YARGI HİZMETLERİNDE KALİTE. BÖLÜM 1

YARGI HİZMETLERİNDE KALİTE  BÖLÜM 1 

YARGI HİZMETLERİNDE KALİTE TALEBİ VE KALİTE UNSURLARI 

Aralık 2014 Yayın No: TÜSİAD-T/2014-12/563 
Meşrutiyet Caddesi, No: 46 34420 Tepebaşı/İstanbul 
Telefon: (0 212) 249 07 23 . 
Telefax: (0 212) 249 13 50 www.tusiad.org 
2014, TÜSİAD 

Tüm hakları saklıdır. Bu eserin tamamı ya da bir bölümü, 4110 sayılı Yasa ile değişik 5846 sayılı FSEK uyarınca, kullanılmadan önce hak sahibinden 
52. Maddeye uygun yazılı izin alınmadıkça, hiçbir şekil ve yöntemle işlenmek, çoğaltılmak, çoğaltılmış nüshaları yayınlamak, satılmak, kiralanmak, ödünç 
verilmek, temsil edilmek, sunulmak, telli/telsiz ya da başka teknik, sayısal ve/veya elektronik yöntemlerle iletilmek suretiyle kullanılamaz. 
ISBN: 978-605-165-011-1 
Kapak Tasarımı: Doğan Kumova Dizgi ve Sayfa Uygulama: Kamber Ertem 
Grafik Tasarım: SİS MATBAACILIK PROM. TANITIM HİZ. TYC. LTD. .TY. 
Eğitim Mah. Poyraz Sok. No:1/14 Kadıköy - İSTANBUL 
Tel: (0216) 450 46 38 
Basım CB Basımevi: (0212) 612 65 22 

NOT BU HABER YAYINI; TAMAMEN BİLGİ PAYLAŞIMIDIR.. TİCARİ BİR AMAÇ GÜTMEMEKTEDİR.., TÇ

ÖNSÖZ 

TÜSİAD, Özel sektörü temsil eden sanayici ve iş adamları tarafından 1971 yılında, Anayasamızın ve Dernekler Kanunu'nun ilgili hükümlerine uygun olarak 
kurulmuş, kamu yararına çalışan bir dernek olup gönüllü bir sivil toplum örgütüdür. 
TÜSİAD, İnsan hakları evrensel ilkelerinin, düşünce, inanç ve girişim özgürlüklerinin, laik hukuk devletinin, katılımcı demokrasi anlayışının liberal ekonominin, rekabetçi piyasa ekonomisinin kurum ve kurallarının ve sürdürülebilir çevre dengesinin benimsendiği bir toplumsal düzenin oluşmasına ve gelişmesine katkı sağlamayı amaçlar. 
TÜSİAD, Atatürk'ün öngördüğü hedef ve ilkeler doğrultusunda, Türkiye'nin çağdaş uygarlık düzeyini yakalama ve aşma anlayışı içinde, kadın-erkek eşitliğini, siyaset, ekonomi ve eğitim açısından gözeten iş insanlarının toplumun öncü ve girişimci bir grubu olduğu inancyıla, yukarıda sunulan ana gayenin 
gerçekleştirilmesini sağlamak amacyıla çalışmalar gerçekleştirir. 

TÜSİAD, Kamu yararına çalışan Türk iş dünyasının temsil örgütü olarak, girişimcilerin evrensel iş ahlakı ilkelerine uygun faaliyet göstermesi yönünde çaba sarf eder; küreselleşme sürecinde Türk rekabet gücünün ve toplumsal refahın, istihdamın, verimliliğini, yenilikçilik kapasitesinin ve eğitimin kapsam ve kalitesinin sürekli artırılması yoluyla yükseltilmesini esas alır. 
TÜSİAD, Toplumsal barış ve uzlaşmanın sürdürüldüğü bir ortamda, ülkemizin ekonomik ve sosyal kalkınmasında bölgesel ve sektörel potansiyelleri en iyi 
şekilde değerlendirerek ulusal ekonomik politikaların oluşturulmasına katkıda bulunur. Türkiye'nin küresel rekabet düzeyinde tanıtımına katkıda bulunur, 
Avrupa Birliği (AB) üyeliği sürecini desteklemek üzere uluslararası siyasal, ekonomik, sosyal ve kültürel ilişki, iletişim, temsil ve işbirliği ağlarının geliştirilmesi için çalışmalar yapar. Uluslararası entegrasyonu ve etkileşimi, bölgesel ve yerel gelişmeyi hızlandırmak için araştırma yapar,  görüş oluşturur, projeler geliştirir ve bu kapsamda etkinlikler düzenler. 

