ENERJİ KAYNAKLARI MÜCADELESİNDE DOĞU AKDENİZ HAVZASI VE DENİZ YETKİ ALANLARI UYUŞMAZLIĞI BÖLÜM 5
4. SONUÇ
Süveyş Kanalı’nın açılması, Ortadoğu’da petrolün işlenmeye başlanması
ve sonrasında yaşanan Dünya Savaşları, yakın dönemde Hazar enerji
kaynaklarının bir kısmının bu coğrafya üzerinden sevki ile Doğu Akdeniz’de
doğalgaz ve petrol rezervlerinin keşfedilmesinden sonra yaşanan siyasi ve
hukuki gelişmeler, bölgenin önemini daha da arttırmıştır.
Bu öneme paralel olarak Türkiye’nin uluslararası sulara açılması açısından
ağırlık vermesi ve strateji geliştirmesi gereken alanların başında Doğu
Akdeniz’in geldiğini ve bu açıdan Doğu Akdeniz’in Türkiye için yaşam alanı
oluşturan bir alt-havza teşkil ettiğini belirtmek gerekir. Kıbrıs Sorunu
çözülmedikçe Türkiye’nin başına beklenmedik sorunlar çıkmaya devam
edecektir (USAK, 2011:10). Bu nedenle, Türkiye’nin Doğu Akdeniz’de yaşanan
olumsuz gelişmeler ile ilgili olarak kararlılıkla her siyasi platformda rahatsızlığını
ve haklılığını anlatması hatta siyasi baskı kurması gereklidir.
Şu an için Türkiye’nin Doğu Akdeniz’de anlaşmalar ile tespit edilmiş bir
münhasır ekonomik bölge şeklinde bir deniz yetki alanı bulunmamaktadır. Oysa
özellikle Rum Yönetimi uluslararası hukuka aykırı da olsa kıyıdaş devletler ile
anlaşmalar imzalamış hatta bu anlaşmaları uygulamaya geçirmiş durumdadır.
Bu nedenle, Türkiye’nin reaktif bir dış politika izlemek yerine en kısa sürede
kıyıdaş devletler ile münhasır ekonomik bölge alanına yönelik anlaşmalar
imzalaması ve iç hukuk düzenlemeleri yapması kaçınılmazdır. Türkiye’deki
kamu ve özel sektöre ait tüm kurum ve kuruluşların siyaset üstü bir yaklaşımla
konunun çözümüne ilişkin ortaklık geliştirmeleri önem taşımaktadır.
Doğu Akdeniz’de enerji alanları üzerinde başlayan hâkimiyet mücadelesi,
önümüzdeki süreçte başta Türkiye, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi ve İsrail olmak
üzere kıyıdaş devletleri karşı karşıya getirecektir. Bu nedenle bölgede sıcak bir
çatışmayı ve gerginliği istemeyen önemli küresel güçler de arabuluculuk
mekanizmaları ile kıyıdaş devletler arasında uluslararası hukuk kuralları
kapsamında hakça bir paylaşımı öngören sınırlandırma antlaşmalarının
yapılmasında rol oynamalıdır. Zira GKRY’nin Mısır, Lübnan ve İsrail ile
yapmış olduğu MEB sınırlandırma antlaşmaları gerek kendisinin de tarafı
olduğu Deniz Hukuku Sözleşmesi hükümlerine gerekse deniz yetki alanlarının
paylaşımına ilişkin hakça ilkelere aykırılıklar taşımaktadır. Sonuç olarak, Doğu
Akdeniz’de yaşanan bu süreç, sahanın paydaş devletleri arasında gelecekte bir
“Enerji İşbirliği Platformunun Kurulması”na yol açabileceği gibi çözülememesi
halinde sıcak bir çatışmanın da çıkmasının potansiyelini taşımaktadır.
DİPNOTLAR;
1 Yrd.Doç.Dr., Karabük Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü, umutkedikli@karabuk.edu.tr.
2 Yrd.Doç.Dr., Karabük Üniversitesi, Coğrafya Bölümü, taskindeniz@karabuk.edu.tr.
3 Diğer Jeopolitik teoriler üzerinden adanın stratejik önemi hakkında detaylı bilgi için bakınız;
TAMÇELİK, S. (2011), “Jeopolitik Teoriler Açısından Kıbrıs’ın Önemi,” Occasional Paper Series, Vol.3, No.1, ss.1-32.
