Şirket (İŞ) İstihbaratı..

Şirket (İŞ) İstihbaratı.. 

Prof.Dr.Sait Yılmaz 
03 Temmuz 2018 

 Giriş 

 Bahsettiğimiz, devlet güvenliği istihbaratı veya onu desteklemek için ihaleler alan özel (sözleşmeci) istihbarat şirketleri değil. Şirket yöneticilerinin karar vermesini kolaylaştıran risk değerlendirme şirketleri ya da jeopolitik risk şirketleri de değil. Artık, sizin şirketiniz içinde de bir istihbarat ünitesi olması gerektiğini söylüyoruz. İstihbaratı bir süreç olarak şirketiniz içinde sürekli hale getirmeniz ve bunun için bir teşkilat kurmanızı tavsiye ediyoruz. Sürekli 
şekilde istihbarata ihtiyacınız var, para kazanmak için yeni fırsatları ve riskleri sürekli öngörmek zorundasınız. Bulunduğunuz resimi daha iyi okumak, bilgi toplamak, analiz etmek (işlenmiş bilgi yani istihbarat haline getirmek), istihbaratı kullanmak ve paylaşmak, ardından yeni duruma göre bu döngüyü sürdürmek ihtiyacındasınız. Bunu artık eskisi gibi kendi başınıza ya da görev verdiğiniz birkaç sırlı adama yaptıramazsınız. İhtiyaç oldukça yerel bir 
şirketten müşteri profili ve pazar hakkında destek alarak sistem kuramazsınız. Eğer yeni pazarlar ve ortaklar arıyor, rekabet etmek ve riskleri azaltmak istiyorsanız artık şirketiniz içinde bir istihbarat birimi kurmanın zamanıdır. 

 Neden şirket için istihbarat birimine ihtiyaç var? 

Bu soruyu, şirketler neden haber, veri, analiz gibi açık bilgiler yerine istihbarat 
dediğimiz daha gizli kapsamda işlenmiş bilgilere ihtiyaç duyar diye de sorabiliriz. Sherlock Holmes bir keresinde şöyle demişti; “Benim işim, başkalarının bilmediğini bilmektir.” Küreselleşme ile birlikte artık pek çok şirket, başkalarının bilmediğini öğrenmek için çalışıyor, bunun için teşkilat kuruyor. Eğer Çin, Güney Afrika veya Arjantin’de yeni bir pazara girmek istiyorsanız, paranızı riske atmadan evvel çok önemli bilgilere ihtiyacınız var. 

Bazı ülkelerde yatırım yapmadan önceki bilgi eksikliğiniz sadece para kaybetmenize değil, şirketinizin yok olmasına hatta kişisel olarak başınızın belaya girmesine neden olabilir. Aslında iş istihbaratının James Bond dünyasında yapacağı fazla bir şey yoktur. Şirketler; pazarlar, müşteriler, ortaklar ve rakipler gibi hemen ellerinin altında olmayan bilgilere ihtiyaç duyarlar ama bunları genellikle saklı yollardan elde etmezler. Yoğun finasal ve rekabet baskısı altındaki şirketler hızlı hareket edebilmek için güvenilir bilgiye, harekete geçilebilir istihbarata ve durumu anlamaya ihtiyaç duyarlar ve bu telefon konuşması ya da Google araması ile olacak şey değildir. 

Yaklaşık on yıl önce sadece dünya çapında büyük şirketler örneğin petrol ve finans şirketleri bu tür bilgilere ihtiyaç duyardı. Şimdi ise aşağıdaki nedenlerle şirketler ve kuruluşlar istihbarat birimlerine ihtiyaç duyuyor; 

 - Küresel olmak; şirketler gittikçe büyüyor ve yeni bir ülkenin ya da bölgenin 
jeopolitiğini anlamadan yatırım yapmak çok riskli hale geliyor. 

 - Katı rekabet; rekabetin yoğun olduğu pazarlarda rakiplerin görmediğini görecek, fırsat yaratacak daha yetenekli ve kapsamlı istihbarat birimlerine ihtiyaç var. 

 - Stratejik liderlik; Stratejinin ana girdisi istihbarattır, sadece stratejik düşünme zihniyeti olan şirketler başarılı olabilir. 

