Yeni Bir Dünya Düzeninin Başlangıcı., BÖLÜM 2

Yeni Bir Dünya Düzeninin Başlangıcı., BÖLÜM 2

 

Sait YILMAZ, Obama, Jimmy Carter, Strateji, Afganistan, Soğuk Savaş, Özgür Dünya, Yeni Bir Dünya Düzeni, Doğu Çin Denizi, Jeff Bezos, Bill Gates,  iPhone, Amazon, Facebook, Google,

2014’de Büyük Güçler ve Beklenen Gelişmeler

Petrole dayalı Amerikan ekonomisi yaelindeki petrolü ya da onu dışarıdan satın alacak parayı bitirecektir. Ancak durumun bu kadar kötü olmadığını gösteren gelişmeler var. Öncelikle yatay petrol kuyusu açma ve yer tabakalarının arasına girilmesi teknolojisinin geliştirilmesi daha önce keşfedilmemiş yeni petrol rezervlerinin ortaya çıkmasını sağladı. Amerika kendi keşfettiği bu teknoloji ile Suudi Arabistan, Venezüella ve Afrika’dayeni kaynaklar yaratma peşinde, bunun için de buraları karıştırma peşindedir. ABD’nin ikinci büyük güç çarpanı gene yeni geliştirdiği iPhone, Amazon, Facebook, Google gibi sosyal medya veya Microsoft yazılım teknolojileri olacaktır. Tüm dünyada Jeff Bezos, Bill Gates, Steve Jobs gibi yeni beyinler yakalama peşindedir. Avrupa’nın ‘sınıf’, Hindistan’ın ‘kast’, Çin-Japonya-Kore’nin ‘ırk homojenliği’, Afrika’nın ‘kabilecilik’, Ortadoğu’nun ‘din muhafazakârlığı’ temeline karşı Amerika; yeni fikirler ve icatlar için geçmiş, ırk, yaş, din ayırımı yapmadan üstün zekâlılar toplumu yaratma peşindedir. Amerikalılara göre daha çok para kazanmak isteyen iş adamı, daha çok okunmak isteyen yayıncı ya da daha çok insana hitap eden eğlence dünyası sonunda Amerikan zenginliği ve gücüne hizmet etmektedir. 

Bu ırksız ve kozmopolitan düzende artık gençler devlet kademelerinde üst makamlara gelmek ya da milliyetçilik gibi ideolojiler peşine düşmek yerine Lockheed ya da Toyota’da iyi maaşı olan bir iş kapmak peşine düşeceklerdir. 

Bu sistemin gereği olarak da ulus-devlet anlayışı bitecek, artık hiçbir ülkede bağımsızlık ve egemenliğe düşkün milliyetçi ya da solcu liderler ve güçlü ordular barınamayacaktır.

Avrupa, egemenliği büyük ölçüde üye devletlere bırakarak üstüne kurduğu ekonomik entegrasyona dayalı birlik anlayışında başarısız oldu ve çözülüyor. 2008’de ortaya çıkan ülkelerin borç ve bankacılık krizi, Avrupa Birliği’nde finansal ve ekonomik krize yol açtı. İşsizlik hala pek çok ülkede %10’un üzerinde ve ekonomi geriliyor. Bu dönemde, AB içinde,genel olarak kabul edilebilir ve uygulanabilir politika üretme sorunu ortaya çıktı. Fransa son derece vasıfsız François Hollande’i başkan seçti. İngiltere batıyor, İtalya’da günü TV komedyenleri kurtarıyor. Avrupa’nın gerçek lideri olan Almanya’nın Angela Merkel’i ise Avrupa Birliği’nin söküklerini dikmeye çalışıyor. Avrupa, birlik öncesi ulus-devletlerin çoklu rekabet dönemine geri dönüyor.Ülkeler kendi çıkarları peşinde sıfır toplamlı bir yarışa girdiler. Zayıf ülkelere yapılacak yardımın yükünün paylaşılması kadar, ülke içinde bu yükün nasıl paylaşılacağı da sorun oldu. Böylece kriz ülkelerin içinde sınıf çatışmasına da dönüştü. Avrupa’nın büyük bölümü de zayıf ülkelerden oluşmaktadır ve ekonomik entegrasyon zayıf ülkelere göre değildir. Bugün bu ülkelerin elindeki tek güç AB’nin dayatmaları karşısında egemenliklerini savunmaktır. Nitekim Macaristan, AB yapısınıumursamadan daha egemen ve otoriter bir siyasi sistem kurmaya başladı. Ticari çıkarları nedeni ile Avrupa’nın bölünmesini istemeyen Almanya, diğer ülkelerin sistemde kalabilmesi için bütçelerini ve ekonomi politikalarını kontrol altına alıyor. Güney Kıbrıs önce Alman mallarını almayı reddederek karşı koydu ama sonunda egemenliğini Almanya’ya teslim etti. Şimdilerde Güney Kıbrıs’ın başından beri AB’ye hiç alınmaması gerektiği daha yüksek sesle mırıldanılmaya başlandı.

Yeni uluslararası sistemde üç ana ekonomik motor bulunmaktadır; ABD, Avrupa ve Çin. Çin ve Avrupa’nın ABD’yi dengeleyememekteki en büyük hataları gücü sadece ekonomik olarak algılamaları, siyasi ve askeri boyutunu ihmal etmeleri oldu. ABD, Sovyetler Birliği ile güç dengesini kendi lehine değiştirerek çökertmişti. Avrupa ve Çin ise sadece ekonomiye odaklanarak kendi kendilerini çökertme yolundalar. Böylece yeni bir çağa giriyoruz.Çin, ihracatın ağır baskı altında olduğu ve sosyal istikrarın tehlikeye girdiği bir dönemdedir. Çin’in temel problemi 1 milyardan fazla kişinin günde 6 dolardan az kazanmasıdır. Bunların çoğu 3 doların da altındadır. Çin, iç kesimlerdeki hayat standartlarını değiştirmek zorunda aksi takdirde büyük iç karışıklıklara gebedir.Çin, askeri olarak deniz kuvvetleri bakımından hassastır ve en büyük korkusu Amerikan ablukası dır. Çin’in Kasım 2013’de Doğu Çin Denizi’nde Hava Savunma Kontrol Bölgesi ilan etmesi üzerine; ABD bunu ilk protesto eden ülke oldu ve bölgeye iki B-52 bombardıman uçağı gönderdi. Diğer ülkelerde ABD ile dayanışma içinde olduklarını göstermek için bu hava sahasını kullanmaya devam ettiler. Çin’e göre bu kontrol bölgesinin amacı ticari amaçlı olmayan uçaklara karşı savunma amaçlı bir tedbirdir. Çin Savunma Bakanlığı sözcüsü Geng Yansheng; “Çin’in ilgili hava sahasını etkin bir şekilde yönetecek ve kontrol edecek kabiliyete sahip olduğunu” açıkladı.

Enerji ihracına dayalı ekonomisi kötü giden Rusya’da iç huzursuzluklar devam ediyor. Enerji dışında madencilik, metal, inşaat, yiyecek gibi sektörleri ayağa kaldırmaya çalışan Rusya’nın kısa sürede sonuç alması beklenmiyor.Bir yandan Eski Sovyet çevresindeki konumunu güçlendirmeye çalışan Rusya, Ukrayna’yı en azından 2015 başkanlık seçimlerine kadar Batının elinden kurtardı. Rusya; Moldova ve Gürcistan’a siyasi ve askeri baskı yaparak AB ile yakınlaşmalarını engellemeye çalışıyor. Baltık ülkeleri, Rusya’nın etraflarında gittikçe saldırgan bir konuşlanma içine girmesinden oldukça rahatsız ve NATO garantisini sorguluyorlar. Rusya, Avrasya Birliği ile eski Sovyet Cumhuriyetlerini ekonomik olarak kendine bağlamak istemektedir. Ermenistan, Kırgızistan ve Tacikistan; önce ekonomik ve güvenlik bağlarını güçlendirerek, Rusya ile Gümrük Birliği’ne girmeyi, 2015’de ise Avrasya Birliği’nde olmayı planlıyorlar. Asya-Pasifik bölgesi ile ilişkilerini de enerji kartı üzerinden geliştirmek isteyen Rusya, bunun için gerekli altyapıyı geliştirmeye çalışıyor.

2014’ü şekillendirecek 5 en önemli gelişme şu şekilde öngörülmektedir;

- İran ve ABD arasındaki yumuşamanın devamlılığı;
İran’ın geliştirmeye çalıştığı nükleer program ile ilgili daha önceleri görüşmeyi bile kabul etmeyen ABD yönetimi, Obama ile diyalog kapısını açtı. İki ülke arasındaki 35 yıllık gerilim ilk defa normalleşme sürecine girdi ama ABD’deki İsrail lobisi başta AIPAC olmak üzere sert bir şekilde bu diyaloga karşı çıktı. ABD-İran yumuşaması devam edecek olsa da iki ülkedeki iç dengeler durumu tersine çevirebilir. İran karşısında kendisini güçsüz ve cesaretsiz hisseden Suudi Arabistan, İran ile görüşmek yerine Arap koalisyonunu ona karşı güçlendirme yolunu seçti ancak bir sonuç alması beklenmiyor. Suudi Arabistan, 2014’de aktif mezhep politikalarına devam edecek, görüş ayrılıklarına rağmen ABD ile enerji ve askeri bağlarını sürdürecektir. Suriye’deki vekilli iç savaş sınırlı da olsa devam edecektir.

- Avrupa’da milliyetçi ve aşırı partilerin yükselişi;

Ekonomik durgunluğun ve yüksek işsizliğin devam ettiği Avrupa’da bu yıl sosyal huzursuzluklar beklenmektedir. Mayıs 2014’de yapılacak Avrupa Parlamentosu ve 2014’ün sonunda yapılacak Avrupa Komisyonu seçimleri ile milliyetçi partilerin daha etkin konuma geleceği ve entegrasyon politikalarının daha da zora gireceği hesaplanmaktadır. 2014’de Yunanistan, Güney Kıbrıs, Portekiz ve Slovenya ekonomik olarak en sıkıntılı ülkeler olacaktır. Bu yıl, Avrupa’da bölücü faaliyetler için özel bir yıl olacaktır. 

Eylül’de İskoçya’da yapılacak bağımsızlık referandumundan İngiltere’nin baskısı ile önemli bir sonuç çıkması beklenmemektedir. 

Ancak durumun daha ciddi olduğu İspanya’da Katalanların referandum isteği Madrid yönetimi tarafından reddedilmektedir. Referandum yapılsa bile Katalanların arasındaki derin bölünme 2014’de bağımsızlık ilanını engelleyebilir.

- Rusya ve Almanya’nın Doğu/Orta Avrupa ve enerji üzerine pazarlığı;

Avrupa Birliği, artık zorlayıcı güç olma özelliğini yitiriyor. Avrupa çözülürken, eski gücüne dönmeye çalışan Rusya, bulanık suda balık avlamayı seçiyor. Bunun için bir yandan doğal gaz kartını kullanırken, diğer yandan Macaristan ve Polonya’da metalürji tesisleri, Slovakya’da demiryolları satın alarak Avrupa’da siyasi etkisini artırmak istiyor.Orta Avrupa’ya ticaret yolu ile girmeye çalışan Rusya, buraların asıl sahibi olan Almanya ile Orta Avrupa, Ukrayna ve enerji konusunda pazarlık yapıyor. Amerikan gücünden memnun olmayan Almanya, Rusya’nın enerjisine o da Almanya’nın teknolojisine muhtaçtır. Alman-Rus yakınlaşması ABD’ye iki dünya savaşı arası dönemi hatırlatmaktadır. ABD, bu ikilinin arasındaki Polonya’ya güçlü destek vermektedir.

- Çin’in güç politikalarına dönüşü;

Çin, etrafındaki denizlerin kendi gölü olduğunu iddiasındadır. Çin, Asya-Pasifik’teki rolünü ABD aleyhine geliştirmeye devam etmekte ve geri adım  atmamaktadır. Ekonomik mucizesi artık bir sona gelen Çin, askeri seçeneklerini geliştirmeye başladı.Çin’in küresel bir askeri güç projeksiyonu geliştirmesi ekonomisi iyi gitse bile çok zaman alacaktır. ABD’nin Asya-Pasifik’te 70 yıldır korumaya çalıştığı Amerikan barışı (Pax-Americana), Çin’in tek taraflı girişimleri ile tehdit edilmekte, Çin ile egemenlik sorunları olan Japonya da bu savaşın kaçınılmaz aktörü olarak gözükmektedir. Japon Başbakanı Abe, şimdilerde sadece ekonomiyi canlandırmak değil, orduyu da yeniden inşa etmek peşindedir.

- Türkiye’de iç karışıklık ve ekonomik sıkıntı;

Türkiye, 17 Aralık 2013’de başlayan rüşvet ve yolsuzluk operasyonları sonrası ağır bir siyasi ve ekonomik kriz dönemine girmiştir. Erdoğan yönetimi, önceliğini iktidarının açıklarını kapatacak bir (E Tipi) hukuk sistemi ve kolluk yapılanmasına vermiştir. Büyük ölçüde yabancıların kontrolünde olan Türk ekonomisi de alarm çanları çalmaya başlamıştır. AB ve NAFTA tarafından istenmeyen Erdoğan’a Transatlantik Yatırım Ortaklığı, Avrasya Birliği ve Şangay İşbirliği Örgütü kapıları da kapatılmıştır. Erdoğan, yerel seçimlerden zayıflayarak çıkacaktır. PKK ve siyasi uzantıları ile yürütülen çözüm görüşmeleri sonucu ortaya çıkan silahlı eylemsizlik; kolluk güçlerinin elini-kolunu bağlamış, PKK/KCK Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da istediği de facto yönetimi hayata geçirmiştir. Bu nedenle, strateji değişikliğine giderek gerilla savaşı yerine, geniş halk ayaklanması ile kendi kaderini tayin hakkı yöntemini benimsemiştir. Bu yıl içinde bazı halk hareketleri ve silahlı eylemler görülecek olsa da, geniş kapsamlı ayaklanma genel seçimler sonrasını bekleyecektir.

Sonuç; 

Yeni Bir Dünya Düzeninin Başlangıcındayız…

2013 yılı ile birlikte Soğuk Savaş sonrası dönemin 11 Eylül 2001 ile belirlenen paradigmalarını bir kenara bırakıyor ve yeni bir dünya düzenine yelken açıyoruz. Çünkü artık içinde bulunduğumuz dönemi 11 Eylül sonrasının kuralları ile açıklama imkânı kalmadı. Yeni dönemin temel özellikleri şu şekilde sıralanabilir;

- Stratejik büyük güç mücadelesinin Asya-Pasifik bölgesine kayması, başta Çin’in olmak üzere bölge ülkelerinin askeri kapasitelerini hızla geliştirmekte olması,
- ABD’nin aktif güç dengeleme stratejisini terk ederek, müdahaleleri bölgesel güçlere bırakması, Avrupa’dan uzaklaşarak yeni bölgesel müttefikler araması,
- Dünyanın içinde bulunduğu ağır ekonomik kriz nedeni ile müdahalelerin sivil güç-istihbarat işbirlikleri, cerrahi askeri operasyon niteline dönüşmesi,
- Soğuk Savaş’ın uluslararası güvenlik kurumlarının (NATO, BM vb.) işlevlerini kaybetmeleri, bölgesel güçlerin ve güvenlik çözümlerinin öne çıkmaya başlaması.
Yeni dünya düzeninde güç dengesinin nasıl bir şekil alacağını ABD-Çin rekabeti kadar; 

Rusya, AB ve Japonya’nın toparlanma gayretleri belirleyecektir. 

Gidişat çok kutupluluğa doğru olup, bugünkü 1+4 (ABD + Çin, RF, AB, Japonya) dengesi; 0+5 veya 2+3’e dönüşebilir.

Türkiye’nin bulunduğu Ortadoğu bölgesine dönecek olursak, ABD’nin Büyük Ortadoğu Projesi beklenen sonucu vermedi; Mısır, Suriye ve Irak yoldan çıktı. Türkiye, Suudi Arabistan ve Pakistan’daki ABD onaylı liderlerde kendi özel gündemlerinin peşine düştüler. Şimdi asıl sorun Ortadoğu’daki yeni durumda taşların yerine nasıl oturacağıdır. Esat kalacak ve ülkedeki seçimleri yönlendirmeye çalışacaktır. Suriye’ye sokulan cihatçı El Kaide, Lübnan’da ki yerli cihatçıları takviye ederek Hizbullah’ı iki cephede savaşmaya zorlayacak, sonuçta Lübnan da karışacaktır. Mısır ordusu, bahar aylarındaki seçimde Selefilerin kazanması için çalışacak ve Sina Yarımadasından içeriye doğru cihatçı (Sünni terörist ya da çakma El Kaide) tehdidi artacaktır. İç politikası gibi on yıllık Osmanlıcı ve mezhepçi dış politikası iflas eden Türkiye, ABD’ye yakınlaşarak bölgesel güç konumunu takviye eden İran’a karşı Türkiye, denge arama peşindedir. Tüm komşuları gibi Irak merkezi yönetimi ile de arası bozuk olan Türkiye gene Irak’ın kuzeyindeki Kürt bölgesi liderine sarılmakta ve buradaki enerji kartını oynamaya çalışmaktadır.Irak ise, bölünme sürecinde oldukça ilerledi. Ortadoğu haritasında Irak’ın kuzeyinden başlayan bir yırtılma beklenmektedir. Bu yırtılmadan Türkiyede nasibini alabilir. Jeopolitiğin evrimi döngüseldir. Büyük güçler doğar, yükselir, düşer ve yok olur. Hatta yok olurken, tıpkı Osmanlı’nın Türkiye’yi doğurması gibi yavrular ve imparatorluk genlerini de aktarırlar. 

Ancak yanlış ellerdeki Türkiye bugün doğum sancıları çekmektedir.

Doç.Dr.Sait YILMAZ
@DocDrSaitYilmaz

[1]Graham Allison: 2014: Good Year for a Great War?, The National Interest, (Jan 1, 2014). 
[2]Conrad Black: A New World Order, The National Interest, (March 14, 2013). 
[3]Robert D. Kaplan:Anarchy and Hegemony, Stratfor, (April 17, 2013). 
[4]George Friedman: The State of the World: Explaining U.S. Strategy, Stratfor, (February 28, 2012). 
[5]Victor Davis Hanson: America’s Big Fat Advantage, National Interest, (March 21, 2013). 
[6]George Friedman: Europe in 2013: A Year of Decision, Stratfor, (January 3, 2013). 
[7]George Friedman: Beyond the Post-Cold War World, Stratfor, (April 2, 2013). 
[8]Stratfor Global Intelligence, 27 December 2013. 
[9]American Israel Public Affairs Committee 

http://www.21yyte.org/ adresinden  19.02.2014 16:58 tarihinde indirilmiştir .,

***

Yeni Bir Dünya Düzeninin Başlangıcı., BÖLÜM 1

 Yeni Bir Dünya Düzeninin Başlangıcı., BÖLÜM 1

 

Sait YILMAZ, Obama, Jimmy Carter, Strateji, Afganistan, Soğuk Savaş, Özgür Dünya, Yeni Bir Dünya Düzeni, Doğu Çin Denizi, Jeff Bezos, Bill Gates,  iPhone, Amazon, Facebook, Google,

Yazar: Sait Yılmaz 

21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü 2014; 

Bundan tam 100 yıl önce Birinci Dünya Savaşı’nın başlamasına kısa süre kala dünyada artık kalıcı barışın geldiğine, uluslararası sorunların büyük güçler 
arasında uluslararası hukuk yolu ile çözüleceğine dair yaygın bir kanaat vardı. 
1914 yılına girerken ABD ve Avrupa’daki entelektüel kesim bu umutlarla birbirlerine kartpostal gönderiyorlardı. 

Ancak, Haziran 1914’de bir Sırp teröristin suikastı ile tetiklenen yeni kitlesel katliam türüne “Dünya Savaşı” adı verildi. 

Bugün 2014’ün başındayız ve büyük güçler arasında büyük bir savaş gene imkânsız görünüyor. Savaşların değişmez aktörlerinden Rusya, artık büyük bir güç değil, Avrupa’nın askeri gücü gittikçe konumuna göre daha da yetersiz hale geliyor. Savaş alanları olan Ortadoğu, Afrika ve Latin Amerika ise yerel savaşlarla meşgul iken, büyük savaş nerede saklı? Eğer birbirine rakip iki büyük güç arasında hızla artan bir rekabet varsa savaş kaçınılmaz hale geliyor. Bu rekabet küresel olarak tarihte 15 defa yaşanmış ve 11’i büyük bir savaşla bitmiştir. ABD ve Çin arasında, kaynak paylaşımında yaşanmakta olan sıfır toplamlı rekabet ve güvensizlik, başka ülkeleri de içine çekecek bir girdaba dönüşme ve büyük bir savaş potansiyeline sahiptir. Güney Çin Denizi’ndeki sorunlar nedeni çeşitli ülkelerin gemileri ile şimdilik köşe kapmaca oynarken, Doğu Çin Denizi’nde Çin’in tek taraflı olarak ilan ettiği hava sahası kontrol bölgesi her an bir Japon gemisinin batırılması ya da uçağının düşürülmesi ile sonuçlanabilir. 1914 yılında büyük güçler savaşa girerken aslında hiçbiri bunu istememiş ama mecbur kalmıştı. Geldiğimiz aşama, Soğuk Savaş Sonrası denilen dönemin sonudur, uluslararası ilişkiler grameri yeniden yazılmakta, yeni paradigmaya girilmektedir. 2014 ile birlikte, bu makalede ele alacağımız gibi, yeni bir dünya düzeni başlıyor ve buna uygun stratejiler geliştiriliyor.

2013; Soğuk Savaş Sonrası Dönemin Sonu

Sovyetler Birliği’nin25 Aralık 1991’de çöküşü ve Soğuk Savaş’ın sona erişi, uluslararası sistemde bazı hızlı değişimleri birlikte getirdi. 1991 yılı aynı zamanda: Japon mucizesinin sona erişini; Çin’in hızla büyüyen, ihracata dayalı bir ekonomi ile Japonya’nın yerini almaya başlamasını; Avrupa Birliği’ni kuran Maastricht Anlaşması’nın formüle edilmesini ve ABD liderliğindeki koalisyon gücünün Kuveyt’i Irak’tan kurtarmak için savaşa gidişini temsil ediyordu. Soğuk Savaş’ın bitişi uluslararası sistemde 500 yıldır devam eden Avrupa çağını bitirdi. Artık hiçbir Avrupa ülkesi ekonomik, askeri ya da siyasi olarak küresel ölçekte değildi. Soğuk Savaş sonrası dönemin üç belirgin özelliği; ABD’nin tek süper güç olarak hegemonyasını sürdürmesi (tek kutupluluk), düşük işçi ücretine dayalı küresel sanayi gelişiminin merkezi olarak Çin’in yükselişi ve entegre ekonomik güç olarak yeni bir Avrupa’nın yeniden doğuşu oldu. Soğuk Savaş sonrası dönem; 11 Eylül öncesi ve sonrası olarak ikiye ayrılmaktadır. Birinci dönemde ABD tartışmasız siyasi ve askeri hâkim güç iken daha çok ekonomiye odaklanmıştı. Amerikan kurumları içeride dönüşüm savaşında idi ve uzun süren barışın onlara göre olmadığı ortaya çıktı.11 Eylül 2001 ile birlikte Amerikan stratejik kültürü değişti çünkü düşman hem anavatanı hedef almış hem de konvansiyonel olmayan nitelikte idi. Böylece Soğuk Savaş’ın kurumları tekrar etkin hale gelmeye başladı.ABD, İslam dünyasını sivil ve askeri yöntemlerle dönüştürme işine girişti. Bu dönemdeAvrupa, ekonomik olarak tökezledi ve siyasi olarak bölündü. Maastricht’te Avrupa Birliği’ne temel teşkil eden varsayımlar bugün geçerli değildir.

Soğuk Savaş, Amerika’nın dünya liderliğine meşruiyet sağlamış ve Özgür Dünya adı altında kendine uygun rejimleri kurmasına imkân vermiştir. Soğuk Savaş’ın bitişi ile baba Bush tarafından açıklanan Yeni Dünya Düzeni konsepti aslında 1930’ların Hitler’inden alıntı idi. O dönemde başkan Roosevelt, bu konsepti ne yeni bir şey olduğu ne de bir düzen getirdiği sözleri ile eleştirmişti. 1990’larda ABD’ye doğrudan yönelik ne bir tehdit ne de bu tehdide yönelik bir strateji vardı. 11 Eylül 2001 sonrasında ise Irak ve Afganistan savaşlarına yaklaşık 2 trilyon dolar harcayan ABD, bu savaşlarda 6.000 kişi kaybetti. Soğuk Savaş Sonrası dönem biterken yeni düzenin ilk önemli özelliği ABD’nin stratejik ekseninin Ortadoğu’dan Asya-Pasifik’e kaymasıdır. Uluslararası ilişkilerde yeni bir döneme, yeni bir dünya düzenine giriyoruz. ABD, gücün bütün boyutlarında (siyasi, ekonomik, sosyo-kültürel ve askeri) hala dünyanın hâkim gücü ancak gücünü dikkatli kullanmak zorundadır.Pek çok Amerikalı için Obama dönemi, Amerika’nın gücünün azaldığının belirgin hale geldiği bir safhadır. 17 trilyon dolar milli borcu olan, 363 milyonluk ABD’de halen yaklaşık 50 milyon kişi yiyecek kuponları ile yaşamaktadır. Wilsoncu idealizm ile ihtiyatlı realizm arasında gidip-gelen Obama doktrini, stratejik uyum, vizyon ve süreklilik bakımından zayıf kaldı. 

Afganistan’dan yakasını kurtarmaya çalışan ABD, küresel üstünlük ile küresel tek lider olma arasında nasıl bir konum edinebileceğini hesaplamaya çalışıyor.
Yüzyıllardır Avrupa’daki büyük güçler arasındaki göreceli güç eşitliği “güç dengesi” diye adlandırılan bir sistem ile anıldı. Kıtada çıkan savaşlar bu denge çekişmelerinin sonucu oldu. Kısaca, jeopolitik eşitlik Avrupa’da pek işe yaramadı. Hâlbuki 14 ile 19. yüzyıl arasında Doğu Asya’da tek hâkim gücün Çin olması, bu coğrafyaya uzun süreli bir istikrar getirdi. Uluslararası ilişkiler jargonunda tarihsel olarak Avrupa’daki güvenlik ortamı “anarşi”, diğeri ise “hiyerarşi” olarak adlandırıldı. Tabii ki hiyerarşide eşitlik yoktur, birileri daha eşittir. Hayatımız boyunca insanların ve ülkelerin eşit olmasını savunurken, uluslararası ortamda eşitlik kaos getirmekte, zorbanın hakim olduğu hiyerarşide ise zorunlu bir barış yaşanmaktadır. Obama’nın seçimler esnasında kullandığı ana slogan “İleri” idi. Aslında “ilericilik”, 200 yıldan fazla bir süredir Sol düşüncenin “eşitlik” kavramından sonra en çok tercih ettiği olgudur. Nitekim ekonomik eşitlik pek çok kitleyi yanına çeken bir ideal olagelmiştir. Eşit paylaşım, Sosyalizmin temel argümanıdır.Eşitsizliğin aşırısı bugün ABD tarafından temsil edilen hegemonya demektir. Hegemonya, kendi barışına yani eşitsizliği sömürmeye meşruiyet ve rıza ister. İnsanlık tarihinde göreceli barış ve huzurun olduğu dönemler hep bir hegemon gücün ürünü olmuştur. Roma, İngiltere, Avusturya-Macaristan ya da Osmanlı İmparatorluğu, işgal ettikleri ya da hâkim oldukları yerleri sömürürken istikrar ve huzur da getirmişler, bunu istemişlerdir. Ancak hegemonya uygulaması 21. yüzyıla gelene kadar çok değişti. İşin içine yumuşak güç ve akıllı güç girdi. Özel askeri şirketler, askerlerin çoğu işini üstlendi. Gelişen teknoloji ve kitlesel medya, uluslararası kamuoyu desteği ve meşruiyet olgusunu öne çıkardı. Soğuk Savaş döneminde, bu meşruiyeti sağlamak için kurgulanan BM ve NATO gibi uluslararası kurumlar artık eskisi gibi işe yaramaz olmaya başladı. Örneğin, Çin, Doğu Çin Denizi’nde oldu-bittiler peşinde iken ne BM ne de NATO’nun esamesi okunmamaktadır.

ABD’nin Değişen Stratejisi

Obama iktidara gelirken Amerika’nın Avrupa ve İslam Dünyası ile ilişkilerini yeniden düzenleme sözü vermişti. Ama ikisini de yapamadı hatta Bush’un politikalarından çok az sapma gösterdi. Bunun nedeni, Obama’nın fikrini değiştirmesi değil, birçok şeyin gerçekte ABD başkanının elinde olmamasıdır. Başkana verilmiş gibi gözüken yetkiler abartılmıştır ve herkes onun her şeyi kontrol altında tuttuğunu, hatta dünyayı yönettiğini sanır. Amerikan başkanının dış politikayı dönüştürme gücü yoktur. Dış politikayı, zengin bir kesim tarafından yönetilen derin devletin belirlediği Amerikan çıkarları, dünyanın yapısı ve Amerikan gücünün sınırları belirler. Geriye başkan için bu çıkarları sağlayacak güvenlik politikaları ve stratejileri kalır. Ama ABD güvenlik politikası da yaklaşık yüzyıldır değişmemiştir. ABD güvenlik politikası, Realist bir anlayışla Doğu yarım küreden gelecek tehditlere karşı uluslararası sistemde gerekli güç dengesini sağlamaktan ibarettir. Başkanın stratejisi ise çatışmaları Batı yarımküreden ve özellikle Kuzey Amerika’dan uzak tutmaktan ibarettir. Bu nedenle, İkinci Dünya Savaşı’na kadar yalnızcılık politikası gereği müdahalelerden uzak duran ABD, Soğuk Savaş ile birlikte aktif olarak sisteme katılınca, güç dengesini korumak için stratejiyi tersine çevirdi ve müdahaleler (aktif dengeleme) sürekli hale getirildi.
2008 yılında seçim kampanyası esnasında Obama, aktif dengelemeden vazgeçilerek güç dengesini sağlamanın bölgesel güçlere bırakılması yönünde ilk işaretleri verdi. Ancak, başta Afganistan olmak üzere ABD’nin devam eden askeri angajmanları nedeni ile bu stratejiye hemen geçilemedi. ABD’nin hegemonik gücünü kaybediyor olması anarşiyi de peşinden getirmektedir. ABD, son 20 yılda şunu öğrendi; askerler savaşları kazanmak için gerekli ama nihai sonucu almak için rıza edinmenin şartı olan olumlu Amerikan imajına katkıları olmamaktadır.Bu nedenle Obama, yumuşak güç yanında “akıllı güce” geçti ve sert güç için bölgesel sorunlara minimum askeri müdahale anlamında “cerrahi vuruş (surgical strikes) doktrini”ni uygulamaya koydu. Arap hareketlerinin arkasında akıllı güç denendi. Askeri olarak Libya’da geriden idare eden ABD, Suriye’de yeni doktrin kapsamında hareket etti. Bu doktrin aynı zamanda Afrika’dan Moğolistan’a insansız hava araçları (drone) ve özel kuvvetler ile 10 yıldır “hedefli öldürme sistemi (targeted killing system)” adı altında yapılmakta olan terörle mücadelenin gerçekte ise rastgele insan avının da diğer bir uygulama alanı oldu. Şu anda CIA ve NSA tüm dünyada hedef arıyor, Amerikan özel kuvvetleri aramızda dolaşıyor, ABD özel askeri/istihbarat şirketleri müşterileri için komplolar hazırlıyor, Washington’daki Amerikan generalleri ise bulunan hedefleri sivil-asker-masum ayırt etmeksizin odalarındaki monitörden drone ile vurarak, ülkelerine hizmet etmenin gururunu yaşıyorlar. Şimdilerde ABD’nin elinde drone ve özel kuvvetlerden daha etkili ve ucuz başka bir oyuncak bulunmamaktadır.

Yeni ABD stratejisi, ekonomik nedenlerle olayları yönetmek yerine, kendi akışına bırakmayı ve sınırlı müdahaleyi öngörüyor. Strateji yönetmekten ziyade stabilize etmeyi hedefliyor. Bu gerçekte klasik anlamda olmasa da bir tür ‘yalnızcılık’ politikası olarak da görülebilir. Temel varsayım; dünyadaki gelişmeler kabul edilebilir olduğu sürece müsamaha etmek, ekonomiyi geliştirmeye bakmak. Rakipleri tarafından boyun eğme politikası izlemekle suçlanan Obama, orduyu küçültmekte, ekonomik yardımları sınırlamakta, sistemin kendi kendine dönmesine müsaade etmektedir. Ruslar, bu stratejiyi çabuk fark ederek kendi çevrelerini dönüştürmeye başladılar. Ortadoğu’da Obama’nın İran’ın durdurma yerine dizginleme fikri de bu stratejinin ürünüdür. Suriye ise bölgesel güçlere dayanma stratejisinin en iyi örneği oldu. Esat’ın varlığı İran’ın bölgesel gücünün dengeleri bozmasına neden olan en önemli unsurdu. Obama’nın stratejisi muhalefete örtülü destek dışında müdahil olmamak ama problemin çözümünü taşeronlara bırakmaktı. Türkiye ve Suudi Arabistan, ABD’nin isteğini kendi ideolojik hevesleri ile birleştirerek Esat’ı devirme işini üzerlerine aldılar.Ancak, yeni strateji, gerektiğinde ABD müdahalesinin geç kalacağı ve bunun da çok pahalıya mal olabileceği eleştirisi aldı. Bu stratejinin hayata geçmesi için Obama, Pentagon ve ABD istihbaratı ile yeni kurguyu çalışmaktadır. Obama’nın stratejisi ne kadar devam edebilir, bilinmez. Biraz da yeni gelişmeler bunu belirleyecek. Jimmy Carter da başkan olduğunda dünya olaylarından uzak durmak niyetinde idi ama İran Devrimi ve Sovyetlerin Afganistan’ı işgali bunu engelledi.

2. BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR..,,

***

Türk-Rus ilişkileri dönüm noktasında..

Türk-Rus ilişkileri dönüm noktasında.. 

Prof.Dr.Sait Yılmaz 

02 Şubat 2019 

 Giriş.. 
Çok önemli eşikler yaklaşana kadar Türkiye ile ilgili makale yazmaktan kaçınıyoruz. 
Ama yaşanan bilgi kirliği içinde neler olduğunu kendi dilimizle topluma anlatma sorumluluğu hissediyoruz. Bu yüzden, çok fazla detaya inmeden olanları anlatmaya çalışacağız. 
Hâlihazırda Türkiye, üç konuda köşeye sıkışmış durumda; 

 - Ekonomik darboğaz. 
 - ABD ve Rusya ile ilişkileri. 
 - Suriye’de beklenen gelişmeler. 
 Bunların hepsi birbiri ile iç içe ve çok yakında önemli gelişmelere ve hatta Rusya ile önemli bir gerilime yol açabilir. Hatta bu gelişmeler Mart ayı sonrasında Türkiye’nin iç ve dış politikasında yeni açılımların habercisi olabilir. Ne demek istiyoruz, anlatalım. 
 Türk Ekonomisi dış politika tercihlerimizi zorluyor.. 
Türkiye’nin şu anki güncel dış borcu 408 milyar dolar ve bu borcu çevirebilmesi yani borcu borç ile kapatabilmesi ve diğer acil ihtiyaçları için kısa vadede 50 milyar dolara ihtiyacı var. Bu parayı temin edecek dış adresler artık azaldığı için (ilgili bakan her ne kadar algı yönetimi dese de) IMF’nin kapısı çalındı. IMF’nin ise önce siyasi sonra teknik istekleri var. 

Siyasi istekler şu şekilde sıralanıyor; 

 - Tarafını seç; hem Batı ittifakının nimetlerinden yararlanıp, hem Rusya ile hareket edemezsin. 
 - Suriye odaklı başta olmak üzere Kürtlerle (YPG/PKK) barış süreci başlat, 
 - Doğu Akdeniz’de Batılı enerji şirketlerinin faaliyetlerini engelleme, 
 - Kıbrıs’ta çözümün yanında ol (Türkiye’nin çözümsüzlüğü istediğini iddia ediyorlar). 

 Bunların yanında teknik istekler ise istikrar paketi ve yapısal dönüşüm kapsamında tedbirlerin uygulanması yani IMF’nin ekonomik acı reçetesi anlamına geliyor. Burada en dikkat çekici konu ise Batılı şirketlerin Türkiye’nin elinde kalanları da yağmalaması için doların acilen devalüe edilmesi. IMF’nin resmi beklentisi şu an doların 10.21 TL civarına çıkarılması. Ekonomistler ise bunun 8-10.5 TL arasında olmasını bekliyorlar. 
 Türkiye bunlara ‘hayır’ demiyor sadece seçim sonrasına bırakılmasını istiyor ama 
paranın yarısını hemen istiyor. IMF ise ‘stand-by anlaşması yapılmadan para yok’ diyor. 
Türkiye’nin seçim öncesi böyle bir anlaşma imzalaması beklenmiyor. 
 

Özetle, Türk ekonomisi seçim öncesi dönemde ayakta durmaya çalışırken Mart sonrası için iyi sinyaller vermiyor. Ekonomimizin asıl sorunu üretmeyen yani tüketime dayalı olması. 
Her ne kadar ‘ihracatımız yerinde’ yani azalmadı diye övünülse de ithalat geriye gitti çünkü döviz yok. Bunun anlamı dışarıdan ithal edilen ara mala diğer adı ile montaj sanayiye dayalı ihracatımız da her an çökebilir. Son iki üç aydır pansuman paralar ile döviz rahatladı. Ancak, elde döviz rezervi azalınca şirketler büyük projelerden çıkmaya hazırlanıyor. 

Türk-ABD ilişkileri nasıl ilerliyor? 

 Türk-ABD ilişkileri çok çalkantılı ve öngörülemez şartlarda devam ediyor. Bunun 
temel sebeplerinden birisi Amerikan yönetiminin kendi içindeki derin çatlaklar. Trump yönetimi ile ABD istihbarat ve güvenlik aygıtı farklı politikalar peşinde. Hatta Trump’ın en yakın çalışanları bile başına buyruk hareket ediyor. 

Yani karşımızda tek bir ABD yok. 

Eskiden ABD ile yapılan görüşmelerde bütüncül bir yaklaşım ile paket halinde anlaşılırdı. 
Şimdi ise bir konuda anlaşsak bile diğer konular da sorunlar devam ediyor. Hatta belirli bir konuda bile ABD’nin ne yapmaya çalıştığını anlamak çok zor. Örneğin Suriye konusundaki gelişmelere bakalım; 
 - Önce Trump, ‘Suriye’den çekileceğiz’ dedi. 
 - Sonra ABD içinde Kürtler konusunda tepki alınca ‘Türkiye’yi ekonomik olarak 
ezeriz’ ifadesini kullandı. 
 - Yakın zamanda ise ‘(Kürtleri korumak için) Suriye’de tampon bölge kuracağız’ 
açıklaması yaptı. 
 Peki, ABD Suriye’de ne yapmak istiyor? 
 - Suriye’de Kürt kartını İran’a karşı kullanmak için hala YPG/PKK’nın hamisi rolünü oynamaya devam etmek istiyor. 
 - Türk-Rus ilişkilerinin ne kadar kırılgan olduğunun farkında ve yakından izleyerek, 
Türkiye’yi köşeye sıkıştırmak istiyor. Nitekim IMF’ye başvurmamız ona bu fırsatı verdi. 

 ABD, Suriye’de Türkiye’den iki şey istiyor; 

 - Kürtleri Esat ve Ruslara bırakma, doğrudan görüş ve Kürt özerkliğini legalize et. 
 - Rusya ile ilişkilere son ver, Suriye’de taraf değiştir. 
 ABD, Türkiye ve Rusya ilişkilerini izlerken şu sonuca vardı; Türkiye iki büyük güç 
arasında bir denge sağlayamıyor sadece Rusya ile ilişkilerini ABD’ye karşı şantaj olarak kullanıyor. Türk-Rus ilişkileri bir ittifak değil, çeşitli paketlerden oluşuyor. 

Bu Paketler; 

 - Rusya’nın müsaadesi ve izni ile önce Fırat Kalkanı bölgesine, 
 - Daha sonra Afrin bölgesine girilmesini ve 
 - Soçi Anlaşması kapsamında İdlib’teki cihatçıların (Sünni savaşçı) temizlenmesini içeriyordu. 

 Bunların hepsi Suriye’nin bütünlüğünü kapsayan bir genel siyasi barış planını 
destekleyecekti. Nitekim Rusya uzun zamandır paket anlaşmalar gereği, Türkiye’nin Fırat Kalkanı ve Afrin Bölgelerinden çıkmasını ve buraları Esat’a teslim etmesini istiyor. 

Örneğin 

(Rus medyasının iddiasına göre) Türkiye, Afrin bölgesinde üç haftada 10 km. ilerleyemeyince Ruslar, YPG/PKK’yı Tel-Rıfat’a çektiler ve böylece Türkiye bir haftada boşalan bölgeye yerleşti. Ardından Rus Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un Türkiye’nin Afrin’den artık çekilmesi gerektiği açıklaması gelmişti. 

 Durumu yakından izleyen ABD yönetimi, işte bu noktada Türk-Rus ilişkilerinin bir 
ittifak olmadığını ve ne kadar kırılgan olduğunu gördü. Türkiye’nin Rusya ile ilişkilerini ABD’ye karşı şantaj olarak kullandığını anladı. 
 Burada bir ara bilgi vermeden geçmeyelim. Trump’ın Fırat’ın doğusu konusunda ani çekilme kararının arkasında Kaşıkçı olayı nedeni ile yaşadığı şantaj etkili olmuştu. Bu şantajın diğer ucunda Suudi Arabistan daha da özelde Prens Salman vardı. Salman o dönemden beri boş durmuyor, Türkiye aleyhinde elinden geleni yapıyor. 

 - YPG/PKK bölgesine her ay milyarlarca dolar yardım gönderiyor. 
 - İdlib bölgesindeki cihatçıları Türkiye’ye karşı ayaklandırdı ve Suudilerin adamları İdlib’in %70’ini ele geçirdi. Yani bu bölgeyi temizlememiz ya da yeni bir etki bölgesi yaratmamız artık çok zor gözüküyor. 
 - Başta İsrail, ABD ve Almanya olmak üzere yabancı istihbarat servislerine büyük 
paralar ödeyerek Ankara aleyhinde 15 Temmuz darbe girişimi ile ilgili belge ve kayıt topluyor. 

 Ortadoğu’da ABD, İsrail, Suudi Arabistan, Mısır ve Körfez ülkeleri bir tarafta; Rusya, İran, Türkiye ve Katar ise diğer tarafta bulunuyor. Türkiye ve Katar, Sünni olmakla birlikte Müslüman Kardeşleri yakınlığı nedeni ile diğer taraftaki Sünnilerden ayrılıyorlar. 

 YPG/PKK üzerine oyunlar.. 

 Rusya, Türkiye ve İran’ı Astana’da bir araya getiren ve bugüne kadar işbirliğini devam ettiren Astana Süreci’ndeki ortak mantık şu idi; Suriye konusu ülkenin toprak bütünlüğü içinde çözülecek ve üç ülke bu barışın garantörü olacaktı. 
 Rusların bu ortak mantık çerçevesinde Türkiye’den beklentileri şunlar; 

 - Fırat Kalkanı ve Afrin bölgelerini terk et. 
 - Soçi Anlaşması’nda söz verdiğin gibi İdlib’i yabancı savaşçılardan temizle. 
 - Fırat’ın doğusu seni ilgilendirmez, burası Esat’ın sorunudur. 

Son isteğini desteklemek için Ruslar, Türkiye ile Suriye yönetimi arasında yapılan 
Adana Mutabakatı’nı gündeme getirdi. Mutabakat 1998’de yapılmıştı ve Aralık 2010’da yenilenmiş, Nisan 2011’de yani Türkiye, Suriye’ye müdahil olmadan birkaç ay önce yürürlüğe girmişti 1. Peki, mutabakat neden önemli? Anlatalım. 

1 Söz konusu dokumana ulaşmak için; 
   https://tr.scribd.com/document/391746593/Syrian-Turkish-Adana-Agreement 

- Mutabakat ile Suriye yönetimi de PKK’yı terör örgütü olarak kabul ediyor ve 
önlemek için elinden gelen her şeyi yapacağını vaat ediyor. 
- Mutabakat’ın gizli olan maddelerinden sonuncusuna göre; eğer Türkiye, Suriye’nin aldığı tedbirlerden tatmin olmazsa Suriye sınırı boyunca karşı toprakların 5 km. derinliğinde bir bölgeye müdahale edebilir ve güvenlik kuşağı kurabilir. 
 Ruslar, bu mutabakatı göstererek ‘Siz Fırat’ın doğusuna müdahale etmek yerine 
Kürtlerin Esat ile anlaşmasına izin verin çünkü Esat zaten YPG/PKK’yı terör örgütü olarak kabul ediyor ve bu öncelikle onun yükümlülüğü’ diyorlar. 
Özetle, Suriye’de Rusya kendi çözümünü Türkiye’ye dayatıyor. Türkiye’nin başından beri Fırat’ın doğusuna girmek gibi bir niyeti olmadığı zaten belli ve girmeyeceği bekleniyor. 

Çelişki Suriye’nin bütünlüğünü savunan Türkiye’nin hem kontrol altına aldığı bölgelerden çekilmemesi hem de Esat ile görüşmeye bir türlü yanaşmaması. Geçen zamanda içinde Türkiye’nin Suriye politikaları YPG/PKK meselesini ABD, Rusya ve Suriye’nin de meselesi haline getirdi. 

Rusya ve ABD’nin Suriye’deki nihai barış ile ilgili bir gizli planları olduğunu 
biliyoruz. Anlaşamadıkları nokta Kürtlere istediklerini vermek değil, bunu kimin vereceği yani kimin hamileri kalacağı. Ruslar bu yönde yakın zaman önce Hmeymim askeri üssünde YPG/PKK liderleri ile bir araya geldi ve Esat rejimi ile anlaşmasını sağlamaya çalışıyorlar. 

ABD ise YPG/PKK’lılara ‘Sakın Esat’a gitmeyin’ diyor. İki arada kalan YPG/PKK, 
kendilerine bağımsızlık bile vereceğini söyleyen ABD’ye yakın ama Ruslar da ‘Eğer Esat ile anlaşmazsanız sizi Türkiye’ye bırakırız’ şantajını yapıyor. 

ABD, YPG/PKK’yı İran senaryosu çerçevesinde kullanmak için elinde tutmak istiyor. 
Bu yüzden, Fırat’ın doğusundan çekilmeyecek, ABD güvenlik aygıtı buna izin vermeyecek. 
ABD’nin çekilmesi ancak Türkiye’nin Esat ile Kürtlerin geleceği konusunda anlaşması ile mümkün olabilir. Bu nedenle, ekonomi üzerinden şantaja devam ediyorlar. Trump’ın danışmanı Bolton ve senatör Lindsay Graham’ın Ankara ziyaretlerinin amacı buydu ve Amerikan kamuoyuna yaptıkları açıklamalarda oyunun adını koydular; ‘Kürtleri ezdirmeyeceğiz.’ 

Büyük hesaplaşma öncesi Türk-Rus ilişkileri.. 

 Türk-Rus ilişkileri sadece Suriye özelinde değil, çok boyutlu olarak önemli sorunlar yaşıyor. Genel çerçevede Türk-Rus ilişkileri özellikle geçen Mayıs ayından beri oldukça sıkıntılı ve karşılıklı güven sıfır seviyesinde. Suriye ile ilgili yukarıda sıraladığımız talepleri sorunların sadece bir kısmı. Ruslara göre, Ankara Suriye’de hiçbir sözünü yerine getirmedi. 

Ruslar, Türkiye’nin Suriye’de girdiği bölgelerden gerçekten çıkacağını sanıyordu ama öyle olmadı. 
 Ruslar, Ankara-Washington gelişmelerini yakından izliyor ve acele tepki vermek 
istemiyorlar. Ancak, ABD ile ilişkilerimizden rahatsızlar, ne konuştuğumuzun peşindeler. 
Ruslar, Türkiye’nin Rus kartını ABD’ye karşı şantaj olarak kullandığını düşünüyor. Üstelik Türkiye ekonomik soruları nedeni ile gittikçe ABD ve Batıya kayıyor. 

Öte yandan; 

 - Ruslardan S-400 ya da benzeri bir silah sistemi alacağımızı ama şifrelerini ABD’ye teslim edeceğimizi düşünüyorlar. 
 - Türkiye hala Akkuyu nükleer santral projesi için gerekli parayı bulamadı. 
 - Ruslar enerji hattını Karadeniz’e döşediler ama Türk Akımı II için hala ticari bir anlaşma yok. 

 Rusların büyük planı (Avrasyacılık), Türkiye ve İran’ı bir potada kontrolünde tutmak, bunu diğer Türk Cumhuriyetlerine reklam olarak kullanmak ve böylece Rus realizmi gereği her coğrafyada çıkarlarını maksimize etmektir. 

 ABD’nin planı ise Türkiye’yi karşı ittifaktan koparmak ve İran planına dâhil etmek. Suudiler ise Ankara’nın Arap dünyası liderliği planına son vermek istiyor. Türkiye’nin Şii İran ve Rusya ile aynı tarafta uzun süre kalmayacağı öngörülüyor ve büyük hesaplaşma çok uzak değil. Bu hesaplaşma sanıldığı gibi taraflar arasında değil, Türkiye ve Rusya arasında yaşanacak. 

  Rusya, Türkiye’nin ABD ile ilişkileri konusunda kendisine dürüst davranmadığını 
düşünüyor. İlave olarak aşağıdaki üç konuda Türkiye’nin Rusya’ya ihanet ettiğini algılıyor. 
 - Ekümenikliğini kabul etmediği halde İstanbul’daki Rum kilisesinin Ukrayna 
kilisesini kendisinden koparmasına izin vermesi (kilise birliğini bozması). 
 - Kerç Boğazı sorununda Ukrayna yanında yer almamız ve bu ülkeye insansız hava aracı satmamız. (Ruslar bu konuda; ‘Savaşın bitmesine yardımcı olmayacak’ açıklaması ile yetindiler). 
 - NATO’nun Karadeniz’deki Rusya aleyhine faaliyetlerine gönülden destek vermeye başlamamız. 
 

   Burada Rusya ile ilişkilerimiz konusunda bir öz eleştiri yapalım. Ruslar, NATO üyesi olsa da güçlü bir Türkiye’nin kendi çıkarlarına da hizmet edeceğini görecek kadar realistler. 

Ancak biz, ABD ile olduğu gibi Rusya ile de ilişki kurmayı bir türlü öğrenemedik. Ruslar hakkındaki temel bazı hususları bile hala Soğuk Savaş mantığından kurtulamayan Batılı kaynaklardan öğreniyoruz. Rusya konusunda ne uzmanlarımız ne de kurumsal diyalog kanallarımız var. İşte bu yüzden yani kurumsal diyalogun geliştirilmesi için İstanbul’da Türk-Rus Yüksek İstişare Kurulu’nu teşkil ettik 2. 

2 İnternet adresinden kurul ile ilgili bilgilere ulaşabilirsiniz; https://www.rebtek.org/yuksek-istisare-kurulu/ 

 Sonuç..

 
 Makalemizi daha fazla uzatmadan sonuca gelelim. Kötüye giden ekonomik şartları bir kez daha Türkiye’yi çok önemli bir eşikte Batıya yanaşmaya ve Ruslara sırtını dönmeye zorluyor. Eğer ilişkilerimiz tersine dönerse, Ruslar; turizm, nükleer santral ve ekonomik yaptırımlar ötesinde çok daha radikal yaptırımlara başvurabilirler. Örneğin, Türkiye’nin derhal Suriye’de bulunduğu bölgelerden çıkmasını talep edebilir, Suriye hava sahasını kapatabilir ve Esat rejimi ile birlikte İdlib’e harekâta ve hava saldırılarına başlayabilirler. 

 Ankara’ya tavsiyemiz ise 2011’den beri aynı; Türkiye’nin güçlü bir Suriye’ye ihtiyacı var ve bunun çaresi Esat ile anlaşmak. Bu hem ABD’nin bölgeden çekilmesini hem de Rusları tatmin edecek bir çözümü sağlar. Böylece Suriye ile birlikte çözüm konusunda ABD kartını ve Rusya üzerinden ilişkiyi devreden çıkarıp, YPG/PKK’nın elimine edilmesi ve diğer çıkarlarımız konusunda ortak bir yol haritası izleyebiliriz. 

Unutmayın, biz Suriye ile komşuyuz. 

***

Türkiye, Sınırlı gücüyle, ABD, Rusya ve Çin arasında oyun oynamak konusunda dikkatli olmalı.

 Türkiye, Sınırlı gücüyle, ABD, Rusya ve Çin arasında oyun oynamak konusunda dikkatli olmalı.

.

Çinli uzman: Türkiye, sınırlı gücüyle ABD, Rusya ve Çin arasında oyun oynamak konusunda dikkatli olmalı ABD'nin Suriye'den çekilme süreciyle başlayan yeni dönemi ve Çin ve ABD ile ilişkileri bağlamında Türkiye'nin konumunu Sputnik'e değerlendiren Global Times yazarı Yang Sheng, "Türkiye, sınırlı gücüyle ABD, Rusya ve Çin arasında oyun oynamak konusunda dikkatli olmalıdır. Gücünün ötesinde bir oyuna girmesi, zarar görmesiyle sonuçlanabilir" dedi. ABD Başkanı Donald Trump'ın Suriye'den çekilme kararını açıklamasının ardından, bölge siyaseti yeni bir dönüm noktasına ulaştı. Söz konusu çekilme kararı ABD yönetimi içinde dahi istifalarla sonuçlanan siyasi çatlaklara yol açarken, ABD sonrası Suriye'deki güç dengelerinin ne yönde ilerleyeceği ise son dönemin en büyük tartışma konusu haline geldi. Söz konusu çekilme kararı, Trump yönetimiyle birlikte ABD dış politikasının ana unsuru haline gelen ‘America first' (Önce Amerika) politikasıyla doğrudan alakalı. Hatta, Suriye'den çekilme konusu, Trump'ın başkanlık yarışındaki vaatlerinden de öne çıkanlar arasındaydı. Dolayısıyla, ABD'nin Suriye'den geri adım atması, Trump başta olmak üzere —çeşitli itirazlara rağmen- ABD yönetimi tarafından bir başarı olarak da lanse ediliyor. ABD'nin çekilme süreciyle başlayan yeni dönemi, Suriye başta olmak üzere bölgenin siyasi geleceğini ve Rusya, Çin ve ABD ile ilişkileri bağlamında Türkiye'nin bölgedeki konumunu Global Times yazarı Çinli uzman Yang Sheng ile konuştuk.

‘ABD'NİN ÇEKİLMESİ, ORTADOĞU'DAKİ RAKİPLERİNİN, ÇIKARLARINI BAŞARIYLA KORUDUĞU ANLAMINA GELİYOR'

Çin Komünist Partisi'nin yayın organlarından Global Times yazarı Yang, söz konusu çekilme kararının ABD için zafer niteliği taşımadığını belirterek şu değerlendirmeyi yapıyor: 'ABD çekilirse Rusya, İran ve Suriye için temel sorun Türkiye'nin askeri varlığı olur' "ABD'nin orijinal stratejik hedefi, Suriye hükümetini devirmek ve Ortadoğu'daki etkisini genişletmek için yeni bir Batı yanlısı rejim kurmaktı. Fakat şimdi, ABD bu hedefi çoktan terk etti ve birliklerini oradan geri çekme kararı aldı, bu da Rusya ve İran başta olmak üzere Ortadoğu'daki rakiplerinin kendi çıkarlarını başarıyla koruduğu anlamına geliyor." ‘IŞİD'LE MÜCADELE RUSYA, İRAN VE SURİYE TARAFINDAN BAŞARIYLA GERÇEKLEŞTİRİLDİ' Trump'ın ABD'nin Suriye'deki varlığına ilişkin ‘IŞİD'le mücadele' konusunu öne sürdüğünü ve bunun ABD'nin Suriye'deki askeri varlığının bahanesi olduğunu hatırlatan Yang, ABD tarafından öne sürülen bu gerekçenin ise Rusya, İran ve Suriye tarafından büyük oranda başarıyla gerçekleştirildiğini vurguluyor.

‘ABD'NİN HALA YARARLANABİLECEĞİ BİR SENARYO VAR' Öte yandan, ABD'nin kuvvetlerini çekme kararının ABD açısından ‘kesin bir yenilgi de sayılamayacağını' da belirten Çinli uzman, bunun gerekçesi olarak ise ABD'nin bölgede varlığını hala sürdüren müttefiklerini işaret ediyor: "ABD ve müttefikleri, Suriye'nin yeniden birleşmesini başarıyla engelledi ve söz konusu müttefikler —İdlib'dekiler de dahil olmak üzere- varlıklarını sürdürüyorlar. Bu, ABD'nin bölgede hala yararlanabileceği bir senaryo olduğu anlamına geliyor." ‘ABD'İN BÖLGEDEN AYRILMASI, KÜRTLERE DESTEĞİN BİTECEĞİ ANLAMINA GELMİYOR' Yang ayrıca, ABD'nin bölgedeki en büyük müttefiki olan YPG'nin geleceğine ilişkin de görüşlerini belirterek, ABD'nin bölgeden ayrılmasının Kürtlere verilecek desteğin kesilmesi anlamına gelmeyebileceğini söylüyor. Bölgedeki Kürt kuvvetlerinin geleceğine ilişkin de konuşan Yang, "Kürt güçlerinin geleceği, biraz da Türkiye'nin kararına bağlı. Eğer Türkiye, Kürt kuvvetlerini çok fazla zorlarsa ve Suriye ile Rusya'nın çıkarlarını tehdit eder noktaya gelirse, o zaman Rusya, Suriye ve Kürt kuvvetlerinin ortaklaşacağı bir zemin oluşacaktır" ifadelerini kullanıyor. ‘RUSYA VE ÇİN İLE YAKINLAŞMA, BATIDAN FAYDA SAĞLAMA AMACINA HİZMET EDİYOR' Türkiye'nin Rusya ve Çin ile kurduğu ilişkilere ve son dönemde yeniden ‘olumlu yönde ilerleme' eğilimine giren ABD — Türkiye ilişkilerine ilişkin de konuşan Yang, Türkiye'nin ‘Öncelikle bir NATO ülkesi' olduğunu hatırlatarak şunları söyledi: "Öncelikle, Türkiye bir NATO ülkesi ve NATO üyeliğini sonlandıracağına dair somut bir işaret bulunmuyor. Bu yüzden, Çin ve Rusya'yla yakınlaşmak Türkiye için yalnızca Batı'dan daha fazla fayda sağlamak amacına hizmet ediyor. Türkiye aynı zamanda dünyaya başkaları tarafından kullanılan bir kukla yerine Rusya ile ABD arasında kendi pozisyonunu belirleyebilen bir ülke olduğunu göstermek istiyor." ‘RUSYA İLE ÇİN, BÖLGESEL BİR GÜÇ TARAFINDAN KULLANILMAK İSTEMEYECEKTİR' Rus uzman: Rusya, Suriye ile Türkiye arasında çatışma çıkmasına izin vermez Rusya ve Çin'in, Türkiye'den ABD'ye sırtını dönmesini beklemediğini söyleyen Yang, ‘Bu iki dünya gücünün bir bölgesel güç tarafından kullanılmak istemeyeceğini' belirterek "Batıya karşı avantajlı duruma geçmek için Türkiye'nin Çin ile Rusya'yı kullanması geçmişte işe yaramış olabilir, ancak bu durumun sonsuza kadar süreceği gibi bir gerçeklik bulunmuyor" diyor. ‘TÜRKİYE HÜKÜMETİ ÇOK HIRSLI'

Öte yandan Yang, bu tablonun Türkiye hükümetinin ‘çok hırslı' olmasından kaynaklandığını belirterek "Türkiye, sınırlı gücüyle ABD, Rusya ve Çin arasında oyun oynamak konusunda dikkatli olmalıdır. Türkiye'nin, kabiliyetinin ötesinde bir oyuna girmesi, zarar görmesiyle sonuçlanabilir" ifadelerini kullanıyor. ‘ÇİN, SURİYE'YE DÜNYA STANDARTLARINDA YARDIM SUNABİLİR' Çin: Suriye krizinden tek gerçekçi çıkış yolu siyasi çözüm Çin'in Suriye'deki konumuna ilişkin de konuşan Yang, "Çin, Suriye'deki savaşa dahil olmak istemedi, ancak diğer bütün uluslararası meselelerde yaptığı gibi siyasi çözümü savundu. Ancak savaş sonrası yeniden yapılanma döneminde, Çin Suriye'ye dünya standartlarında yardım sunabilir" dedi. Yang ayrıca, Suriye'deki savaşın Çin'e olabilecek muhtemel etkilerine dair ise "Suriye'deki yeni durumla birlikte, savaş alanlarında tecrübe kazanan teröristler, yeni saldırılarda bulunmak üzere dünyanın diğer bölgelerine gidebilir. Bu durum, uluslararası kamuoyu gibi Çin için de çeşitli zorluklarla yüzleşmek anlamına gelebilir" dedi. ‘BAZI BÖLGE ÜLKELERİ TERÖRİSTLERE YARDIM ETTİ'

Suriye'de oluşan bu tehlikeli durumun oluşmasında ‘bazı bölge ülkelerinin sorumluluğu' olduğunu da hatırlatan Yang, "Geçtiğimiz yıllarda, bazı bölge ülkeleri kendi çıkarlarını korumak ve teröristlerin Suriye'ye girebilmeleri için çok sayıda yardımda bulundular. Şimdi ise bu teröristler savaş tecrübesi edindi, daha tehlikeli hale geldiler ve uluslararası kamuouna yönelik tehditleri artıyor" ifadelerini kullandı.

Çinli uzman: Türkiye, sınırlı gücüyle ABD, Rusya ve Çin arasında oyun oynamak konusunda dikkatli olmalı (ok.ru)

***

Yeni Dönemde Türk Dış Politikasında Kimlik Donüşümü.,

 Yeni Dönemde Türk Dış Politikasında Kimlik Donüşümü.,

O. Bahadır DİNÇER
Dilek AYDEMİR

Osman Bahadır DİNÇER

Yeni Dönemde Türk Dış Politikasında Kimlik Donüşümü.,
Türk Dış Politikasında Kimlik Dönüşümü

Türk dış politikasında yaşanan dönüşümü kimlik dönüşümünden ayrı değerlendirmek mümkün değildir.

Bu kimliğin dinamiklerini ise Türkiye’de yaşanan sosyal, ekonomik ve kültürel dönüşümlerin tamamında aramak gerekir.
Dönemin Fransa Cumhurbaşkanı François Mitterrand, 14 Nisan 1992’de Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın konuğu olarak İstanbul’da Sultanahmet

Camisi’ni gezmişti. 
AFP
Türkiye’nin yıllarca Batı dışı coğrafyalara ve özellikle Arap dünyasına uzaktan bakışında, yüzünü tamamen Batı’ya dönmüş olmasının rolü büyük. 
   Cumhuriyet Türkiyesi, kendisini sadece Batı ile tanımlamayı seçti. Modernleşme ve Batılılaşmayı biri diğerini ikame eden kavramlar olarak algıladı. 
Bu nedenle, Türkiye’nin İslam coğrafyası ile ilişkileri hep mesafeli ve düşük düzeyde tutuldu. Özellikle yeni Türk devletinin ajandasında Ortadoğu ve 
Kuzey Afrika ülkeleri, haritanın “zaman harcamaya değmeyen kısmı” olarak kaldı.
   Ancak gelinen noktada, bu olumsuz algıların büyük ölçüde giderildiği bir dış politika anlayışının yeşerdiği görülüyor.
Türk dış politikasında yaşanan bu dönüşümü kimlik dönüşümünden ayrı değerlendirmek mümkün değildir.
Bu kimliğin dinamiklerini ise Türkiye’de yaşanan sosyal, ekonomik ve kültürel dönüşümlerin tamamında aramak gerekiyor.

Değişen Kimlik Anlayışı

Cumhuriyet’in erken dönemlerinde gerçekleştirilen devrimler, toplumsal yapının geliştirilmesi ve düzenin sağlanmasında Batı tipi bir modernleşmeyi hedeflemişti. Bu model, dogmatik kalıplardan sıyrılmayı ve toplumsal yapıda pozitivist unsurları öne çıkarmayı amaçlamaktaydı. Dolayısıyla İslami geçmişten ve bu yapının bir dönem temsilcisi olmuş Osmanlı mirasından mümkün mertebe uzak duruldu. 
    Nitekim Niyazi Berkes, Türk modernleşmesinin bu dönüşümünü, “Batı medeniyetine koşulsuz şartsız bir yönelim ve oluşacak her türlü karşı dalganın önünün kesilmesi” olarak tanımlamıştır. Batılılaşma, yeni Türk devletinin hayallerini süsleyen ekonomik refah ve toplumsal düzenin kapısını açan bir anahtar olarak görüldü. “Batı ve ötekiler” dikotomisi üzerine bina edilen bu zihniyette “ötekilere” karşı kapı bu dönemde kapalı tutuldu.
   Her şeyden önce Türk dış politikasının geçirdiği dönüşümün Türk toplumundaki Arap algısı üzerinde önemli rolü var. Toplumsal düzeyde kimlik algısında yaşanan dönüşüm de benzer şekilde, Türk dış politikasına şekil veriyor. Bir başka deyişle değişim rüzgârı herkesi önüne katmış sürüklüyor. Ancak bu değişim birbirini tetikleyen unsurları içinde barındırıyor.
    Toplumun ve devletin farklı kesimleri, demokrasi kanallarının da açılmasıyla “değiştikçe değiştirmeye” devam ediyor.
Türk toplumunda Arap algısının şekillenmesinde, Osmanlı’nın son dönemindeki milliyetçilik hareketleriyle ortaya çıkan Arap isyanı önemli rol oynadı. İsyanın ardından Araplar, Türk toplumunda uzun yıllar “hain” olarak anıldı. Batı’nın da kışkırtması ile karşılıklı bir yanlış bilgilenme süreci yaşandı.
Türkiye’nin jeopolitik açıdan Batı bloğuna kayması ve Soğuk Savaş döneminde NATO’ya üye olması, Ankara’yı Doğu’dan iyice uzaklaştırdı. İsrail’i ilk tanıyan Müslüman ülke olması da Arap coğrafyası ile ilişkilerin kötüleşmesinde bir diğer etkili faktör oldu. 1980’lere kadar Türkiye’nin pusulasında dönem dönem değişme eğilimleri görülse de algıdaki temel kırılma Turgut Özal dönemine rastlamaktadır.

Özal’la Başlayan Değişim Süreci

1980’lere kadar dış politikada etkin olan devletçi ve milliyetçi seküler yapı, ilk kez Özal dönemindeki uygulamalarla sarsıldı. Soğuk Savaş döneminin sona
ermiş olması, Türkiye’nin bölgede artan stratejik önemi, çevre ülkelerde ortaya çıkan tehdit ve fırsatlardan örülü yeni yapı, Türk dış politikasının seyrini de
etkiledi. Yeni Türk dış politikası uygulamaları, Türkiye’nin Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkeleriyle ilişkilerinde farklı bir kimlik tanımıyla hareket etmesine
yol açtı.

   Ancak 1990’larda yeniden canlanan Türkiye-Ortadoğu ve Kuzey Afrika ilişkileri hem o dönemde hâkim olan uluslararası atmosfer hem de iç ekonomi
politik yapıda yaşanan problemler nedeniyle yeteri kadar olgunlaşamadı.
Bu dönemde, Türk medyasının Ortadoğu’ya yönelik eleştirileri, Arap halkı hakkındaki olumsuz fikirlerin oluşumunda merkezi rol oynadı.

Mevcut devlet yapısının özellikle 1980’lerden sonra yapısal eleştirilere maruz kalması, Türkiye’nin modernleşme serüvenini anlamamızda yol gösterici olan alternatif modernliklere zemin hazırladı. 1980 sonrası ekonomik alanda uygulanan liberal politikalar, yerel sermayeyi güçlendirerek toplumsal hayatta yeni aktörlerin ve bu aktörlere bağlı gelişen ekonomik dönüşümün habercisi oldu. Anadolu sermayesinin artan nüfuzu, “Anadolu kaplanları” olarak nitelenen sermaye grubunun doğuşunu sağladı. Geleneksel devletçi yapıda hem ekonomik hem de ideolojik olarak kaçınılan yatırımlara bu dönemde kucak açıldı. Ortadoğu, Afrika ve Asya ülkeleri ile son 30 yılda artan dış ticaret bunun bir göstergesidir. Diğer bir deyişle, Türk iş adamları ideolojik ve kısıtlayıcı bir yaklaşımdan ziyade pragmatik ve kapsayıcı bir yöntem benimsediler. Bu, toplumsal ve ekonomik bir dönüşüm olmasının yanı sıra, aynı zamanda siyasi bir dönüşümdür.

  İç dinamiklerdeki bu dönüşüm, politik ekonomideki bu değişimle birbirini destekler bir yapı arz etmiştir.

Nilüfer Göle, “alternatif modernlikler” yaklaşımında Türkiye’de toplumsal, ekonomik ve siyasi alanlarda yaşanan farklılaşmayı, Türk siyasetinin kapsayıcı yapısına bağlamaktadır. Benzer şekilde günümüz  Türkiyesinde, modernlik ve sekülerizmin öznesi olan seküler elit ile alternatif modernlikleri temsil eden pragmatik ve muhafazakar elit arasında bir devir teslim töreninden söz etmek mümkündür.

Halkın desteği ve beklentileri çerçevesinde iç siyasette ve ekonomide şekillenen bu tablo, şüphesiz ki Türk dış politikasını da etkiledi.
İç siyasette ve ekonomide yaşanan kimlik dönüşümünün Türk dış politikasına yansımasını Ersel Aydınlı “elitsizleştirme” (de-elitization) olarak niteliyor.
Aydınlı, bu noktada Türkiye’nin farklı ülkelerle ilişkilerinde elit perspektifinin yerini halklar arası ilişkilerin, benzerliklerin, ortak kültür ve miras gibi noktaların öne çıktığı bir yapının aldığını ifade ediyor. 

Öte yandan,

Türk dış politikasındaki gelişmeler, Türkiye’de toplumsal düzeyde yaşanan kimlik dönüşümüne paralel okunduğunda bu durumu bir “elitsizleşme” süreci sonrasında yaşanan “yeniden elitleşme” (re-elitization) olarak da tanımlayabiliriz. Bu yaklaşım bizlere, Türkiye’de merkezin kendi içindeki dönüşümünün yeni bir dış politika algısı yaratmadaki etkisini anlamada daha geniş bir çerçeve sunmaktadır.
Sosyal, siyasal ve ekonomik yapıdaki bu değişim, Türkiye’yi, bugün dış politikasında devletçi ve statükocu bir çizgi izlemek yerine pragmatik davranmaya
itiyor. Türkiye’nin pragmatik dış politikası ve değişen iç yapısı, daha kapsayıcı ve inşa merkezli bir yapının da habercisi.

Daha Aktif Bir Dış Politika

    Tehdit algısının çok ötesine geçen dış politika anlayışı, şüphesiz ki Türkiye’nin kapsayıcı ve inşa merkezli politikalarına paralel, bölgede ve dünyada artan rolünü destekleyici bir anlayışı simgeliyor.
Kimlik algısındaki bu kapsayıcı değişim, insanların kendilerine olan güvenlerini de artırıyor.
Türkiye’nin dengeleyici bir unsur olarak uluslararası arenada rol almaya başlamasını, bu değişimden ayrı görmek mümkün değil. Kapsayıcı bir
politikanın neticesinde hem Batı hem de Doğu ile konuşabilen bir Türkiye, olayları çok boyutlu ele alabiliyor. Bu netice, elbette sadece hükümetlerin
değişmesi ile elde edilen bir kazanım değildir. Bizatihi hükümetler bu değişimin birer ürünü. Dolayısıyla “dengeleyici bir unsur olma”, sadece
hükümetlerin inisiyatifi ile başarılmış değil, aynı zamanda halkın bu değişimin arkasındaki itici güç olmasıyla yakından ilişkilidir.
Başbakan Erdoğan’ın Mart ayının sonunda gerçekleştirdiği Irak ziyareti, bunun en bariz örneği. Kendisi ile barışık olmayan, kucaklayıcılıktan uzak ve
ötekileştirici kültürel kodlara sahip bir toplumun, böylesi bir ziyareti kabullenebilmesi zor olurdu. Oysa Türkiye, farklılıkları azaltmaya çalışan ve muhtelif tarafları uzlaştırmayı hedefleyen bir ülke olarak bunu başarmış görünüyor. Türkiye’nin komşu ülkelerle tarihi ve kültürel bağlarını yeniden tanımlaması, yeni bir coğrafi tasavvurla komşularına dair genel algının da değişmesine yol açtı.
Dış politika yapımında algıların çok önemli olduğu bilinen bir gerçek. Hatta kimi uzmanlara göre “dış politikada algı, yegâne gerçektir.” Türk dış politikasının Ortadoğu’ya ilişkin algılarındaki bu değişimin önemli paradigmatik değişimlere neden olduğu gözden kaçırılmamalı. Yıllarca Batı’nın da desteğiyle oluşturulmaya çalışılan dar ve tek yönlü kimlik kalıpları, değişen ve gelişen Türkiye’ye artık uymuyor. Bu kalıpların kırılmasının “eksen kayması” şeklinde tanımlanması ise Türkiye’ye biçilen elbisenin artık dar gelmesinden başka bir şey değil. Dahası bu yaklaşımlar, değişen dünyada Batı’nın da homojen bir yapı olmadığı gerçeğini görmezden geliyor.

Oysa “hangi Batı” sorusunun sıklıkla sorulmasını gerektiren bir dönemden geçiyoruz.

Kara Bulutlar Dağılırken

Özellikle ekonomik ilişkilerin artması ile ortaya çıkan yoğun etkileşim, tarafların birbirini daha yakından tanımasına zemin hazırladı. Bu da sınırlarımızın
hemen yanı başında yaşayan insanların bizden farklı olmadıkları gerçeğini anlamamızı sağladı. Bu konuda pratik anlamda farkındalığın artması, felsefi açıdan değişen kimlik algısının daha geniş çapta muhkemleşmesini sağladı. Vizelerin kaldırılması, ticaretin artması ve buna bağlı olarak gidiş gelişlerin sıklaşması klişeleşmiş olumsuz algıların azalmasına neden oldu. Bu nedenle, denilebilir ki, artık Türk-Arap ilişkileri üzerindeki kara bulutlar dağılmaya başladı.
   Günümüzde, dış politika sadece elitlerin iştigal ettiği bir uğraş ve inşa ettiği bir alan değil. Türkiye’de de yeni bir elit türü imal eden sosyo-politik ve ekonomik çarklar uzunca bir süredir dönüyor. Değişen toplumsal dinamiklerin Türk dış politikasını etkilemesi kaçınılmazdı, nitekim öyle de oldu.

Dinamik Türk toplumunun dış politikası da artık daha hareketli hale geldi. Bu dönüşüm, aynı zamanda, Türkiye’nin daha da ihtiyatlı davranmasını gerektiriyor.
Özgüven patlaması, Türkiye’nin “beklenti-kabiliyet” açığını daha da büyüterek hayal kırıklıkları yaratabilir.

Zira sadece algılarını değiştiren değil, aynı zamanda değişen algıları doğru yönetmek durumunda olan bir ülkeden bahsediyoruz

Kapak Konusu

Geçen ayki Irak ziyaretinde Başbakan Erdoğan’ı karşılamaya gelen Iraklılar, Bağdat havalimanı yolu boyunca Türk ve Irak bayrakları ile sevinç gösterilerinde bulundu. 

AFP/AHMAD AL-RUBAYE

DEVRİM ŞEHİDİ KUBİLAY I UNUTMAYALIM VE ASLA UNUTTURMAYALIM.,

  DEVRİM ŞEHİDİ KUBİLAY I UNUTMAYALIM VE ASLA UNUTTURMAYALIM.,

DEVRİM ŞEHİDİ KUBİLAY’I UNUTMAYALIM VE ASLA UNUTTURMAYALIM
23 Aralık 2020

Dünyanın bize hürmet göstermesini istiyorsak, evvela bizim kendi benliğimize ve milliyetimize bu hürmeti hissen, fikren, fiilen, bütün iş ve hareketlerimizle gösterelim; bilelim ki milli benliğini bulmayan milletler başka milletlerin avıdır. Gazi Mustafa Kemâl Atatürk (1923)
Bugün 23 Aralık 2020

Yani her yıl Menemen başta olmak üzere memleketin her yanında saygıyla andığımız Devrim Şehidimiz KUBİLAY’ın vefatının doksanıncı yılıdır.
Şehit Asteğmen Kubilay; Cumhuriyetimizin bekası için daima hatırlanması gereken bir simgedir. Kubilay’lar asla unutulmamalı ve unutturulmamalıdır.
23 Aralık 1930’da Menemen’de tanık olduğumuz irticai isyan olayının izleri son yıllardaki unutturulma gayretlerine rağmen toplumsal bellekten hiç silinmemiş, Kubilay “devrim şehidi” olarak milletin hafızasında anıtlaşmıştır..
Asteğmen Mustafa Fehmi Kubilay, Menemen’de 23 Aralık 1930’da şeriat isteyerek ayaklanan bir grup meczup yobaz tarafından vahşice öldürülmüştür. Bağ bıçağı ile kesilen kafası sırığa takılarak ilçede dolaştırılmıştır.

Aslında burada saldırı asker Kubilay’a değil Cumhuriyete devrimlerine karşı yapılmıştır. Beyinleri şartlanmış yobazlar ülkenin kalkınmasında hizmet alanlara ne yapacaklarını Kubilay’ın şahsında göstererek gözdağı vermek istemişlerdir..
Bu elim olay kısa sürede bastırıldı. 31 Aralık 1930’da, Menemen ilçesi ile Manisa ve Balıkesir Merkez ilçelerinde bir ay süreyle sıkıyönetim ilân edildi ve sanıkların yargılanması için de Divanı Harp kuruldu. 105 sanığının yargılandığı Sıkıyönetim Mahkemesi 25 Ocak 1931’de Divanı Harp Kararlarını açıkladı. 37 sanık için ölüm cezası verildi. 6’sının ölüm cezası yaş haddi nedeniyle 24 yıl “idama bedel hapis cezası”na çevrildi. Diğer sanıklardan 20’sine bir yıl, 14’üne üç yıl, 6’sına 15 yıl, birine 12,5 yıl hapis cezası verildi, 27 sanık beraat etti.

Kubilay Vakası; birkaç yobazın kendi başlarına düzenledikleri münferit bir olay değildir. Yer seçimi ve zamanlaması profesyonelce hazırlanmış başlamadan söndürülen bir ayaklanma hareketidir. Her yıl sadece 23 Aralıkta Menemen’de Kubilay anıtının önünde yapılan göstermelik bir askeri törenle hatırlanmaktan çıkarılmalıdır. Bu olay, milli bilinç ve şuurlaşmasının kökleştirilmesinde önemli bir yapı taşı olarak değerlendirilerek daima canlı tutulmalıdır.
Türkiye’de irtica tehdidi olmadığını vurgulayarak Anayasanın İnkılâp Kanunlarının korunmasına ilişkin 174. üncü maddesine rağmen İrtica’yı cumhuriyet için tehdit olmaktan çıkarmaya çalışanların Kubilay olayını ibretle incelemelerinde yarar vardır.
Cumhuriyet şehidi aziz Kubilay’ı rahmetle anıyor ve hatırası önünde saygıyla eğiliyorum. Ruhu Şad Olsun … Mekanı cennet olsun…

https://kumkale.wordpress.com/2020/12/23/devrim-sehidi-kubilayi-unutmayalim-ve-asla-unutturmayalim/

***

GERÇEK KAHRAMANLAR ÖLMEZLER, ONLAR MİLLETİNİN GÖNLÜNDE YAŞAMAYA DEVAM EDERLER…

GERÇEK KAHRAMANLAR ÖLMEZLER, ONLAR MİLLETİNİN GÖNLÜNDE YAŞAMAYA DEVAM EDERLER…

Türk milleti ve onun küçük ve büyük yaştaki çocukları çelikten yapılmış heykellerdir; onların ne olduklarını anlamak için onlarla savaş meydanlarında boy ölçüşmek lazımdır. 

-Gazi Mustafa Kemâl Atatürk- (1937)

Değerli devre arkadaşım, Dostum, Kardeşim, Kıbrıs Barış Harekatı Gazisi, Kahraman asker, Emekli Piyade Binbaşı Haluk Üstügen hakkın rahmetine kavuştu. Türk milletinin başı sağolsun.

Ruhu Şad, Mekanı cennet olsun…

Büyük insanlar büyük milletlerden çıkar. Büyük milletler gerçek kahramanları ile gurur duyarlar ve gençlerini bu kahramanların inanılmaz öyküleri ile geleceğe hazırlarlar.

