GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE ORTADOĞU BÖLÜM 1

GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE ORTADOĞU BÖLÜM 1

Prof. Dr. Tayyar ARI 
(Orta Doğu Cilt-1) 
Siyaset, Savaş ve Diplomasi, 
PROF. DR. TAYYAR ARI 
6. Baskı - 2014
Bursa, Kasım 2014 
aritayyar@hotmail.com 
www.tayyarari.com 
0532-3313618 
6. Baskı Kasım 2014 
Basım-Yayın Dağıtım Ltd. Şti 
Tel : +90 (224) 221 38 39 
 +90 (224) 225 37 46 
Fax : +90 (224) 220 36 73 
Altıparmak Mah. Bozkurt Cad. 
Avdan Apt. 10/1 Osmangazi / BURSA 
dorayayinevi@gmail.com 
info@dorayayincilik.com.tr 
www.dorakitap.com 
www.dorayayincilik.com.tr 
Dizgi : Nurhan BULMUŞ 
Kapak Tasarım : Önder AYDOĞMUŞ 
Basım ve Cilt : Ezgi Matbaa 
Sertifika No : 12142 
ISBN: 978-605-9929-17-2 


Prof. Dr. Tayyar ARI, 

1983’te ODTÜ İdari Bilimler Fakültesi’ni bitirerek 1984 yılında Uludağ Üniversitesi İ.İ.B.F. Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde Araştırma Görevlisi olarak 
akademik yaşamına başlamıştır. Prof. ARI, 1991’de İstanbul Üniversitesi’nde doktorasını tamamlamasının ardından Yardımcı Doçent Doktor olarak öğretim 
üyeliğine atanmıştır. 

1996’da Doçentliğe, 2002’de ise Profesörlüğe yükseltilen ARI, Başta Orta Doğu ülkelerinde olmak üzere ABD, Rusya, Kafkasya, Orta Asya, Balkan ve 
Avrupa ülkelerinde araştırmalarda bulunmuştur. “Uluslararası İlişkiler ve Dış Politika”, “Amerika’da Siyasal Yapı, Lobiler ve Dış Politika”, “2000’li Yıllarda 
Basra Körfezi’nde Güç Dengesi”, “Global Politika ve Güney Asya”, “Uluslararası İlişkiler Teorileri”, “Uluslararası İlişkilerde Postmodern Analizler-1”, “Irak, İran, 
ABD ve Petrol”, “Orta Asya ve Kafkasya” ve elinizde bulunan “Geçmişten Günümüze Orta Doğu: Siyaset, Savaş ve Diplomasi” adlı kitaplarının yanında 
çeşitli bilimsel dergilerde yayınlanmış çok sayıda makalesi bulunmaktadır. Tayyar ARI, Lisans ve Lisansüstü programlarında “Orta Doğu”, “Uluslararası Politika, Uluslararası İlişkiler Teorileri” ve “Amerikan Dış Politikası” derslerini vermektedir. 

Her hakkı saklıdır. Bu kitabın tamamı veya bir kısmı 5846 sayılı yasanın hükümlerine göre DORA Basım-Yayın Dağıtım Ltd. Şti.’nin önceden iznini almaksızın elektronik, mekanik, fotokopi veya herhangi bir sistemle basılamaz, çoğaltılamaz ve bilgisayar ortamında tutulamaz. 

