Ortadoğu Güvenlik Raporu 2017. BÖLÜM 4

Ortadoğu Güvenlik Raporu 2017. BÖLÜM 4

2017 // Middle East Security Report, 2017

Türkiye’nin 2016-17 dönemi savunma ihracatı ise tarihin en üst seviyesine ulaşmış olsa da hala potansiyelin çok altında 1.74 milyar dolar düzeyinde olmuştur. Resim 1’de gösterildiği üzere Türkiye’ni en fazla ihracat yapığı ülke ABD iken Almanya ve Hindistan ilk üç sırayı şekillendirmiştir. Türkiye savunma ihracatında 2016-17 döneminde gerçekleşen anlaşmalar ise şöyledir: 

. Katar’a BMC üretimi Amazon, 1500 adet; Nurol Makine üretimi NMS 100 adet; 
. Nurol Makine üretimi Ejder Yalçın 400 adet 
. BAE’ye Otokar Üretimi Arma 8X8, 400 adet 
. Umman’a FNSS üretimi Pars III 8X8, 172 adet 
. Tunus’a NUROL MAKİNE A.Ş. üretimi Ejder Yalçın, 70 adet 
. Özbekistan’a Nurol Makine üretimi Ejder Yalçın, 1000 adet 


Resim 1: 2017 Yılı Savunma İhracatı ve İhracat Yapılan Ülkeler46 

Sonuç 

Ortadoğu bölgesel güvenlik kompleksini 2016-17 döneminde birden fazla boyutlarda etkileyen stratejik değişim parametreleri Suriye krizi, Suudi Arabistan-İran rekabeti ve Katar Krizi, Yemen iç savaşı, Libya iç savaşı, DEAŞ ve diğer devlet dışı silahlı aktörlerin varlığı, yüksek düzeyli savunma harcamaları oldu. Bölgesel krizlerin hiçbirinde çözüme yönelik kalıcı bir ilerleme sağlanamaması bölgedeki güç boşluğunu besleyerek ülkeleri daha fazla 
savunma yatırımı yapmaya yönlendirdi. Bölge ülkelerinin çoğu savunma sanayilerini yerelleştirme yönünde politikalar izlerken bölgenin geneline bakıldığında bölge-dışı aktörlere olan bağımlılığı azaltmaya yönelik bir çaba gözlemlendi. 

Suudi Arabistan-İran bölgesel liderlik rekabeti, Ortadoğu’nun güvenlik atmosferini negatif anlamda etkileyen başat faktörlerden birisiydi. 

Bu rekabet 2016-17 dönemi içerisinde Katar krizi ile bölgeye yansırken, kriz bölge ülkeleri de taraf seçmek zorunda bıraktı ve Ortadoğu’da dost-düşman ayrımları derinleşti. Bu rekabet savunma sanayilerine de yansırken İran ve İsrail’in başını çektiği savunma sanayileri Suudi Arabistan, BAE ve Türkiye’nin çabaları ile çok kutuplu bir rekabete dönüştü. 2016-17 dönemi, aynı anda Ortadoğu ve bölgedışı aktörlerin daha güvenlikli bir yapı için birçok boyutta gerçekleşen rekabet ve bu rekabetten doğan krizlerle geride kaldı. 

