeden, %4.0 Agnostik,%3.1 Ateist,%0,6 bilinmiyor, %1.9 Musevi, %5.6 diğer inançlar, %0.7 Budist, %0.9 Müslüman, %0.7 Hindu, %0.3 Üniteryen Üniversalist, %0.1 Pagan, Vikan ve Druid. Şinto, Kaodaizm, Sihizm, Jainizm, Taoizm, Bahailik, Ekankar, Amerikan yerli dini ve Kemetizm gibi diğer pek çok din ve inanç da Amerika'da temsil edilmektedir.

1.2 ABD Tarihi

1492'de kıtanın keşfinden sonra İspanyollar, Portekizliler, Fransızlar ve İngilizler, buradaki yerli halkların aleyhine toprak sahibi oldular. Avrupalılar, Amerika'daki topraklarını genişlettikten sonra, İngiltere başta olmak üzere çeşitli ülkelerden göçmenler alıp buralara yerleştirerek koloniler kurdular. 18. yüzyıl ortalarında, bu kolonilerin sayısı 13'e yükseldi ve bu Onüç Koloni, Amerika Birleşik Devletleri'nin temelini oluşturdu. Kolonilerde yaşayanlar aynı zamanda mahkemeler kurmuştu ve İngiliz hukuk sistemini uyguluyordu.
İngiltere'nin Fransa, Avusturya ve Rusya ile yaptığı yedi yıl savaşları sırasında fırsattan istifade eden George Washington, Thomas Jefferson tarafından kaleme alınan ve özgürlük isteklerini dile getiren Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi'ni yayınlamıştır. (4 Temmuz 1776). Sonradan 4 Temmuz günü ABD bağımsızlık günü olarak kabul edilmiştir. Bu sefer 13 koloniyle savaşan İngiltere, savaşı kaybetmiştir ve koloniler bağımsızlığını ilan etmiştir. Bağımsızlıklarını ilan eden koloniler, içişlerinde serbest eyaletlerden oluşan Amerika Birleşik Devletleri'ni 1787’de kurdular. 1789'da Anayasanın tamamlanıp onaylanmasıyla yeni bir ulus ve Amerikan üst kimliği doğdu.

2. YÖNETİM BİÇİMİ, ANAYASA VE ERKLER

2.1 Yönetim Biçimi ve Bazı Görevliler

Ülkeyi anayasayla yöneten bir Başkanın seçimle iş başına geldiği ilk modern demokratik cumhuriyettir. Bu anlamda Fransız Devrimi'nin öncüsü olmuştur. Başkanlık görevini Barrack Obama, Başkan Yardımcılığı görevini ise Joe Biden yürütmektedir. ABD Meclisi, “Kongre” adıyla anılmaktadır ve üyeleri seçimle iş başına gelen “Temsilciler Meclisi” ve “Senato” olmak üzere iki alt kanattan oluşmaktadır. Temsilciler Meclisi 435, Senato ise 100 üyeden oluşmaktadır. Temsilciler Meclisi Başkanlığını John Boehner, Senato Başkanlığını ise Başkan Yardımcısının, aynı zaman Senato Başkanı olmasından dolayı Joe Biden yürütmektedir. John G. Roberts ise Federal Yüksek Mahkeme’nin başkanlığını yapmaktadır. Amerikan demokrasisinin 2 ayırt edici özelliği: “kuvvetler ayrılığı” ve “federalizm” dir.

2.2 Anayasa

1789 yılında, Virginia, New Hampshire, Massachusetts, Connecticut, New York, New Jersey, Pennsylvania, Delaware, Maryland, Virginia, Kuzey Carolina, Güney Carolina, Georgia kolonilerinin oluşturduğu ABD Anayasası, 4400 kelimeden oluşan, gelişmiş ülkelerin içerisinde en eski ve en kısa anayasa olma özelliğini taşımaktadır. Kendi içinde alt bölümlere ayrılmış olan 7 maddeden oluşmaktadır. İlk 10 tanesi 1791’de olmak üzere bugüne kadar 27 defa değişikliğe uğramıştır. Anayasa değişiklikleri, ilgili olabilecek maddelerin içerisine madde ya da bent ekleme ve teselsül ettirme şeklinde değil, orijinal metin aynı kalarak metnin devamına değişiklik metni eklenmek suretiyle yapılmıştır. Anayasanın ilk hâlini imzalayan en yaşlı vekil George Washington(81), en genç vekil ise Jonathan Dayton’dır (26). Anayasa’daki değişikliklerin yılları ve değişiklik başlıkları şu şekildedir:

