Trumpın Suriye’den çekilme kararının etkileri..

 Trumpın Suriye’den çekilme kararının etkileri.. 

Prof.Dr.Sait Yılmaz, Trumpın Suriyeden çekilme kararı, etkileri, 

Prof.Dr.Sait Yılmaz 
28 Aralık 2018 

Giriş 

Beyaz Saray sözcüsü Sarah Sanders, geçen Çarşamba günü ABD.nin Suriye.deki 2 bin özel kuvvetler mensubunu iki-üç hafta içinde çekeceğini açıklamıştı. Trump ise tweeter mesajı ile bu çekilmenin gerekçesini, sahada bulunma nedenleri olan IŞİD.in yenilmesi olarak açıkladı. Trump.ın kararı sonrası ABD.nin Suriye.deki anti-terör koalisyonu özel elçisi Brett McGurk tepki olarak istifa etti. Görev süresi 28 Şubat 2019.da biteceği halde Trump ile süregelen anlaşmazlıkları nedeni ile yakın zaman önce istifade eden Savunma Bakanı James Mattis de bu kararın Suriye.yi Rusya ve İran.a bırakmak olduğu gerekçesi ile itirazını dile getirdi. 

Bir askeri kurala göre; “eğer yenilgiye gidiyor ve zararını azaltmak istiyorsan, en kısa yol zaferini ilan edip, süratle çekilmelisin” der. Nitekim Trump.ın Suriye.den çekilme kararı Lyndon Johnson.ın Vietnam ile ilgili kararına benzetildi; zaferi ilan et ve çekil. ABD, geçmişte Kore ve Vietnam.dan olduğu gibi Lübnan (1982-1984) ve Nikaragua.dan da çekilmek zorunda kaldı. ABD.nin çekilmesi hiçbirinde zafer değildi ve geride hiçbir caydırıcılığı kalmadı. Bu makalede, Trump.ın Suriye.den çekilme kararını neden ve nasıl verdiğini açıklamaya çalışacağız. 

ABD’nin Suriye’den çekilmesi ne anlama geliyor? 

 ABD.nin Suriye.ye askeri müdahalesi 2011 yılında içlerinde Türkiye-Suudi Arabistan ve Katar.ın içinde bulunduğu ittifak içinde öncelikle Halep ve Şam.ı hedef alan vekilli savaşın desteklenmesi ile başladı. Ancak, Esat düşürülemeyince ve Rusya devreye girince, Ekim 2015.de sözde IŞİD ile mücadele için Suriye.nin kuzeyindeki bölgenin işgaline başlandı. Böylece ABD.nin Suriye stratejisi CIA destekli rejim değişikliğinden IŞİD ile sahada askeri mücadeleye kaydı. Suriye.de Rakka ve diğer önemli petrol bölgeleri, yeni vekil güç YPG/PKK kullanılarak ele geçirildi. Yakın zamana kadar ABD Savunma Bakanlığı, Suriye.nin kuzeyindeki yapının güvenliği için 30-35 bin asker göndermekten bahsediyordu. 

Amerikalılara göre; Suriyenin kuzeyindeki varlıklarının stratejik amaçları şunlardı 1; 

 - Esat.ın bu bölgedeki petrol bölgelerini tekrar ele geçirmesini önlemek. 
 - İran.ın Hizbullah ve Akdeniz sahili ile ulaşımını kesmek. 
 - Sahada tek güvenilir vekil güç olarak gördüğü YPG/PKK.yı korumak ve bunu 
yaparken Türkiye.nin kırmızı çizgilerine uyması için etkilemek. 
 - Suriye.nin geleceğine ilişkin masada verilecek kararı Rusya, İran ve Türkiye.ye 
bırakmamak, ABD.nin çıkarlarını korumak. 

 Trump, seçilmeden önce Suriye.deki savaşı gereksiz görüyor ve Suriye'de 5 trilyon doların boşa harcandığını söylüyordu. Trump, daha Nisan 2018.de Suriye.den birlikleri yakından çekeceğini söylemişti. Ancak, Pentagon generalleri ile tartışmalardan sonra sözde IŞİD ile savaşa bir süre daha zaman verdi. Sekiz ay sonra bu kararı tekrar verdiğinde başta Savunma Bakanı Mattis ve diğer generaller onu vazgeçirmek için epeyce uğraştılar. Savunma Bakanı James Mattis ve Merkez Kuvvetler (CENTCOM) Komutanı General Joseph Votel 

uzun süre Suriye.de kalmak niyetindeydiler. Nitekim geçen ay Türkiye sınırına Amerikan gözetleme noktaları kurulacağı açıklanmıştı. Yönetimin yeni-muhafazakâr Suriye özel elçisi James Jeffrey ise yakın zaman önce uçuşa yasak bölge oluşturulmasından bahsediyordu. 

Pentagon.un kalma gerekçesi, aksi takdirde Suriye.nin Rusya ve İran.ın elinde kalacağı, Türklerin de ABDnin hamisi olduğu Kürt bölgesine harekât yapacağı idi. 
 ABD gazeteleri, Trumpın Suriye.den sonra Afganistan.dan 14 bin askerin çekilmesi emrini verdiğini yazdı. ABDnin Afganistan.dan çekilmesi de bir sürpriz değil. Ülkenin yarısını işgal etmiş Taliban ile Suudi Arabistan ve BAE.nin de dâhil olduğu gizli görüşmeler uzun süredir devam ediyordu. Bu görüşmelerin gündeminde ABD.nin çıkarlarının garanti altına alınması ve Körfez ülkelerinden bir gücün güneyde Amerikalıların yerini alması bulunuyor 2 Nisan 2019 da Afganistan.da seçim var ve yeni Afgan başkanının Rusya ve İrandan uzak durması isteniyor. 

 Diğer yandan ABD ordusunun önemli sorunları bulunmaktadır. ABD.nin halen 150 ülkedeki 800.den fazla denizaşırı üssünde 170 bin askeri var ve bunların 40 bin kadarı örtülü işlerle meşgul. Mevcut askeri gücün bir kısmı beklemede diğer kısmı ise rotasyon görevinde. 

Sürekli farklı bölgelere görevler Kara Kuvvetlerini yordu. Deniz Kuvvetleri.nin bakıma ve dinlenmeye ihtiyacı var. Hava Kuvvetleri.nde ise sürekli uzak görevlerden dolayı hazırlık seviyesi düştü. Askerler kadar özel askeri şirketler de bu sonsuz savaş döngüsünden sonuç alınamayacağını görüyor. Çin ve Rusya ile savaşa hazırlanan ABD askeri gücü sürekli kan kaybederken, Ortadoğu.da gittikçe daha hassas hale geliyordu ve bir çıkış stratejisine ihtiyaç vardı 3. 

ABD, savaşlardaki teknolojik üstünlüğü olan hava ve füze savunması, siber ve uzay operasyonları, yüzey ve denizaltı gemilerine karşı savaş, uzun menzilli kara ateşleri ve elektronik savaş üstünlüğünü kaybediyor4. Bunun anlamı, 22 trilyon dolar bütçe açığı olan ABD.nin savunma ve teknoloji konularına daha çok bütçe ayırması demek 5. Trump’ın çekilme kararı ve tepkiler.. 

 

Trump.ın çekilme kararını alırken ne Dışişleri Bakanlığı.na ne Kongre.ye ne de 
Savunma Bakanlığı.na danışmadı yani Suriye ve Afganistan.dan çekilme kararlarını yalnız başına verdi. Trump, bu kararla en çok kendi partisi içindeki yeni-muhafazakârlar ve onların başın çeken eski Savunma Bakanı James Mattis ile karşı karşıya geldi. 2004.de Felluce.deki katliamdan sorumlu olan 6 ve Afganistan.daki savaşta “İnsan öldürmeyi eğlenceli bulduğunu söyleyen” Mattis.in lakabı “Çılgın Köpek” idi. Mattis.in istifası Suriye.deki ABD, İngiltere, Fransa, Almanya ve Belçika.nın dâhil olduğu savaş ittifakının da sonu oldu. Trump.ın 
dünyaya bakışı, masrafları mümkün olarak azaltacak şekilde diplomasiden ziyade ekonomiye odaklı. Yeni-muhafazakârlar ise oldukça müdahaleci eğilimi ve dünyanın her neresinde (kendilerine göre) demokrasi tehlikede ise oraya müdahale etmenin bir görev olduğu kadar bir hak olduğunu düşünüyorlar. Trump.ın Suriye.den çekilme kararının arkasındaki nedenler şu şekilde sıralanıyor; 

- Türkiye.den ABD.nin Fırat.ın doğusundaki YPG/PKK yapılanması ile süregelen 
muhalefeti ve baskısı neticesinde iki ülkenin askeri olarak karşı karşıya gelmesinin istenmemesi, 
 - ABD.nin İran ile bir savaşa hazırlanması nedeni ile Suriye ve Irak.ta İran güçlerin saldırısından kaçınmak istemesi, bu yüzden Irak.taki 5.200 Amerikan askerini de çekebileceği. Bununla da kalmayıp, geçen Çarşamba Abu Dabi.de Pakistan, Suudi ve BAE temsilcileri ile Afganistan.dan ABD askerlerinin çekilmesini görüşmesi. 

 - Trump, Suriye.den çekilen güçleri yerine Suudi Arabistan ve BAE.den askerler 
göndermesi konusunda anlaşmış olabilir. Nitekim geçtiğimiz haftalarda bu ülkelerden bazı askeri temsilcilerin Fırat.ın doğusuna ziyaretlerde bulunduğu söyleniyor. Ancak, bu güçlerin sahada yalnız kalan YPG/PKK.yı destekleme görevi de alabileceği konuşuluyor. 
 Savunma Bakanlığı ise Trump.n kararını boşa çıkarmak için IŞİD.in tamamen yok edilmediği, köklerine döndüğü ve bölgeden temizlenmesinin yıllar alacağını iddia ediyorlar. 
Pentagon.a göre IŞİD.in ana siyasi ve ekonomik unsurları hala Suriye ve Irak.ta yaşamaya devam ediyor. ABD çekilmesinin bu terör ağını yeniden yapılanmaya götüreceğini ve IŞİD 2.0.ın ortaya çıkacağını savunuyorlar 7. 

 Trump.ın çekilme kararları ile ABD istihbaratı kadar Savunma Bakanlığı ile de hatta en yakın danışmanları ile ters düştü. Trump.ın Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton, daha dört ay önce Amerikan birliklerinin Suriye.de İran birlikleri ve vekil güçleri olduğu sürece kalacağını söylemişti. Trump yönetiminin rejim değişikliği politikaları Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ve Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton tarafından yönetiliyor ama Suriye kararına kızdıkları kesin 8. 

ABD.nin Yemen.de de dört yıl Suudiler ile birlikte bombalamaya devam ederken, ateşkese gitmesi, dünya genelinde askeri görümünün düşük profile inmesi anlamına geliyor. Aslında ABD ve Suudi stratejisi, BM kararları ile Yemen.de önce karşı tarafı silahsızlandırmaya sonra da kolayca yutmaya dayanıyor 9. 
 Trump.ın kararı sağ kanadın şahin Senatörleri Lindsey Graham ve Marco Rubio ile Hollywood liberalleri tarafından kınandı. ABD.nin Suriye.den çekilmesinin bir güç boşluğu yaratacağını iddia ediyorlar. 

 Rockefeller tarafının CFR başkanı Richard Haas.tan geldi. Haas, ABD.nin Suriye.de kalması gerektiğini ve yoksa meydanın Rusya ve İran.a kalacağını söyledi.  ABD.deki İsrail lobisi ise Türkiye.nin müdahalesinin İsrail.in güvenliği için önemli olan İran.ın Suriye.ye uzanan kolunu kesmeyeceğini düşünüyor10. 

 İsrailin Haaretz gazetesine göre, ABD yönetimi Netenyahu.ya çekilme niyetini bildirirken, bölgedeki gelişmeleri etkilemek için başka yöntemleri olduğundan bahsetti. Bu yöntemlerin başında ABD.nin özellikle Katar.daki üslerden hava saldırılarına devam edebileceği gösteriliyor 11. Buna uçak gemilerinden yapılacak füze saldırıları ile örtülü operasyonlar eklenebilir. 
 Sahadaki YPG/PKK teröristlerinin sözcüsü İlham Ahmed ise ABD.nin çekilme 
kararını arkadan bıçaklanmak olarak yorumladı. 

 ABD’nin Çekilmesi sonrası Suriye.. 

 Suriye.den çekilmenin arkasında Türkiye.nin özellikle İran senaryosu karşısında 
YPG/PKK.dan çok daha önemli bir müttefik görüldüğü yorumu yapılıyor12. ABD.nin çekilmesi halinde Türkiye.nin boşluğu dengeleyeceği, Rusya ve Suriye.de kalan IŞİD.I temizleyebileceği diğer bir gerekçe olarak sunuluyor. Bir Beyaz Saray yetkilisinin açıklamasına göre, Türkiye; ABD birlikleri çekildiğinde IŞİD.i bitirme işinin sorumluluğunu almaya söz verdi 13. Bu, ABD için kendileri için çekildikten sonra güç boşluğu kalmayacağı garantisi anlamına geliyor. Trump.ın Suriye.den çekilme kararı sonrası Türkiye.nin harekâtını ertelemesi ABD birliklerinin çekilmesi için beklemeye bağlanıyor ve bunun yaklaşık bir ay alacağı hesaplanıyor 14. Ancak, ABD.li yetkililer Suriye.den çekilmenin 60-100 gün sürebileceğini söylüyorlar. Trump.ın Suriye.den çekilme kararının her ne kadar Türkiye.yi 
ABD.ye yaklaştıracağı düşünülüyorsa da Ruslarla kuvvetli ilişkisini bitirmesi beklenmiyor. 

Trump.ın Türkiye.ye Patriot satışına izin vermesinin arkasında ise seçim kampanyasına en çok yatırım yapanlardan olan askeri-sanayiyi memnun etmek var ama önce Patriot almamıza ikna etmesi lazım 15. 