Kaynakça 

1 IISS, Strategic Survey, Middle East, 2017 s. 161. 
2 IISS, Strategic Survey, Middle East, 2017 s. 160. 
3 “Russia’s Use of Hamadan Base is ‘Profitable for Iran’”, Reuters, 26 Temmuz 2016. 
4 Behnam Ben Taleblu, “Understanding Iran’s Deployment of the S-300 System”, 
http://www.defenddemocracy.org/media-hit/behnam-ben-taleblu-understanding-irans-deployment-of-the-s-300-system/. 
5 “Turkey ends 'Euphrates Shield' operation in Syria”, Al-Jazeera, 30 Mart 2017. 
6 “Turkish army sets up second monitoring post in Idlib”, Hurriyet Daily News, Ekim 2017. 
7 Rusya 2016-17 döneminde Suriye’de 2 savaş uçağı ve 5 helikopter kaybederken; Suriye 6 helikopter 24 adet 
uçak kaybetti. Bilgiler açık kaynaklardan edinilmiştir. 
8 IISS, Strategic Survey, Middle East and North Africa, 2017 s. 171. 
9 Balistik füze saldırıları ile ilgili bir grafik 
10 Hûsîlerin elinde bulundurduğu limanlara yönelik başlatılan abluka ve operasyonlar sonucunda Hûsîler 
Yemen’in güneybatısında kontrol ettikleri bazı alanları kaybetti. 
11 Bu ayrıma dair bir yazı. Stasa Salacanin, “Divergent Saudi and Emirati Agendas Drag Yemen Deeper into 
Chaos”, The New Arab, 2 Mart 2018. 
12 IISS, Strategic Survey, Middle East and North Africa, 2017, s. 189. 
13 IISS, Strategic Survey. Middle East and North Africa, 2016, s. 171 . 
14 “Libyan National Army Commander Haftar Visits Russia's Admiral Kuznetsov”, Sputnik News, 11.01.2017. 
15 Bilgay Duman, “A new Controversial Actor in Post-ISIS Iraq: The Popular Mobilization Forces”, ORSAM, Mayıs 2015. 
16 IISS, Strategic…, 2016, s. 167. 
17 “Iraq: Legislating the Status of the Popular Mobilization Forces”, Library of Congress, 7 Aralık 2016 
18 Martin Chulov, “More than 92% of voters in Iraqi Kurdistan back independence”, The Guardian, 28 Eylül 2017. 
19 “Iraq to sell Kirkuk oil to Iran”, Al-Jazeera, Kasım 2017. 
20 IISS, Strategic…, 2017, s. 185. 
21 “Qatar-Gulf crisis: Your Questions Answered”, Al-Jazeera, Aralık 2017. 
22 Heather Murdock, “Turkey Opens First Mideast Military Base in Qatar”, VOA News, Mayıs 2016. 
23 IISS, Strategic Survey, Middle East and North Africa, 2016, s. 173 . 
24 İsrail’e dair de farklı rakamlar çeşitli araştırma kuruluşlarınca rapor edilmiştir. Örneğin 
http://www.jpost.com/Middle-East/2018-Global-defense-spending-to-hit-post-Cold-War-high-of-167-trillion-518440. 
25 Suudi Arabistan savunma bütçesine dair veriler, savunma harcamalarını inceleyen kurumlarca bile güvenilir 
bulunmamaktadır. Bu konuda araştırma yapan üç büyük kuruluşun gösterdiği rakamlar 50.9, 63.673, 81,526 
milyar dolardır. Buradan hareketle bu araştırmada Suudi Arabistan resmi makamlarının bütçede verdiği rakam 
ve destek fonları dikkate alınarak en gerçekçi rakam tercih edilmiştir. 
26 Suudi Arabistan için farklı verilere de bakılabilir. Örn: 
http://www.janes.com/article/76607/saudi-arabia-increases-defence-budget. 
27 Türkiye savunma harcamaları, 2016 sonrasında dolar kurunda yaşanan büyük değişikliklerden dolayı azalmış 
olarak görünebilir. Ancak TL bazında bir artış söz konusudur. Dolar bazındaki azalmanın temel sebebi TL’nin 
Dolar karşısında büyük oranda değer kaybetmesidir. 
28 2017 yılı için belirtilen rakamların bütünü 2017 yılı dolar kuru baz alınarak oluşturulmuş; önceki yıllarda ise 
kendi dönemlerinin dolar kurunu yansıtmaktadır. 
29 IHS Jane’s Defense kuruluşunun 2017 rakamları: Suudi Arabistan: 50.9; BAE: 19.8; İran: 16.3; İsrail: 15; 
Türkiye: 12.1 milyar dolar. Kaynak: 
http://www.janes.com/article/76463/global-defence-spending-to-hit-post-cold-war-high-in-2018-jane-s-by-ihs-markit-says. 