1) İnanç ve İfade Özgürlüğü (1791)
2) Silah Bulundurma ve Taşıma (1791)
3) Askerlerin Esir Tutulması (1791)
4) Arama ve Elkoyma (1791)
5) Kişilerin Hakları (1791)
6) Şüphelilerin ve Sanıkların Hakları (1791)
7) Jüriler Tarafından Yargılama (1791)
8) Şüphelilerin ve Sanıkların Hakları
9) Sayılmamış Haklar Klozu (1791)
10) Eyaletlerin Hakları (1791)
11) Eyaletlere Karşı Davalar (1791)
12) Başkanın Seçilmesi (1791)
13) Köleliğin Kaldırılması (1865)
14) Adil Yargılanma ve Eşitlik (1868)
15) Oy Kullanma Hakkı (1870)
16) Gelir Vergisi (1913)
17) Senatörün Görevi (1913)
18) Alkolün Yasaklanması (1919)
19) Kadınların Oy Kullanma Hakları (1920)
20) Görev Süreleri (1933)
21) Alkol Yasağının Kaldırılması (1933)
22) Görev Süresi Limitleri (1951)
23) Seçmenler Kuruluna Üye Atanması (1961)
24) Seçim Vergisinin Kaldırılması (1964)
25) Görev Halefiyetleri (1967)
26) Oy Kullanma Yaşı (1971)
27) Ödemeler (1992)
2.3 Erkler

2.3.1 Yasama Erki

Ulusal egemenlik için gerekli olan erkler, Kongre’ye aittir. Kongre’nin yetkileri, aşağıda belirtilenlerle sınırlı olmamak üzere, şu şekildedir:

? Dış politikayı yürütmek
? Savaş ilanı ve savaşın sürdürülmesi
? Uluslararası anlaşmalar yapmak ve uygulamak
? Diplomatik ilişkilerin kurulması ve geliştirilmesi
? Para basmak, eyaletler-arası ticareti düzenlemek,
? Vergi koymak, eyalet-içi ticareti denetlemek

ABD’deki ticari hayat bakımından, eyaletler-arası ticaret, eyalet-içi ticaret ayrımı bulunmaktadır. Bu ayrıma göre federal organların ve eyalet organlarının ticari hayata yapabileceği müdahalelerin kapsamı farklı olmaktadır.
Federal yetkiler bu şekildeyken eyalet yetkileri, “saklı yetkiler” (Federal hükümete verilmemiş ve anayasada kısıtlanmamış yetkiler eyaletlere aittir), “paralel yetkiler” (vergi koyma, borç alma, vs.) olarak sınıflandırılabilir.

2.3.1.1 Temsilciler Meclisi

ABD’nin demokrasiyle en doğrudan bağlantılı organı sıfatını taşımaktadır. İlk başta belirli bir üye sayısı öngörülmemiş, fakat nüfusla orantılı, eyalet içi bölgelerden seçilen ve iki yıl görev yapan temsilciler öngörülmüştür. 1929'da Temsilciler Meclisi’nin üye sayısı 435'e sabitlenmiştir. 
Meclis Başkanı, (Sözcüsü/Konuşmacısı) iktidar partisi tarafından seçilmektedir. Meclis Sözcüsü, meclise başkanlık etmekte olup iktidar partisinin fiili lideridir, aynı zamanda başkan ve başkan yardımcısı görev yapamaz duruma geldiği takdirde, ülke yönetiminde halefiyet bakımından 3. sıradadır. Yasama erki bakımından Meclis Başkanı aktif olarak çalışmaktadır. Yasa tekliflerini komisyonlara göndermek, komisyonlardaki üyelikleri belirlemede etkin rol oynamak, başlıca görevleri arasındadır. Aynı zamanda Başkan ile birebir ilişkide olan Meclis Başkanı, parti disiplininden de sorumludur, üyeleri bir arada tutan ve bir olay karşısındaki parti tutumunu uygulayan kişi konumundadır.
 Temsilciler meclisin görevleri arasında mevzuat hazırlayıp onay için senatoya göndermek, gelir arttırıcı düzenlemeler geliştirmek, Başkanı azletmek, eyalet onayından önce anayasa değişiklik tekliflerini 2/3 çoğunlukla onaylamak bulunmaktadır. Bünyesinde ziraat, bütçe, silahlı kuvvetler, ulusal güvenlik, bilim ve teknoloji, vs. gibi pek çok komisyon barındırmaktadır.