4 Konunun ayrıntıları için bakınız, 3. Başlık.
5 BM Deniz Hukuku Sözleşmesi ilgili Madde 74/1: Sahilleri bitişik veya karşı karşıya bulunan devletler arasında münhasır ekonomik bölgenin sınırlandırılması, hakkaniyete uygun bir çözüme ulaşmak amacıyla, Uluslararası Adalet Divanı Statüsünün 38. maddesinde belirtildiği şekilde uluslararası hukuka uygun olarak anlaşma ile yapılacaktır; Madde 83/1: Sahilleri bitişik veya karşı karşıya bulunan devletler arasında kıta sahanlığı sınırlandırılması, hakkaniyete uygun bir çözüme ulaşmak amacıyla, Uluslararası Adalet Divanı Statüsünün 38. maddesinde belirtildiği şekilde uluslararası hukuka uygun olarak anlaşma ile yapılacaktır; Madde 300: Taraf Devletler işbu Sözleşme hükümleri uyarınca üstlendikleri yükümlülükleri iyi niyetle yerine getirmeli ve işbu Sözleşmede tanınan hakları, yetkileri ve serbestileri hakkın kötüye kullanılmasını oluşturmayacak biçimde kullanmalıdırlar. (http://denizmevzuat.udhb.gov.tr/dosyam/denizhukuku.pdf)
6 Benzer bir analiz için bakınız: Yaycı, 2012:46-49.
KAYNAKÇA;
AKTAŞ, S., (2013), “Doğu Akdeniz’de GKRY - İsrail Yakınlaşmasının Türkiye
Açısından İncelenmesi”, Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
AKSAR, Y., (2012-2013), “Uluslararası Hukukta Deniz Alanlarının
Sınırlandırılması: Doğu Akdeniz Uyuşmazlığı,” 21. Yüzyılda Sosyal Bilimler,
Sayı :2, ss. 225-238.
BAŞEREN, S., H., (2015), “Kıbrıs Hidrokarbon Sorunu: Sondaj Krizi,” Enerji
ve Diplomasi, C. 1, Sayı: 1, ss. 28-53.
BAŞEREN, S. H., (2013), “Doğu Akdeniz Yetki Alanları Uyuşmazlığı”,
İstanbul, TÜDAV Yayınları.
BAŞEREN, S. H., (2010), “Doğu Akdeniz Yetki Alanları Uyuşmazlığı,”
Stratejik Araştırmalar, Vol.:8, Sayı:14, ss. 130-184.
BLANK, S., (2012), “Turkey and Cyprus’ Gas: More Troubles Ahead In 2012,
Central Asia – Caucasus Institute Silk Road Studies Program”, Turkey Analyst,
Volume 5, No: 1, USA, 2012
http://www.turkeyanalyst.org/publications/turkey-analyst-articles/item/289-
turkey-and-cyprus-gas-more-troubles-ahead-in-2012.html, Erişim tarihi: 28.01.2014.
COLLINSWORTH, D.,A., (2012), “Doğu Akdeniz Gazı ve Türkiye’nin
Durumu,” Edit. Gürel, A., Faustmann, H. ve Reichberg G. M., Rapor 2012/1, ss. 23-29.
GÜREL, A., Mullen, F. and Tzimitras, H., (2013), The Cyprus
Hydrocarbons Issue: Context, Positions and Future Scenarios, PCC Report
1/2013, Peace Researc Institute Oslo, (PRIO), 2013.
HENDERSON, S., (2012), “Energy Discoveries In The Eastern Mediterranean:
Source Of Cooperation or Fuel Tension? The Case Of Israel”, Erişim tarihi:05.12.2014.
ICJ, Case Concerning Maritime Delimitation in the Area Between Greenland
and Jan Mayen, (Denmark & Norway), Judgment, 14 June 1993.
KANDİLLİ, A., (2012), “Doğu Akdeniz Doğalgazı ve İsrail’in Tutumu”,
http://www.yeniturkiye.org/dogu-akdeniz-dogalgazi-ve-israilin-tutumu/yeni-bolge/398, Erişim Tarihi: 15.02.2014.
KARAÇİN, B. Buke, (2012), “Doğu Akdeniz’de Siyasi Dengeleri Değiştirecek
Yeni Bir Denklem mi Oluşuyor?”, Analist, Kasım 2012, ss. 10-11.
KAYA, Ş., (2007), “Uluslararası Deniz Hukuku Kapsamında Doğu Akdeniz’in
Hukuki Statüsü ve Türkiye Cumhuriyeti için Stratejik Önemi,” Stratejik
Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı:9, ss. 19-55.
KESER, Ulvi, “Doğu Akdeniz’de Güvenlik ve Kıbrıs Adası’nın Stratejik
Pozisyonu,” Atılım Sosyal Bilimler Dergisi, C.2, S.1, 2012, ss. 57-80.
LAKES, G. (2012), “Lübnan: Bir Hidrokarbon Sektörü Oluşturmaya Yönelik
Çabalar,”, Kıbrıs Deniz Hidrokarbonları. Bölgesel Siyaset ve Servet Dağılımı,
Edit. Gürel, A., Faustmann, H. ve Reichberg G. M., Rapor 2012/1, ss. 1-96.