 ABD.nin Suriye.deki askeri stratejisi “en az zayiat, en az masraf” üzerine 
kurulmuştu ve Suriyeli Kürtler aranan mayın eşeği idi. Kürtleri eğitmek ve onları 
kullanarak toprak kazanmak, IŞİD bahanesi ile Rusların ve İranlıların bölgeye girişini hava saldırıları tehdidi ile önlemek harekât planının esası idi. Trump; Esat.ın gitmesinin, İran ve Rusya.ya rağmen bölgede kalmanın riskini ve masrafını artık taşımak istemedi. ABD çekilmesi, Suriye.de süregelen rejim değişikliği beklentisinin de sonu demek. Trump.ın Suriye.den birlikleri çekmesi, Körfez İşbirliği Konseyi.ndeki müttefiklerinin Suriye.ye yönelik gülünç planlarının sonu demek16. 

 Trumpın çekilme kararına karşı çıkanlar IŞİD ya da onun devamının geri döneceği korkusunu yayıyorlar. Nitekim geçen hafta Doha.da yapılan BM Terörle Mücadele Ofisi başkanı Vladimir Volonkov.un açıklamasına göre; dünya genelinde hala 20 bin IŞİD militanı var. IŞİD.in Suriye ve Irak.ta yerel bağlarının ve finansal şebekesinin devam ettiği iddia ediliyor. Yani IŞİD, Sünni gruplar içinden tekrar bir intikam savaşı başlatabilir. 

Özetle herkes yeni savaşlardan bahsederken, yıktıklarını görmezden geliyor, kimse Ortadoğu.nun gerçek sorunlarına el atmak istemiyor. Trump.ın çekilme kararı Suriye.yi daha hızlı barışa ve bölgeyi gerçek sorunlarla yüzleşmeye götürebilir. 

 Trump.ın kararı Suriye.deki özel askeri şirketler ve komşu Irak.taki ABD askerlerin çekilmesi ile ilgili bir şey söylemiyor. Suriye.nin kuzeyinde 200-300 kadar CIA ajanı olduğu biliniyor 17. 

Ancak, bunlar YPG/PKK.yı desteklemeye yetmez.  ABD.nin arkasından İngiltere ve Fransa.da 400-500 kişilik özel kuvvetlerini çekmek zorunda kalabilir. 

Fransanın Suriyenin kuzeyinde 200 özel kuvvetler elemanı ve 3 CAEASAR Obüsü bulunuyor 18. 
 
Sonuç 

 II. Dünya Savaşı bittiğinden beri ABD.nin gerçek bir düşmanı olmadı; kendi yarattığı düşmanlar ile hegemonyasını sürdürmeye devam ediyor19. Bu hayali düşmanlara karşı ortak bir savunma çerçevesi içinde kendine müttefikler buluyor, askeri operasyonlarını meşru hale getiriyor. 

Şimdi askerler kendilerine savaşacak yeni canavarlar bulmak zorunda. Suriye.deki Amerikan askeri varlığı son dört yılda, eğit-donat ile terörist üreten bir ülke olmaktan, Suriye.nin kuzeyine sıkışmış iki bin özel kuvvetler mensubu ile; sözde terörist avcısı, İran düşmanlarının sığınağı ve YPG/PKK.nın hamisi bir güç haline gelmişti. Amerikalı askerlerinin görevi Türkleri Fırat.ın doğusuna sokmamaya indirgenmişti. ABD, bundan sonra şunu diyecek; “İşte çekildim, görelim bakalım bensiz ne yapacaksınız?” ABD, artık İran.ın Suriye.de çekilmesi, Türkler ile Kürtler arasında barışı koruma oyunu ve Esat.a masada baskı yapmakla meşgul olacaktır 20. 

Şimdiki aşama ABD ve onun müvekkili YPG/PKK.nın işgal ettiği Suriye.nin üçte 
birlik bölümüne ne olacağıdır. Muhtemelen Rusya.nın Esat kontrolünde bir Suriye.de Kürtlere „de facto. özerklik vereceği bir vizyon kabullenilecektir. Türkiye, İran ve İsrail.in kırmızı çizgilerinin nasıl hayata geçirileceği ise gündemi işgal edecek. Türkiye.nin olası harekâtının Rusya ve Esat güçleri ile koordineli olması, petrol bölgesi olan Deyrizor.a ulaşmadan durması, buranın Esat güçlerine bırakılması bekleniyor21. Öte yandan Türkiye.nin Fırat.ın doğusuna yapacağı harekât Rusya destekli Esat güçlerinin de İdlib.e bir harekâta başlamasına yol açabilir. Türkiye neyi planlıyorsa bir an önce Şam ile de arasını düzeltmeli ve 
koordine etmelidir. Fırat.ın doğusundaki Kürtler ise şimdi önce Esat.a sonra Rusya ve İran.a sığınmak peşindeler. Nitekim YPG/PKK, hemen Şam.a bir delegasyon gönderdi. 

Bundan sonra onların verebileceği özerklik derecesine razı olacaklar. 

DİPNOTLAR;

1 Nikolas K. Gvosdes, Trump's Tricky Syria Drawdown Plan, U.S. Naval War College, (Dec 21, 2018). 
2 Masud Wadan, U.S. Forces Withdraw From Afghanistan. Secret Negotiations with the Taliban. .Huge 
Political Change on the Horizon., Global Research, (December 27, 2018). 
3 Kerby Davis, Syria is a Distraction from Great Power Competition, jgas, (December 27, 2018). 
4 David C. Gompert, Astrid Stuth Cevallos, Christina L. Garafola, War With China: Thinking Through the 
Unthinkable, Rand Corporation, (2016). 
5 United States Government Accountability Office (GAO), National Security: Long Range Emerging Threats 
Facing the United States as Identified by Federal Agencies, (December 2018.) 
6 New York Times, (Feb. 4, 2005). 

7 Aykan Erdemir, John Lechner, Trump’s Gifts to Turkey Repeat Mistakes and Set Bad Precedents, 
    cdn.defenseone. (December 20, 2018). 
8 Preston Business Review, Win for Turkey, loss for Kurds, election rhetoric for Trump – experts on US pullout 
   from Syria, (December 20, 2018). 
9 Julia Kassem, The Trump Administration Isn’t Ending the Wars in Syria or Yemen — It’s Only Shifting (and 
   Fighting Over) Strategy, Global Research, (Dec 21, 2018). 
10 Ben Cohen, Trump’s New Embrace of Turkish President Erdogan Decried by Top US Jewish Leaders, 
    Algemeiner, (December 24, 2018). 
11 Bill Van Auken, Trump’s Syrian Withdrawal Order Sparks Political Firestorm in Washington, (Dec 21, 2018). 

12 Robert Merry, 2019: Donald Trump vs. the Elites? National Interest, (December 21, 2018). 

13 Josh Lederman, White House says Erdogan promised Trump he'd finish off ISIS in Syria, NBC News, (Dec 23, 2018). 
14 Louisa Loveluck, Turkey’s Erdoğan Delays Operation against Kurdish Forces in Syria, Washington Post, (December 21 2018). 
15 Boris Djuric, The Role of Turkey in the US Defense Secretary's Resignation, Newswire, (December 22, 2018). 
16 Gil Barndollar, Donald Trump Is Ready to Shed the Syria Problem, Center for the Study of Statesmanship, (Dec 20, 2018). 
17 Federico Pieraccini, Trump Pulls Troops Out of Syria in Desperate Attempt to Save His Presidency, Causing Geopolitical Earthquake, Strategic Culture Foundation, (December 26, 2018). 
18 South Front, France Plans to Replace the US in Syria, Alongside Proxy Forces from Saudi Arabia and UAE, (December 24, 2018). 

19 Stephen Lendman, Mattis Out as Trump Regime War Secretary, CRG, (Dec 21, 2018). 
20 Daniel R. DePetris, The Dangers of Military Mission Creep in Syria, Washington Examiner, (December 20, 2018). 
21 Elijah J. Magner, Trump Is Leaving Behind a Trap for Russia, Turkey and Iran in Syria, Global Research, (December 27, 2018). 

***

TÜRKİYE NİN GÜVENLİK ALGILAMALARI VE ABD POLİTİKALARININ GÜVENLİĞİMİZE ETKİLERİ, BÖLÜM 1

TÜRKİYE NİN GÜVENLİK ALGILAMALARI VE ABD POLİTİKALARININ GÜVENLİĞİMİZE ETKİLERİ, BÖLÜM 1

Armağan KULOĞLU*
*  E.Tümg., Beykent Üniversitesi Stratejik Araştırmalar Merkezi (BÜSAM) Danışmanı


ÖZET

Türkiye`nin Politik, askeri ve ekonomik stratejik güvenlik sınırlarının öncelikle Balkanlar, Ortadoğu, Kafkasya ve Orta Asya`yı kapsayacak şekilde belirlenmesi nin ve buna Karadeniz, Ege Denizi ve Akdeniz’in dâhil edilmesinin uygun olacağı değerlendirilmektedir. Türkiye’ye müteveccih dış ve iç tehditler bulunmaktadır. 

   Bu tehditler çevre ülkelerinden kaynaklanabildiği gibi, Türkiye’nin etkide bulunma veya etkilenme konumunda bulunduğu bölgelerden, küresel güç unsurlarından, ilgi sahasındaki gelişmelerden, bölücü akım ve faaliyetten, irticadan ve her türlü kutuplaştırmaya yönelik hareketten kaynaklanmaktadır. Türkiye kendisine yönelen tehditlerin tümüne karşı koyabilecek güçtedir. Bu gücü tarihi geçmişinden, gelenek ve göreneklerinin de içinde olduğu kültürel yapısından, milletinin duygularından, coğrafyasından, jeopolitik durumundan ve öneminden, silahlı kuvvetlerinden, laik, demokratik ve sosyal hukuk devleti anlayışından ve Atatürkçü düşünce sisteminden
almaktadır.


TÜRKİYE’NİN GÜVENLİK ALGILAMALARI.,

Güvenlik Ve Ulusal Güvenlik.,

Güvenlik kavramı günümüzde çok boyutlu bir kavrama dönüşmüş ve bu
kavrama askeri güvenliğin yanında siyasi, ekonomik, hukuki, sosyolojik,
psikolojik, teknolojik ve coğrafi faktörler de dâhil olmuştur. Reaktif (etkitepki)
yaklaşımlarla sınırların korunması esasına dayalı askeri savunma
anlayışı yerini, proaktif (ön alıcı) yaklaşımlarla milli çıkarların sınırların
ötesinde daha uzaktan korunmasını esas alan ‘stratejik güvenlik’ anlayışına
bırakmıştır. Bu kapsamda, ‘stratejik güvenlik’ kavramını, potansiyel tehditleri
öncelikle tehdide dönüşmeden belirleyip onları sınırların ötesinde caydırmak,
bu mümkün olmuyorsa yönlendirmek ve bu da mümkün olmuyorsa önlemek
amacıyla alınan ve uygulanan tedbirler süreci olarak tanımlamak mümkündür.
Bu tanımın içindeki geleceğe yönelik saklı olan en önemli husus proaktif
yaklaşımlardır. Stratejik güvenlik; politik, askeri ve ekonomik olarak üç ana
boyutta önem kazanmaktadır. Politik güvenlik, devletin yapısının ve onun
yönetiminin korunmasını; askeri güvenlik, mevcut askeri imkân ve kabiliyetlerin muhtemel hasım ülkelerdekilerle aynı etkinlikte ve / veya onlara nazaran nisbi bir üstünlük seviyesinde muhafazasını ve sürekli geliştirilmesini; ekonomik güvenlik ise, tüm çalışmaların amaçlarına uygun olarak en iyi seviyede yapılmasını sağlayan ekonomik imkân ve kabiliyetlerin geliştirilmesi
ve korunmasını kapsamaktadır.

Ulusal güvenlik; devletin anayasal düzeninin, varlığının, bütünlüğünün, bütün
çıkarlarının ve ahdi hukukunun her türlü dış ve iç tehditlere karşı korunmasıdır. Ulusal güvenlik; ulusal gücün geliştirilmesini ve ulusal çıkarları gerçekleştirecek biçimde kullanılmasını, uluslararası koşullara uyarak belirli hareket tarzlarının saptanmasını ve uygulanmasını gerekli kılmaktadır. 
   Ulusal güvenlik kavramının içinde; ulusal çıkarlar, ulusal hedefler, ulusal politika, ulusal strateji ve ulusal güç bulunmaktadır. Ulusun ortak çıkarları, devlet idaresinde temel düşünceyi oluşturur. Ülkenin güven içerisinde refah ve
mutluluğunu temin için zaruri olduğu değerlendirilen hususlar ulusal çıkar
olarak nitelendirilir. Hükümetlerin asli görevi, ulusal çıkarların sağlanması ve
korunmasıdır. Ulusal hedefler, elde edilmeleri halinde ulusal çıkarlara
ulaşmayı sağlayan sonuçlardır. Ulusal hedefler, ulusal politikaya yön verir.
Ulusal hedefler; genellikle ekonomik refah, politik istikrar, sosyal ve
endüstriyel gelişim ve diğer bir ülkenin tecavüz ve saldırısına karşı güvenlik
hususlarını kapsar. Ulusal çıkarlar, durum ve uluslararası ilişkilere bağlı
olarak değişebilir, kapsamları geniştir, devamlıdır ve sayıları azdır. Ulusal
çıkarlar, ulusal hedef ve ulusal politikaların ortaya konmasında bir hareket
noktasıdır. Ulusal hedeflerde istikrar unsuru önemlidir. Siyasal iktidarların
değişmesine karşılık, ulusal hedeflerin devamlılık gösteren nitelik arz etmesi,
bu hedeflerin sık değiştirilmemesini de beraberinde getirmektedir.
“Ulusal Güvenlik”, devletin politik, askeri, ekonomik, sosyal ve teknolojik
çıkarlarının geliştirilmesi, idamesi ve korunmasına yönelik en üst düzeydeki
güvenlik yapılanmasını bünyesinde barındıran en geniş güvenlik yelpazesidir.
Bu nedenle ulusal güvenlik, milli güç unsurlarının ve kendisinin altındaki diğer
güvenlik kategorilerinin bir şemsiyesi konumundadır. Milli güç unsurlarından
politik gücün ve askeri gücün devamlılıkları, stratejik açıdan ekonomik güç ile
doğrudan irtibatlıdır. Ekonomik güç bir noktada ulusal güvenlik ve onun
şemsiyesi altındaki milli güç unsurlarının etkinliğinin başat belirleyicisi
konumundadır.