Kızlarım Aslı ve Esra’ya

ÖNSÖZ 


Sadece coğrafya olarak değil, siyasi olarak da genişliği olan, pek çok bilinemezlerin, karmaşık ilişkilerin, sorunların ve çatışmaların, ihanetlerin ve dostlukların, birleşme adına yapılan ayrışmaların, homojen zannedilen heterojenliğin, tam olarak kavranamadığı için bazılarınca kaynayan kazan, bazılarınca bataklık olarak tanımlanan, bazılarına göre istikrarsızlığın ve geri kalmışlığın bazılarına göre petrolün ve zenginliğin merkezi olan Orta Doğu, üzerine çok şey söylenen ama çok az bilinen bir coğrafyadır. İnsanlık tarihi 
burada başlayıp burada devam etmiştir. Tarihsel olaylara yön veren gelişmeler burada yaşanmış, geleneksel ve modern imparatorluklar için üzerinde mücadele edilmeye değer bulunmuş, her şeye rağmen vaz geçilememiştir. Böylesine tarihsel, kültürel ve toplumsal birikimi zengin ve böylesine ekonomik, stratejik ve siyasal açıdan önemli bir bölge hakkın-da söz söylemek kolay gibi gözükse de üzerine yazı yazmak gerçekten oldukça zor. Aslında zor olduğu detaylara inildikçe anlaşılıyor. Yaklaşık 20 yıllık dersin birikiminin kitap haline getirilmesi isteğinin bir yansıması olmaktan öteye, özellikle Basra Körfezi itibariyle 
bir doktora ve daha sonra üzerine iki kitap yazdığım bu bölgenin bir çırpıda anlaşılacak ve kolayca üstesinden gelinecek bir konu olmadığını aslında biliyordum. Özellikle son on yılın yoğun çalışmasının ürünü olan bu kitabın hazırlanması elbette masa başında oturarak yapılamazdı. Diğer bir ifadeyle Beyrut sokaklarında, Cüniye’de, Zahle’de, Şuf dağlarında, Sur’da ve Sayda’da bulunmadan, Lübnan’ı ve Lübnanlıyı Lübnan’da görmeden anlamak ne kadar imkânsızsa Filistinli çocuğun ve gencin heyecanını vatan sevgisini, korkusunu ama aynı zamanda cesaretini gözlerine yakından bakmadan, El-Halil’i görme-
den, Kudüs’ü, El-Aksa’yı, İsrail tanklarını, Cenin’i, Ramallah’ı görmeden de anlamak zor. 

Gerçekten anlaşılamaz. Bu denli politika farklılıkları, neden belli sorunlarda bir araya gelemediklerini, Araplar arası birleşmelerin hep yeni bir ayrışmaya yol açtığını Kahire’de, Amman’da Riyad’ta Cidde’de Şam’da bulunmadan, onların geriden çok benzediği zannedilen farklılıklarını, endişelerini, kaygılarını, nefretlerini ve dostluklarını yerinde görmeden onlarla dostluklar kurmadan imkânsız. İşte bu çalışma böyle özgün ve uzun bir çalışma ve çok sayıda olay, yer ve kişinin tanıklığıyla toplanan birikimin sonunda oluşmuş oldukça yorucu, ama sonuçta ortaya çıkan çalışmayla yorgunluğu unutturan bir sürecin 
ürünü. Bütün bunlara rağmen ilk baskısının üzerinden yaklaşık on yıl geçmiş olan bu çalışma yine benzer süreçlerin defalarca tekrarlanması, Fas’tan Umman’a, İran’dan Yemen’e uzanan geniş coğrafya defalarca tekrarlanan seyahetlerle ve farklı kesimlerle yapılan görüşmelerle olgunlaşmış ve değişimin kendisi ve nedenleri yerinde gözlemlenmiştir. 

Zira bölgedeki gelişmelerin doğru anlaşılması dinsel, tarihsel, siyasal ve ekonomik ögelerin ve gelişmelerin analiziyle mümkündür. Bu çalışmanın amacı, işte bu analizi gerçekleştirmek ve okuyucuya bölgeyi anlamak için gerekli ufku kazandırmaktır. Sadece olayların kronolojik anlatımıyla Orta Doğu’nun günümüze ışık tutan bu tarihsel ve kültürel birikiminin anlaşılması gerçekten mümkün değildir. Bu çalışma fazla iddialı olmamakla beraber bugüne kadar Türkçe literatür itibariyle söz konusu olan bu eksikliği uzun bir süre tek başına doldurmayı başarmış ve bir süre daha bu iddiasını sürdüreceğe benzemektedir. İki cilt haline getirilen çalışmanın her bir cildi tek başına güncelliğe sahip 
olup, birinin özetleyerek geçtiği bölümler diğerinde daha ayrıntılı olarak ele alınmaktadır. 
Bu anlamda çalışmanın elinizdeki birinci cildi bu güne kadar beş baskı yapmış olan kitabın güncel ve gözden geçirilmiş versiyonudur. İkinci cildi ise daha önce dört baskı yapan “Basra Körfezi’nde Güç Dengesi” kitabının ve iki baskı yapan “Irak, İran, ABD ve Petrol” kitabının yeniden güncellenmesiyle ve yeni bölümlerin ilavesiyle oluşmuştur. İkinci cildin içeriği kitabın sonunda yer almaktadır. 

Yazar, Türk bilim dünyasında bu alanda yapılmış pek çok değerli çalışmanın yanı sıra bu çalışmanın da önemli bir katkı olacağını düşünmektedir. Çalışma uluslar arası ilişkiler öğrencilerinin yanı sıra Türk entelektüelinin bu konudaki gereksinimini karşılamayı da amaçlamaktadır. 

Yukarıda ifade edildiği gibi bu kadar geniş bir coğrafya ve geniş bir tarihsel kesit, kültürel, tarihsel, toplumsal ve dinsel ögeler bilinmeden anlaşılamazdı. 

Çünkü Orta Doğu, dini ve tarihi literatür bilinmediği takdirde ki bu alandaki pek çok Türkçe ve İngilizce literatürde sıkça rastlanıldığı gibi çok ciddi hataların yapılabileceği bir coğrafyadır. Konusunda uzman akademisyen arkadaşlarla yaptığımız uzun tartışmalar ve görüş alışverişleri, onların değerli eleştirileri ve ilgili bölümleri okuyarak yaptıkları katkıları çalışmanın en az hatayla çıkması yönündeki dileğimizi umarım yerine getirmiştir. Burada bunların tümünün adına yer vermek imkânsız. Çalışma ortamımı iyileştirmesinden öteye, bana katlanan eşime ve çocuklarıma çok şey borçluyum. Özellikle çalışmanın yayına hazırlan-
masında gösterdikleri özverili çabadan ötürü DORA Basım-Yayım şirketine teşekkür etmem gerektiğini biliyorum. Çalışmanın hataları ise şüphesiz bana aittir. 

Not: Her bir baskısı 3000 adet basılan çalışmanın kısa bir sürede altıncı baskısını yapması dolayısıyla okuyucularıma da teşekkür ederim. 
Prof. Dr. Tayyar ARI 
Kasım 2014 

İÇİNDEKİLER 

ÖNSÖZ ..................................... 9 

İÇİNDEKİLER ............................ 11 

KISALTMALAR ........................... 15 

GİRİŞ ....................................... 19 

Birinci Bölüm 

ORTA DOĞU’NUN SOSYO-KÜLTÜREL YAPISI VE OSMANLI SONRASINDA ORTADOĞU’DA SİYASET 

I. ORTA DOĞU’DA TOPLUMSAL VE KÜLTÜREL YAPI ................................. 29 

 1. ORTA DOĞU’DA YAHUDİ TOPLUMU .................................................. 29 

 2. ORTA DOĞU’DA İSLAM TOPLUMU ..................................................... 34 

 3. EMEVİLER VE ABBASİLER ................................................................ 46 

II. OSMANLI ORTA DOĞUSU VE SON DÖNEMDE MEYDAN OKUMALAR .......... 57 

 1. OSMANLI İMPARATORLUĞU VE ORTA DOĞU ....................................... 57 

 2. BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI VE DOĞU SORUNU ÇERÇEVESİNDE İNGİLİZ POLİTİKASI .... 70 

İkinci Bölüm 

ONDOKUZUNCU YÜZYILDAN YİRMİBİRİNCİ YÜZYILA MERKEZİ ORTA DOĞU 


I. LÜBNAN: OSMANLIDAN GÜNÜMÜZE İSTİKRAR ARAYAN ÜLKE ...... 91 

 1. OSMANLI DÖNEMİ: GÖRELİ İSTİKRAR .................................... 91 

 2. BAĞIMSIZLIK BEKLENTİSİ MANDAYA DÖNÜŞÜYOR ................... 94 

 3. BAĞIMSIZLIK SONRASI İSTİKRAR ARAYIŞI ............................. 99 

 4. LÜBNAN İÇ SAVAŞI VE İSRAİL’İN İŞGALİ: ARİEL ŞARONLA İLK RANDEVU .... 102 

 5. 2000 SONRASI LÜBNAN POLİTİKASI ................................ 119 

II. SURİYE: RADİKALLEŞEN ORTA DOĞU ............................... 126 

 1. OSMANLI’DAN BAAS’A UZANAN SURİYE’DE ZORLU SÜREÇ .. 126 

 2. BAAS: OTORİTERLEŞEN ARAP MİLLİYETÇİLİĞİ VE ORTA DOĞU’NUN KÖTÜ TALİHİ ...... 134 

 3. ESAD AİLESİ: HAFIZ ESAD VE BEŞAR ESAD ...................... 137 

 4. ARAP BAHARI VE SURİYE ................................................ 148 

III. ÜRDÜN: DEĞİŞEN KOŞULLARDA VARLIĞINI SÜRDÜRMEYE ÇALIŞAN ORTA DOĞU’NUN İSTİKRARLI MONARŞİSİ .... 156 

 1. ÜRDÜN: İNGİLİZ SÖMÜRGESİNDEN BAĞIMSIZ DEVLETE ................ 156 

 2. İÇSEL VE DIŞSAL ETKİLER: KRAL HÜSEYİN’İN ÜRDÜN MONARŞİSİ TEHDİT ALTINDA .............. 162 

 3. KRAL ABDULLAH DÖNEMİ VE DEĞİŞMEYEN ÜRDÜN ..................... 166 

IV. MONARŞİDEN CUMHURİYETE: DEĞİŞEN MISIR ................................. 169 

 1. OSMANLI DÖNEMİ ........................................................................................ 169 

 2. MISIR’DA İNGİLİZ YÖNETİMİ ..................................................................... 176 

 3. NASIRLI MISIR: ORTA DOĞU’DA BİR “LİDER” DOĞMUŞTU .............. 181 

 4. MISIR’DA SEDAT VE MÜBAREK DÖNEMİ: ANTİ-AMERİKANCI POLİTİKADAN ANTİ-SOVYET POLİTİKAYA DOĞRU ... 192 

 5. ARAP BAHARI VE MISIR’DA YENİ DÖNEM ............................ 205 

V. İKİ FARKLI YEMEN’DEN BİRLEŞİK YEMEN’E .......................... 210 

 1. İÇSEL KRİZLER VE DIŞ MÜDAHALE ETKİSİNE İYİ BİR ÖRNEK: YEMEN İÇ SAVAŞINDANASIR VE SUUD FAKTÖRÜ ....... 210 

 2. ARAP YARIMADASINDA BİR MARKSİST REJİM: GÜNEY YEMEN .......... 214 

 3. BİRLEŞİK YEMEN: DEMOKRASİ BEKLENTİSİ DİKTATÖRLÜĞE DÖNÜŞÜYOR .... 217 

 4. ARAP BAHARI VE ALİ ABDULLLAH SALİH DÖNEMİNİN SONU ..... 221 

Üçüncü Bölüm 

FİLİSTİN SORUNU: SİYONİZM VE ARAP-İSRAİL SAVAŞLARI 

I. FİLİSTİN VE SİYONİZMİN GELİŞMESİ ................................. 241 

II. İNGİLİZ MANDA YÖNETİMİNDEN İSRAİL DEVLETİ’NİN KURULUŞUNA ... 253 

1. BALFOUR DEKLERÂSYONU (1917) VE MANDA YÖNETİMİ: POLİTİK İKİLEM ............. 253 

2. AMERİKAN PATRONAJINDA GELİŞEN SİYONİZMDEN MANDAYA MEYDAN OKUMA ...... 266 

 3. TAKSİM PLANI (1947) VE İSRAİL DEVLETİNE GİDEN SÜREÇ ............ 270 

III. İSRAİL’İN KURULUŞU VE BİRİNCİ (1948) ARAP-İSRAİL SAVAŞI ..... 278 

IV. 1967 SAVAŞI: SIFIR TOPLAMLI BİR OYUN SÜRÜYOR .......................... 287 

 1. 1967 SAVAŞI ÖNCESİ ORTA DOĞU’DA SİYASAL KONJONKTÜR ...... 287 

 2. İSRAİL’İN SÜRPRİZ SALDIRISI VE ALTI GÜN SAVAŞI .......................... 294 

 3. SAVAŞIN SONUÇLARI VE SİYASİ GELİŞMELER ....................... 296 

 4. SAVAŞ SIRASINDA VE SONRASINDA ALINAN BM KARARLARI ..... 303 

 5. 1960’LARIN YENİ OLGUSU: ARAFAT VE FKÖ ......................... 307 

V. 1973 EKİM SAVAŞI: KOZLAR YENİDEN PAYLAŞILIYOR ...................... 317 

VI. CAMP DAVID VE MISIR-İSRAİL BARIŞI İHANET Mİ, PRAGMATİZM Mİ? ................. 327 

VII. OSLO ÖNCESİ VE SONRASI SÜREÇ: ORTA DOĞU’DA BARIŞ UMUTLARI..339 

 1. CAMP DAVID SONRASI GELİŞMELER .............................. 339 

 2. OSLO VE SONRASINDA ORTA DOĞU BARIŞ SÜRECİ .......................... 345 

Dördüncü Bölüm 

BASRA KÖRFEZİ: PETROL ORTA DOĞUSU 

I. BÖLGENİN GENEL GÖRÜNÜMÜ VE ETKİLİ FAKTÖRLER ..................... 371 

 1. SOSYO-EKONOMİK YAPI VE PETROL FAKTÖRÜ .................................. 371 

 2. BÜYÜK GÜÇLERİN MÜCADELESİ: SİYASAL VE STRATEJİK UNSURLAR VE AMERİKAN POLİTİKASI .......... 389 

 3. KİK: BÖLGE ÜLKELERİ ARASINDA İŞBİRLİĞİ ALANI .......................... 406 

II. İRAN .......................................................... 409 

 1. SAFEVİ VE KAÇAR HANEDANLIKLARI .............. 409 

 2. İRAN’DA RIZA ŞAH’LA BAŞLAYAN PEHLEVİ HANEDANLIĞI: BİR DÖNÜŞÜMÜN ÖYKÜSÜ ...... 417 

 3. İRAN İSLAM DEVRİMİ VE PEHLEVİ HANEDANLIĞININ SONU ....... 436 

 4. İRAN-IRAK SAVAŞI (1980-1988) ............................................ 439 

 5. HÜMEYNİ SONRASI İRAN VE İRAN’IN NÜKLEER POLİTİKASI ........ 442 

III. IRAK .................................................................................. 450 

 1. OSMANLI SONRASI İNGİLİZ DENETİMİ ..................................... 450 

 2. 1958 DARBESİ VE BAASIN YÜKSELİŞİ ....................................... 456 

 3. SADDAM HÜSEYİN VE IRAK .......................................... 459 

 4. KUVEYT’İN İŞGALİ VE KÖRFEZ SAVAŞI .......................... 466 

 5. IRAK’TA AMERİKAN İŞGALİ VE SONRASI ........................ 472 

 6. 2003 SONRASI IRAK ................................................... 476 

IV. SUUDİ ARABİSTAN ..................................................... 487 

V. KUVEYT ..................................................................... 501 

VI. DİĞER KÖRFEZ ÜLKELERİ ........................................... 509 

 1. BİRLEŞİK ARAP EMİRLİKLERİ ...................................... 510 

 2. UMMAN .................................................................... 514 

 3. BAHREYN ................................................................ 517 

 3. KATAR .................................................................... 522 

ORTA DOĞU KRONOLOJİSİ............................................. 535 

EKLER ........................................................................ 549 

 EK-1: UN Security Council Resolution 242 ...................... 549 

 EK-2: UN Security Council Resolution 338 ..................... 550 

 EK-3: Dünya Ham Petrol Rezervi (2014) ....................... 551 
.
KAYNAKÇA ................................................................ 553 

ORTA DOĞU İÇİNDEKİLER (CİLT-2) .............................. 570 

KISALTMALAR 

AB Avrupa Birliği 
ABM Anti-Ballistic Missile – Füze Savar Füze 
AGİK/T Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı/Teşkilatı 
AİK Arap İşbirliği Konseyi 
AIOC Anglo Iranian Oil Company-  İngiliz İran Petrol Şirketi 
ARAMCO Arab-American Petroleum Company –  Arap-Amerikan Petrol Şirketi 
ASP (Egyptian) Arab Socialist Party-  (Mısır) Arap Sosyalist Partisi 
ASU Arab Socialist Union – Arap Sosyalist Birliği 
AT Avrupa Topluluğu 
AWACS Airborne Warning and Control System 
Aircraft – Erken Uyarı Sistemli Uçak 
BM Birleşmiş Milletler 
BAC Birleşik Arap Cumhuriyeti 
BAE Birleşik Arap Emirlikleri 
CPA Coalition Provisional Authority- Geçici Koalisyon Otoritesi (kısaca Otorite) 
DFLP Democratic Front for the Liberation of Palestine- Filistin Demokratik Kurtuluş Cephesi: FDKC 
DKK Devrim Komuta Konseyi 
EFTA European Free Trade Area– Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi 
FAO Food and Agriculture Organisation – Gıda ve Tarım Örgütü 
FKÖ Filistin Kurtuluş Örgütü 
GPC General People’s Congress - Genel Halk Kongresi 
HAMAS Harakat al-Muqawamah al-Islamiyya – İslâmi Direniş Hareketi 
IAEA International Atomic Energy Agency – Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı 
IGC Interim Iraqi Governing Council- Geçici Irak Yönetim Konseyi 
IIG Iraqi Interim Government- Geçici Irak Hükümeti 
IİDYK Irak İslâm Devrimi Yüksek Konseyi 
IKİH Irak Kürdistan İslâm Hareketi 
IDF Israil Defence Forces - İsrail Savunma Kuvvetleri 
IMI Israel Military Industry - İsrail Askeri Endüstrisi (Şirketi) 
INOC Iraq National Oil Company - Irak Ulusal Petrol Şirketi 
IRBM Intermediate Range Ballistic Missile - Orta Menzilli Balistik Füze 
KBH Kürdistan Bölgesel Hükümeti 
KDP Kürdistan Demokratik Partisi 
KYB Kürdistan Yurtseverler Birliği 
KİK Körfez İşbirliği Konseyi 
KDHP Kürdistan Demokrat Halk Partisi 
KNPC Kuwait National Petroleum Company- 
Kuveyt Ulusal Petrol Şirket 
KSDP Kürdistan Sosyalist Demokratik Partisi 
LKP Lübnan Ketâib Partisi (Falanjist Parti) 
NATO North Atlantic Treaty Organisation - 
Kuzey Atlantik Antlaşma Örgütü 
NLF National Liberation Front - 
(Yemen) Ulusal Kurtuluş Cephesi 
NDP National Democratic Party - 
(Mısır) Ulusal Demokratik Parti 
NPUP National Progressive Unionist Party- Ulusal İlerici Birlik Partisi 
NIOC National Iranian Oil Company - İran Ulusal Petrol Şirketi 
NPF National Progressive Front: Ulusal İlerici Cephe 
NRP National Religios Party- Ulusal Dinci Parti 
OAPEC Organisation of Arab Petroleum Exporting Countries - Petrol İhraç Eden Arap Ülkeleri Örgütü 
OECD Organisation of Economic Cooperation and Development - Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü 
OEEC Organisation of European Economic 
Cooperation - Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü 
OIP The Office of the Iraq Programme- Irak (Yaptırırmları) Program Bürosu 
OPEC Organisation of Petroleum Exporting Countries- Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü 
ORHA Office of Reconstruction and Humanitarian Assistance-Yeniden İmar ve İnsani Yardım Bürosu 
PFLP Popular Front for the Liberation of Palestine – Filistin Halk Kurtuluş Cephesi: FHKC 
PFLP-GC Popular Front for the Liberation of Palestine- General Command - Filistin Halk Kurtuluş Cephesi -Genel Komutanlığı 
PIJ Palestine Islamic Jihad- (Filistin) İslami Cihad Örgütü 
PLF Palestine Liberation Front - Filistin Kurtuluş Cephesi 
PSF Popular Struggle Front - (Filistin) Halkçı Mücadele Cephesi 
SALT Strategic Arms Limitation Treaty/Talks - Stratejik Silahların Azaltılması Antlaşması/Görüşmeleri 
SCIRI Supreme Council for Islamic Revolution in Iraq- Irak İslam Devrimi Yüksek Konseyi-IİDYK 
SLA South Lebanon Army-Güney Lübnan 
SLP Socialist Liberal Party- (Mısır) Sosyalist Liberal Parti 
SOCAL Standart Oil of California 
TAL Transitional Administrative Law-  (Irak) Geçiş Dönemi İdari Yasası 
TPAO Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı 
UNAMI UN Assistance Mission for Iraq-  BM Irak’a Yardım Misyonu 
UNDOF UN Disengagement Observer Force- BM Ayırma Gözlem Gücü 
UNDP UN Development Programme - BM Kalkınma Programı 
UNEF UN Emergency Force - BM Acil Durum Gücü 
UNESCO UN Educational, Scientific and Cultural 
Organisation - BM Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü 
UNICEF UN Children’s Fund - BM Çocuk Fonu 
UNIFIL United Nations Interim Force in Lebanon- BM Lübnan Geçici Gücü 
UNMOVIC UN Monitoring, Verification, and Inspection Commission - BM Gözetim, Doğrulama  ve Denetim Komisyonu 
UNOHCI United Nations Office of The Humanitarian Coordinator for Iraq - Irak İnsani (Yardım) Koordinasyon Bürosu 
UNRWA United Nations Relief and Work Agency  for Palestine Refugees in the Near East-  BM Mültecilere Yardım Teşkilatı 
UNSCOM United Nations Special Commission -  BM Özel Komisyonu 
UNSCOP United Nations Special Committee on Palestine -  BM Filistin Özel Komitesi 
UTJ United Turah Judaism 
WFP World Food Programme -  Dünya Gıda Programı 
WHO World Health Organisation -  Dünya Sağlık Örgütü 
YSP Yemen Socialist Party-  Yemen Sosyalist Partisi 

2.Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,

***