 İstihbarat en çok duyan şirket kategorileri serbest yatırım fonları, yatırım bankaları, girişimci sermaye şirketleri, çokuluslu şirketler ve hukuk firmalarıdır. Örneğin yeni (başka bir ülkede) bir pazara girecek şirketiniz, yerli bir ortak edinmek isteyebilir. Bu tür anlaşmalar yapmak farklı riskler ve sorunlar getirebilir. Bu ülkedeki siyasi, yasal veya düzenleyici değişikliklerin bilinmesi ve takibi gereklidir. Bu tür şirket birleşmeleri her yıl trilyonlarca dolarlık bir faaliyet alanı oldu. Son yıllarda çok kullanılan bir kavram olan ‘due diligence’ın 
rolü, şirket değerinin ve fiyatının tespitidir ama bununla birlikte alıcının pazarlık pozisyonunu güçlendirdiğini söyleyebiliriz 

 İyi istihbarat, pazarın payının ve karın artırılmasında çok önemli katkı sağlar, 
şirketinizi sıkıntılardan korur. Ancak, şirket istihbaratının yanlış kullanılması huzursuzluklara, yasal kovuşturmalara ve prestij kaybına neden olur. Şirket yöneticileri hem bilginin değeri hem de onu elde etmekteki gerçeklerin farkında olmalıdır. İş istihbaratı şirketinizin stratejik iş planlarını desteklemek için gerekli bilgiyi sistematik olarak toplama, analiz etme ve datayı anlamlandırma faaliyetidir. Bilgi toplamakta en çok kullanlan yöntemler arasında; 
dokümanlar okumak, pazar trendleri ve ülkelerin yasama faaliyetlerini takip etmek, özel tahkikatlar yapmak, arama motorları ve online arşivler kullanmak, tedarikçiler, rakipler ve müşteriler ile konuşmak başta gelmektedir1. Bu dolandırıcılık işi değil, şirketin iş ile ilgili kararlarının kalitesini artırmak ile ilgilidir. 

 Bir şirketin istihbarat birimi nasıl kurulmalıdır? 

Uzun vadeli dostluklarınız sayesinde elde ettiğiniz bilgilerin birleşik bir yöntemi 
yoktur; hassas bilgiler pek çok kaynaktan gelmeli, doğruluğu ve güvenirliği teyit edilmelidir. 
Analizci sahada gezmeli ve teknik vasıtalar dışında özel bir insan istihbaratı şebekesi olmalıdır. İhtiyaç oldukça doğru kişiler kiralanmalıdır. Bir şirkette istihbarat birimi kurmak için hem insan gücü hem de vasıtalar bakımından yeterli bir yatırım yapmak gerekir. İstihbarat birimi şirketin ya da örgütün amaçlarına hizmet edecek istihbaratı toplamalıdır. Bu yüzden istihbarat birimi öncelikle ne tür bilgilere ihtiyaç olduğu fikrinden yola çıkılarak teşkil 
edilmelidir. Bu bilgiler açık kaynaklardan, insan yani kişisel temaslarla, ya da elektronik, sinyal veya haberleşme vasıtaları kullanılarak elde edilebilir. 

Yasal ve şeffaf yöntemlerle pek çok değerli bilgi elde edilebilir. Ancak, bu uzmanlık gerektiren bir iştir ve bu yüzden ticari şirketler, eski ya da emekli casusları işe alıyor. Bazen bu tür değerli bilgilere bağımsız olarak ulaşanlar, bire bir şirketlerle görüşerek elindekini satma yoluna gidiyor. Şirketler bu işleri üçüncü taraflara havale ettiklerinde ya da kiraladıklarında hangi bilginin alındığı ya da transfer edildiği konusunda dikkatli olmalılar. Prestiji yüksek olan şirketler daha etkili, yasal ve şeffaf yöntemler kullanmak zorundadır. Ancak, bu örneğin İsrail şirketleri için geçerli değildir. Bazı İsrail şirketleri, devlet istihbaratı 
tarafından desteklenen teknikler ve teknolojiler ile pazarda avantajlı konum elde etmeye çalışmaktalar2. İsrail’in kullandığı bu yöntemde şirketler böylece kendilerini yasal sorumluluktan kurtarmaktalar. 

 Şirket istihbaratı; size doğru kararlar vermek, şimdiki ve gelecekteki ortaklarınızı seçmek, şirketinizi geleceği ile ilgiki öngörülerde bulunmak, riski azaltmak, yeni pazarlara girmek, şirket problemlerini çözmek, araştırmalar yapmak, iş fırsatlarını artırmak gibi temel konularda yardımcı olur. Yeni yatırımlar, müşterek girişimler ve büyük tedarik programları öncesi istihbarat çok önemli hale gelir. Özellikle yabancı pazarlar için gerekli ve doğru 
bilgiye ulaşmak çok zordur. Farklı yetenek ve tecrübedeki kişiler kurdukları şebekelerle küresel kaynaklara ulaşarak sizin iş planınızın ihtiyacı olan değerli bilgileri sağlarlar. Örneğin 190 bin çalışanı olan uluslararası vergi, denetim ve danışmanlık şirketi KPMG’nin iş istihbarat biriminde şunlar bulunmaktadır; due diligence (şirket değeri belirleme), soruşturma desteği, hukuki destek3. Çalışanları şu alanlardan seçilmiştir; araştırmacı gazetecilik, siyasi risk analizi, adli tıp, özel soruşturma ve polis istihbaratı. Bu kişiler mevcut ve yeni pazarlarda hassas görevler almaktadır. Şirket istihbaratı çözümleri arasında şunlar sayılabilir; 

 - Operasyonel risk değerlendirme yazılımı, 

 - Sosyal medya takibi, 

 - İstihbarat analiz sistemi, 

 - Üstün istihbarat sistemi, 

 - Büyük data analiz yazılımı. 

İstihbarat birimi hiyeraşik olarak ana merkezden bölgesel yöneticilere, oradan ülke ve şehir yöneticilerine bilgi akışı sağlayacaktır. 

Şirketin Güvenlik Şefi, espiyonaja karşı bir program oluşturmalıdır. Bu programın içinde aşağıdaki temel hususlar bulunmalıdır, personel güvenliği (iş gücünün takibi), mülkiyet haklarını korumak için yasal tedbirler, eğitim ve farkındalık, fiziksel güvenlik (izinsiz girişlerin önlenmesi vb.), istihbarat (iş/pazar ortamını anlamak), kolluk güçleri ile sıkı ilişki, bilgi güvenliği. 

Ticari Şirketler için temel Espiyonaj tehdit alanları şunlardır4; 

- Ticari sırlar/patentler; formüller, süreçler, dizaynlar, yenilikler vb. 

- İcra/Kurul üyeleri; hassas tartışmalar, stratejik vizyon, strateji, büyüme planları, birleşme ve ortaklıklar. 

- İnsan kaynakları/eleman temini; işe alma süreci, kilit personelin maaş ve tazminatları, performans değerlendirmeleri. 

- Araştırma/Geliştirme; yeni dizaynlar hakkında hassas bilgiler, bekleyen patentler, değerli bilgiye sahip kilit kişiler. 

- Üretim; tedarik zinciri ortakları ve unsurları, özel üretim metodolojileri, bitmiş ürünler, ham maddeler ve kritik süreçler. 

- Satış ve pazarlama; satış stratejileri, fiyat planları, pazarlama planları, müşteri listeleri ve satış şebekeleri. 

- Şirket operasyonları; Masraflar, bütçe, IT alt yapısı ve iş süreklilik planları. 

Şirket İstihbaratı Nasıl Elde edilir? 

 İstihbaratı nasıl elde edeceğiniz istihbarat biriminizin yapılanmasına da etki edecektir. Ancak yönteminiz için üç alan vardır; yasal, ahlaki olmayan, kesinlikle suç olan. İstihbaratın temel işlevi, yöneticilerin doğru karar vermelerine ya da planlama yapmalarına yardımcı olmaktır. Bu yüzden, ne tür istihbarata ihtiyaç olduğunu belirlemek yöneticinin sorumluluğudur. Aynı şekilde ahlaki ve yasal sorunlar da istihbarat biriminin değil, yöneticilerin sorumlıluğundadır. 

İstihbarat toplama sadece bir kere yapılan iş değildir; sürekli ve tekrarlanabilir bilgi akışına ihtiyaç vardır. İş istihbaratı toplamak zaman alıcı, toplama ve gizlilik arasında nazik denge isteyen bir faaliyettir. Bu bilgilerin toplandığı ortam; gittikçe daha fazla kısıtlayıcı düzenlemelerin olduğu, kanun yapıcıların muhbirler ve entelektüel mükiyet hakları konusunda daha çok dikkatli davrandığı bir hale gelmektedir. Örneğin MGA Enterntainment şirketi 2011’de rakip oyuncak şirketi Mattel’i gizli show odalarına sızdığı için dava etti. 

Mahkeme Mattel’e 26 kategorideki ticari sırları çalmaktan dolayı 309 milyon dolar para cezası verdi. 

Bazen bilgi kaynağımız büyük miktarda kitlesel bilgi depolayan bir merkezdir. 
İstihbarat birimi bu bilgi yığınını ayaklamalı ve bilgiyi yapılandırmalıdır. Böylece5; 

 - Elimizdeki bilgi diğer kaynaklardan geliştirilerek yeni bir anlama seviyesi yaratılır. 

 - Stratejik girişimler için gerçek zamanlı öngörü sağlanır. 

 - Operasyon, imajımız vb. için riskler azaltılır. 

 - Gerçek zamanlı bilgi ve anlama haritası oluşturulur. 

 - Yeni düzenleme ihtiyaçları belirlenir. 

 - İhtiyaca göre bilgi sağlayacak bir toplama sistemi kurgulanır. 

 - İş ve analitik timler için ihtiyacı olan dataya nüfuz imkânı sağlanır. 

Şirketlerden bilginin çalınma özel metotları çeşitlidir. En çok kullanılan ve karşılaşılan yöntemler şunlardır; kilit bilgiye nüfuz yetkisi olan içerideki çalışanlar (muhbirler), (mülkiyet haklarını çalan) suç örgütleri, pazar rakipleri, dış istihbarat servisleri/devlet kurumları, dikkatsiz yayınlar, ajan kullanımı, gizli dinleme ve izlemeler, teknik operasyonlar, yabancı öğrenci/işçiler, ticaret konferansları, şirket birleşmeleri, rakip kilit personeli işe almak, sosyal mühendislik. 

İş dünyası detektiflerinin en çok kullandığı yöntemler arasında bal tuzağı (cinselliği kullanarak casusluk), telefon dinlemeleri ve bilgisayar şebekelerine sızma bulunmaktadır. 
Herşey rakibe karşı üstünlük sağlayacak bir avantaj sağlamak içindir. Bu tür yöntemler yasal ve etik değildir, en azından işinizi kaybetmenize ya da medyaya haber olmanıza neden olabilir. 

İş İstihbaratı Döngüsü.. 

 İş istihbaratı döngüsü basit olarak toplama ve tasnif, işleme ve analiz, üretim ve dağıtım safhalarını içerir. 

(1) Toplama; En kolay ve ucuz istihbarat açık kaynaklardan elde edilir. İnsan 
istihbaratı ülkelere ve hukuki düzenlemelere bağlı olarak illegal boyuta geçebilir. Sinyal istihbaratı en pahalıdır ve devletin istihbarat teşkilleri dışında kullanmak suçtur. 

İstihbarat birimi, bir toplama süreci oluşturmalı ve aradığı şeyleri takip edebilmelidir; 

- Perakende haberleri; ileride yapacağı analizler için tüm perakende satış haberlerini depolanmalı. 

- Ülkeler hakkında küresel haberler; gerek siyasi gerekse uluslararası alanda her ülke hakkında küresel haberler ülke ülke ya da bölgesel olarak dosyalanmalıdır. 

- Emlak haberleri; yeni açılanlar, yer değiştirenler ve satış öneri de dâhil faaliyet gösterilen her şehirdeki emlak haberleri takip edilmelidir. 

- Ulusal istatistik bürosu; faaliyet gösterilen her ülkenin işsizlik oranları, istihdam büyümesi, ulusal iç üretim (GDP), eğitim seviyesi, yerleşim büyümeleri vb. makroekonomik metrik bilgileri takip edilmelidir. 

- Sosyal medya bilgileri; rekabete yönelik olarak sosyal medya akımları, marka arayışları ya da çalışan angajmanları gibi bilgiler izlenmelidir. 

- Özel web tarayıcısı; kurgulanacak otomatik web taramaları ile rekabet alanındaki değişikliklerin tespit edilmesi yanında ürün ve fiyat bilgileri de depolanabilir. 

- Finansal raporlar; her ülke hakkında yıllık finansal raporların rekabet analizleri için hazır bulundurulması. 

İstihbarat birimi, küçük bir insan istihbarat timi kurarak, pazarda müşterilerin satın alma eğilimlerini tespit etmek için kullanabilir. İnsan istihbaratı elemanları diğer markaların gizli müşterisi olarak da bilgi sağlarlar. Bu çalışmalar ile en fazla satış miktarları, müşteri özellikleri, ortalama müşteri vb. gibi ölçümleri yapabilirler. 

 (2) İşleme; Bilgi toplandıktan sonra bilgiyi filtreleme süreci başlar. İnsan kaynakları dışında elde edilen bilgiler de dâhil tüm haber, veri, datanın işleme tabi tutulması, test edilmesi gerekir. 

 Bütün istihbarat izole ve şifrelenmiş bir bilgisayar şebekesi içinde depolanmalıdır. 
İzinsiz girişleri önlemek için belirli gizlilik protokolleri hazırlanmış olmalıdır. Hacker’ların şirket sistemine sızmasını önlemek için sistemin izole edilmiş olması önemlidir. 

 - Filtre (süzgeç) sistemleri; istatistik modeller, potansiyel alanlar gibi her bilgi filtrelenmelidir. Filtreler; rekabet eden şirketlere, markalara, çalışanlara, ülkelere, şehirlere ve potansiyel meraklılara göre hazırlanmalıdır. 

 - Öngörü modelleri; istihbarat birimi şirkete/örgüte yönelik potansiyel riskleri değerlendirmek için filtreli data kullanabilen öngörü modelleri inşa etmelidir. 

Şekil: Data, Bilgi ve İstihbarat İlişkisi 

    Kaynak: U.S. Joint Chief of Staff; Joint Intelligence / Joint Publication 2-0. 

(3) Analiz; ham bilginin ayıklanmasından sonra uyumlu bir resim ortaya çıkarılması için parçalar bir araya getirilir. Bu resim örgütün ihtiyacına göre farklı formatlarda hazırlanabilir. 

Gerekli gereksiz büyük bir yığın halindeki istihbaratı toplamak ve tasnif etmek kadar, doğru analiz etmek de önemlidir. İstihbarat analiz yöntemleri için şirket içinde bir mekanizma oluşturulmalı, eski istihbarat profesyonelleri ve farklı milletlerden tecrübeli kişiler kullanılmalıdır. Toplama ve analiz için şirketin kendine has yöntemleri ve kültürü, vasıtaları, oyun kitabı olmalıdır. 

 (4) Dağıtım; İstihbarat birimi yerel yöneticilere periyodik raporlar gönderir. Her raporda aşağıdaki hususlar bulunur; 

 - Mevcut jeopolitik durum; Şirket için önemli haberleri ve potansiyel tehditleri de içerecek şekilde mevcut durum hakkında özet bilgi. 

 - Potansiyel yer değiştirme fırsatları; Yapılan analize dayalı olarak, rekabeti sürdürürken daha az masraflı muhtemel yeni yerler. 

 - Potansiyel yeni alanlar; Pazarda muhtemel yeni mağazalar açmak için analiz. 

 - Fiyat analizi; Ülkedeki benzer ürünlerin fiyat dalgalanmaları. 

 - Demografi analizi; Ülkedeki hedef müşteri kitlesini evrimi ile ilgili çalışma, bölgede ya da şehirde pazarın evrimi, önde gelen kişiler, en büyük masraflar vb. 

 - Yeni rakipler; Ülkeye veya şehre girmek isteyen potansiyel yeni rakiplerin değerlendirilmesi. 

 - Rakiplerin stratejileri ve istatistik; en önemli rakipler ve tipik müşteri davranışları, ortalama satış, müşteri tipi vb. ile ilgili araştırma. 

 Şirket operasyonları devam ederken, daha fazla bilgi ve daha fazla istihbarat üretilir. Önce, istihbarat birimi bu bilgileri yerel oyunculara aktarır. Başlangıçta bunlar, yerel örgütlenme için neyin yararlı olacağı konusunda sensör görevi de görürler. Zamanla, her yerel timin artan ihtiyaçlarına dayalı olarak yeni raporlar ve istihbarat geliştirirler. 

 Stratejik şirket (iş) istihbaratının kapsamı.. 

21. Yüzyılda Şirketler için stratejik istihbarat, riskleri önemli ölçüde azaltır ve hayati stratejik kararların verilmesinde güveni artırır. Stratejik iş istihbaratın üçlüsü; 

- İş istihbaratı, 

- Pazar istihbaratı ve 

- Rekabetçi (üstün) istihbarattır. 

Bu üç istihbaratın odak noktasında “kesin karar” vardır. İş istihbaratı, bilgisayar 
teknikleri ile iş alanı ile ilgili verilerinin geliştirilmesi ve analiz edilmesidir. Pazar istihbaratı, pazar ile ilgili koşulların ve fırsatların analiz edilmesi için gerekli bilgilerin toplanmasıdır. Rekabetçi istihbarat ise rakiplerin zayıf ve kuvvetli tarafları ile ilgilidir. 

İş (ticaret) istihbaratının temel konsepti, anlama yaratmaktır. Sadece herhangi bir anlayış değil, hedefe odaklı, harekete geçilebilir belirli müşteriler için öngörü sağlayan bilimsel bilgidir. Gizli kaynaklar ve yöntemler bu sürece katkıda bulunur ama sadece onun bir parçasıdır6. 

İş istihbaratı modeli, işe vizyonun açıklanması ile başlar ve stratejik planlama ile birlikte yürür. İşin farklı bölümleri şirketin genel stratejisine dayalı olarak doğrusal bir iş istihbaratı stratejisi yaratır. Bu süreçten stratejinin nasıl yürüyeceği ve nasıl başarılacağına ilişkin stratejik sonuçlar modeli ortaya çıkar. İşin her bölümü, kendi uygulama araştırma modeli ile bölüm ile ilgili farklı odak konularını oluştururlar. Sonunda iş süreci farklı zamanlarda ve farklı nedenler için devam ederken, bölümlerin verdiği düşünceler analiz edilerek, niçin bazı parçaların strateji ve öngörülerin dışında negatif veya pozitif olarak 
çalıştığı anlaşılmaya çalışılır. Bu analizlerin ürünleri Anahtar Performans Göstergeleri ve SWOT analizidir. 

Tablo : SWOT Analizi 

Strateji belirlendikten sonra sürece başlamak için iş planı ve yeni projelere göre farklı iş istihbaratı model süreçleri kullanılabilir. Bu süreç için farklı bölümlerden çalışanlar, dışarıdan sağlanan uzmanlar ile bir araya getirilebilir. Bu yüzden, Doğrusal İş İstihbaratı Stratejisi olarak tanımlanmaktadır. Bütün bölümler önce şirket stratejisini, daha sonra kendi hedeflerini, çalışanlarını, süreçlerini, teknolojilerini ve istenen sonuçları gözden geçirirler. Bu çalışmadan sonra ilk görüşler tartışılmak ve analitik çalışmalar için kurula rapor edilir. 
Bundan sonra daha detaylı bir stratejik süreç başlatılmalı yapılacak değişikliklere göre yeterince zaman verilmelidir. 

Stratejik sonuç modeli, bilgiye dayalı karar verme için beş aşamalı bir süreçtir; 

(1) Veri toplayarak ve analiz edilerek performans hedefleri piramidi (hiyerarşisi) çıkarılır. 

(2) Geçmişteki ve hâlihazırdaki süreçler modellenerek daha öngörülü bir analiz yapmak için odaklanılmamış iş verileri analitik olarak derinliğine analiz edilir. 

(3) Stratejik ve operasyonel geri besleme sağlayacak sistemler oluşturularak raporlama yapılır ve üst yönetim ile rapor içeriği tartışılır. 

(4) İş alanının içindeki ve dışındakiler (tedarikçiler vb.) hedefler, veriler, işle ilgili bugünkü ve gelecekteki çıkarların uyumu koordine edilir. 

(5) Süreçlerin daha iyi anlaşılması ve ekinliği için bir eğitim ve anlayış yönetim programı oluşturulur. 

Sürecin beş unsuru (veri toplama, veri analizi, bilginin rafine edilmesi, açıklık analizi, nihai iş istihbaratı) kaydedilmelidir. Rafine bilgi, bir rapor veya görsel sunu şeklinde katılanlara verilmelidir. 

 Şirketlerin rekabette üstünlük sağlamak ve karşılaştıkları tehditlerle baş etmek için yetenekli ve enerjik kişilerden kurulu bütüncül istihbarat birimlerine ihtiyaçları var. Bu birimlerin temel işlevleri arasında tehdit istihbaratı, jeopolitik analiz ve stratejik öngörü gibi geleneksel istihbarat çalışmaları bulunacaktır. Bu da son yıllarda başta ABD, İngiltere ve Fransa’da olmak üzere devlet istihbarat teşkillerinden ticari teşkillere büyük ölçüde eleman transfer olmasının arkasında yatan nedendir. Şirketin çıkarlarının sürekli olarak geliştirilmesi, yeni fırsatlar ve pazarlar yaratılması, rekabet için yeni teknoloji ve avantajlar edinimi gibi işlevler ancak profesyonel olarak istihbaratı iş edinmiş yetenekli ve kalıcı kişiler ve yapılar ile mümkün olabilir. 

Şirket İstihbaratının Bugünü ve Yarını.. 

 Son 20 yılda istihbarat servisleri ve özel istihbarat şirketleri, kendilerine iş dünyasında önce iş istihbaratı, finans ve yatırım danışmanlığı işleri buldular. Son on yılda yeni pazarlar bulmak ve görünümlerini kamufle etmek için lobicilik, güvenlik ve kriz yönetimi alanlarına da el attılar. Uluslararası kuruluşlar ile ilişkileri düzenleme işine soyunan şirketler, lobiciliğin ötesinde hizmetler de sunmaktalar. Fransa, özel sektör ile istihbarat dünyası arasında yeni 
fikirlerin ortaya çıkmasını sağlayacak yeni süreçler düzenlenmekte ve iş istihbaratı şirketlerinin statüsü ile ilgili yeni yasal düzenlemeler yapmaktadır. Avisa; AB içinde doğru kişiye doğru mesajı iletmek, yumuşak istihbarat, üye ülke hükümetleri ile işbirliğini geliştirme gibi vaatlerde bulunmaktadır. Fransız Gaz şirketi GDF, faaliyette bulunduğu Kuzey Afrika (Cezayir, Libya) ve Ortadoğu (Katar, Suriye ve Yemen) gibi ülkeler hakkında ülke risk analizi ve danışmanlık hizmeti de sağlamaktadır. Siemens firması telekomünikasyon bölümünün 
Alman dış istihbarat teşkilatı BND ile yakın ilişkileri Der Spiegel’e konu oldu. 

 Soğuk Savaş’ın bitişi ile birlikte devlet istihbarat örgütleri gittikçe artan ölçüde 
ekonomik espiyonaja yönelmiştir. Bu CIA için başlangıçta teknolojik sırların çalınarak Amerikan şirketlerine verilmesi şeklinde oldu. Bunun için açık bilgi toplama yöntemlerinin dışında ciddi suçlar oluşturan hileli yollara başvuruldu7. Ekonomik casusluk ile endüstriyel casusluk arasındaki anahtar fark, ekonomik casusluğun bir devletin bilgi toplamak için sarf ettiği çabalar olmasıdır8. Endüstriyel casusluk, devletlerin bilgisi dâhilinde ve teşviki ile daha ziyade tüzel kişiliklere sahip vb. organizasyonlar tarafından yapılır. ABD’de Çinlilerin 
karıştığı yılda ortalama 7 teknoloji casusluğu vakası meydana gelmektedir. Çinlilerin en meraklı olduğu teknolojiler arasında; hava-uzayla ilgili mikroçipler (cep telefonu teknolojisi olmakla birlikte roket ve jetlerde kullanılabilir), organik ışık yayan diyot, melez araç teknolojisi başta gelmektedir. Rus enerji devi Gazprom’un silahlı helikopterleri ve gözetleme uydusu bulunmaktadır. Fransız iş istihbaratı şirketi Safran grup, ülkenin en önemli kuruluşlarının bir araya geldiği paneller düzenlemektedir. Halen Ortadoğu’da son derece aktif olan İngiliz lobicilik şirketleri iş yapacak yeni hükümetler aramaktadır. Amerikalı ajanlar, lobi firmaları içinde hukuk müşaviri ve halkla ilişkiler uzmanı sıfatında dünyanın her köşesinde gezmektedir. Lobicilik ve danışmanlık; istihbarat servislerinin hem örtüsü hem de diğer işlere harcamak için para kazanma kaynağı oldu. 

 Uber’in küresel istihbarat birimi; illegal bilgi sızdırmadan, karşı istihbarata, siber saldırılara ve örtülü operasyonlara kadar pek çok yöntem kullanmaktadır. UBER’in çalıştığı bağımsız sözleşmesi şirketlerden LAT istihbarat toplarken, TalGlobal ise uluslararası güvenlik yönetimi sağlıyor. UBER örneği iki ortaya iki sonuç çıkardı9. Öncelikle istihbarat faaliyetleri sadece şirketlere özel değildir. Teknoloji dünyası öyle acımasız bir rekabet alanındaki, en küçük bir avantaj bile çok büyük etkiler yaratabilir. Öte yandan angajman stratejilerimiz kapsamında öngörülerimizi yaymak, iş kararları tavsiye etmek, dostlarımızı ve küresel sahnede toplum liderlerini desteklemek için de bu birimlere ihtiyacımız var. 

 İstihbarat, iş istihbaratının ötesinde çeşitli şirketlerin istihbarat örgütleri ile iç içe çalışması ile de ilgilidir. Örneğin, 08 Mart 2016 tarihinde İstanbul’da yapılan Üçüncü Uluslararası Nükleer Santralleri Zirvesi’nde dünyanın büyük enerji şirketleri bir araya geldi. 

Bugüne kadar, Türkiye’deki nükleer enerji santrallerinden ilkini Ruslar (Akkuyu), ikincisini Fransız-Japon ortaklığı (Sinop) aldı. Henüz yeri belli olmayan üçüncüsünün ihalesi ise Çin tarafından alındı. İngiltere bu zirveye kendi ülkesinde faaliyet gösteren 17 şirketin bir arada olduğu bir tanıtım bölümü (stand) açarak katıldı10. İhaleleri almadığına göre, İngiliz istihbaratı 
nerede diye sorabilirsiniz. İngiliz istihbaratı, ihaleyi alan ülke ile ortaklık kuran şirketlerin içindedir. İngilizler, arkasındaki oldukları bu şirketlerle alana nüfuz etmektedir. Bu tür şirketleri satın alıp, sisteme entegre etme stratejisi izlemektedirler. 

Yaşadığımız dünya birbirine oldukça irtibatlı ve bu irtibatlar küresel sahnede rekabet için daha önce tarihte hiç olmayan fırsatlar sunuyor. Bu cari rekabet alanında artık şirketler için de istihbarat birimleri, şirketler için de olmazsa olmaz hale geldi. Önde gelen kurum ve kuruluşların zaten pazar araştırma ve rekabetçi istihbarat grupları yıllardır var. Bunlar sophistike istihbarat birimlerinin öncü yapıları olarak kabul edilebilir. Küçük şirketler bu tür ihtiyaçlarını ihtiyaca göre dış kaynaklardan tedarik ediyor. Ticari şirketlere hizmet için kurulan özel istihbarat şirketleri için küçük ama karlı bir pazar var. İkinci önemli sonuç ise artık dışarıdan tedarikle bu tür faaliyetleri yürütmemiz çok zor, çünkü devamlılık ve gizlilik ön plana çıkıyor. Kısaca, kendi istihbarat birimizi kurmak artık bir zorunluluk haline geldi. 