Ulusal güvenlik politikasının tespitinde; ulusal, bölgesel ve uluslararası
konjonktürdeki değişimler ve gelişmeler dikkate alınırken, önceden
belirlenmiş olan ulusal çıkar ve ulusal hedef veya hedeflerin de göz önünde
bulundurulması gerekir. Ancak bölgesel ve özellikle uluslararası ilişkilerdeki
çağdaş değişiklikler ve gelişmeler de gözden uzak tutulmamalıdır.
Ulusal güvenlik politikası belgeleri (Milli Güvenlik Siyaset Belgesi),
Türkiye’de MGK tarafından kabul ve tavsiye edilen, Bakanlar Kurulu
kararıyla yürürlüğe konan, “çok gizli” gizlilik derecesi taşıyan, kamuoyuna
açıklanmayan, hatta sınırlı sayıda siyasetçi ve bürokrat tarafından bilinen
belgelerdir. Türkiye’ye özgü şartlar böyle olmasını gerektiriyor olabilir. Ancak
bu belgelerin ana çerçevesini belirten ve kamuoyu tarafından bilinmesinde
fayda görülen hususların açıklanmasında yarar görülmektedir. Bu suretle
hükümette görev almayan siyasi partilerin de, konsept hakkında bilgi sahibi
olmaları, parti programlarını ve seçim bildirgelerini hazırlarken bunları dikkate
almaları sağlanabilir. Diğer taraftan kamuoyunda stratejik zihniyetin bilinçli
olarak oluşmasına da imkân yaratılmış olur.

Güvenlik Sınırlarının Belirlenmesi

Farklılaşan risk ve tehditler ve bunlara paralel olarak değişen güvenlik ortamı,
sahip oldukları özellikler nedeniyle ülkeleri farklı boyutlarda etkilemektedir.
Bu nedenle, ülkelerin, güvenlik stratejilerinin oluşturulmasında, yeni güvenlik
ortamının değişen parametreleri ile sahip oldukları özellikler arasında bir
denge gözeterek stratejilerini bu çerçevede oluşturmaya yöneldikleri
görülmektedir. Bu çerçevede, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan itibaren
yöneldiği çağdaş uygarlık düzeyine ulaşma hedefi kapsamında, mevcut laik,
demokratik ve hukukun üstünlüğünü esas alan rejimini koruması ve
güçlendirmesi amacıyla yakın ilişkiler kurmasında yarar görülen ülkeler, üye
olmasında fayda sağlayacak uluslararası ve bölgesel kuruluşlar ile örgütler,
uluslararası kamuoyunda etkin olan sivil toplum örgütleri ile ilişkiler
Türkiye’nin politik güvenlik sınırlarını belirleyici unsurlar olarak
değerlendirilmektedir.

Türkiye Cumhuriyeti`nin savunma sanayi, araştırma ve geliştirme çalışmaları,
harp silah, araç ve gereçlerinin temininde dışa bağımlılıktan kurtulmak için
milli kaynaklara yönelme gayretleri, içinde bulunduğu askeri iş birlikleri, üyesi
olduğu uluslararası güvenlik ve savunma örgütleri, çeşitli ülkelerle imzalanan
ikili askeri anlaşmalar, muhtemel kriz bölgeleri, kitle imha silahları,
konvansiyonel silahlar ve terörizmle mücadele alanındaki mevcut
belirsizlikler, risk ve tehdit algılamaları Türkiye`nin askeri güvenlik sınırlarını
belirleyici faktörler olarak düşünülmektedir.

Türkiye`nin, her şeyden önce, milli güç unsurlarından başta ekonomik gücü
olmak üzere politik gücünün ve askeri gücünün en azından bölgesel bazda yani
etki alanı olması gereken bölgelerde kendisini hissettirecek kadar güçlü, ilgi
alanına giren diğer bölgeler için yeterli seviyede olması gerekmektedir.
Türkiye`nin jeopolitik önemi ile sahip olduğu coğrafi, nüfus, bilimsel,
teknolojik, sosyal ve kültürel güçlerin ülkemize sağladığı avantajlar da dikkate
alınarak, politik, askeri ve ekonomik stratejik güvenlik sınırlarımızın öncelikle
etki alanımız olması gereken Balkanlar, Ortadoğu, Kafkasya ve Orta Asya`yı
kapsayacak şekilde belirlenmesinin ve Karadeniz, Ege Denizi ve Akdeniz’in
bu sınırların içine dâhil edilmesinin uygun olacağı değerlendirilmektedir.
Ancak, Türkiye`nin bu bölgeleri şu anda tek başına etki alanı haline getirmesi
görünür gelecekte mümkün görülmemektedir. Bu nedenle, Türkiye`nin bu
bölgelerde etkin olabilmesi için bölgesel ve küresel stratejik ortaklıklara ve iş
birliğine ihtiyacının olduğu ve bu bölgelerde çıkar sağlamaya çalışan diğer
devletlerin özelliklerinin bilinmesi gerektiği kıymetlendirilmektedir.

Risk Ve Tehditler.,

Ülkelerin sahip olduğu değerlerden bir kısmı, diğer ülkelerin de sahip olmak
istediği veya en azından diğer ülkeler tarafından sahip olunmasından
rahatsızlık duyulan değerler ise, bunlar çeşitli yönlerden gelen tehditlerle karşı
karşıyadırlar. Bu nedenle korunması gerekmektedir. Değerlerin korunması,
ona yönelik tehditlerin sağlıklı bir şekilde tespit edilmesini ve bu tehditlere
karşı tedbir alınmasını gerektirmektedir. Güvenlik politikaları da, jeopolitik ile
tehdidin bir arada düşünülmesi sonucunda şekillenmektedir. Ancak bir
konunun tehdit olarak algılanabilmesi için, sahip olunan değerlere hasmın
zarar verme niyetinin olması ve elinde, bu niyetini gerçekleştirebilecek yeterli
imkân ve vasıtalarının bulunması gerekmektedir. Soğuk Savaş sonrası ‘Küresel
Merkez’ Avrupa’dan doğuya doğru kaymış ve Türkiye’nin güvenlik
algılamalarının merkezine oturmuştur. Risk ve tehditler simetrikten asimetriğe
doğru kayarak geniş bir yelpazeye yayılmıştır. Bu geniş yelpaze; bölücü ve
irticai faaliyetler, terörizm, uyuşturucu ticareti, kitle imha silahlarının
yayılması, insan kaçakçılığı ve yasa dışı göç ile teknolojik [siber] tehditler gibi
asimetrik unsurların yanı sıra; komşu ülkelerden kaynaklanabilecek
istikrarsızlıklar olarak Türkiye'nin güvenliğini doğrudan etkileyebilecek risk
ve tehditleri içermektedir.

Küreselleşmenin Tehdit Boyutu.,

Küreselleşme, sanayi toplumundan bilgi toplumuna, işgücü ağırlıklı
teknolojiden yüksek teknolojiye, ulusal ekonomiden dünya ekonomisine,
merkezi yönetimden yerel yönetime, temsili demokrasiden katılımcı
demokrasiye geçiş gibi sosyal, siyasal, ekonomik ve yönetim faaliyetleri
açısından çeşitli değişim ve dönüşümler yaşanmasına neden
olmaktadır. Ulaşım ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler küreselleşmenin
yayılmasını sağlarken, müşterek bir kültür ve egemenliği sermayenin elinde
olan tek bir küresel pazar anlayışı da küreselleşmenin görünürdeki hedefleridir.
Küreselleşme yalnız ekonomik alanda değil; hukuki, siyasi, sosyal ve kültürel
alanlarda da yaşanan değişim sürecidir. Ulus devlet üzerinde bir hegemonya
siyaseti uygulama ve bu oluşumu zayıflatma bilinci ise, küreselleşmenin
politik hedefi olarak görülmektedir. Küreselleşme sürecinin başlıca özelliği,
ulusal sınırların önemini yitirmesi ve ulus devletin ekonomi üzerindeki
denetiminin ortadan kalkmasıdır. Ulus devlet, sınırlarından geçen bilgi, mal,
sermaye ve insan kaynakları üzerindeki denetimiyle bir siyasal kurum olarak
kendi toprakları üzerinde egemenlik sağlar. Denetim gücünü bir başkası ile
paylaşması veya egemenliğinin dolaylı da olsa sekteye uğraması, ulus devletin
varlığını tehlikeye sokar. Devletin kontrol kapasitesinin azalması;
vatandaşlarını diğer güçler tarafından alınan kararlardan ve kendi sınırları
dışında oluşan olaylardan etkilenmesine karşı koruyamaması anlamına gelir.
Karar alma süreçlerinde giderek artan meşruiyet kaybı da demokratik
meşruiyet açığını ortaya çıkarır. Ancak küreselleşme bir gerçektir ve tüm
dünyada etkisini göstermektedir.

Ülkeler bir taraftan küreselleşmenin etkisi ile onun bir parçası olma durumunu
yaşarken, diğer taraftan da yine küreselleşmenin etkisi ile varlıklarının ve
egemenliklerinin tehlikeye girdiğini değerlendirmekte ve bu nedenle onu
korumaya yönelik refleksler göstermektedir. Korunacak değerler olduğuna
göre, bunun karşısındaki olgu, tehdit olarak algılanır. Bu durumda
küreselleşme de bir tehdit olarak karşımıza çıkmaktadır. Hedefi ulus devlettir.
Ancak küreselleşme yaşanan bir gerçektir. Önemli olan küreselleşme ile
birlikte yaşamak, ancak onun ülkenin varlık ve egemenliğine yönelik
tehditlerini bertaraf etmeye yönelik tedbirleri almaktır. Ülkemizde de
küreselleşmenin etkisi görülmekte ve doğal olarak karşı tepkiyi yaratmaktadır.
Diğer ülkelerde, ırkçı bir milliyetçilik politikası izlenirken, ülkemizde
savunma amaçlı, ancak ırkçılığa dayanmayan, “Atatürk Milliyetçiliği”ni esas
alan bir milliyetçilik anlayışı doğmuştur.

Türkiye’nin Etki Ve İlgi Alanındaki Ülkeler Ve Tehdit Algılamaları
Türkiye’nin güvenlik algılamaları doğal olarak tehdit algılamaları ile doğru
orantılıdır. 21. yüzyıldaki tehditler de küreselleşmenin yaygınlaşmasına
paralel olarak değişim göstermiştir. Riskler ve belirsizlikler ön plana çıkmıştır.
Türkiye’nin etkisi altında kaldığı ve önümüzdeki dönemde de etkisinin
hissedileceği tehditleri; terör başta olmak üzere kitle imha silahlarının
yaygınlaşması, insan, uyuşturucu ve silah kaçakçılıkları, yasa dışı kitlesel göç
hareketleri gibi genel tehditler; çevre ve ilgi alanındaki ülkelerden kaynaklanan
dış tehditler; jeopolitik özelliğinden dolayı dışarıdan da destek gören
bölücülük ve irtica olarak ön plana çıkan iç tehditler olarak tasnif etmek
mümkündür. Tehditlerin mahiyetinden de anlaşılacağı üzere bunlara karşı
alınacak önlemleri yalnız askeri anlamda düşünmek de yeterli olamamaktadır.
Politika başta olmak üzere, ekonomik, sosyolojik, psikolojik, kültürel ve
hukuki alanlarda alınacak tedbirler de önemli ve gerekli olarak mütalaa
edilmektedir.

Dış Tehditler.,

Tehdit ve buna göre şekillenen güvenlik algılamalarının çıkış noktası olan,
genel anlamdaki tehditlerin dışında dış tehdit olarak kabul edilebilecek veya
edilemeyecek Türkiye’nin çevresindeki ülkeler ile tehdit olarak nitelendirilen
diğer akımları incelediğimizde aşağıdaki düşünceler ön plana çıkmaktadır.

Rusya,

Soğuk Savaş döneminde asıl tehdit olarak görülen ve güvenlik
politikalarımızın tamamen kendisine ve lideri durumunda olduğu Sovyetler
Birliği ve Varşova Paktına karşı tedbir olarak şekillenmesine sebep olan bu
ülke, değişen şartlar nedeniyle şimdilik tehdit olarak görülmemektedir.
Bölgesel ve küresel menfaatlerimiz açısından iş birliği yapılabilecek bir
konumdadır. Rusya; Türkiye`nin etkili olmasının öngörüldüğü bütün
bölgelerde tek başına bunu başarmasının görünür gelecekte mümkün
olamayacağı, bu nedenle bölgesel ve küresel stratejik iş birliği yapabileceği
ülkelere ihtiyaç duyabileceği gerçeğine uygun bir örnek durumundadır.
Karadeniz’deki hak ve menfaatlerimizi korumak, Montrö Boğazlar
Sözleşmesi’nin sağladığı egemenlik haklarımızı gözetmek, Kafkasya ve Orta
Asya’da etkili olabilmek için bu ülke ile iş birliği yapılabilir. Ancak böyle bir
iş birliğini gerçekleştirirken diğer müttefiki olduğumuz ve iş birliği yaptığımız
ülkelerin tepkisini çekmemeyi ve dengeli bir tutum izlemeyi gözetmemizde
fayda görülmektedir. Diğer taraftan bu ülkenin ileride tehdit olabilecek bir
potansiyel olduğunu da göz ardı etmemek gerekir,

Ukrayna ve Gürcistan,

Gerek ülke gücü ve gerek tutumları itibariyle tehdit olarak görülmemektedir.
Ancak Gürcistan’daki çatışma ortamını sürekli takip etmek, güç odaklarının
etki sağlama çabalarında ulusal menfaatlerimiz istikametinde pozisyon almak
gerekmektedir.

Ermenistan.,

Ülke gücü olarak tehdit olamaz. Ancak diasporanın etkisi ve diasporanın
bulunduğu ülkelerin desteği ile sözde soykırımı gündeme getirip, uluslararası
ortamda sırasıyla tanıma, tazminat ve toprak talebinde bulunabilirler.
İlişkilerin düzelmesi yönündeki gelişmeler kısa vadede göreceli sonuçlar
verebilir. Ancak anlaşmazlığın tamamen çözümünü beraberinde
getirmeyeceğinden diasporanın etkisi ile iki ülke arasında yeniden gerilim
doğabilir. Diğer ülkeler ile ilişkilerimizde olumsuz sonuçlar yaratabilir.
Kendisine karşı sürekli olarak ihtiyatlı olunmasını gerektiren bir ülke
konumundadır.

İran.,

Türkiye ve İran’ın, tarih boyunca birbirlerine karşı fazla düşmanca duygular
beslemeyen, ancak bölgede etkinlik sağlayabilmek için birbirleri ile daima
rekabet içinde olan, devlet geleneğine sahip köklü iki ülke olduğu
görülmektedir. Bu nedenle zaman zaman gerginlikler yaşanmıştır. İran’ın
birkaç yıl öncesine kadar, Türkiye’yi zayıflatarak kendisinin bölge etkinliği
konusunda üstün duruma gelmek için PKK/Kongra-Gel örgütüne verdiği
desteği ve rejim ihracı politikasını unutmamak gerekir. İran son yıllarda
Türkiye ile yakınlaşma politikası uygulamakta, siyasi, askeri ve ekonomik
alanda ilişkileri geliştirmek istemektedir. İran’ın hem kendi toprakları içinde,
hem de Irak sınırı ve hatta sınırın Irak tarafındaki PKK terör örgütü ve onun
uzantısı PEJAK terör örgütü ile mücadeleye giriştiği, ona zayiat verdirdiği, bu
konuda Türkiye ile bir iletişim içinde olduğu bilinmektedir. Bu eylemi,
bölgede yaşanan gerginlik ve üzerindeki ABD baskısı nedeniyle Türkiye’nin
desteğini kazanmak istemesi ve aynı zamanda Irak’ın kuzeyindeki Kürt bölgesi
oluşumunun, bölgede gelişmekte olan Kürtçülük hareketinin Büyük Kürdistan
beklentisi ile kendisine de tehdit olacağı düşünceleri ile gerçekleştirdiği
değerlendirilmektedir. Türkiye’nin de iyi komşuluk münasebetleri, güvenlik ve
ekonomik menfaatleri çerçevesinde bu yakınlaşmaya olumlu cevap verdiğini,
ancak bunu çeşitli nedenlerle ölçülü tuttuğunu söylemek mümkündür. ABD de,
Türkiye’nin olası bir müdahalede veya müdahale olmasa dahi uluslararası
kamuoyunun beklentileri doğrultusunda hareket etmesini, Batı Kulübü içinde
kalmasını ve İran ile olan ilişkilerini sınırlamasını arzu etmektedir.
Bölgesel etkinlik ve güvenlik açısından İran’ın nükleer silaha sahip olması
Türkiye açısından olumsuz bir gelişme olacaktır. Bu bakımdan İran’ın nükleer
silah elde etmesini engellemek için yapılacak çeşitli müdahalelerin
Türkiye’nin menfaatlerine uygun olacağı değerlendirilmektedir. Ancak
komşumuz İran’a yapılacak bir askeri müdahalede ABD tarafında yer almanın
ve buna doğrudan destek sağlamanın, Türkiye’ye karşı olası terör hareketlerini
tetikleyebileceği, bölgede kültürel, dini, sosyal, ekonomik ve politik açıdan
yaralar açabileceği ve gerginlikleri derinleştirebileceği düşünceleri ile
mahsurlu olacağı kıymetlendirilmektedir. Ayrıca bölgede bu ülke ile beraber
yaşamak durumunda olduğumuz ve ABD nedeniyle ilişkilerimizin derin izler
bırakacak tarzda zedelenmesinin de menfaatlerimize uygun olmayacağı
dikkate alınmalıdır. Bu nedenlerle Türkiye’nin krizin çözülmesi için diplomasi
ve müzakere yolunu sonuna kadar desteklemesi ve her iki tarafı da çatışmadan
uzaklaştırmak için gayret göstermesi gerekmektedir. Müdahale kaçınılmaz
duruma gelmişse tarafsız bir tutum içinde olması ve uluslararası ilişkiler
açısından mecbur kalınması halinde, tepkilere neden olmayacak şekilde
ilerleyen zaman içinde ABD’ye dolaylı destek vermesi tercih edilebilir. Ancak
bunun zaman içinde Türkiye aleyhine geri dönüşünün olabileceğini de
düşünmek gerekir. İran ülke gücü açısından tehdit olabilecek boyutta bir
ülkedir. Ancak tehdit olma durumu şartlara göre değişebilmektedir.

Irak.,

İşgalden sonra ABD kontrolünde, yeni anayasasına göre federal bir yapıda,
henüz tam olarak istikrara kavuşmamış bir ülke konumundadır. 

Türkiye açısından önemli olan Irak’ın, siyasi bütünlük içinde toprak bütünlüğünü
sağlamış, merkezi hükümetin hakim unsur olduğu, uluslararası sisteme entegre
olmuş, düşmanca davranışlar içinde olmayan, muhatap olarak kabul
edilebilecek konumda, iyi ilişkiler kurulabilecek bir ülke durumunda
olmasıdır. Kuzeydeki yönetimin statüsü, davranışları ve etki alanı yaratma
durumu dikkatle takip edilmesi gereken bir konudur. Kuzeydeki yönetimin
teröre olan desteği, tutum ve davranışlarının, tehdide sebep olmaması için
ihtiyatlı olunması gerekmektedir. ABD’nin askeri gücünü Irak’tan çekmesini
müteakip, ABD’nin kuzeydeki yönetimin hamiliğini yapma gibi bir isteğine
sıcak bakılmamalıdır. Muhatap olarak Irak devleti alınmalıdır.

Suriye.,

Suriye’yi Türkiye ile olan ilişkiler açısından incelediğimizde, zaman içinde
Suriye’nin değişen iki politikası ile karşılaşılmaktadır. 1999 yılında terörist
başının yakalanmasına kadar olan sürede Suriye, PKK terör örgütünü
barındıran, himaye eden, destekleyen, hatta yönlendiren bir ülke konumunda
olmuştur. Hatay konusunu sürekli gündemde tutmuş ve haritalarında kendi
topraklarında göstermiş, sınır aşan sular konusunda sürekli aşırı taleplerde
bulunmuştur. Türkiye’yi zayıf duruma düşürebilmek için “düşmanımın
düşmanı dostumdur” anlayışı ile hareket etmiş ve bu nedenle Türkiye’nin Ege
ve Kıbrıs konularında anlaşmazlık içinde olduğu Yunanistan ile ittifak içine
girmiştir. Bu dönemde Türkiye’ye yönelik tehditler açısından önemli bir
noktada olmuş, Türkiye kendine yönelik tehditlere göre savaş planlarını “iki
buçuk muharebe doktrini”ni esas alarak yapmıştır. Tam olarak nitelendirilen
tehditler Yunanistan ve Suriye, yarım olarak nitelendirilen de iç tehdit olan
PKK terörüdür. Türkiye’nin, PKK teröründen dolayı Suriye’yi mütecaviz ilan
etmesi, bu ülkeye karşı kuvvet kullanacağını beyan etmesi ve bu konuda
kararlılık göstermesi ile 1999’dan sonra Suriye’nin politikasında değişiklik
gözlemlenmiştir. Bu değişimde Hafız Esat’ın ölmüş olması, ABD baskısını
üzerinde hissetmesi ve bölgede yalnız kalmasının da payı olmuştur.

Türkiye’nin halen Suriye ile olan ilişkileri dostane bir şekilde devam
etmektedir. Memnuniyet verici olan bu gelişmenin, şartların değişmesi ile
yeniden eskisine benzer bir duruma dönüşebileceğini de dikkate almakta yarar
görülmektedir.

Suriye ile İsrail arasındaki anlaşmazlık devam etmekte, bunun yarattığı
gerginlik bölge istikrarını olumsuz yönde etkilemektedir. Bu ülkeler,
anlaşmazlıklarından dolayı silahlı kuvvetlerinin önemli bir kısmını birbirlerine
angaje etmiş durumdadırlar. Türkiye bölge barışına hizmet ederek istikrarın
sağlanmasına katkıda bulunmak maksadıyla, her iki ülke ile olan iyi
ilişkilerinden faydalanarak, Suriye ile İsrail arasında arabuluculuk yapmaya
çalışmaktadır. Bu girişimler hem bu ülkeler, hem bölge ülkeleri, hem de
uluslararası diğer ortamlarda Türkiye’nin bölgede etkili olmasından rahatsızlık
duymayanlar tarafından takdirle karşılanmakta ve destek görmektedir.
Arabuluculuk faaliyetlerinin olumlu netice vermesinden sonra, zaman içinde
İsrail’e angaje olmaktan kurtulan Suriye askeri gücünün Türkiye cephesinde
kullanılabilmesi olanağı ortaya çıkabilecektir. Bu nedenle Türkiye’nin,
arabuluculuk faaliyetlerinde kullanacağı argümanları, girişimlerinin dozajını
ve oluşacak şartları, kendisine zarar vermesine imkân bırakmayacak tarzda
düzenlemesinde yarar görülmektedir.

İsrail.,

Filistin toprakları üzerinde kurulduğu günden itibaren var olma mücadelesi
içinde olan İsrail, genelde Ortadoğu kaynaklı problemlerin odak noktasında
olmuştur. ABD’nin desteğini de sürekli arkasında hissetmiş, kendisine tehdit
olarak algıladığı konular karşısındaki davranışlarında aşırılığa kaçmakta
tereddüt etmemiştir. Bölge ülkelerinin önemli bir kısmı ile ihtilaf halindedir.
Filistin konusunda da sertlik yanlısı tavır ve davranışları tepki görmektedir.
Türkiye ile tarihsel olarak yakınlığı da bulunan İsrail’in savunma sanayi
konusunda Türkiye ile yakın ilişkileri vardır. Özellikle ABD’den kaynaklanan
ambargo, malzeme ve teknoloji transferindeki kısıtlamaların bu ülke
vasıtasıyla giderildiği bir gerçektir. Ancak diğer taraftan İsrail’in tutum ve
davranışlarının gözetim altında tutulmasında da yarar görülmektedir. Türkiye
ile dost görünen, Yahudi lobisi vasıtasıyla uluslararası ortamda zaman zaman
Türkiye’ye yardımcı olan İsrail’in, kendi güvenliği açısından bir Kürt
Devletine sıcak baktığı ve bunun oluşumuna ABD ile birlikte örtülü destek
verdiği de düşünülmelidir. İsrail yönetiminin, olumsuz bazı olaylarla
karşılaşılsa da, Türkiye ile olan dostane ilişkilerini devam ettirme yönündeki
davranışlarını dikkate almakta yarar görülmektedir. Bu konuda karşılıklı
menfaatlerin önemli rol oynayacağı anlaşılmaktadır. İsrail ile ilişkilerin,
karşılıklı destekten tehdide dönüşmemesi için, Türkiye’nin güçlü ülke
konumunda olması önemli bir faktördür.

2. Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR..,,

***

İsrailin Güvensizligi ve İsrail Askeri İstihbaratı, AMAN BÖLÜM 2

İsrailin Güvensizligi ve İsrail Askeri İstihbaratı, AMAN  BÖLÜM 2

Mısır’ın 1972 yılında Sovyet danışmanları göndermesi, İsrail’in savaş ihtimaline dair varsayımının zayıflamasına neden olmuştur. Ancak bu tarihlerde, Sovyet silah satışı, tezat oluşturacak şekilde artmıştır. Zeira ve Aman, savaş ihtimalinin dillendiren Mossad’a karşı üstün konumlarını sürdürmüşlerdir. CIA, 24 Eylül’de Mısır’ın yaptığı tatbikatın geçmiş zamanlardaki tatbikatlarla karşılaştırıldığında farklılıklar gösterdiğini iletmiştir (Buckwalter, 2002).  26 Eylül 1973’te Savunma Bakanı Moşe Dayan ve İsrail  Silahlı Kuvvetleri’nin Kuzey Komutanı İzak Hofi’nin, Suriye’nin yığınağı konusundaki endişelerini iletmelerine rağmen, Aman, Suriye’nin Mısır olmadan savaşmayacağını ve Mısır’ın da savaş açmayacağını bildirmiştir. Zeira, 1 Ekim 1973’te, Tahrir 41 adlı tatbikatla ilgili Genelkurmay toplantısında bilgi vermiş ve bunun taarruz için bir gizlenme ya da aldatma olabileceğini kabul etmemiştir. 3 Ekim’de yapılan toplantıya ise Zeira yerine Tuğgeneral Aryeh Şalev katılmıştır. Hazırlanan raporda, Suriye cephesinde tank, top sayılarındaki artış belirtilmiş, ancak Elazar ve Dayan’ın dillendirdikleri endişelere rağmen, Aman raporunun sonucu ağır basmıştır. Raporda, yığınağın savunma amaçlı olduğu ve saldırı ihtimalinin zayıf olduğu belirtilmiştir. 5 Ekim 1973 tarihinde, Aman’ın görüşü, savaşın ihtimal dışı olduğu yönündedir. Bunun ana nedeni, Arapların zayıf olarak nitelendirilmeleridir. Mısır’ın yanıltma amaçlı tatbikatı, Aman şefi Zeira tarafından savaş hazırlığı olarak algılanmamıştır. Mısır ve Suriye’nin bu aldatma başarısında, iki ülkede savaş planını bilenlerin sayısının az olması gelmektedir. Savaş planını bilenler, devlet başkanları, savunma bakanları, genelkurmay başkanları, istihbarat başkanları, hava kuvvetleri ve kara kuvvetleri komutanlarıdır. Aman’ın değerlendirmelerini zayıflatan unsur ise, hava fotoğraflarıyla belgelenen Sovyet ailelerinin Mısır’ı terk etmeleridir (Black, Morris, 1999:252-259).

Aman’ın 1973 Savaşı’ndaki istihbarat başarısızlığının nedenleri, Arapların gücünü küçümsemesi, istihbarat bilgilerini paylaşmaması, saldırı ihtimaline dair verileri gizlemesi (Bar-Joseph, Levy, 2009: 484) olarak sıralanmaktadır. Elazar, Aman’ın kendilerini Arap birliklerinin yerleri, Mısırlıların kanalda kurdukları köprü sayısı ve iki zırhlı Mısır tugayının doğu kıyısına geçiş zamanı konusunda bilgilendiremediğini ifade etmiştir. Aman, Sovyet yapımı sagger (tanksavar) silahları konusunda da orduyu yeteri kadar bilgi verememiştir. Aman ayrıca, Irak askerî gücünün Golan tepelerine ulaşmasını engelleyebilecek bilgiyi orduya verememiştir (Black, Morris, 1999:263-264). 