30 IHS Markit Raporunda Suudi Arabistan, İsrail, Türkiye, Birleşik Arap Emirlikleri ve Irak’a dair savunma bütçeleri çok büyük fark içerecek şekilde daha az gösterilmektedir. Örneğin; Suudi Arabistan için SIPRI ve The Military Balance ile IHS Markit verileri arasında 30 milyar dolardan fazla bir fark bulunmaktadır. Ancak IHS Jane’s açıkladığı her veri için gerçek rakamların açıklanan verilerin bir hayli üstünde olduğu vurgusu yapmaktadır. Nitekim yazarın Ortadoğu ülkelerinin 2014’ten bu yana senelik ekipman tedariklerini ve imzalanan antlaşmaları içeren araştırmaları da çalışmada sunulan rakamların gerçeğe en yakın olanlar olduğu savını güçlendirmiştir. 
31 Öz-Savunmacı güvenlik postürü kavramı savunma harcamaları %4’ün üzerinde olup uluslararası askeri operasyonlarda yer almayan ülkeler için kullanılır. 
32 Kaynak: IISS, The Military Balance, Chapter 2, Country Comparisons, 2017. 
33 “Turkish, Saudi Firms Sign Joint Venture”, Defense News, 
https://www.defensenews.com/global/mideast-africa/2016/12/29/turkish-saudi-firms-sign-joint-venture/. 
34 “Turkey, Ukraine and Saudi Arabia to co-operate on maritime patrol variant of AN-132”, IHS Jane’s, 
http://www.janes.com/article/70316/turkey-ukraine-and-saudi-arabia-to-co-operate-on-maritime-patrol-variant-of-an-132. 
35 “Saudis in talks with TAI to buy six Anka turkish drones”, Defense News, 
https://www.defensenews.com/digital-show-dailies/2017/11/17/saudis-in-talks-with-tai-to-buy-six-anka-turkish-drones/. 
36 “Turkey to deploy up to 600 troops at military base in Qatar”, IHS Jane’s, 
http://www.janes.com/article/70199/turkey-to-deploy-up-to-600-troops-at-military-base-in-qatar. 
37 “Turkish Armor Makers in Talks to Produce 1,000 Vehicles for Qatar”, Defense News, 
https://www.defensenews.com/land/2016/12/29/turkish-armor-makers-in-talks-to-produce-1000-vehicles-for-
qatar/. 
38 “Turkey’s Havelsan Builds AW139 Simulator for Qatar”, Defense News, 
https://www.defensenews.com/training-sim/2017/01/04/turkeys-havelsan-builds-aw139-simulator-for-qatar/. 
39 Haberin kaynağı için bkz. “Sikorsky Transfers S-70i-TM Helicopter to Aselsan for Turkish Utility Helicopter 
Program Development”, 
https://news.lockheedmartin.com/2017-03-02-Sikorsky-Transfers-S-70i-TM-Helicopter-to-Aselsan-for-Turkish-Utility-Helicopter-Program-Development. 
40 “Havelsan Becomes Raytheon’s Three-Star Supplier”, Defence Turkey, 
http://www.defenceturkey.com/tr/icerik/havelsan-becomes-raytheon-s-three-star-supplier-2733#.Wo8GkOeYPIW. 
41 “Rolls-Royce forms joint venture with Turkey's Kale Group to produce TF-X engines”, IHS Jane’s, 
http://www.janes.com/article/70204/rolls-royce-forms-joint-venture-with-turkey-s-kale-group-to-produce-tf-x-engines. 
42 Quwa, “Eurosam and Aselsan, Roketsan sign agreement to conduct study for Turkey’s national long-range 
SAM program”, 
https://quwa.org/2018/01/07/eurosam-and-aselsan-havelsan-sign-agreement-to-conduct-study-for-turkeys-national-long-range-sam-program/. 
43 Türkiye’nin Savunma İthalatı ile bilgi için bkz. Export.gov (ABD), https://www.export.gov/article?id=Turkey-
Defense-Technology-and-Equipment. 
44 “Trends In International Arms Transfers: 2016”, SIPRI, 
https://www.sipri.org/sites/default/files/Trends-in-international-arms-transfers-2016.pdf. 
45 “Turkey Buys 4 Russian S-400 Systems, Russian Loans to Cover 55% of Costs”, Sputnik News, 
https://sputniknews.com/military/201712271060341881-turkey-buy-russia-s400-loans/. 
46 “Türkiye Savunma İhracatı”, Anadolu Ajansı, Aralık 2017. 


***