BATI TRAKYA DA YÜZELLİLİKLER BÖLÜM 2

BATI TRAKYA DA YÜZELLİLİKLER BÖLÜM 2

''150'' LİKLER KİMDİR? 150’likler Listesinin Hazırlanması...16 Nisan 1924
...Yüzellilikler Türkiye Cumhuriyeti'nden Kurtuluş Savaşı sonrası sürgün edilen ve düşman işbirlikçisi görülen, hepsi üst düzey makamlarda yer alan Türkiye
Cumhuriyeti vatandaşlarına verilen isimdir.

''150'' LİKLER KİMDİR?

Kurtuluş Savaşı kazanıldıktan sonra sıra iç hesaplaşmaya gelmiştir. Bu amaçla yeni kurulan cumhuriyetin otorite ve saygınlığının yurt içinde pekiştirilmesi ve yeni kurulan cumhuriyete karşı girişilmesi muhtemel eylemlere karşı önlem alınması düşünülmektedir. 

Ankara’da bu amaçla T.B.M.M.’nde 16 Nisan 1924 tarihinde ilk defa kapsamlı ve uzun süren bir toplantı yapılmış ve bu toplantıda bu listeye (150’likler listesi) girecek isimlerin saptanması ele alınmıştır. Bu liste hazırlanırken (ne yazık ki kişisel çekişmelerin ve düşmanlıkların sonunda) haksız yere ismi geçen kişiler, yanlış değerlendirmelerle ve esas listeye girmesi gerekenlerin dışında ikinci, üçüncü hatta hiç girmemesi gereken 

kişiler alınmıştır. 

150’likler Listesinin Hazırlanması: 

24 Temmuz 1923 tarihli Lozan Antlaşması’nın koşullarından bir tanesi de bu listenin hazırlanmasıyla ilgilidir. Yeni cumhuriyet yönetimi her savaş sonunda olduğu gibi vatana ihanet edenlerin cezalandırılmalarını kesinlikle istemekte ve buna kararlı görünmektedir. 

Lozan’daki antlaşma ile bu listenin 150 kişiyi aşmaması kesinlikle kabul edilmiştir. Oysa İçişleri Bakanlığı’nın (Emniyet Genel Müdürlüğü) bu yolda hazırladığı liste 600 kişiyi kapsamaktadır. Ancak Lozan Antlaşması 150 kişi dışında bütün suçluların affını öngördüğünden bu 600 kişinin 150 kişiye indirilmesi işlemi yeni cumhuriyetin yöneticilerine büyük sorun yaratmıştır. 

Meclisin gizli oturumunda o dönemin meclis başkanı ve eski başkanlardan Fethi Okyar oturuma başkanlık etmekte, Avni Doğan ve Kütahya Milletvekili Ragıp Soysal da yazmanlık yapmaktadırlar. 

Oturumda ilk sözü, dönemin İçişleri Bakanı Ahmet Ferit Tek almış ve bu 600 kişinin 150 kişiye indirilmesinin güçlükleri karşısında izlenmesi gereken yolun ne olması gerektiğini sormuştur. Güçlükler başlıca Lozan Antlaşması’nın koşullarından kaynaklanmaktadır. Sonuçta ayıklanan liste 300 kişiye indirilmişse de bu da anlaşmalara aykırı görülerek 149 kişilik bir isim listesi üzerinde karar kılınmıştır. 

150’likler adı verilen ve 23 Nisan 1924 tarihinde Bakanlar Kurulu ve T.B.M.M.’nin oturumunda saptanan bu listeye 1 Haziran 1924 tarihindeki kararla Köylü Gazetesi sahibi Refet Bey de eklenerek kesin şekliyle 150 kişi olarak kabul edilmiştir. 150’likler listesi adıyla yurt içinde oturmaları ve Türkiye’ye girmeleri yasaklanan kişilere ait yasa 26 Haziran 1938 yılında, 15 yıl sonra yürürlükten kaldırılmışsa da yurda dönen pek az kişi olmuştur. 

150’likler Listesinin Düşündürdükleri: 

Bu liste önceleri 600, sonra 300 ve daha sonra da 150 kişi sınırında kalmıştır. Bu güne değin listeye isimleri yazılan 150 kişi dışında 600 ve 300 kişinin kimler olduğu, yani 150 kişi dışında kara listeye geçmesi düşünülenlerin isimleri hala açıklanmamış ve gizliliğini korumaktadır. Bu durum akla şu soruyu getirmektedir: 

Bu kişilerin kimlikleri hala önemli mevkilerde bulunan ve saygın olarak geçinen kimselere ait olduğu düşüncesiyle bir sır olarak gizli tutulmaktadır. Listeye giren 150 kişinin çoğunluğunu oluşturanlar da ikinci ve üçüncü sınıf suçlamalarla listeye alınmışlardır. Esas suçlanması gereken kişilerden Hıristiyan azınlıklara mensup olanlar, Avrupalı devletlerin Lozan’da anlaşmaya koydurdukları maddelerle bir çeşit dokunulmazlıklar kazanmaları nedeniyle, diğer bir bölümü zaten çok önceden hanedanla birlikte, bir kısmı da yakınlarının entrikalarıyla ya yurt dışına kaçmış ya da yakayı kurtarmış olarak af kapsamına girmişlerdir. 