20 Temmuz 1974 Kıbrıs Barış Harekatının kahraman subaylarından biri olan Haluk Üstügen’in kahramanlığı 46 yıl sonra halâ Kıbrıs’lı anne ve babalar tarafından evlatlarına efsane halinde aktarılmaktadır. Yani bugün kaybettiğimiz Haluk Üstügen ismi kahramanca savaştığı topraklarda dilden dile dolaşmaktadır.
Haluk binbaşı, kendisine yakışanı yapmış ve Kıbrıs Barış Harekatı anılarını kitap haline getirerek ders alınması için milletinin hizmetine sunmuştur. Kitabını gururla okudum. Ayni bölgede görev yapmış bir silah arkadaşı olarak olayları abartmadan ve asla kendisini bir kahraman olarak nitelendirmeden mütevazi bir dille kaleme almasından dolayı kendisini tebrik etmiştim. Ben biliyorum ki Haluk Üstügen o kitapta yazılanlardan çok daha fazlasına şahit olmuştur.

Nurlar içinde uyu kahraman kardeşim.

Sen gerçek bir kahramansın ve Türk Milletinin gönlünde sonsuza kadar yaşayacaksın..

Dr. Tahir Tamer Kumkale

https://kumkale.wordpress.com/2020/12/18/gercek-kahramanlar-olmezler-onlar-milletinin-gonlunde-yasamaya-devam-ederler/

KEMALİST DEVRİMİN YILMAZ SAVUNUCUSU: ALPASLAN IŞIKLI HOCA NIN ANISINA…

KEMALİST DEVRİMİN YILMAZ SAVUNUCUSU: ALPASLAN IŞIKLI HOCA NIN ANISINA…

Dr. Noyan UMRUK
noyanumruk@hotmail.com
Dec 16 11:07AM

Dr. Noyan UMRUK

7 yıl önce bu gün buluşmuştuk, Hocanın başucunda… O’nun ışığı ile aydınlanmış yüzlerce aydın, emekçi dostları, öğrencileri, gönüldaşları O’nunla buluşup, konuştuk. Onu gönlümüze, yüreğimize, beynimize daha bir iyice kazımıştık….
İnsanlar vardır kem küm eder, iki kelimeyi yan yana getiremez. O, son yıllarda yurdun dört bir yanını dolaşıp, doğruyu, gerçeği, güzeli anlattı tadına doyulmaz üslubu ile içinden çıktığı halkına. Yunus gibi…
Hoca o devirlerde yaşasaydı herhalde dervişandan olurdu, arif ve bilge…
Ne bir kompleksi ne de bir kuşkusu vardı yurdundan ve milletinden yana…
Aydınlanmacı, antiemperyalist, emekten yana, işçi dostu.
Tüm ömrü mücadele, cesaret, özgüven ve özveri örneği.
Ağabey, dost, öğretmen.
Övgüye ne hacet… Tüm övgülere karşın içtenlik, tevazu ve hoşgörünün adı idi: Alpaslan Işıklı
İşte O’nun en güzel tanımı: “KEMALİST DEVRİMİN SOSYALİZME AÇILAN UFKUNDA KOSKOCAMAN BİR IŞIK”…
 
Küçük bir ilave; Bu koskocaman Işık, kadim dostum Atilla Özsever’ in köşesinde altını çizdiği gibi “sınıfsız ve sömürüsüz bir başka dünyanın mümkün olduğunun” arayışında idi.
 
Yatık satırlarda O konuşuyor…
 
Bu arayışı zorunlu kılan temel çelişki “Bütün dünyada ve Türkiye’de her şey emperyalizmin çok geniş müdahalesi ve etkisi altında olması, Atatürk’ün işaret ettiği gibi mazlum milletler – emperyalizm zıtlığıdır”. Bu zıtlığa karşı önermesi ise aşağıdan yukarıya gelişen, tabandan gelen, örgütlü toplumla serpilip gelişen, katılımcı, yeni egemen zümreler yaratmayan gerçek bir demokrasi ve sosyalizm… “Kuramlar Boyunca Özyönetim” böyle bir arayışın kitabıdır.
 
Aslında Hoca’nın yaşamı ve kitapları böylesine bir arayışın mücadelesidir.
 
Örneğin, başyapıtı ve doçentlik tezi “Sendikacılık ve Siyaset” te örgütlü toplumun emekçilerden hareketle inşa edilebileceğini tarihsel ve nesnel bir üslupla ortaya koyar.

“Doçentlik jürimin üyelerinden birisi Muammer Aksoy’du. O olmasaydı, belki üniversitede kalamayacaktım. Zira Sendikacılık ve Siyaset konusundaki doçentlik çalışmam diğer bazı jüri üyeleri tarafından okunmadan reddedilmişti. Çünkü onlar, böyle bir konunun üniversite çatısı altında işlenemeyeceği görüşündeydiler. Aksoy Hoca, çoğunluğu lehe çevirebilmek için çetin bir mücadele vermek zorunda kalmıştı.”
 
“Emek ve Ücret”, “Bir Başka İktisat” la devam edip, eşitsiz bölüşüme kafa tutar.
 
“Sosyalizm, Kemalizm ve Din “de toplumun maruz kaldığı sosyal, kültürel, siyasal tsunamiyi, değerlerin çökertilmesini, amneziye( bellek kaybı) uğratılan toplumu uyarır.
 
“Küreselleşme ve Demokratikleşme”, “Yeni Dünya Düzeni ve Özelleştirme” “Küresel Saldırı, Ulusal Devlet ve Sendikalar”, “Kumarhane Kapitalizmi” neoliberalizm ve küreselleşmeye meydan okumadır.
 
Türkiye’nin üzerine çöken karabulutları, “Devlet ve Demokrasi” ve “Said Nursi, Fethullah Gülen ve “Laik” Sempatizanları”nda nesnel bir üslupla, neden-sonuç ilişkileri çerçevesinde zaman-zemin-mekân boyutlarında açıklar bizlere...
 
“Gün Doğmadan” ise neler doğabileceğine dair umutlarının, başından geçenlerin, başına gelenlerin muhteşem öyküsüdür.
 
“Bir şeyin hayalini sürekli olarak yaşamaktayım: dünyanın, insanlığın karşı karşıya bulunduğu sorunları ele alan ufuk açıcı, sıradan olmayan bir kitap yazmak; umarım yaşım elverir de yazarım. Bugünlerde henüz onun birikimi ve hazırlığı içinde görmüyorum kendimi. Bu birikim ve hazırlığa sahip olduğumda, umarım hayatta olurum. Sağlığım iyi ama yaşım yetmiş.”
İlahi hocam sen yazacağını yazdın. Tabii anlamak isteyenlere… Ama üzülme anlamak isteyenler, anlayanlar giderek çoğalıyor, dünyanın her tarafında hele bu korona günlerinde…
Sen, artık huzur içinde adın gibi ışıklar içinde ol… Ve de hala yine adın gibi ışıklar saçıyorsun bizlere ve de genç kuşaklara… Arada bir bizlere kendini o sıcacık gülümseyişlerin, tatlı şakalarınla anımsatırsan o da yeter bizlere…

https://1923turkcelil.wordpress.com/2016/07/14/alpaslan-hocanin-aziz-anisina/

***

ALPASLAN IŞIKLI HOCA'NIN ARDINDAN....

ALPASLAN IŞIKLI HOCA'NIN ARDINDAN....

 
 
10 Aralık 2011. 

Kış başları. Sert geçecek bir kış mevsiminin ılık, sevimli, güneşli günlerinden biri.

Bir gün öncesinde Kdz.Ereğli'den eşyalarımızı sisli, puslu, zorlu ve yorucu bir yolculukta sonra Ankara'da ki yeni evimize getiriyoruz. Herşey her yerde, yorgunluğumuz ve mutluluğumuz bir arada. O karmaşa da sunumumun son düzeltmelerini Kadriye ile birlikte yapıyoruz.

Ertesi gün Antalya'ya gideceğim. 2.Ulusal Tıp Günlerinde bir sunumum var.
Sabah erken saatlerde Esenboğa'ya Kadriye bırakıyor beni.
Uçağın en arkasındaki koltuktayım, son bir defa gözden geçiriyorum çalışmayı.

...

Antalya'da tahmin ettiğim gibi güneşli bir bahar havası karşılıyor yolcuları. Servis yarı boş, yarı dolu.

Arkaya doğru ilerliyorum. En arka sıranın pencere kenarında Hoca'yı farkediyorum. Yanına gidiyorum. Selamlaşıyoruz.
Ulusal Tıp Günleri'nde bir sunumu olduğunu söylüyor. Taşınma telaşından programı inceleyemediğimi hissettirmiyorum ona, orada olacağından haberim yok. Konuşa konuşa gidiyoruz etkinliğin yapılacağı yere.
...
Sabah oturumları bitmiş, katılımcılar öğle yemeği arasından yararlanıyorlar. Alpaslan Hoca'nın etrafı kalabalık. Tanıdıkları, sevenleri, öğrencileri...Kısa bir süre sonra bizde yemeğe geçiyoruz. Gözüyle işaret ediyor bana oturduğu masaya gelmem için. Gidiyorum. Masadaki diğer dostları ile tanıştırıyor. 

Sohbet konusu Türkçe.
...
Bütün gün birbirinden ilginç sunumları merakla dinliyoruz. Hamit Hoca'nın (Hancı) ve Recep Hoca'nın (Akdur) katkıları ile Antalya Tabip Odası başarılı bir etkinliğe ev sahipliği yapıyor. Alpaslan Hoca'nın özel bir oturumda yaptığı sunum oldukça ilgi çekiyor.
...
Akşam aynı uçakla Ankara'ya dönüş yapacağız. Hoca'nın Antalya'da yaşayan avukat bir arkadaşı bizi havaalanına bırakıyor. Hoca'nın elinde biri büyük biri küçük iki çanta var.  Check-in bankolarında biletini çıkarmak için benden yardım istiyor, büyük çantayı tutmamı rica ediyor. O sırada ne olduğunu, ne yaptığımı hatırlamıyorum.

Aradan 15-20 dakika geçiyor geçmiyor tam da kapılara yönelmişken, Hoca çantasını soruyor. Benim omuzumda sadece kendi çantam var, Hoca'nın elinde ise yalnızca küçük çantası. Aman Allahım Hoca'nın çantası ortada yok !
Bir telaş alıyor ikimizi de. 

Ne yaptığımızı enteresan bir şekilde ikimizde hatırlamıyoruz. Çanta arabadamı kaldı, giriş bankolarındamı, yoksa check-in de mi ? 

Bizi havalanına bırakan avukat beye ulaşmaya çalışıyoruz. Kapıdaki polislere  soruyoruz. Check-in görevlilerine yöneliyoruz. 

Bir kaç telefon görüşmesi. 

Çanta yok ! 

Hocanın bütün eşyaları, telefonu, cüzdanı, kitapları hepsi kaybolan o çantada !
Kara kara ne yapacağımızı düşünürken bir görevli elinde bir çanta ile geliyor. İkimizde de inanılmaz bir rahatlama ve mutluluk. Hoca her zamanki babacan ve espirili tavrıyla olaya yaklaşıyor, ortamı yumuşatıyor.
...

Uzun, keyifli ve maceralı bir günün sonuna yaklaşıyoruz. Yol boyunca Orta doğudan Avrupa Birliğine, sivil toplum kurumlarının işlevinden parlamento dışı demokrasiye, Nurculuk Hareketinden Uğur Mumcuya sayısız konuyu heyecanla konuşuyoruz.

Hocayı Türk Konuttaki evine bırakırken, asistanlığından profesörlüğüne uzanan süreci, eşiyle olan birlikteliklerini, Bahçeli evlerdeki ilk evlerini ve şu an gitmekte olduğumuz son evlerini anlatıyor bana....

Ayrılırken bir kitabını uzatıyor...

Kapağı kaldırıyorum: "Sayın Osman Fırat Turan arkadaşa başarılar, mutluluklar....10 Aralık 2011....Alpaslan Işıklı"
Hoca'nın vefatını biraz önce üzüntüyle öğreniyorum.....14 temmuz 2013.....

IŞIKLAR İÇİNDE UYU ALPASLAN IŞIKLI HOCA..........

https://osmanfiratturan.blogspot.com/2013/07/alpaslan-isikli-hocanin-ardindan.html

***