 Şirket istihbaratının yasallığını kontrol etmek için ABD’de Yurtdışı Yolsuzluk 
Faaliyetleri Kanunu (FCPA11) ve bazı rüşvetle mücadele düzenlemeleri var. Ancak, sizin ülkenizdeki yasalar başka ülkede geçerli olmayabilir. Örneğin Çin’de açıklanan rakamlar güvenilir olmadığından eski elemanlarına ulaşarak doğru bilgiye ulaşmak zorunda kalabilirsiniz. Dolandırıcılıkla savaşmak da gittikçe büyüyen bir endüstri oldu. HSBC, Meksika ve diğer ülkelerdeki para aklama işleri için 1.9 milyar dolar ceza ödedi. İngiliz sorgulama elemanları telefon dinlemeleri skandalı ile gündeme geldi. 

 Sonuç yerine.. 

 İstihbarat artık sadece devlet güvenliği için değil, şirketler için de hayati bir işlev, yapılanma ve kabiliyettir. Küresel rekabet, data toplama ve katı rekabet artık şirketleri ve örgütleri daha akıllı olmaya zorluyor. Eğer rakipleriniz çok iyi bilgilendirilerek kararlar alırken, siz böyle yapmıyorsanız, kaybeden ve güncel gelişmelerin dışında kalan şirket olacaksınız. İstihbarat olmadan rekabet etmek, gözleri kapalı boks yapmaya benzer. Üstelik iş dünyası dijitalleşirken, şirketler gittikçe daha fazla bilgi depolamaktadır. Data ihtiyacı şirketleri daha kapsamlı toplama süreçleri geliştirmeye itmektedir. Nitekim bazıları şimdiden 
yapay zekâ sistemleri ile rekabet güçlerini artırdılar. Bu sistemler şimdi istihbarat amaçlı da kullanılacak. Şirket liderleri artık etraflarındaki istihbarat operasyonlarını geliştirmeliler. 

Ancak, her yöntem kabul edilebilir değildir. Bazıları illegal ya da ahlaki sınırları aşmaktadır. Bu yüzden istihbarat gayetleri için açık ahlaki prensipler belirlenmelidir. Bu şirketi gereksiz soruşturmalardan veya yasal sorunlardan koruyacaktır. Bu bir bilgi savaşıdır ve gerekli vasıtalara sahip olmayan kaybedecektir. Eğer istihbaratı unutursanız, en iyi ihtimalle elinizdeki pazar payı eriyecektir, en kötü ihtimalle ise pazardan tamamen silineceksiniz. 

Şimdi beklemeden gerekli iş istihbaratı kabiliyetlerini edinmenin zamanıdır. Devletin de bu alanda şirketlerine destek olmak için yapacağı çok şey var. 


 DİPNOTLAR;

1 Economist, Corporate intelligence, (Jan 5th, 2013). 
2 Daniel Rudder, Corporate Intelligence Is No Spy Game, Leader of Business Intelligence in Control Risks, forbes.com, (May 29, 2014). 
3 Milena Rodban, Myths vs. Realities: The Private Intel Cycle, (January 12, 2015). 
4 Robert Dodge, Addressing Corporate Espionage in the 21st Century, Security Magazine, (December 1, 2014). 
   http://www.securitymagazine.com/articles/85958-addressing-corporate-espionage-in-the-21st-century 
5 Milena Rodban, Myths vs. Realities: The Private Intel Cycle, (January 12, 2015). 
6 Andrew Rathmell, Towards Postmodern Intelligence, Intelligence and National Security, (Autumn 2002), Vol.17 (3), 87-104. 
7 Steve Kangas, A Timeline of CIA Atrocities, Global Research, (October 13, 2015). 
8 Hedieh Nasheri, Economic Espionage and Industrial Spying, Cambridge University Press, (2005), 12. 
9 Aleph Report, It’s time to set up your organization’s Intelligence Unit, (Dec 18, 2017). 
10 Bu şirketler; Rolls Royce, Board of Britain's Energy Coast Business Cluster, Prospect Law, Mott MacDonald, 
    Lloyds, Centronic Register, Trant, NIS Limited, Nuvia, Atomic Acquisitions, M+W, University of Bristol, 
    Geoquip, Esterline, Delta Controls Ltd, HR Wallingford ve Fircroft. 
11 FCPA: Foreign Corrupt Practices Act. 

 ***