Aman’ın istihbarat konusundaki, tekeli, 1973 savaşındaki başarısızlığın temel nedenidir. Bu nedenle, Mossad’ın uyarılarına gereken önem verilmemiştir. Ayrıca, Yona Bandman ve Ali Zeira’nın otoriter tutumları, açık ve hoşgörülü bir tartışma ortamını engellemiş ve istihbarat başarısızlığına yol açmıştır (Bar Joseph, Levy, 2009:469). 

Aman şefi Eli Zeira’nın başarısızlığının bir nedeni de Mısır Devlet Başkanı Nasır’ın damadı Eşref Marvan’dan gelen bilgilere aşırı güvenmesidir. Son elde edilen bilgiler, Marvan’ın “çift taraflı ajan” olduğu yönündedir. Marvan, Temmuz 1973’te, savaşın başlayabileceği bilgisini vermiştir. Ancak, Zeira, Marvan’ın kendisini aldattığına inanmıştır (Bar-Joseph, Levy, 2009:482-3). 
 Agranat Komisyonu, savaş sonrası İsrail’in pozisyonunu değerlendirdiğinde iki ana konuyla karşılaştığını, belirtmiştir. İsrail, Mısır’ın hava üstünlüğü problemini çözmeden saldırmasını beklememiştir. Ayrıca, Mısır olmadan Suriye’nin saldırı olasılığı olmadığı kabul edilmiştir (Buckwalter, 2002). 30 Ocak 1975 tarihinde yazılan son Agranat Komisyonu Raporunda Aman’ın savaşın ilk 3 günündeki başarısızlıkları anlatılmıştır. Komisyon, Aman şefi Zeira, yardımcısı Aryeh Şalev, Yarbay Yona Bendman, Subay David Gedaliah’ın görevlerinden alınmalarını tavsiye etmiştir. Komisyon ayrıca istihbaratta Aman’ın tekelinin kırılmasını da tavsiye etmiştir. Mossad içinde büyük bir araştırma dairesi kurulmuştur. Aman’ın askerî istihbarata ağırlık vermesi, kararına varılmıştır. Aman, yeniden yapılandırılmış, içerisinde coğrafi birimler kurulmuştur. Coğrafi birim şeflerinin kendi bölgelerindeki askerî, teknolojik, siyasi ve ekonomik istihbarattan sorumlu olmalarına karar verilmiştir. Küçük rütbeli subayların fikirlerini açıklamalarına olanak verilmesine karar verilmiştir. Değerlendirme raporlarını açık olması, kesinlik içermemesi ve fazla değerlendirme yapılmaması, uygun görülmüştür. Dronlar satın alınmış, elektro-optik alan gözetleme birimi kurulmuştur. Aman’ın üç bölge komutanlığı; kuzey, orta ve güney, merkez komutanlıklarını dengeleyecek şekilde güçlendirilmiştir. Aman şefinin iş yükü azaltılmış ve ona yardımcı olacak şef istihbarat subayı görevlendirilmiştir (Black, Morris, 1999:265-268).

Aman, savaşın yakınlığın işaret eden sinyaller ve bunlar arkasındaki gürültüleri birbirinden ayıramamıştır. İstihbaratı değerlendirme ve yorumlama görevinin siyasetçilere bırakılması sonucu ortaya çıkmıştır. Yom Kippur Savaşı’nın ardından istihbarat değerlendirmelerinde, kuşkuya daima yer verilmesi gerekliliği anlaşılmıştır. Arap ülkelerinin ordularının büyüklüğü ve otoriter rejimleri, İsrail’in daima tetikte olması sonucunu ortaya koymuştur (Black, Morris, 1999:268-269).
Aman, Yom Kippur Savaşı’nın ardından, Enver Sedat’ın barış girişimi konusunda yeterli bilgiye sahip olmamıştır (Black, Morris, 1999:273-275; Kahana, 2005:263). 1975-76 yıllarında gerçekleşen Lübnan Savaşı’nda, Aman ve Mossad’ın orduya gerekli istihbaratı sağlayamadığı, ileri sürülmektedir. Mossad, Lübnan’daki Hristiyan lider Beşir Cemayel’le sıkı ilişkiler kurmuştur (Ostrovsky, 1994:55).

Aman ve Mossad, İran Devrimi’nin gerçekleşeceği konusunda fikir birliğine sahip olmuşlar ancak tam olarak ne zaman vuku bulacağını tahmin edememişlerdir. Uri Bar-Joseph, İran Devrimi konusundaki İsrail istihbaratının bu öngörüsünü övmüş ve Amerikan istihbaratıyla karşılaştırıldığında, önemli bir başarı olduğunu belirtmiştir. İsrail istihbarat örgütleri,  İran kültürünü tanımakta ve Fars dilini iyi bilmektedirler. Bu yetenekler, İsrail istihbaratının, İran konusunda daha başarılı olmasına neden olmuştur (Pascovich, 2013a:93).

1980’li Yıllar

1980’lerde Mossad, Sudan’da eğitim alan Filistinlilerle ilgili bilgi toplamıştır. Mossad, Şabak ve Aman’ın araştırmaları sonucunda, bu yapının başında Mısırlı Ayman El Zevahiri’nin olduğu anlaşılmıştır. Enver Sedat suikastı sonrasında tutuklanan ve daha sonra serbest bırakılan Zevahiri, Sudan’da yaşamaktaydı ve, Ladin’le yakın işbirliği içindeydi. Bu dönemde Ladin, Sudan’da inşaat firmalarına sahipti ve bu firmalardan bir tanesinin ismi “El Kaide” idi. Mossad, bu örgütlenmeyle ilgili daha çok bilgi toplamak ve gerekirse önleyici faaliyetlerde bulunmakla görevlendirilmiştir. Başbakan İzak Rabin, küresel cihadın büyüyen tehdidi konusunda kamuoyunu uyaran konuşmalar yapmıştır (Shpiro, 2012:240-241).
1981 ve 1982 yıllarında, Celile’ye Barış Operasyonu öncesinde, Mossad, Maruni Hristiyanların gücünü abartmıştır. Aman daha doğru bir değerlendirme yapmıştır. Maruni Hristiyanların güçsüz olduklarını ve yeni bir düzen kuramayacaklarını görmüş ve Lübnan’a askerî müdahaleden kaçınılmasını tavsiye etmiştir (Kahana, 2005:263). 
Aman ve Şabak, 1987 yılında Batı Şeria ve Gazze Şeridi’ndeki Filistinlilerin ayaklanmasını doğru değerlendirememişlerdir (Turquie diplomatique, 2013, Kahana, 2005:263; Pascovich, 2013b:16). İstihbarat örgütlerinin, Filistin halkının sosyo-ekonomik sorunları ile ilgili istihbarı verilerinin eksiklikleri olduğu görülmüştür (Pascovich, 2013b:16).

1990’lı yıllar

Temmuz 1988’de Aman, Irak’ın Kuveyt’e saldırabileceği uyarısında bulunmuştur. Ancak saldırının kesin tarihi konusunda önceden tespitte bulunamamıştır. 1 Ağustos’ta ise Irak’ın Kuveyt’e saldıracağını bildirmiş ancak kesin tarih vermemiştir (Black, Morris, 1999:412-421). Aman, Kuveyt’in işgalini haber veremediği için eleştirilmiştir. Aman, ayrıca Irak’ın İsrail’e scud füzesi fırlatmasının düşük bir ihtimal olduğunu belirtmiştir. Bu bağlamda, Irak’ın Kuveyt’e saldırması olayında, İsrail istihbaratının başarısız olduğu belirtilmektedir (Kahana, 2005:264).

İsrail istihbarat örgütleri, 1993 yılında gerçekleştirilen Oslo Barış Görüşmelerini önceden tahmin edememişlerdir. Aman, 1996 yılında Suriye’nin Golan Tepelerindeki askerî hareketliliğini savaş hazırlığı olarak değerlendirmiş, ancak bu doğru çıkmamıştır. İsrail istihbarat örgütleri, Ağlama Duvarına giden Kudüs Tüneli’nin açılmasının, Filistin ayaklanmalarına yol açabileceğini tahmin edememişlerdir (Kahana, 2005:264).  

2000’li yıllar

İsrail istihbarat örgütleri, İsrail’in tek taraflı olarak Lübnan’dan ayrılmasına Hizbullah’ın askerî tepkisini abartmış ve Güney Lübnan’da bir askerî güç bulundurulmasını tavsiye etmişlerdir (Kahana, 2005:264).  Başbakan Barak, Aman’ın bu istihbaratını bertaraf etmek ve orduyu Güney Lübnan’dan çıkarmak için yoğun çaba sarf etmiştir. Barak’ın bu durumu aşmasında İsrail Silahlı Kuvvetleri’nin eski Genelkurmay Başkanı ve Aman’ın eski şefi olması etkili olmuştur (Bar-Joseph, 2010:510).

2000 yılında El Aksa İntifadası (II. İntifada) başladığında, Aman bu durumun sorumluluğunun Yaser Arafat’a ait olduğu bilgisini vermiştir. Bu bilgi kamuoyu ve İsrail Silahlı Kuvvetleri tarafından kabul edilmiştir. Yıllar sonra bu tahminin yanlış olduğu anlaşılmıştır. Aman’ın verdiği bu istihbarat İsrail  Silahlı Kuvvetleri İkinci İntifada’ya karşı yoğun askerî güç kullanmasına neden olmuştur (Bar-Joseph, 2010:510). Aman, şiddetin tırmanmasına yol açmıştır. 

2000 yılının Ocak ayında Filistin Ulusal Yönetimi’nin bulunduğu bölgedeki istihbarat faaliyetlerinin tümü, İsrail'in iç istihbarat örgütü Şabak’tan Aman’a geçmiştir. Bu durum, bölgede güvenlik algısının değiştiğinin bir göstergesidir. El Aksa İntifadası ile Şabak’ın insani istihbaratına ihtiyaç duyulmuştur. 2000 yılının Eylül ayından itibaren, Aman ve Şabak Filistinlilerle ilgili istihbarat yükünü paylaşmaktadırlar. İnsani istihbarat son derece önemlidir; Şabak Batı Şeria ve Gazze’de bilgi ağı oluşturmuştur. Aman’ın ileri teknoloji ürünü aletleriyle telefonların dinlemesi kolay olmuş, ancak argo konuşmaların anlaşılması konusunda güçlük çekilmiştir. Şabak ve Aman, Batı Şeria’da sıkı bir işbirliği içindedirler. Ancak, Güney Lübnan’da, Hizbullah’la ilgili bu tür işbirliği içine girmemişlerdir (Jones, 2003:276-7)

Son dönemde, İsrail istihbaratına başlıca iki konuda eleştiri yöneltilmiştir. 

İlk eleştiri, İsrail İstihbarat örgütlerinin, 11 Eylül olayını tahmin edememiş olmalarıdır (Kahana, 2005:264). Ancak, dünyanın en büyük istihbarat yapılanmasına sahip olan ABD bu saldırıların yerini ve zamanını kestirememiştir, bu nedenle bu eleştiri haklı değildir. İkinci eleştiri, İsrail istihbaratının 11 Eylül saldırılarının Irak ile bağlantılı olduğu (Fuerza, 2013) ve Irak'ın. konvansiyonel olmayan silah kapasitesini abarttığı (Kahana, 2005:264). yönündedir. Irak'a müdahaleye kadar giden bu olayda, ABD istihbarat örgütlerinin devletin karar birimlerini nasıl yanılttığı ancak müdahaleden sonra anlaşılabilmiştir. Bu ortamda, İsrail'den ABD'nin bölgeye müdahalesini önleyecek bir tutum izlemesini beklememek gerekir. Bu durum olsa olsa, İsrail'in ABD'ye karşı uyguladığı bilgi harekâtı kapsamlı bir operasyon olarak değerlendirilebilir.
İsrail Silahlı Kuvvetleri Mayıs 2000’de, Lübnan’ı terk etmeden hemen önce, Hizbullah’ın füze kapasitesini, bu füzelerin saklandığı yerleri öğrenmiştir. Söz konusu füzelerin Hayfa’yı vurabileceği bilgisine sahip olmuştur. Aman, füzelerin, Hizbullah mensuplarının evlerinde gizlendiğini öğrenmiştir. Bu bilgilere, Aman’ın Ünite 8200 adlı sinyal istihbaratı birimi ve İsrail Hava Kuvvetleri keşif gücünün çalışmaları neticesinde ulaşılmıştır. Bekaa vadisinde, 220 orta menzilli füzenin bulunduğu değerlendirmesi yapılmıştır (Lambeth, 2011). 

Aman, Ocak 2006’da 130 sayfalık bir rapor hazırlamıştır. Bu rapor, Hizbullah’ın savaş planından bahsetmektedir. Raporda, Hizbullah’ın orta menzilli füzelerinin yerleri açıklanmıştır. Ancak, dosya yüksek düzeyde gizli olarak sunulduğundan, Aman Araştırma Birimi’nin dışında görülmesi engellenmiştir (Lambeth, 2011:150).

12 Temmuz 2006’da Aman, 100 İran Devrim Muhafızının, Lübnan’da Hizbullah adına bulunduğunu haber vermiştir. Aman, Hizbullah’ın 500 Fecir-3 ve Fecir-5 orta menzilli füzelerinin ve 20-30 tane uzun menzilli Zellal7 füzelerinin bulunduğunu bildirmiştir. ABD istihbaratı da İran’ın Hizbullah’a 100-200 milyon dolar tutarında yardımda bulunduğu bilgisini iletmiştir. Savaş öncesi Hizbullah askerî gücünü, 3500 kişiden 5000 kişiye çıkarmıştır. Aman Araştırma Biriminin başında bulunan Yossi Baidatz kamuoyuna, Hizbullah’ın elinde yüzden fazla 25-45 mil menzile sahip İran yapımı Fecir-3 ve Fecir-5 orta menzilli füzelerinin ve uzun menzilli Zellal7’lerin bulunduğunu bildirmiştir (Lambeth, 2011:15, 92). 
Aman, 2000’li yılların ortalarından itibaren Hizbullah’ın elindeki uzun ve orta menzilli füzelerin ve füze fırlatma depolarının yerlerini bulmaya çalışmıştır. Bunun yanında, Hizbullah’ın önemli liderlerinin yerlerini tespit etmeye çalışmıştır. Örgütün yeraltı silah depolarının ve sığınaklarının yerlerini belirlemek için uğraş vermiştir. Minyatür sinyal istihbarat aletleri ve İsrail Hava Kuvvetleri, bu konuda yardımcı olmuşlardır (Lambeth, 2011:92). 

2006 Savaşı’nın ilk saldırılarında, İsrail Hava Kuvvetleri’nin (İHK) açıklamalarına göre, Fecir füzelerinin yüzde 50’si yok edilmiştir. İHA'lara sahip olan ve onları istihbarat için kullanan Aman’dı. Daha sonra bu görev, İHK’ya verilmiştir. İHA’lar 2000 yılından sonra yoğun olarak kullanılmaya devam edilmiştir. Ofeq, Eros A ve B uyduları, Aman ve İHK’ya kaliteli resimler sunmayı sürdürmektedirler (Lambeth, 2011:110,121) Aman, uydu ve sinyal istihbaratını kontrol etmektedir (Henriksen, 2007:15). Bu durum Aman’a büyük bir istihbarı güç vermektedir. 
Winograd Komisyonu, 2. Lübnan Savaşı ile ilgili bir rapor hazırlamıştır. Bu raporda, Aman’ın Hizbullah konusunda, siyasetçiler ve askerî görevlilere, geniş ve güçlü bir istihbarat sağladığı vurgulanmaktadır. Ancak bu raporda, taktiksel düzeyde verilen istihbarat konusunda belirsizliklerin olduğu açıklanmıştır. Hizbullah’ın asker kaçırma eylemlerine gireceği ve ülkenin kuzeyinde artan çatışma olasılığına karşı tedbir alınması gerekliliği konusundaki Aman şefi Aharon Zeevi Farkash’ın mektubu, 18 Aralık 2005 tarihinde,  Başbakan Ariel Şaron’a ve mektubun kopyaları da Savunma Bakanı ve Genel Kurmay Başkanı’na iletilmiştir (Bar-Joseph, 2007). Aman ve İHK, 2006 Savaşında iletişim frekanslarının bozulmasını sağlamışlardır (Lambeth, 2011:242).
Aman, Lübnan Savaşı öncesinde Hizbullah’ın İsrail askerlerini kaçıracağına dair istihbaratı sunmuştur. Hizbullah’ın elinde çoğunluğu kısa-menzilli 10 binden fazla füze bulunduğu bilgisini iletmiştir. Aman, olası bir İsrail saldırısında, Hizbullah’ın İsrail’in kuzeyine binlerce füze atabileceğini, bu füzelerin Hayfa ve hatta Tel Aviv’e bile ulaşabileceği tahmininde bulunmuştur. Ancak, Aman’ın vermiş olduğu istihbarat, bu kısa menzilli füzelerin konuşlandırılmasını engelleyecek kadar kapsamlı bir istihbarat olmamıştır. Bunun yapabilmenin yolu Güney Lübnan’ın kara kuvvetleri ile işgal edilmesinden geçmekteydi. Nasrallah, savaştan iki ay önce, 12 bin kısa menzilli füzeye sahip olduklarını duyurmuştur. Uzun, orta ve kısa menzilli füzeleri yanında Hizbullah’ın elinde İran’ın verdiği Ebabil İHA’ları bulunmaktaydı. Ebabil İHA’ları 450 km. menzile ve 40-50 kg. patlayıcı taşıyabilme kapasitesine sahiptir. Aman, Hizbullah elinde bulunan kısa menzilli füzelerin sayısının 10 bin ila 16 bin arasında olduğu bilgisini vermiştir. Ancak bu değerlendirmede rakamlar arasındaki fark oldukça fazla olarak nitelendirilmiştir. Buna göre, günde 150-200 roketin fırlatılması beklenmiştir. Aman’ın sahip olduğu görüntü ve sinyal istihbaratı, füzelerin yerinin tespit edilmesini sağlayamamıştır, bu nedenle füzeler yok edilememiştir. Ayrıca, Aman, Hizbullah’ın elinde C-802 gemisavar füzesinin bulunduğuna dair kesin bir istihbarata sahip olmamıştır. Bu konudaki uyarısı İsrail Donanma Komutanlığı tarafından ciddiye alınmamıştır. Aman, Hizbullah’ın elindeki  tanksavar silahların sayısını var olandan daha düşük olarak, karar-alıcılara sunmuştur  (Bar Joseph, 2007:585-591). 

12-13 Temmuz 2006 tarihinde, Hizbullah’ın elindeki 40 tane insansız hava aracı ve uçak yok edilmiştir. İlk raporlara göre, çok sayıda uzun-menzilli ve orta-menzilli füze, 18 tane fırlatma rampasının (toplam sayı: 19-21) tahrip edildiği belirtilmiştir. Amerikalı bir yetkili ise, ilk üç günde, İHK’nın, Hizbullah’ın elindeki silahların %7’sini tahrip ettiğini belirtmiştir (Bar Joseph, 2007:586).  
Aman’ın 8200 numaralı Sinyal ünitesi, Hizbullah ve Hamas liderleri arasındaki iletişimde, şifreli konuşmaları çözmüş ve Hizbullah ve Hamas arasındaki işbirliğini açığa çıkarmıştır. Hamas ve Hizbullah’ın, özellikle işgal edilmiş topraklardaki terörist faaliyetlerde ortak hareket ettikleri anlaşılmıştır. Aman’ın, özellikle 2006 Lübnan Savaşı’ndaki en önemli zayıflığı Hizbullah liderleri ve Hizbullah’ın komuta ve kontrol sistemlerine sızamamış olmasıdır. Bu savaşta, hiçbir üst düzey Hizbullah lideri ortadan kaldırılamamıştır. Bu durumda, İsrail üst düzey siyasi karar alıcılarının bu yöndeki tavsiyelerinin rol oynadığı da düşünülmektedir (Bar Joseph, 2007:586).  

Aman, savaştan çok önce Hizbullah’ın elindeki kısa menzilli Katyuşa füzelerinin Lübnan-İsrail sınırı arasına yerleştirildiğini tespit etmiştir. Ancak savaş sırasında, fırlatıcıların tam yerini gösterememiştir. Bu nedenle, İHK, birkaç istisna dışında bu hedefleri vuramamıştır. Kısa-menzilli füzelerin yer değiştirmesi kolaydır. Bu olayda Aman ve İHK suçlanmıştır ancak askerî uzmanlar kısa-menzilli füzelerin yok edilmesi için kara harekâtına ihtiyaç duyulduğunu, belirtmişlerdir. Ancak bilindiği gibi, bu harekâtta, İsrail hava kuvvetleri asıl yükü üstlenmiştir. Savaş sonrası, İsrail’in kara ordusunun güçlendirmesinin gerekli olduğu fikri güçlenmiş ve bu yönde askerî planlar yapılmıştır. Aman, Litani nehri ve uluslararası sınır arasındaki bölgede geniş kapsamlı bir kara harekâtının yapılmasını sağlayacak bilgileri verememiştir. Bu konudaki bilgiler hem yetersiz hem de eski olarak değerlendirilmiştir. Aman, son ana kadar kara kuvvetlerine bu bilgileri vermemiş ve metal kutularda saklanmasını sağlamıştır. Ancak kutular açıldığında resim ve haritaların 2002 yılından kaldığı ve bütçe kısıntıları nedeniyle güncellenmediği ortaya çıkmıştır. Aman’ın kara kuvvetlerine verdiği bilgilerin niteliği, savaş öncesi bir kara harekâtının yapılmayacağı yönünde beklentiden kaynaklan maktadır. Bu savaşta İHK’nın asıl yükü üstleneceği ve donanma ve özel kuvvetlerin, onu destekleyeceğinin tahmin edildiği, anlaşılmaktadır (Bar Joseph, 2007:589-92). 

İsrail’in Mayıs 2000’de Lübnan’dan ayrılmasının ardından, Hizbullah pek çok yeraltı tüneli ve sığınağı inşa etmiştir. Böylelikle savaşçılarını ve silahlarını saklama imkânına sahip olmuştur. Bu sığınak ve depoların tam yerleri, hiçbir Hizbullah mensubu tarafından tam olarak bilinmemektedir. Asia Times’ın haberine göre her Hizbullah biriminin sadece üç sığınağın yerini bilmesine izin verilmiştir. En önemli sığınak ve silah deposu, Lübnan tepelerinde 40 metre derinlikte olandır. 600 ayrı silah deposu, Litani bölgesinin güneyine yerleştirilmiştir (Bar Joseph, 2007:590). 

Aman, savaş öncesi tüm istihbarat tekniklerinden faydalanmıştır. Gözlem, sinyal ve insan istihbarat teknikleri yanında Nasrallah’ın kamuoyuna yaptığı konuşmalara da dikkat edilmiştir. Mossad ve Aman arasında üst düzey bir işbirliği gerçekleştirilmiştir (Bar Joseph, 2007:593).
  
Aman’ın başarısızlığı, Hizbullah’ın farklı yapısından, örgütün komuta ve kontrol sistemine nüfuz edilememesinden ve Aman’ın bu savaş konusundaki eksikliklerinden kaynaklanmaktadır. İnsani istihbarat konusunda, Hristiyan Maronilerden faydalanılmamıştır. Aman yüksek düzey teknolojik istihbarat yöntemlerini kullanmıştır, ancak bunlar faydalı olmamıştır (Bar Joseph, 2007).
Aman, Hizbullah’a nüfuz edememiş, insani istihbaratı kullanamamıştır. Hizbullah, İran Devrim Muhafızları’nın eğitimi sayesinde profesyonelleşmiştir. Örgüt içerisindeki bölümlendirme sayesinde gizli bilgilerin, düşmanın eline geçmesi önlemiştir. Hizbullah üyeleri, İsrail kendilerini sürekli izliyor ve dinliyor gibi yaşamaya alışmışlardır. Hizbullah, yüksek teknolojiyle haberleşme yönteminden kaçınmaktadır. Bunun yanında, İsrail hakkında bilgi edinmek için Suriye’de bulunan sinyal istasyonları kullanılmış ve İsrail sinyal ünitelerinin frekanslarının kısmi olarak bozulması sağlanmıştır (Bar Joseph, 2007:594-95).  

Aman’ın Barış İstihbaratı

Filistin ve İsrail arasındaki sorun, İsrail’in 1947 yılında 181-II sayılı BM kararı ile tarif edilen sınırlardan daha fazla bir alanı kapsayacak şekilde kurulmasıyla başlamıştır. 1967 yılında gerçekleşen Altı Gün Savaşı ile İsrail, Batı Şeria, Gazze ve Doğu Kudüs’ü işgal etmiştir. İşgal edilen yerlere Yahudilerin yerleşmesi, sorunun büyümesine yol açmıştır. Filistinliler ve İsrailliler arasındaki çatışma, Siyonizm-Arap milliyetçiği arasındaki çatışma olarak tanımlanmaktadır. İsrail, 1967 yılı öncesindeki sınırlara dönülmesini kabul etmemektir (Bayraktar, 2012:262).

1980’li yıların sonunda başlayan ve özellikle 1990’lar sonrası gerçekleştirilen Aman’ın istihbarı faaliyetleri, barış istihbaratı olarak nitelendirilmiştir. Aman’ın çalışma alanının büyük kısmını, “Filistin’le ilgili barış için istihbarat” teşkil etmektedir. Bu kapsamda, Aman görevlileri, Filistin Millî Misakı, yani Filistin Kurtuluş Örgütü’nün Kuruluş Belgesini, incelemişlerdir (Pascovich, 2013b).

1993 yılında Prensipler Antlaşması olarak bilinen Oslo Antlaşması, Washington’da imzalanmıştır. Bu antlaşma, mültecilerin durumu, Kudüs’ün statüsü, sınırlar ve Yahudi yerleşim yerlerinin geleceği ile ilgili hükümler içermemektedir (Bayraktar, 2012:263). Bu antlaşma kapsamında Filistin’de beş yıl içerisinde geçici bir yönetim kurulması onaylanmıştır. Filistin’in nihai statüsünün, beş yılın sonunda belirlenmesi ise karara bağlanmıştır. 
Şimon Perez, 1992 yılındaki Oslo Barış Görüşmelerinde, askerî istihbaratı, orduyu ve ABD’yi sürecin dışına çıkarmış ve Filistin Hükümeti ile gizli barış görüşmeleri yürütmüştür. Ancak, daha sonra, İsrail halkının şüphelerini ortadan kaldırmak amacıyla, Aman yeniden barış sürecinin içine dahil edilmiştir. 1993 Oslo görüşmeleri sırasında, FKÖ, İsrail’in yaşam hakkını kabul etmiştir. Bunun yanında, Oslo görüşmelerinin yazılı olmayan prensibine göre Arafat, İsrail’in çekildiği yerlerde terörizmin ortadan kaldırılmasını kabul etmiştir. CIA, 1980’lerin sonunda, FKÖ ile ilişkisini düzeltmeye başlamıştır. CIA, Oslo Barış antlaşmalarının ardından yeni Filistin Yönetimi’nin güvenlik birimlerinin yapılandırılması, eğitilmesi konularında yardımcı olmaya başlamıştır (Shpiro, 2012). 

Barış Antlaşması’nın ardından Filistinli mültecilerin Batı Şeria ve Gazze’ye dönmeleriyle, Aman, Şabak ve Mossad’ın yetki alanları karışmış; örgütler finans kaynaklarını ve kontrol alanlarını kaybetmemek için rekabete girmişlerdir (Newton, 2011:124). 

Netanyahu’nun 1996 yılındaki ilk başbakanlığı döneminde, hükümet ve istihbarat servisleri arasında gergin bir ilişki kurulmuştur. Netanyahu, siyasal tecrübeden yoksun olarak iktidara gelmiştir. Bunun yanında, siyasal tecrübelerinden yararlanacağı yardımcılar yerine kendisine genç yardımcılar seçmiştir. Netanyahu ve tüm ekibi, Oslo Barış Sürecine karşı bir tutum sergilemişlerdir. Bu ekip, Yaser Arafat’ı terörist olarak görmeye devam etmiş; Oslo Barış Sürecine destek veren, Aman, Mossad, Şabak’a da şüpheyle yaklaşmışlardır. (Uri- Bar, 2013: 358). 

Netanyahu, İsrail Silahlı Kuvvetleri’nin, Aman, Mossad ve Şabak’ın, “barış süreci” ile ilgili isteklerinden hoşlanmamış; onlarla görüşmeleri azaltmıştır. Gönderilen istihbarat raporlarını okumamış, hatta geleneğin tersine Filistinlilerle diplomatik ilişkilerde, askerî yetkililerin yer almasını engellemiştir. (Pascovich, 2013b:19). 

İsrail İstihbarat Topluluğu, halk arasında apolitik olmakla ünlenmiştir. Ancak Netanyahu’nun başbakanlığının ilk döneminde bu ünleri yara almıştır. Bu dönemdeki baskılardan muaf tutulan Mossad şefi Dr. Uzi Azad olmuş; Dr. Azad, 1997-99 yılları arasında, Netanyahu’nun dış politika danışmanı ve 2009-2011 yılları arasında millî güvenlik danışmanı olarak görev yapmıştır. 1996-2001 yılları arasında Askerî İstihbarat Araştırma Biriminin ve tüm istihbarat değerlendirme lerinin başında bulunan Gilad, fikirlerini daha rahat ifade etmiş; barış sürecindeki çıkmazın, Netanyahu’nun politikalarının bir ürünü olduğunu ve bu durumun öncelikle Suriye ve diğer Arap devletleriyle savaşa yol açabileceğini, savunmuş tur (Bar-Joseph, 2013). 

1995-1998 yıları arasında Aman’ın başında bulunan Moşe Ya’alon’un Arafat’ı terörist olarak nitelendirilmesi (Jones, 2003:277) emekli olmuş diğer istihbarat uzmanları tarafından Netanyahu’nun baskılarına boyun eğmesi olarak nitelendirilmiştir. Şabak Şefi Ami Ayalon da, Gilad gibi, Netanyahu’nun politikalarının ve yeni yerleşimlerin,  intifadaya yol açabileceğini, ileri sürmüştür. Netanyahu’nun yardımcıları, daha önce İsrail donanmasına da komuta eden Ayalon’un hükümetin politikalarına sadık olmadığını ve bulunduğu görevi hak etmediğini belirtmişlerdir. Netanyahu, muhalefet liderleriyle görüşen İsrail Savunma Gücü’nün komutanını görevden almış; istihbarat örgütlerinin, diplomatik görüşmelere katılmasına, izin vermemiştir. Bu bağlamda, Netanyahu, istihbarat tahminlerini değiştirmeyi başaramamıştır (Bar-Joseph, 2013). 
1999 yılında, İsrail Savunma Gücü ve Aman’ın, Ehud Barak’la fikir anlaşmazlığına düştüğü bilinmektedir. Barak, İsrail askerî güçlerinin Lübnan’dan çekilmesini istemiştir. Aman, askerî güçlerin bir kısmının bölgede kalmasını tavsiye etmiştir (Shpiro, 2012).

 Son dönemde ise en önemli konu, İran’ın nükleer silahlanmasıdır. İstihbarat örgütlerinin görüşlerinin aksine, Netanyahu, İran’a karşı askerî bir müdahaleden yanadır. Mossad’ın eski başkanlarından Meir Dagan, böyle bir müdahalenin, son derece aptalca, olduğunu vurgulamaktadır. Mossad Başkanı Tamir Pardo da İran’ın, İsrail’in  varlığına ciddi bir tehdit sayılamayabileceğini, belirtmektedir. Bu görüşler, siyasi baskılara rağmen, henüz değiştirilmemiştir (Bar- Joseph, 2013:359-360).

11 Eylül olaylarından sonra, Amerikan istihbarat servislerinin yeterlilikleri konusunda tartışmalar yapılmaya başlamıştır. Amerikan terörle müdahale uzmanlarının, İslami terörizm konusunda, İsrailli meslektaşlarının tecrübelerinden yararlanmaları gerektiği belirtilmiştir. Aman, Mossad ve Şabak’ın yöntemlerinin, Amerikalı istihbarat örgütlerinin yöntemlerinden çok üstün olduğu, öne sürülmüştür.  İsrail istihbarat görevlileri, bölgenin farklı dillerini öğrenmekte ve bölgenin kültürünü tanımaktadırlar. İstihbarat teknikleri ve psikoloji konusunda eğitimden geçmektedirler (Schindler, 2005:706). 

Aman’ın Geleceği

Aman, çok önemli siyasal kararların alınmasında etkili olan bir örgütlenmedir. Aman, istihbarat örgütleri içinde en tepede olduğunu ileri süren uzmanlar bulunmaktadır (Jones, 2003:275). Aman’ın lider konumu, kamuoyunun görüşünü şekillendirmede, ona büyük bir güç sağlamaktadır. Aman siyasal olarak son derece etkin bir konumdadır. Aman şefi ve Araştırma Biriminin başkanı, millî güvenlikle ilgili tüm kabine toplantılarına katılmaktadırlar (Bar-Joseph, 2010: 509).

Aman ve diğer istihbarat örgütlerinin eğitim durumlarına değinmek önemli olacaktır. Aman’ın analizcileri kariyerleri süresince en azından Ortadoğu ile ilgili bir lisans derecesine sahip olmaktadırlar. Bazı durumlarda lisans derecesinde sahip olmayanlara da rastlanmaktadır. Araştırma Birimindeki analiz kariyerleri kısadır ve yetersiz sayıda Yüksek lisans derecesine sahip olan görevlileri bulunmaktadır. Çok kısa sürelerde rotasyon olması, belli alanlarda uzmanlaşmayı engellemektedir. Mossad da bu durumun tersine, görevliler, uzmanlık alanlarında Yüksek Lisans ve doktora yapmakta ve standard rotasyonları beş senede bir yapılmaktadır. Pek çok durumda,  aynı sahada iki dönem kalarak uzmanlıklarını arttırmaktadırlar (Bar Joseph, 2010: 520).  
İstihbarat örgütlerinin Aman’ın operasyonlarındaki başarısızlıklar ve askerî ve siyasi konularda ayrım yapılması gerekliliği nedeniyle, devletle ilgili faaliyetlerinin kademeli olarak sonlandırılması gündemdedir. Aman’ın Araştırma Bölümü’nün sol örgütlerle ilgili çalışmalar yaptığı belirtilmektedir. Sol örgütlerin, Batı’da İsrail karşıtı aktivitelerde bulundukları ve böylelikle İsrail devletinin meşruiyetinin sorgulanmasına yol açtıkları ileri sürülmektedir (Pascovich, 2013b:228). 

Aman’ın geleceğiyle ilgili üzerinde durulması gereken diğer konu, dindar Yahudileri sahada görevlendirilmesidir. Bu durum, istihbarat etiği ve dinin çatışmasına yol açabilecektir (Shpiro, 2007a)

Sonuç

Başbakan Ben Gurion, 1948 yılında, istihbarat birimlerinin yapılandırılmasına karar vermiştir; İsser Beeri, askeri istihbarattan sorumlu olmuştur. Mart 1949’da, İsrail Silahlı Kuvvetleri istihbarat şubesi kurulmuş ve başına Chaim Herzog getirilmiştir. Başlangıçta, askeri istihbarat, sadece Arap ülkelerinden bilgi toplamakla görevlendirilmiştir; 1950’den sonra ise Arap olmayan devletlerle ilgilenilmiştir. Devletin ilk kurulduğu yıllarda, askeri istihbaratın görev ve yetkileri tam olarak belirlenememiştir. 1953 yılında, askeri istihbarat bölümü, İsrail Silahlı Kuvvetleri İstihbarat Şubesi ya da diğer adıyla Aman olarak yapılandırılmıştır. Aynı dönemlerde, Ben Gurion, askeri istihbaratın güçlendirilmesi kararını almıştır. Aman, İsrail dışında oluşturduğu yapılanma sayesinde sanayi casusluğu gerçekleştirmiştir.

Aman, 1950’li yıllarda, Arap ordularına karşı yapılacak olan bir savaşa hazırlanmak amacıyla ülkeye girmeye çalışan Araplar, sınırlardaki köylüler ve muhbirlerden yararlanmış; onlardan değerli bilgiler elde etmiştir. Aynı dönemde, Dr. Ne’eman tarafından geliştirilen bilgisayar teknolojisi, verilerin depolanması ve yeniden değerlendirilmesini sağlamıştır. Esir düşen Arap subaylar ve Arap ülkelerinde yaşayan Yahudiler, önemli haber kaynakları olmuşlardır. Böylelikle, Aman, 1956 Sina saldırısı öncesinde, Arap orduları hakkında ayrıntılı bilgiye sahip olmuştur; medyayı kullanarak dezenformasyon faaliyetlerinde bulunmuştur. ABD istihbarat örgütleri, fotoğraf, radar ve gözlem istihbaratı konusunda İsrail istihbarat örgütlerini desteklemişlerdir. 

1967 yılı Mayıs ayında, Aman, Arap ülkelerinden kaynaklanan bir savaş beklentisinin bulunmadığını açıklamıştır. Bu değerlendirme doğru çıkmamış olsa da Aman’ın savaş sırasındaki istihbaratı başarılı bulunmuştur. Savaş sırasında, Aman, insani istihbarat ve hava fotoğraflarından yaralanmış ve ordunun zaferine katkıda bulunmuştur; savaş sürecinde ve sonrasında Aman, Arap ordularının yapılarını, silahlarını ve personelinin niteliğini öğrenmiştir. Aman ajanları aynı tarihlerde, nükleer tesisleri için gerekli olan uranyumun ele geçirilmesi için başarılı operasyonlar gerçekleştirmişlerdir. 1968-70 yılları arasında, İsrail, Arap ülkelerine hava saldırıları düzenlemiştir; Aman, orduya hedeflerin yerlerini bildirmiştir. Aman’ın siyasallaşması, Altı Gün Savaşları’nın ardından yoğunlaşmıştır. İsrail, bu dönemde, Batı Şeria ve Gazze Şeridi’ni işgal etmiştir. 1967 yılında elde edilen zafer, İsrail’in stratejik derinliğini arttırmıştır.
Aman’ın geçmişi ve operasyonları incelendiğinde, 1973 Yom Kippur Savaşı’nda gelen istihbaratların iyi değerlendirilememesi, ana sorun olarak görülmektedir. Aman; savaş öncesinde Mısır ve Suriye arasında artan haberleşme trafiğine, tatbikatlar, seferberlik, köprü inşa faaliyetleri ve yetkili ağızlar ve istihbarat kaynaklarından gelen bilgilere rağmen, savaşın çıkmayacağı değerlendirmesinde bulunmuştur. Mısır Devlet Başkanı Nasır’ın damadı Eşref Marvan’ın savaş ihtimalini dillendirmesine rağmen, Aman şefi, Zeira, pek çok kez gelen benzer istihbaratlar ve savaş çıkmaması nedeniyle, bu istihbarata güvenememiştir. Aman, Mısır’ın hava kuvvetlerinin güçsüz olduğuna ve Suriye olmadan savaşa girmeyeceğine inanmıştır. Yakın zamanda, İsrail’de seçimlerin yapılacak olması, savaş hazırlığına kaynak aktarılmasının önünde önemli bir engel olarak görülmüştür. Mossad, belirtilen dönemde, savaş ihtimalini duyurmuştur. Ancak, Aman, siyasal süreçte daha etkin olmuştur. 1973 Yom Kippur Savaşı’nın ardından, Aman faaliyetlerinin askeri istihbaratla sınırlandırması kararı gündeme gelmiştir.

Aman, İran devriminin gerçekleşeceği ve Irak’ın Kuveyt’e saldırabileceği gibi tutarlı değerlendirmelerde bulunmuştur. İkinci İntifadanın başlayacağı tespitinde bulunamamıştır; sorumluluğun Arafat’ta olduğu değerlendirmesini yaparak, askeri güç kullanımının önünü açmıştır. Oslo Antlaşması’nın ardından, Filistinli mültecilerin Batı Şeria ve Gazze Şeridi’ne dönmeleri ileAman, Şabak ve Mossad’ın yetki alanları karışmıştır; örgütler yetki alanları ve finansal kaynaklarını kaybetmemek için rekabet içine girmişlerdir.

Aman, 2006 yılında, Lübnan Savaşı’nda, Hizbullah liderlerinin komuta ve kontrol sistemlerine sızamamıştır; bu savaş esnasına geniş kapsamlı bir kara harekatının yapılmasını sağlayacak istihbari bilgileri verememiştir. Aman, istihbarı sorunlarını, 2009 ve 2014 Gazze operasyonlarında çözmeye çalışmıştır
İsrail’in tehdit algısı yüksektir. İsrail’in tehdit algıladığı bölgeler; Filistin toprakları olan Batı Şeria, Gazze yanında İran, Suriye, Lübnan ve Mısır’dır. Tehdit algısının sürmesi, ülkenin güvenliği için, istihbarat birimlerine olan ihtiyacın devam ettiğini ve yakın gelecekte değişmeyeceğini göstermektedir. Bu bağlamda İsrail’in, İsrail Silahlı Kuvvetleri ve askeri istihbarat örgütü Aman’a olan bağımlılığı sürmektedir; her iki örgütlenme de karar alma süreçlerinde etkin konumlarını korumaktadır. Askeri istihbarat örgütü Aman, ileri teknoloji ürünü teçhizatları kullanmakta ve güçlenmektedir.

İsrail’in savunulmasını zorlaştıran stratejik derinlik sorunu bilinen bir olgudur. Aman’ın erken ikaz ve ihbar kabiliyetinin yüksek olması bir gerekliliktir. Arap Baharı, İsrail’in tehdit, tecrit ve güvensizlik algısının artarak devam etmesine yol açmıştır. Filistin sorunun çözülememiş olması ve İsrail’in dünya kamuoyuna duyurduğu terörist saldırılar, Aman’ın güçlenmesini ve siyasal arenada daha etkili bir aktör olmasını sağlamaktadır. İsrail'in askerî istihbarata barış zamanında da ihtiyaç duyduğu, açıktır. İsrail'in, askerî istihbarat yapılanmasını, sadece savaşta değil, barış ortamında da etkin bir şekilde kullanması; saldırgan, güvenlikçi politikalarının ve güçlü güvensizlik algısının ürünüdür. Mevcut sorunlarını çözmede çatışmacı tutumunu terk etmediği sürece, İsrail’in bu tür aygıtlara olan ihtiyacı azalmayacaktır.