2.3.1.2 Senato

Temsilciler Meclisi’nin aksine, her eyaletten 2 üye barındıran Senato, toplam 100 senatörden oluşmaktadır. Çıkartılan federal mevzuat üzerinde denetim yetkisini haizdir. Başkan yardımcısı, Senato’nun da resmi başkanıdır. Bu bakımdan çoğunlukla görevi semboliktir, fakat en ufak ama en önemli olan görevi, Senato’da bir konuda oy eşitliği (50/50) olursa, o konuda oy kullanmaktır.
 Senato’da Başkan Yardımcısı dışında, “Pro Tempore (Geçici) Başkan” adıl altında görev alan bir başkan daha vardır. Bu kişi iktidar partisinin en yaşlı üyesidir, Başkan Yardımcısı olmadığında senatoya başkanlık etmektedir. Bunun haricinde diğer senatörlerle aynı yetkilere sahiptir.
 İktidar partisinin senatörleri tarafından seçilen ve senatonun gerçek lideri olan, en çok göz önünde olan kişiye, “çoğunluk lideri” adı verilmiştir. Temsilciler meclisindeki mevkidaşıyla aynı işleri görmektedir.
 Federal Yüksek Mahkeme üyeleri, federal mahkemelerin üyeleri, büyükelçiler, kabine üyeleri gibi pek çok önemli atamada onay makamı olarak hareket etmek, uluslararası anlaşmaları 2/3 çoğunlukla onaylamak, azil yargılamalarını yürütmek,  yasa ve mevzuat tasarılarına onay vermek, senatonun başlıca görevleri arasındadır.
 Senato’da yasama çalışmaları esnasında oylamayı engellemek isteyen bir senatörün, süresiz konuşma yapmasına “filibuster” adı verilmektedir. Filibuster taktiğine karşı ise, Senatonun 3/5 oy çoğunluğu ile Filibuster uygulayan senatörün tartışmayı sonlandırması “Cloture” adı verilen yöntemle gerçekleşmektedir. Temsilciler Meclisindeki gibi bünyesinde pek çok komisyon barındıran Senato’da, üyeliklerin çoğu iktidar partisine gitmektedir.

2.3.2 Yürütme Erki

ABD’de yürütme erki, Başkan tarafından yerine getirilmektedir. Başkan’ın kanun yapma yetkisi yoktur, fakat kanunların uygulanmasında yol göstermek için Türkiye’deki Kanun Hükmünde Kararname – Tüzük – Yönetmelik benzeri ve karışımı idari emir (“executive order”) yayınlama yetkisine sahiptir. Görev yapamayacak duruma geldiğinde Başkan Yardımcısı devlet başkanı olmaktadır.
ABD Başkanı, en fazla iki kere üst üste görev yapabilmektedir. Bu konuda ABD Anayasası’nda 1951 yılındaki değişikliğe kadar herhangi bir kural öngörülmemiş olup “George Washington Teamülü” adı verilen teamül gereği onun döneminden itibaren ABD Başkanları en fazla 2 dönem görev yapagelmişlerdir. Franklin Roosevelt 1932- 1944 arası 4 dönem üst üste Başkanlık yapınca Kongre, Başkanın görev süresi hakkında Anayasa’ya ekleme yapmak zorunda hissetmiştir.
Silahlı Kuvvetlerin Başkomutanlığını yapmak, gerekli gördüğünde özel gündemle Kongre’yi toplamak, sadece federal suçlar için, azil hariç af yetkisini kullanmak, yabancı ülkelerin büyükelçilerini/temsilcilerini kabul etmek, ülkenin hukukunun düzgün bir şekilde uygulandığını denetlemek, bazı görevlileri atamak, senatonun onayıyla birlikte büyükelçileri, yargıçları, yüksek rütbeli görevlileri atamak, Kanunları onaylamak veya veto etmek, Kongre onayıyla uluslararası anlaşmalar yapmak Başkanın başlıca görevleri arasındadır.
1973’e kadar Başkan, savaş zamanında tek başına birlikleri göreve çağırıp istediği yere konuşlandırabiliyordu. Vietnam Savaşı’ndan sonra Kongre, Başkan Nixon’un vetosuna rağmen “Savaş Yetkileri Kanunu” adı altında bir kanun çıkartarak Başkan’ın bu yetkisini sınırlamıştır. Bu kanuna göre, askeri konuşlandırmanın yapılmasından itibaren 60 gün içerisinde Kongre bu askeri konuşlandırmaya onay vermediği takdirde, askeri birlikler geri çekilecektir.
Başkan, “Beyaz Saray” adı verilen yerde yaşamaktadır ve Beyaz Saray’da Personelden Sorumlu Yetkili, Basın Sekreteri ve Hukuki Danışman bulunmaktadır. Beyaz Saray'da 2500'ü aşkın çalışan bulunmaktadır. “Beyaz Saray Kabinesi” olarak geçen kabine, 15 federal yetkiye sahip kişiden oluşmaktadır ve üyeleri Kongre'nin onayıyla Başkan tarafından atanmaktadır. Bu kabine, bakanlar kurulu gibi ortak karar almaz ve anayasal bir statüleri yoktur. Zaten terminolojide daha çok “Başkan’ ilgili konularda asiste eden kişi” (“secretary”) olarak geçmektedirler. Ziraat, ticaret, savunma, eğitim, enerji, sağlık, ülke güvenliği, çevre ve şehircilik, adalet, içişleri, çalışma, dışişleri, ulaşım, hazine, eski muharipler bakanlıkları bulunmaktadır.