Listede yaptığımız araştırma ise Çerkesler açısından çok büyük bir önem taşımaktadır. şöyle ki: 

150 kişilik listede ismi geçenlerden 9 kişi Çerkes Ethem ve taraftarları, 18 tanesi “şark-i Karib Çerkesler’i Cemiyeti” kongresine katılan Çerkesler, 40 kişi Gönen ve dolaylarında Anzavurla işbirliği, çetecilik ve eşkıyalık yaptıkları gerekçesiyle suçlanan Çerkesler, 11 kişi mülki ve askeri görevlerindeki tutumlarından ve 8 kişi de Kuva-i İnzibatiye ve Vahdettin’in maiyetinde bulunmaktan dolayı listeye alınanlardan oluşmak üzere listedeki toplam 86 kişi Çerkestir. 

Yani listenin çoğunluğunu Çerkesler oluşturmuştur. 

Olayın bir ilginç yanı da, bu listeyi, hazırlanışından sonra TBMM’ne sunan dönemin İçişleri Bakanı Ahmet Ferik’e (Tek) bazı milletvekilleri tarafından “Bu listenin düzenlenmesinde hangi ölçüler esas alınmıştır, prensip nedir?” şeklinde yöneltilen sorudur. 

Bakanın verdiği yanıt ise “Efendim, prensip diye ne istiyorsunuz? Hain…Hain…Ne prensibi? Yalnız hainliğin yönü ve türü bakımından ancak bir sınıflandırma yapılabilir” şeklindedir. 

İşte listeye girecekler hakkında bu biçimde düşünen dönemin İçişleri Bakanı, birkaç gün sonra 21 Mayıs 1924 tarihinde (Damat Ferit hükümetinde Bayındırlık Bakanlığı yaptığı dönemde Atatürk ve Kuva-i Milliye aleyhindeki tutumları ve sınır dışı edilmiş olan Ermeni zenginlerinin yurda yeniden girmelerine yardımcı olmaktan) hain diye suçlanarak ve suçu da kanıtlanarak görevinden azledilir, yerine İçişleri Bakanı olarak atanan Çerkes kökenli Recep (Peker) de 150’likler listesinin yürürlüğe girmesini sağlayan kararnameye imza atar!… 

“Yüzelliliklerin Listesi”  ayrı listelerde tasnif edilmişti ve listeler aşağıdaki gibi hazırlanmıştı.

Padişah VI. Mehmet Vahdettin'in maiyeti

1. Kiraz Hamdi - Yaver-i Has

2. Zeki - Hademe-i Hassa Kumandanı

3. Kayserili Şaban Ağa - Hazine-i Hassa Müfettişi

4. Şükrü - Tütüncübaşı

5. Şerkarin Yaver

6. Miralay Tahir - Yaverandan Erkan-ı Harp

7. Seryaver Avni

Kuvve-i İnzibatiye'ye dahil kabine üyeleri

9. Ürgüplü Mustafa Sabri Efendi - eski Şeyhülislam

10. Ali Rüşdi - eski Adliye Nazırı

11. Cemal Artin - eski Ziraat ve Ticaret Nazırı

12. Cakacı Hamdi Paşa - eski Bahriye Nazırı

13. Rumbeyoğlu Fahrettin - eski Maarif Nazırı

14. Kızılhançerli Remzi - eski Ziraat ve Ticaret Nazırı

Sevr Anlaşması'nı imzalayanlar

15. Hadi Paşa - eski Maarif Nazırı

16. Rıza Tevfik Bölükbaşı - Şura-yı Devlet eski Reisi

17. Reşat Halis - Bern eski sefiri

Kuvve-i İnzibatiye'ye dahil kabine üyeleri

18. Süleyman Şefik Paşa - Kuva-i İnzibatiye Başkumandanı

19. Bulgar Tahsin - Şefik Paşa'nın yaveri, süvari yüzbaşısı

20. Miralay Ahmet Refik - Kuvve-i İnzibatiye Erkan-ı Harbiye Reisi

21. Tarık Mümtaz - Kuvve-i İnzibatiye Mitralyöz kumandanı ve Damat Ferit Paşa’nın yaveri

22. Ali Nadir Paşa - Kuvve-i İnzibatiye Kumandanlarından İzmir Kolordusu Kumandanı

23. Kaymakam Fettah- Kuvve-i İnzibatiye mensuplarından ve Nemrut Mustafa Divanı Harp üyesi

24. Çopur Hakkı - Kuvve-i İnzibatiye mensuplarından

Mülkiye ve askeriyeden

25. Gümülcineli İsmail - eski Bursa Valisi

26. Konyalı Zeynelabidin - ayandan

27. Fanizade Mesut - eski Cebelibereket (Osmaniye) Mutasarrıfı

28. Miralay Sadık - Hürriyet ve İtilaf Fırkası lideri

29. Bedirhani Halil Rahmi - eski Malatya Mutasarrıfı

30. Giritli Hüsnü - eski Manisa Mutasarrıfı

31. Nemrut Mustafa - eski Divan-ı Harp Reisi

32. Hulusi - Uşak Belediye Reisi

33. Hain Mustafa - eski Adapazarı Kaymakamı

34. Hafız Ahmet - eski Tekirdağ Müftüsü

35. Sabit - eski Afyonkarahisar Mutasarrıfı

36. Celal Kadri - eski Gaziantep Mutasarrıfı

37. Adanalı Zeynelabidin - Hürriyet ve İtilaf Katibi Umumisi

38. Vasfi Hoca - Mülga Eski Evkaf Nazırı

39. Ali Galip - eski Harput Vali Vekili

40. Ömer Fevzi - eski Bursa Müftüsü

41. Ahmet Asım - eski İzmir Kadı Müşaviri

42. Natık - eski İstanbul Muhafızı

43. Adil - eski Dahiliye Nazırı

44. Mehmet Ali - eski Dahiliye Nazırı

45. Salim Mirimiran - eski Edirne Valisi ve Şehremini Vekili

46. Hoca Rasihzade İbrahim - Kütahya’da Yunanlılara Mutasarrıflık etmiştir

47. Abdurrahman - Adana’da Fransız işgalinde Vekillik etmiştir

48. Ömer Fevzi - eski Şarkikarahisar mebusu

49. Adil KINACI- Mülazım, işkenceci namıyla maruf - Hendek mal müdürlüğü yapmış

50. Refik - Mülazım, işkenceci namıyla maruf

51. Şerif - eski Kırkağaç Kaymakamı

52. Mahmut Mahir - eski Çanakkale Mutasarrıfı

53. Emin - eski İstanbul Merkez Kumandanı

54. Sadullah Sami - eski Kilis Kaymakamı

55. Osman Nuri - Bolu Mutasarrıfı ve Dahiliye Nezareti eski Dava Vekili

Çerkes Ethem ve avanesi

56. Çerkes Ethem

57. Çerkes Reşit Bey - Çerkes Ethem'in kardeşi

58. Çerkes Tevfik Bey - Çerkes Ethem'in kardeşi

59. Eşref Kuşçubaşı

60. Hacı Sami - Eşref Kuşçubaşı'nın kardeşi

61. İzmirli Küçük Ethem - yüzbaşı, eski Akhisar kaymakamı

62. Düzceli Mehmetoğlu Sami

63. Burhaniyeli Halil İbrahim

64. Susurluk'tan Demirkapılı Hacı Ahmet

Çerkes Kongresi'ne murahhas olarak iştirak edenler

65. Hendek kazasının Sümbüllü köyünden Bağ Osman

66. İbrahim Hakkı - eski İzmir Mutasarrıfı

67. Sait Beraev

68. Tahir Berzek

69. Adapazarı'nın Harmantepe köyünden Maan Şirin

70. Söke Ereğlisi'nin Teke köyünden Kocaömeroğlu Hüseyin

71. Adapazarı'nın Talustanbey köyünden Bağ Kamil

72. Hamte Ahmet

73. Maan Ali

74. Kirmastı'nın Karaosman köyünden Harun Reşit

75. Eskişehirli Hızır Hoca

76. Bigalı Nuri Bey oğlu İsa

77. Adapazarı'nın Şahinbey köyünden Lampat Yakup

78. Gönen'in Bayramiç köyünden Kumpat Hafız Sait

79. Sait - İzmirli davavekili

80. Şamlı Ahmet Nuri

Polisler

81. Tahsin - İstanbul Polis eski Müdürü

82. Kemal - İstanbul Polis eski Müdür Muavini

83. Ispartalı Kemal - Emniyetiumumiye Müdür Muavini

84. Hafız Sait - İstanbul Polis Müdüriyeti Birinci Kısım eski Başmemuru

85. Şeref - İstanbul Polis Müdüriyeti Birinci Şube eski müdürü

86. Hacı Kemal - Arnavutköy Merkez eski Memuru

87. Nedim - Şişli Komiseri

88. Fuat - eski İzmir Merkez Memuru, Edirne Polis Müdürü ve Yalova Kaymakamı

89. Yolgeçenli Yusuf - Adana’da Polis Memuru

90. Sakallı Cemil - Unkapanı Merkez Eski Memuru

91. Mazlum - Büyükdere Merkez eski Memuru

92. Fuat - Beyoğlu eski İkinci Komiseri

Gazeteciler

93. Mevlanzade Rıfat - Serbesti Gazetesi sahibi, Hürriyet ve İtilaf üyesi

94. Sait Molla - Türkçe İstanbul Gazetesi sahibi

95. İzmirli Hafız İsmail - İzmir Müsavat Gazetesi sahibi ve eski muharriri, Darülhikmet üyesi

96. Refik Halit Karay - Aydede Gazetesi sahibi ve Posta Telgraf eski Müdür-ü Umumisi

97. Bahriyeli Ali Kemal - Bandırma Adalet Gazetesi sahibi

98. Neyir Mustafa - Edirne’de Teemin ve Elyevm, Selanik Hakikat Gazetesi sahibi

99. Ferit - Köylü Gazetesi eski muharriri

100. Refii Cevat Ulunay - Alemdar Gazetesi sahibi

101. Pehlivan Kadri - Alemdar Gazetesi sahibi

102. Fanizade Ali İlmi - Adana Ferda Gazetesi sahibi

103. Trabzonlu Ömer Fevzi - Balıkesir İrşad Gazetesi sahiplerinden

104. Hasan Sadık - Halep Doğru Yol Gazetesi sahibi

105. İzmirli Refet - Köylü Gazetesi sahibi ve müdürü

Diğer şahıslar

106. Tarsuslu Kamilpaşazade Selami

107. Tarsuslu Kamilpaşazade Kemal

108. Süleymaniyeli Kürt Hakkı

109. İbrahim Sabri - Şeyhülislam Mustafa Sabri Hocanın oğlu

110. Bursalı Cemil - Fabrikatör

111. Çerkes Ragıp - meşhur İngiliz casusu

112. Haçinli Kazak Hasan - Fransız işgalinde zabit

113. Süngülü Davut

114. Binbaşı Çerkes Bekir

115. Necip - Fabrikatör Bursalı Cemil’in kayınbiraderi

116. Ahmet Hulusi - İzmir eski Umur-u İslamiye Müfettişi

117. Uşaklı Madanoğlu Mustafa

118. Gönen’in [uzakçı köyünden Yusuf oğlu Remzi

119. Gönen’in Bayramiç köyünden Hacı Kasım Oğlu Zühtü

120. Gönen’in Balcı köyünden Kocagözün Osman oğlu Şakir

121. Gönen’in Muratlar köyünden Koç Mehmet oğlu Koç Ali

122. Gönen’in Ayvacık köyünden Mehmet oğlu Aziz

123. Gönen’in Keçeler köyünden Bağcılı Ahmet oğlu Osman

124. Susurluk Yıldız köyünden Molla Süleyman oğlu İzzet

125. Gönen’in Muratlar köyünden Hüseyin oğlu Kazım

126. Gönen’in Balcı köyünden Bekir oğlu Arap Mahmut

127. Gönen’in Rüstem köyünden Gardiyan Yusuf

128. Gönen’in Balcı köyünden Ömer oğlu Eyüp

129. Gönen’in Keçeler köyünden Talustan oğlu İbrahim Çavuş

130. Gönen’in Balcı köyünden Topallı Şerif oğlu İbrahim

131. Gönen’in Keçeler köyünden Topal Ömer oğlu İdris

132. Manyas’ın Bolcaağaç köyünden Kurhoğlu İsmail

133. Gönen’in Keçeler köyünden Muhtar Hacı oğlu İshak

134. Marmara'nın Kayapınar köyünden Yusuf oğlu İshak

135. Manyas’ın Kızlık köyünden Ali Bey oğlu Sabit

136. Gönen’in Balcı köyünden Veli oğlu Selim

137. Gönen’in Çerkes Mahallesi’nden Makinacı Mehmet oğlu Osman

138. Manyas'ın Değirmenboğazı köyünden Kadir oğlu Kamil

139. Gönen’in Keçidere köyünden Hüseyin oğlu Galip

140. Manyas'ın Hacıyakup köyünden Çerkes Sait oğlu Salih

141. Manyas’ın Hacıyakup köyünden Maktul Şevket’in biraderi İsmail

142. Gönen’in Keçeler köyünden Abdullah oğlu Deli Kasım

143. Gönen’in Çerkes Mahallesi’nden Hasan Onbaşı oğlu Kemal

144. Manyas’ın Değirmenboğazı köyünden Kadir oğlu Kamil’in biraderi Kazım Efe

145. Gönen’in Kızlık köyünden Pallaçoğlu Kemal

146. Gönen’in Keçeler köyünden Tuğoğlu Mehmet

***