Aman, bilgi teknolojilerini yaygın ve etkin olarak kullanmayı sürdürmektedir; sigint, elint, humint, muharebe sahası istihbaratı, biyografik istihbarat, hedef istihbaratı, teknik istihbarat, stratejik istihbarat, istihbarat operasyonu gibi istihbaratın bütün alanlarında faaliyet göstermektedir. Aman, bu kapsamda ülkedeki diğer istihbarat ve güvenlik yapılanmaları ile sıkı bir iş birliği içindedir;  komuta, kontrol, muhabere, keşif, gözetleme, erken ikaz ve ihbar sistemlerinin faaliyetlerini bütünleştirmiştir. ABD ile askeri savunma ve istihbarat alanında yakın ilişkisi sürmektedir. 

İsrail, düşük yoğunluklu çatışma ortamına rağmen, sürekli savaş halindeymiş gibi istihbarat faaliyetlerini sürdürmektedir. Özellikle Arap Baharının beraberinde getirdiği gelişmeler, istihbaratın önemini arttırmıştır. 2006 Lübnan Savaşı’nda, İsrail Silahlı Kuvvetleri’nin kara harekatındaki başarısızlığı, istihbaratın güçlendirilmesinin gerekliliğini ortaya koymuştur. 2014 yılının Temmuz ayında başlayan Koruyucu Hat Operasyonu, bunun testi niteliğindedir.

İran’ın dış politika parametreleri, İsrail tarafından öngörülebilir olarak nitelendirilmemektedir; bu belirsizlik, askeri istihbaratın önemini arttırmaktadır. İran ve Batı arasındaki işbirliği, İsrail’in yalnızlaşması ve bu bağlamda işlerini kendisinin çözmesi anlamına gelmektedir. 

ABD ve İsrail istihbaratları arasında işbirliği sürmektedir.  ABD, İsrail’in yanında olacağı sözünü pek çok durumda verse de iki devletin bazı durumlarda farklı siyasal hedef ve yol haritalarının olabileceği görülmektedir. Suriye konusunda, ABD ve İsrail’in işbirliği bilinmektedir; İsrail farklı tarihlerde Suriye’yi bombalamıştır. Lübnan, İsrail için önemli bir risk unsuru olmayı sürdürmektedir. Lübnan’da Hizbullah’ın varlığı öncelikli güvenlik sorunlarından biridir. Suriye savaşı, Hizbullah militanlarının  savaş tecrübesini arttırmıştır. 
Aman’ın siyasal konulardan elini çekip, sadece askerî konularla ilgilenmesi yönündeki görüşlere rağmen, bu durumun gerçekleşmesi yakın gelecekte mümkün görülmemektedir. İsrail, demokratik bir ülke olarak nitelendirilmesine rağmen, siyaset ve ordunun birbirlerinden ayrılmayan, bütüncül yapısından dolayı eleştirilmektedir. Güvenlikçi politikalar, askeri istihbaratın, karar alma süreçlerindeki gücünü parlatmaktadır. Modern İsrail devletinin güvenlik anlayışı, Yahudilikten etkilenmektedir; Kudüs, El Halil gibi bölgelerin sürekli gözlemlenmesi ve İsrail devletinin elinden çıkmaması üzerine kurgulanmıştır.
İsrail askeri istihbaratı, teröre karşı savaşta ve demokratik düzenin korunmasında tam yetkilidir. Yüksek tehdit algısı, Aman’a verilen bu olağanüstü yetkilerin kötüye kullanılması sonucunu doğurabilmektedir. İsrail’e yönelik tehditlerin yoğunluğu ve sayısı arttıkça, Aman’ın siyasi şekillendirmelerden uzaklaştırılması mümkün değildir. Aman, siyasi arenada sözü dinlenir bir kurum olmayı sürdürmektedir. Arap medyasını şekillendiren ajanları ile olayları kendi istediği şekle sokmayı başarmaktadır. Aman, elde ettiği bilgileri sınıflandırma ve depolamada başarılıdır. Dinleme cihazları ile düşmanlarının en büyük sırlarının ortaya çıkarılmasında uzmanlaşmıştır. Barış sürecinin devamının sağlanması konusunda, Aman son derece etkili bir aktördür. Aman, ordunun gücü ve teknolojik üstünlüğü ile kendini geliştirmeyi sürdürecektir.

Kaynakça

Akşam (06.08.2014). İsrail Ordusu: 64 askerimiz öldü. http://www.aksam.com.tr/dunya/israil-ordusu-64-askerimiz-olduruldu/haber-329832 (Erişim: 11.08.2014).
Anadolu Ajansı. (2014, 4 Mart). İsrail’in Güvenliği ABD’nin Öncelikli Konusu. http://www.aa.com.tr/tr/dunya/296252--israil-in-guvenligi-abd-nin-en-oncelikli-konusu (Erişim: 28.03.2014).
Anadolu Ajansı. (2014, 6 Şubat). İsrail sözlerimi çarpıtmamalı. http://www.aa.com.tr/tr/haberler/283868--esat-yine-de-kazanamiyor (Erişim: 28.03.2014).
Bar-Joseph, U. (2007). Israel’s Military Intelligence Performance in the Second Lebanon War. International Journal Of Intelligence and Counterintelligence, 20, 583-601.
Bar- Joseph, U. (2010). Military Intelligence as the National Intelligence Estimator: The Case of Israel. Armed Forces & Society, 36 (3), 505-525.
Bar-Joseph, U. (2013). The Politicization of Intelligence: A Comparative Study. International Journal of Intelligence and CounterIntelligence, 26, 347-369. 
Bar Joseph, U, Levy, J. S. (2009).Conscious Action and Intelligence Failure. Political Science Quarterly, 124 (3), 461-488.
Bayraktar, Bora. (2012). Barış Çalışmaları Perspektifinden İsrail-Filistin Sorunu. İçinde Atilla Sandıklı (Ed.) Teoriler Işığında Güvenlik, Savaş, Barış ve Çatışma Çözümleri. İstanbul: Bilgesam, 249-277.
BBCTürkçe. (13.03.2014). İslami Cihad’la İsrail Arasında yeniden ateşkes. http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2014/03/140313_gazze.shtml (Erişim 31.03.2014).
Beres, Louis Rene. (2014). Like two scorpions in a Battle: Could Israel and Nuclear Iran coexist in the Middle East. Israel Journal of Foreign Affairs, 8(1), 23-33.
Buckwalter, D. T. (2002). The 1973 Arab-Israeli War. İçinde David E. Williams (Ed.) Case Studies in Policy Making and Implementation (ss.119-138). RI: Naval War College.
Bursadabugün. (14.03.2014). Sınırda Gerginlik.
  http://www.bursadabugun.com/haber/sinirinda-gerginlik-387478.html (Erişim: 27.03.2014).
Fuerza, Z. F. (2013). Master of Deception: Zionism, 9/11 and the War on Terror Hoax. Zion Crime Factory .
Giannoulis, A. (2011, October). RIEAS Research Paper: Intelligence Failure and the importance of Strategic Forthsight to the preservation of National Security, no:155, Athens.
Haber7.(11.07.2014). Erdoğan: İsrail’le mümkün değil. http://www.haber7.com/dis-politika/haber/1178919-erdogan-israille-mumkun-degil(Erişim: 11.07.2014).
Haaretz. (19.03.2014). Netanyahu orders IDF to prepare for possible strike on Iran during 2014. http://www.haaretz.com/news/diplomacy-defense/1.580701 (Erişim 27.03.2014).
Henriksen, T.H. (2007). The Israeli Approach to Irregular Warfare and Implications for the US. Florida: Joint Special Operations University.
Hürriyet. (23.03.2014). İsrail Cenin Kampını Bastı 3 Ölü. http://www.hurriyet.com.tr/dunya/26065157.asp (Erişim: 27.03.2014).
Hürriyet. (19.03.2014). Netanyahu: Bizi inciteni, bizde incitiriz. http://www.hurriyet.com.tr/dunya/26037920.asp (Erişim: 27.03.2014).
Hürriyet. (11.03.2014). İsrail’den Türkiye’ye sürpriz mesaj. http://www.hurriyet.com.tr/dunya/25981981.asp (Erişim: 28.03.2014).
İslami Analiz. (13.03.2014). İslami Cihad İsrail İstihbatratını Gafil Avladı. http://islamianaliz.com/haber/yedioth-ahronot-islam-cihad-israil-istihbaratini-gafil-avladi/2723/#sthash.yoakOKJs.dpuf (Erişim: 28.03.2014).
Jones, C. (2003). One Size Fits All: Israel, Intelligence and the al-aqsa Intifada. Studies in Conflict & Terrorism, 26, 273-288.
Kahana, E. (2005). Nalyzing Israel’s Intelligence Failures. International Journal of Intelligence and CounterIntelligence, 18, 262-279.
Lambeth, B. S. (2011). Air Operations in Israel’s War Against Hezbollah. Pittsbourg: RAND
Milli Gazete. (05.11.2013). İsrail Askeri İstihbarat Başkanından itiraf! http://www.milligazete.com.tr/haber/Israil_Askeri_Istihbarat_Baskanindan_itiraf/296534 (Erişim: 31.03.2014).
Newton, A. (2011). The ‘Talking Cure’: Intelligence, Counter-Terrorism Doctrine and Social Movements. Intelligence and National Security, 26(1), 120–131.
Ostrovsky, V. (1994). Other Side of Deception. New York: Harper Collins Publishers.
Pascovich, E. (2013a). Intelligence Assessment Regarding Social Developments: The Israeli Experience, International Journal of Intelligence and CounterIntelligence, 26(1), 84-114.
Pascovich, E. (2013b). Military Intelligence and Controversial Political Issues: The Unique Case of Israeli Military Intelligence. Intelligence and National Security, April, 1-35.
Radikal. (21.10.2013). 10 Mossad ajanına 10 Predatörle Yanıt. http://www.radikal.com.tr/turkiye/10_mossad_ajanina_10_predatorla_yanit-1156405 (Erişim: 28.03.2014). 
Sabah. (2014, 23 Mart). İsrail’in Hizbullah Endişesi. http://www.sabah.com.tr/NewYorkTimes/2014/03/23/israilin-hizbullah-endisesi (Erişim: 28.03.2014).
Schindler, J. R. (2005). Defeating the Sixth Column: Intelligence and Strategy in the War on Islamic Terrorism. Orbis, Fall, 695-712.
Shpiro, S. (2006). No Place to Hide: Intelligence and Civil Liberties in Israel. Cambridge Review of International Affairs, 19 (4).
Shpiro, S. (2007a). Speak No Evil: Intelligence Ethics in Israel. Paper presented at 2007 ISA Annual Conference, Chicago. 
Shpiro, S. (2007b). Intelligence Ethics in Israel. İçinde Michael Murphy Andregg (Ed.) Intelligence Ethics: The Definitive Work of 2007(ss.3-10). Minnesota: Center for the Study of Intelligence and Wisdom.  
Shpiro, S. (2012). Israeli Intelligence and al-Qaeda. International Journal of Intelligence and CounterIntelligence,25, 240-259.
Star. (19.03.2014). Latif Erdoğan: Cemaati İsrail eğitiyor. http://haber.stargazete.com/politika/latif-erdogan-cemaati-israil-egitiyor/haber-857612 (Erişim: 28.03.2014).
Star. (19.03.2014). İsrail Ordusu Suriye’yi vurdu. http://haber.stargazete.com/dunya/flas-flas-israil-ordusu-suriyeyi-vurdu/haber-857636 (Erişim: 28.03.2014).
Solportal. (22.03.2014). Hizbullah Angajman kurallarını değiştiriyor. http://haber.sol.org.tr/dunyadan/hizbullah-angajman-kurallarini-degistiriyor-haberi-89821 (Erişim: 28.03.2014).
Solportal. (19.03.2014). İsrail ve Cihadçılar birlikte saldırdı. http://haber.sol.org.tr/dunyadan/israil-ve-cihadcilar-birlikte-saldirdi-haberi-89637 (Erişim: 28.03.2014).
Sondakika. (27.02.2014). İsrail İnsan Hayatını Hiçe Sayıyor. http://www.sondakika.com/haber/haber-insan-hayati-hice-sayiliyor-5725033/ (Erişim: 28.03.2014).
Taner, B. Ö. (2012). From Allies to Frenemies and Inconvenient Partners: Image Theory and Turkish-Israeli Relations. Perceptions,17(3), 105-129.    
Timeturk. (18.03.2014). İsrail’de 6. Negev Konferansı. http://www.timeturk.com/tr/2014/03/17/israil-de-6-negev-konferansi.html (Erişim: 28.03.2014).
Timeturk. (18.03.2014). İsrail Ordusu Mescid-i Aksa’ya girdi. http://www.timeturk.com/tr/2014/03/18/israil-ordusu-mescid-i-aksa-ya-girdi.html (Erişim: 28.03.2014).
Turquie diplomatique. (2013). İstihbarat ve Mitler: İsrail’in Gizli Savaşları sayı:58, http://www.trdiplo.com/66-istihbarat-ve-mitler-israil-gizli-savaslari-trdiplo.aspx (Erişim: 28.03.2014).
Türkiye. (15.03.2014). Mescid-i Aksa’ya İsrail Ablukası. http://www.turkiyegazetesi.com.tr/dunya/141301.aspx (Erişim: 28.03.2014).
Weiss, L. (2013). The Lavon Affair: How a false-flag operation led to war and the Israeli bomb. Bulletin of Atomic Scientists, 69(4), 58-68.
Yesevi, Ç.G. (2014
Yesevi, Ç.G. (2014a) Koruyucu Hat: Kara Operasyonu Tecrübesi ve Silah Ticareti. 21. Yüzyıl Dergisi, 70, Ekim.
Yesevi, Ç.G. (2014b). İsrail Silahlı Kuvvetleri. Milli Güvenlik ve Askeri Bilimler 1(2), 123-170.
Yakındoğuhaber. (05.11.2010). İsrail askeri istihbaratından dört cephede savaş öngörüsü. http://www.ydh.com.tr/HD8395_israil-askeri-istihbaratindan-dort-cephede-savas-ongorusu.html  (Erişim: 28.03.2014).


Çağla Gül YESEVİ, 



***