2.3.3 Yargı Erki

ABD’de yargı erki, Federal Yüksek Mahkeme başta olmak üzere ara kademe ve yerel mahkemeler tarafından yerine getirilmektedir. ABD’de, Türkiye’de Temmuz 2016 itibariyle yürürlüğe girecek olan istinaf sistemine benzer bir sistem vardır ve federal düzeyde ara kademe mahkemeleri görev yapmaktadır.
Anayasa’da geçen tek mahkeme olan Federal Yüksek Mahkeme, aynı zamanda seçilmiş üyelere sahip olmayan tek federal organdır ve üyeleri Senato’nun onayı ile Başkan tarafından atanmaktadır. Anayasa’da Kongre’ye, gerekli gördüğü takdirde alt kademe mahkemeleri kurma yetkisi tanınmıştır fakat bu yetkinin nasıl kullanılacağı hususu muallaktır.
Şu anda, başyargıç John G. Roberts dâhil farklı geçmişe ve dünya görüşüne sahip 8 üyeye sahip Federal Yüksek Mahkeme, 1789’da ilk kurulduğunda 6 üyeye sahipti. Farklı zamanlarda 7 üye ile 10 üye arasında üyeye sahip olan Mahkeme’nin üye sayısının, yaşı 70’in üzerinde olan hâkimlerin sayısı kadar arttırılması fikri Franklin Delano Roosevelt tarafından ortaya atılmıştır. Yürürlüğe koyduğu hükümet programının uygulanmasından kaynaklanan davalarda Mahkeme, program aleyhine pek çok karar verince Roosevelt, fikir olarak kendisine yakın yüksek yargıçları atayarak bu sorunu çözmeyi denemiştir. Fakat bu fikre dönemin muhalifleri tarafından şiddetle karşı çıkılmıştır ve fikir rafa kalkmıştır. Bu gelişmeden sonra Mahkeme’nin üye sayısının sabit olmaması durumu tescillenmiştir. Gerek yüksek yargıçların, gerekse alt mahkemelerin yargıçları ömür boyu hâkimlik teminatına sahip olup emekli olmaları için öngörülen herhangi bir yaş sınırı bulunmamaktadır ve hâkimler, azil dışında görevlerinden alınamamaktadır.
Federal Yüksek Mahkeme’de başyargıç danışmanı, kâtip, kütüphaneci, raportör, mahkeme danışmanı gibi çalışanlar bulunmaktadır. 9-16.30 arası halka açık olan Mahkeme’ye, yıllık ortalama 10.000 başvuru yapılmaktadır. Bir Adli yıl her yılın Ekim ayının ilk pazartesi günü başlamakta ve gelecek yıl aynı pazartesiye kadar devam etmektedir. Federal Yüksek Mahkeme’de her yüksek yargıcın bakmakla sorumlu olduğu eyaletler bulunmaktadır ve her yıl 1.200 civarı başvuru, tek hâkim tarafından görülmektedir.

ABD MAHKEMELERİ’NİN VE FEDERAL MAHKEME YÜKSEK YARGIÇLARININ SORUMLU OLDUĞU FEDERAL YARGI BÖLGELERİNİN HARİTA ÜZERİNDE DAĞILIMI

  ABD Anayasası’ndan, ABD kanun ve uluslararası anlaşmalarından kaynaklanan, deniz hukukunu ilgilendiren, eyaletler arası niteliğe sahip olan, bir eyaletin ya da ABD’nin tek başına taraf olduğu uyuşmazlıkları karara bağlamak Federal Yüksek Mahkeme’nin görevleri arasındadır. Hem ilk derece mahkemesi hem de temyiz mahkemesi olarak görev yapan Mahkeme, bir eyaleti ve bir devletle ilgili uluslararası görevlileri ilgilendiren davalarda ilk derece mahkemesi olarak görev yapmaktadır.
Federal Yüksek Mahkeme’nin gördüğü diğer davalar ise bir şekilde alt kademe mahkemelerin süzgecinden geçmiş ve bir şekilde temyiz gerekçeleri haklı bulunmuş davalardır. Aynı zamanda Mahkeme, önüne gelen bir davada, dava hakkında son alt mahkemede verilen kararın herhangi bir ihlale yol açmadığına kanaat getirirse davaya bakmama yetkisi bulunmaktadır. Gördüğü davalarda Mahkeme’nin verdiği karar, ileriki tarihte Mahkeme aksi yönde bir karar verene kadar o konuda ülke çapında uygulanan hukuk olmaktadır.

2 Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR..

***