LEVENTIS, Y., (2012), “Sıcak Sularda Kontrolü Tasarlamak: Türkiye’nin Doğu
Akdeniz’de Hidrokarbon Egemenliği Hedefleyen Tavrı,” Edit. Gürel, A.,
Faustmann, H. ve Reichberg G. M., Rapor 2012/1, ss.7- 16.
ÖZER, S., (2013), “Doğu Akdeniz’de Enerji Güvenliği ve Savaşları”, Orta Doğu Analiz, 5(60), ss. 68-79.
ÖZERSAY, K., (2004), “Annan Planı ve Federal Yasaları Çerçevesinde Doğu
Akdeniz Deniz Yetki Alanları,” AÜ SBF Dergisi, C.: 59, Sayı: 3, ss. 203-230.
PAZARCI, H., (1998) Uluslararası Hukuk Dersleri II. Kitap, Turhan Kitabevi, Ankara.
Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu (USAK), (2011), “Doğu Akdeniz’de
Sertleşen Rekabet: Güney Kıbrıs Rum Kesimi - Türkiye Gerginliğinin Analizi”, No: 13.
UN General Assembly (2007), Question of Cyprus, Doc. A/61/1011-S/2007/456.
UN Digest of International Cases on the Law of the Sea (2006a), Maritime
Boundary Delimitation Arbitration, (Guinea/Guinea-Bissau, 1985), pp. 75-79.
UN Digest of International Cases on the Law of the Sea (2006b), Case
Concerning the Continental Shelf (Libyan Arab Jamahiriya/Malta, ICJ, 1985), pp. 80-88.
UN Digest of International Cases on the Law of the Sea (2006c), Delimitation of
Maritime Areas Arbitration (Canada/France,1992), pp. 89-94.
TAMÇELİK, S., (2011), “Jeopolitik Teoriler Açısından Kıbrıs’ın Önemi,”
Occasional Paper Series, Vol.3, No.1, ss.1-32.
TAŞDEMİR, F., (2012), Kıbrıs Adası Açıklarında Petrol ve Doğalgaz Arama
Faaliyetleri Kapsamında Ortaya Çıkan Krizin Hukuki, Ekonomik ve Siyasi
Boyutları, Ankara Strateji Enstitüsü, Ankara.
YAYCI, C., (2012), “Doğu Akdeniz’de Yetki Alanlarının Paylaşılması Sorunu
ve Türkiye”. Bilgesam, 4(6), ss. 1-70,
YILDIZ, D., (2011), “Doğu Akdeniz Neden Önemli?”, Toprak-Su-Enerji,
http://topraksuenerji.org/?p=1197, Erişim Tarihi: 02.21.2015.
YILMAZ, S., (2011), “Doğu Akdeniz’de Sular Isınırken”,
http://usam.aydin.edu.tr/DOGUAKDENIZDESULARISINIRKEN(3a4a).pdf, Erişim Tarihi: 12.01.2015.
İnternet Kaynakları;
Akdeniz Kalkanı Harekatı,
http://www.dzkk.tsk.tr/icerik.php?dil=1&icerik_id=28, Erişim Tarihi: 18.02.2015.
BM Deniz Hukuku Sözleşmesi,
http://denizmevzuat.udhb.gov.tr/dosyam/denizhukuku.pdf, Erişim Tarihi: 05.06.2015.
GKRY’nin Açtığı İkinci Uluslararası Hidrokarbon İhalesine Dair Basın Açıklaması,
http://www.mfa.gov.tr/no_-43_-15-subat-2012_-gkry_nin-actigi-ikinci-uluslararasi-hidrokarbon-arama-ihalesi.tr.mfa, Erişim tarihi: 11.08.2015
http://enerjienstitusu.com/2011/09/20/akdenizde-dogalgaz-rezervinin-parasal-degeri-7-trilyon-dolar/ Erişim tarihi: 18.02.2014.
http://etkinlik.aydin.edu.tr/dosyalar/34D_dogu_paradigma.pdf , Erişim tarihi: 01.02.2015.
http://www.dunyabulteni.net/?aType=haber&ArticleID=175957, Erişim tarihi: 09.02.2015.
www.bilgesam.org/tr/images/stories/sunular/doguakdeniz.pptx, Erişim tarihi: 13.01.2015.
World Oil Transit Checkpoints,
http://www.eia.gov/countries/regions-topics.cfm?fips=WOTC, Erişim tarihi: 03.02.2015.
Türkiye ile KKTC Arasında İmzalanan Kıta Sahanlığı Sınırlandırma Anlaşması
İmzalanmasına Dair Basın Açıklaması,
http://www.mfa.gov.tr/no_-216_-21-eylul-2011-turkiye-_-kktc-kita-sahanligi-sinirlandirma-anlasmasi-imzalanmasina-iliskin-disisleri-bakanligi-basin-ac_.tr.mfa, Erişim tarihi:07.08.2015
***
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder