28 Mart 2017 Salı

SURİYE SİYASİ TARİHİ GENEL BÖLÜM 3


SURİYE SİYASİ TARİHİ  GENEL BÖLÜM 3


Hama Katliamı: 2 Şubat 1982

Hama kenti, din dışı olarak nitelendirdikleri Nusayrilerin yönetimde hızla kadrolaşmasını hedef alan Müslüman Kardeşler örgütünün merkeziydi. Örgütün 1980 yılında Hafız Esad'ı hedef alan suikast girişiminin başarısız olması, şiddetlenmemiş olan Sünni Müslüman-Nusayri çatışmasını çok ileri bir boyuta taşımıştır. Hafız Esad ilk tavrını hapishanelerdeki Sünni Müslümanları öldürmekle göstermiştir. Sonraki süreçte örgüt üyelerine karsı tavrını oldukça sertleştiren Esad, çatışmalara son noktayı, 2 Şubat 1982, Suriye ordusunun bir bütün olarak katıldığı ve çoğunluğu Müslüman yaklaşık 38 bin kişinin[81] (farklı kaynaklarda 10.000[82] hatta 20.000[83] şeklinde de ifade edilmektedir) öldüğü Hama katliamı ile koymuştur. Saldırılar sırasında kentteki camilerin önemli bölümü yerle bir edilmiş, Hama'da üç ay boyunca ezan sesi duyulmamıştır.800.000 kadar Suriyeli ülkeyi terk etmek zorunda kalmıştır. Katliam sonrasında Müslüman Kardeşler, gücünü büyük ölçüde kaybetmiş; genelindeki örgüt üyeleri ya da sempatizanları ya yurt dışında kaçmış ya da ülkedeki siyasi faaliyetlerine son vermiştir.[84]

Hama katliamı, Nusayri topluluğun kendi içinde dayanışma bağlarını güçlendirmiş ve Hafız Esad'ı, Suriye'de rakipsiz bir konuma getirmiştir.[85]

Şam Baharı'ndan Arap Baharına Beşar Esad Suriyesi

Beşar Esad, Suriye'de babasının kurduğu rejimin temel taşlarını oluşturan ordunun, istihbarat servislerinin, Nusayri ileri gelenlerinin ve Baas Partisi'ndeki kökleşmiş kadroların desteğini sağlayarak iktidara gelmiştir.[86] B. Esad, 10 Temmuz 2000 referandurumunda oyların %97'sini alarak Suriye Devlet Başkanı olmuştur. Böylece, Hafız Esad'ın kendisinden sonra ülkeyi yönetecek oğlu için planladığı "yumuşak geçiş" başarıyla tamamlanmıştır.[87]

B.Esad'ın iktidara gelmesinden sonra reform ve demokrasinin gerekliliğine yaptığı vurgu, reform beklentisindeki aydınları ümitlendirmiştir. Hafız Esad döneminde uygulanan ekonomik liberalleşme sayesinde güçlenen girişimci kesim ile daha çok akademisyen, avukat ve sanatçılardan oluşan aydın kesimin bir araya gelerek "Sivil Toplumun Canlanışı" adı altında örgütlenmeleri, reform konularında birçok taleplerin dile getirilmesine olanak sağlamıştır.[88] Rejim bu talepleri dikkate almış ve hemen sonrasında siyasi ve ekonomik açıdan önemli denebilecek gelişmeler yaşanmaya başlamıştır.

"Şam Baharı" olarak adlandırılan bu dönemde, cezaevindeki siyasi tutuklular serbest bırakılmış ve "Ulusal İlerici Cephe" içerisindeki partilere kendi gazetelerini çıkarma izni verilmiştir.[89] Yolsuzluk ve rüşvetle mücadele çerçevesinde birkaç üst düzey yönetici görevden alınmıştır. 1996 yılında kullanılmaya başlanan ancak sadece üst düzey yöneticilerin kullanmasına izin verilen internet, Beşar yönetimince serbest bırakılmış ve yaygınlaştırılmıştır. Basındaki devlet tekeline son vermek amacıyla, özel basın kuruluşlarının kurulmasına izin veren yasa yine bu süreçte onaylanmıştır.[90] Ayrıca, 2000 yılının Temmuz ayından itibaren ciddi ve planlı bir ekonomik reform programı ve ticari liberalizasyon politikası uygulamaya konulmuştur. Ekonomik reformların amacı, özel bankacılık sistemi ve menkul kıymetler borsasının kurulması, yeni kur politikaları ülkeye yabancı sermaye girişini hızlandırmak için ülke ekonomisini daha verimli hale getirmekti.

Ancak,Beşar'ın hem devletin çıkarlarını hem de değişim yönünde artan taleplere bir ölçüde cevap vermek için gerçekleştirdiği reformlar, Suriyeli aydınlar tarafından yetersiz bulunmuştur. Aydınlar, 2001 yılında, hükümete "Ulusal İlerici Cephe" dışında yeni partilerin kurulması ve özgür seçimlerin yapılması yönünde bir manifesto sunmuştur. Bu manifesto, rejimi ciddi anlamda tehdit eden ve yönetimdeki Alevilerin ve Baas Partisi'nin egemenliğine son verebilecek istekler içermekteydi. Bu noktadan itibaren harekete geçen hükümet, iktidardaki Baas Partisi'ne bağlı kitle örgütlerini (Kadın kolları, örgenci kolları ve gençlik kolları) devreye sokmuştur. Rejim içerisinden sert tepkiler alan hareket, kısa bir süre sonra birçok üyelerinin cezaevine gönderilmesi ve toplantılarına izin verilmemesi sonucunda sindirilmiştir. "Şam Baharı" sürecini sona erdiren bu müdahaleler, devlet içerisindeki reform karşıtı siyasi ve askeri seçkinlerin oluşturduğu Şahinlerin gücünü açıkça ortaya koymaktaydı.[91]

2001 sonlarına doğru, oluşan reform dalgası büyük oranda tersine dönmüş ve demokratikleşme yönünde geri adımlar atılmaya başlanmıştır. Besar Esad, ne kesin olarak reform karşıtı bir tutum sergilemektedir, ne de reformların olası bir rejim değişikliğine varacak bir değişime izin vermektedir. [92]

11 Eylül 2001'de gerçekleşen terör saldırılarından sonra, ABD değişen güvenlik algılamasını tanımlarken, "bölgesel kaynaklı küresel teröre ve kitle imha silahlarına sahip serseri devletler" arasında Suriye'yi de saymıştır.[93] ABD, Suriye'yi kimyasal silah üretmekle, terörist grupları barındırmakla ve 2003'te gerçekleştirdiği Irak operasyonunda Irak'taki direnişçilere destek vermekle suçlamıştır.[94] Bundan sonra Suriye üzerindeki dış baskı giderek yoğunlaşmıştır. Zira, aynı yılın Ekim ayında, İsrail, kendi ülkesinde yapılan bir intihar saldırısını gerekçe göstererek, Suriye'ye yönelik askeri bir saldırı gerçekleştirmiştir. Bu saldırıdan beş ay sonra bu kez Suriye'nin Kamışlı kentinde Kürt kökenliler ile Arap kökenliler arasında bir çatışma çıkmıştır. Mayıs 2004'te ise, ABD, Suriye'ye ambargo koyduğunu ilan etmiştir.[95]

ABD aynı zamanda Suriye'ye demokratikleşme, insan hakları, ekonomik liberalleşme ve etnik azınlıkların korunması gibi konuları öne sürerek reform konusunda baskı oluşturmaya başlamıştır. Bu baskılar, Suriye'deki muhalif güçleri harekete geçirmiştir. İçerden ve dışarıdan gelen reformların genişletilmesi artan baskılar karşısında B.Esad yönetimi, bir taraftan reform sürecini devam ettirerek baskıları asgari düzeyde tutmaya çalışmış, diğer taraftan rejimi rahatlatmak üzere dış politikada yeni arayışlara yönelmiştir. [96] Bu çerçevede AB ile yakınlaşma siyasetinin önemi Suriye açısından son zamanlarda artmıştır.

14 Şubat 2005'te, Lübnan muhalefet lideri ve eski başbakanı Refik Hariri'nin bir suikast sonucunda öldürülmesi, tüm şüpheleri Suriye'ye yöneltmiştir. [97] Bu olay sonrasında ABD ve Fransa'nın BM Güvenlik Konseyi nezdinde Suriye'ye Lübnan'daki askeri birliklerinin geri çekilmesi yönünde yapmış oldukları baskı sonucunda, Suriye askeri birliklerini geri çekmiştir.[98] Ayrıca, siyasi reformlar yönünde yapılan değişikliklerin kapsamının, Hariri suikastı sonrasında, ABD ve öteki dış baskılar sonucunda genişletilmesi dikkat çekicidir.

Tunus, Mısır ve Libya'daki diktatörlüklere karşı demokrasi ve özgürlük talep eden halk ayaklanmalarının başlamasıyla ortaya çıkan "Arap Baharı" Mart 2011'de Suriye'yi de etkilemeye başlamıştır. Mart 2011'de Dera'da başlayan gösterilerin Şam, Halep, Hama, Humus, Lazkiye, Banyas, Deyr-i Zor gibi önemli şehirlere sıçramasıyla Beşar Esad daha güçlü bir muhalefet dalgası ile karşı karşıya kalmıştır. Rejimin eski alışkanlıklarından kurtulmadığının bir göstergesi ise ordu birliklerinin göstericilere sert tepki göstermesi ve yüzlerce kişiyi gözünü kırpmadan öldürmesi olmuştur. Şam yönetimiyle ilişkileri uzun bir süredir kötü olan ABD, Esad'ı uyguladığı şiddet sebebiyle kınamış, 18 Ağustos'ta meşruiyetini kaybettiğini belirterek görevden çekilmesi çağrısında bulunmuştur.

Sonuç olarak Beşar Esad, Suriye politik kültürünün en önemli özelliklerinden biri olan ve Hafız Esad döneminde zirveye ulaşan Suriye dış politikasının pragmatik karakterini özellikle kurduğu çeşitli ittifaklar bağlamında aynen sürdürmüştür. Beşar Esad yönetiminin asıl tehdit olarak algıladığı İsrail ve ABD'ye karşı bölgesel olarak İran gibi bir gücü arkasına alması ve elinde Hizbullah, Hamas gibi caydırıcı kozların bulunmasının yanı sıra Rusya ve Çin'in Güvenlik Konseyi'nde, en azından şimdilik, yaptırımları engellemesi Suriye'yi kısmen de olsa rahatlatmıştır. Dolayısıyla Esad rejiminin elinde iktidarını sürdürmek için kullanabileceği birden fazla kart halen bulunmaktadır.

 DİPNOTLAR;

[1] Thomas Collelo, Syria a Country Study, Washington D.C.: United States Government Secretary of the Army Federal Research Division,1988, p.4.

[2] Celalettin Yavuz, Geçmişten Geleceğe Suriye-Türkiye İlişkileri, Ankara: Ankara Ticaret Odası Yay., 2005,s.9.

[3] Bu dönemde Mezopotamya'yaDış Suriye, Şam'ın bulunduğu kısma İç Suriye, Filistin bölgesine Güney Suriye, Halep ve civarınaKuzey Suriye denilmektedir.

[4] Volkan Aydos ve Meltem Duran, Suriye Ülke Etüdü, İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yay., 2000,s. 20

[5] C. Yavuz, Geçmişten Geleceğe…,s.15-16.

[6] V.Aydos ve M.Duran, Suriye Ülke Etüdü,s.20-21.

[7] C. Yavuz, Geçmişten Geleceğe…,s.21; V.Aydos ve M.Duran, Suriye Ülke Etüdü,s.21.

[8] C. Yavuz, Geçmişten Geleceğe…,s.29.

[9] V.Aydos ve M.Duran, Suriye Ülke Etüdü,s.21.

[10] V.Aydos ve M.Duran, Suriye Ülke Etüdü,s.21-22.

[11] C. Yavuz, Geçmişten Geleceğe…,s.42.

[12] V.Aydos ve M.Duran, Suriye Ülke Etüdü,s.22.

[13] Mecid Gafur, Hafız Esad Dönemi Türkiye-Suriye İlişkileri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara : Gazi Üniversitesi, 2002 ,s.7.

[14] Suriye, Lübnan, Filistin ve Ürdün'ü kapsayan alan, bkz. Salih Akdemir, "Suriye'deki Etnik ve Dini Yapının Siyasi Yapının Oluşmasındaki Rolü", 
Avrasya Dosyası Dergisi , ASAM Yayınları, 2000, Cilt:6,Sayı:1, s.210-211.

[15] Raymond A. Hinnebusch, "State and Civil Society in Syria", The Middle East Journal ,Washington: Indiana University Press, 1993, Vol.47, No.2, p.244.

[16] V.Aydos ve M.Duran, Suriye Ülke Etüdü,s.22.

[17] C. Yavuz, Geçmişten Geleceğe…,s.54-56.

[18] Erdem Erciyes, Orta Doğu Denkleminde Türkiye-Suriye İlişkileri, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayınları, 2004, s.41.

[19] Şinasi Altundal, Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı, (Mısır Meselesi 1831-1841), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay., 1988, s.57.

[20] Tahsin Ünal, Türk Siyasi Tarihi (1700-1958), Ankara: Emel Yay., 1977, s.200-201.

[21] Bernard Lewis, Tarihte Araplar, İstanbul: Anka Yayınları, 2003, s.225.

[22] A.Haluk ÜLMAN, 1860s.175.-1861 Suriye Buhranı: Osmanlı Diplomasi sinden Bir Önek Olay, Ankara, 1966,

[23] V.Aydos ve M.Duran, Suriye Ülke Etüdü,s.22

[24] Türel Yılmaz, Mehmet Şahin, Ortadoğu Siyasetinde Türkiye, Ankara: Platin Yay., 2004, s.44.

[25] Cemal Paşa, Hatıralar, (Haz. Alpay Kabacalı), İstanbul: Türkiye İş Bankası Yay., 2001, s.308-309.

[26] Alan Palmer, Osmanlı İmparatorluğu: Son Üç Yüz Yıl Bir Çöküşün Yeni Tarihi, (Çev. Belkıs Çorakçı Dişbudak), İstanbul: Sabah Kitapları, 1995, s.260.

[27] M. Derviş Kılınçkaya, Osmanlı Yönetimindeki Topraklarda Arap Milliyetçiliğinin Doğuşu ve Suriye, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yay., 2004, s.93.

[28] V.Aydos ve M.Duran, Suriye Ülke Etüdü,s.23.

[29] William L. Cleveland, Modern Ortadoğu Tarihi, (Çev. Mehmet Harmancı), İstanbul: Agora Kitaplığı Yay., 2008, s.243–244; M. Akif Okur,
" Fransız Manda Yönetimi Döneminde Suriye", Orta Doğu Siyasetinde Suriye,( Der. Türel Yılmaz ve Mehmet Şahin),Ankara: Platin Yay., 2004, s.9-10.

[30] Doğan Şentürk, Ortadoğu'da Arap Birliği Rüyası Saddam'ın Baas'ı, İstanbul: Alfa Yay., 2003, s.13.

[31] D.Şentürk, Ortadoğu'da Arap…,s.14-15.

[32] Sayim Türkman, ABD, Ortadoğu ve Türkiye, Ankara: Nobel Yay., 2007, s.97.

[33] William L. Cleveland, Modern Ortadoğu…,s.250.

[34] Selahattin İbas, "Türkiye Suriye İlişkilerinin Tarihi", Orta Doğu Siyasetinde Suriye,( Der. Türel Yılmaz ve Mehmet Şahin),Ankara: Platin Yay., 2004, s.46.

[35] Ali Dağıstan, Adnan Sofuoğlu, İşgalden Katılıma Hatay, Ankara: Phoenix Yay., 2008, s.106.

[36] Philip S. Khoury, Syria and the French Mandate, London. I. B. Taurus Co.Ltd. Publishers, 1987,p.583.

[37] M. A.Okur, "Fransız Manda Yönetimi Döneminde Suriye", s.27.

[38] Baas Partisi'nin kuruluşuna ilişkin olarak 1940, 1941 ve 1943 yılları olarak üç farklı tarih göze çarpmaktadır. Bu çalışmada 1943 yılı Parti'nin kuruluş yılı olarak kabul edilmektedir bkz. Kamel Abu Jaber, Arap Baas Sosyalist Partisi, (Çev. Ahmet Ersoy), Ankara: Altınok Matbaası, 1970, s.28.

[39] Mehmet Atay, "Arap Baas Sosyalist Partisi Üzerine", Avrasya Dosyası, İstanbul: ASAM Yay., 2000,

C.6, Sayı:1, s.131.

[40] Albert Hourani, Arap Halkları Tarihi, İstanbul: İletişim Yay.,2003, s.467.

[41] S.Akdemir, "Suriye'deki Etnik ve Dini Yapının Siyasi Yapının Oluşmasındaki Rolü", s.211-213; "Chronik, Arabische Republik Syrien", 
http://www.mittelmeerbasar.de.

[42] Cumhuriyet, 4 Nisan 1949.

[43] Sabahattin Şen, Ortadoğu'da İdeolojik Bunalım: Suriye Baas Partisi ve İdeolojisi, İstanbul, Bir Yay., 2004, s.184.

[44] Kamel S. A.Jaber, Arap Baas… s.38.

[45] Mücahit Topalak,"Bir Diktatörün Gidişi", Zafer Gazetesi, 27 Şubat 1954, Ankara, s.3.

[46] Öner Pehlivanoğlu, Ortadoğu ve Türkiye, İstanbul: Kastaş Yay., 2004,s.97.

[47] S. Şen, Ortadoğu'da İdeolojik…, s.192.

[48] D.Şentürk, Ortadoğu'da Arap…,s.152.

[49] "Syria", http://www.countrystudies.us.

[50] İsmet Giritli,Bugünkü Ortadoğu'nun Önemli Sorunları, İstanbul,1978,s.92; Adid Davişa, Arap Milliyetçiliği, (Çev. Lütfi Yalçın) İstanbul:Literatür Yay., 2004,s.204.

[51] Nikolaos Van Dam, Suriye'de İktidar Mücadelesi, İstanbul: İletişim Yay., 2000,s.s.60-62.

[52] Derek Hopwood, Syria, 1945–1986: Politics and Society, Boston,1988,p.90.

[53] S. Şen, Ortadoğu'da İdeolojik…, s.234.

[54] İ.Giritli, Bugünkü Ortadoğu'nun…, s.93.

[55] "Syria", http://www.countrystudies.us.

[56] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sy.html

[57] http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/3580.htm

[58] Robert Scott Mason, "The Society and Its Environment", (Ed. Thomas Collelo), Syria: A Country

Study, Federal Research Division Library of Congress, 1987, p.87–96.

[59] Nusayrilik hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. Muhammed Ebu Zehra, İslam'da Siyasi İtikadi ve Fıkhi Mezhepler Tarihi, (Çev.Hasan Karakaya, Kerim Aytekin), İstanbul:  Hisar Yay., ss.68–70,

[60] Louis Massignon , "Nusayrîler", İslam Ansiklopedisi, C. 9, MEB Yayını, 1964, s.365.

[61] N.V.Dam, Suriye'de İktidar Mücadelesi…,s.79.

[62] Muhammed Emin Galib et-Tavil , Arap Alevilerinin Tarihi, Nusayrîler, (Çev. İsmail Özdemir),İstanbul, Çivi Yazıları,2000,s.81.

[63] Yvette Talhamy, "The Nusayrî Leader Isma'il Khayr Bey and the Ottomans (1854–58)", Middle Eastern Studies,Vol. 44,November 2008, p.895.

[64] Erdal Aksoy, " Nusayrîlerin Sosyal Yapıları Ve Cumhuriyetin İlk Yıllarında Türkiye'de Yaşayan Bu Topluluğa Devletin Yaklaşımları ",Türk Kültürü ve 
Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Sayı: 54, 2010,s.203.

[65] Detaylı bilgi için bkz.Engin Sertel, Dini ve Etnik Kimlikleriyle Nusayrîler, Ankara: Ütopya Yayınevi,2005.

[66] E. Aksoy, "Nusayrîlerin Sosyal Yapıları…",s.203.

[67] E. Aksoy, "Nusayrîlerin Sosyal Yapıları…",s.206.

[68] E. Aksoy, "Nusayrîlerin Sosyal Yapıları…",s.210.

[69] Raymond A.Hinnebusch, Syria: Revolution From Above, Londra, 2001, p. 65.

[70] Alan George, Syria: Neither Bread nor Freedom, Londra, Zed Books, 2003, p. 87.

[71] Hans Günter Lobmeyer, "Suriye: Leviathan'ın Diyarı", (Der. Ferhad İbrahim, Heidi Wedel) Orta Doğu'da Sivil Toplum Sorunları, (Çev.Erol Özbek), 
İstanbul:İletişim Yay., 1997, s.93–94.

[72] R.A. Hinnebusch, "Suriye'de Devlet ve Sivil Toplum", (Çev: Hakan Özdağ), Avrasya Dosyası (Suriye Özel), C. 2, Sayı: 3, 1995, s.1.

[73]Patrick Seale, "Asad: Between Intitutions and Autocracy", (Ed. Richard T. Antoun, Donald Quatarert), Syria Society, Culture and Policy, New York: 
State University of New York Press, 1991,p.98.

[74] N.V.Dam, Suriye'de İktidar Mücadelesi…,s.44.

[75] Volker Perthes," The Syrian Economy In The 1980s", Middle East Journal, Vol.46, No:1,1992,p. 154–155; Moshe Ma'oz, Asad: Sphinx of Damascus, 
New York: Weidenfield&Nicolson,1988,p.91–92.

[76] R.D. Mc Laurin, Mohammed Mughisuddin, Abraham R. Wagner, Foreign Policy Making in the Middle East, New York: Praeger Publishers, 1977, p. 236.

[77] M.Ma'oz, Asad…,p.114-115.

[78] Volker Perthes," The Syrian Economy In The 1980s", Middle East Journal, Vol.46, No:1,1992,p.182; M.Ma'oz, Asad…,p.91–92.

[79] N.V.Dam, Suriye'de İktidar Mücadelesi…,s.119; R.Hinnebusch, Syria…,p. 69.

[80] Meliha Benli Altunışık, "Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Suriye'nin Dış Politikası: Değişime Uyum Çabası",(Ed. Mustafa Türkes ve İlhan Uzgel),
Türkiye'nin Komşuları, Ankara: İmge Kitabevi, 2002, s.259.

[81] Thomas Friedman, "Hama Rules", New York Times, September 21, 2001.

[82]Robert Fisk, "Hama", Times, 19 February 1982.

[83] John Kifner, "Syrian Troops are Said to Battle Rebels Encircled in Central City, New York Times, February 12, 1982.

[84] "Hama'da Ordu Ayaklanmayı Bastırdı", Milliyet, 12 Şubat 1982,s.5;Oytun Orhan, "Suriye'de Demokrasi mi İç Savaş mı?: Toplumsal - Siyasal Yapı, 
Değişim Senaryoları ve Türkiye", ORSAM: Orta Doğu Analiz, Mayıs 2011, C. 3, Sayı: 29,s.17.

[85] S. Şen, Ortadoğu'da İdeolojik…, s.279.

[86] Eyal Zisser, "Does Bashar al-Assad Rule Syria?", The Middle East Quarterly, Vol.10, No: 1, Winter-2003.

[87] "Syrian Parliament Backs Bashar", BBC News, July 11, 2000.

[88] Oytun Orhan, "Suriye, Dönüşüm ve Türkiye", Stratejik Analiz Dergisi, Ankara: ASAM Yay., Eylül- 2005, C.6, Sayı:65, s.24.

[89] O.Orhan, "Suriye, Dönüşüm ve Türkiye", s.24.

[90] Yasin Atlıoğlu, "Suriye'nin Siyasi ve Ekonomik Dışa Açılım Politikaları - Avrupa Birliği ve Türkiye", Stratejik Öngörü, İstanbul: Tasam Yay., Sonbahar- 2004, Sayı:3, s.229-230.

[91] O.Orhan, "Suriye, Dönüşüm ve Türkiye", s.24.

[92] Andre Bank, Carmen Becker,"Syrien unter Bashar al-Asad: Strukturen und Herausforderungen",  http://www.imi-online.de/2005.php3?id=1098 .

[93] Y. Atlıoğlu, "Suriye'nin Siyasi ve Ekonomik…", s.231.

[94] N.Farid Ghadry, "Syrian Reform:What Lies Beneath", http://www.meforum.org/article/683.

[95] Y. Atlıoğlu, "Suriye'nin Siyasi ve Ekonomik…", s.231.

[96]O.Orhan, "Irak Savası'ndan Sonra Suriye'de Ekonomi ve Siyaset", http://levantwatch.blogspot.com/2003_07_01_levantwatch_archive.html.

[97] Y. Atlıoğlu, " Suriye'nin Siyasi ve Ekonomik…", s.237; Carsten Wieland, "Sind Assads Tage Gezaehlt?, Syrien Unter Reformdruck", 
        http://www.das-parlament.de/2005/32-33/thema/007.html.

[98] Y. Atlıoğlu, "Suriye'nin Siyasi ve Ekonomik…", s.237.


http://www.21yyte.org/tr/arastirma/suriye/2012/05/29/6619/suriye-siyasi-tarihi



***








Hiç yorum yok:

Yorum Gönder