TÜSİAD, Türk iş dünyası adına, bu çerçevede oluğan görüş ve önerilerini Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM)'ne, hükümete, diğer devletlere, 
uluslararası kuruluşlara ve kamuoyuna doğrudan ya da dolaylı olarak basın ve diğer araçlar aracılığı ile ileterek, yukarıdaki amaçlar doğrultusunda düşünce 
ve hareket birliği oluşturmayı hedefler. 

TÜSİAD, misyonu doğrultusunda ve faaliyetleri çerçevesinde, ülke gündeminde bulunan konularla ilgili görüşlerini bilimsel çalışmalarla destekleyerek 
kamuoyuna duyurur ve bu görüşlerden hareketle kamuoyunda tartışma platformlarının oluşmasını sağlar. 

"Yargı Hizmetlerinde Kalite: Yargı Hizmetlerinde Kalite Talebi ve Kalite Unsurları " başlıklı bu rapor TÜSİAD Parlamento İşleri ve Siyasi Reformlar 
Komisyonu bünyesinde faaliyetlerini sürdüren, Av. Mehmet Gün başkanlığındaki Yargı Reformu Çalışma Grubu tarafından hazırlanmıştır. 

Aralık 2014 

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ..................................................................................................................................................7 

Devlet Yönetiminde Yargı İşlevinin Yeri ve Önemi.....................................................................7 
Yargı İşlevinin Amaçları..............................................8 
Yargı İşlevi ve Unsuru için Temel Değerler  ..................9 

YARGI HİZMETLERİNDE KALİTE TALEBİ VE KALİTE UNSURLARI.......10 

1. Yargı Hizmetleri Mutlaka Yargı Unsurları Tarafından Verilmelidir....10 
2. Yargı Hizmeti Görevlileri Bilgili, Tecrübeli ve Yetkin Olmalıdır .......12 
3. Yargılama, Maddi Gerçeği Tam Olarak Ortaya Çıkarmalı ve Tamamen      Gerçeklere Dayanmalıdır.....13 
4. Adalet Mutlaka Gerçekleştirilmelidir...........................................14 
5. Çekişmeli Yargılamada Silahların Eşitliği İlkesi Sağlanmalıdır.........16 
6. Yargısal Hizmetlerin Maliyeti Makul Olmalıdır...............................17 
7. Yargısal Hizmetler Makul Süre ve Hızda Verilmelidir......................18 
8. Yargısal Süreçler ve Kararlar Anlaşılabilir ve Öğretici Olmalıdır .......19 
9. Yargı İhtiyaca Uygun, Etkin ve Verimli Hizmet Vermelidir..............20 
10. Yargısal Süreç, İşlem ve Kararlar Belirli ve Öngörülebilir Olmalıdır..21 

GİRİŞ

Devlet Yönetiminde Yargı İşlevinin Yeri ve Önemi 

Güçler ayrılığı ilkesi gereğince çoğulcu demokrasilerde devletin işlevleri, yasama, yürütme ve yargı olarak üç temel gruba ayrılır. 
Devletin güç ve yetkileri bu üç temel işlevi yerine getirecek unsurlar arasında her bir işlevin niteliğine uygun olarak dağıtılır. Her bir unsurun bağımsız 
olarak işlevini yerine getirebilmesi için tedbirler alınır. Bundan amaç, bütün unsurların birlikte devletin tüm işlevlerini en iyi şekilde yerine getirmelerini 
sağlamaktır, yoksa tek başlarına ve diğerlerini yok sayarak işlevlerini göstermeleri değildir. Bu amaç ile bu unsurların birbirlerinin işlevlerini engellememesi için tedbirler alınırken, uyum içinde işlev göstermeleri de arzulanır. Öte yandan, bu üç unsurun kendi işlevlerinden ödün vermeden birbirleri ile uyumlu çalışmaları devlet işlevinin başarısı için hayati öneme sahiptir. 

Yargı işlevinin ve unsurunun, hem devletin diğer unsurları arasındaki, hem devlet ile bireyler arasındaki hem de bireylerin kendi aralarındaki ilişkinin 
korunması ve geliştirilmesi bakımından hayati önemi vardır. Diğer yandan yargı, devletin unsurlarının işlevlerini gereği gibi gösterebilmelerinin de teminatıdır. 
Bu nedenle yargı işlevinin devlet yönetiminde ayrı bir yeri ve önemi vardır. 

Anayasamızın 2. maddesinde altı çizilen hukuk devleti ilkesinin gerçekleşebilmesi ve bireylerin temel hak ve özgürlüklerinin korunması ve geliştirilmesi için 
devletin yargı unsurunun, işlevini bağımsız olarak gösterebilmesi şarttır. 

Yargı işlevi; devlet ile bireyler ve bireylerin kendi arasındaki ilişkilerde bireysel hak ve özgürlüklerin özellikle devlet gücüne ve uygulamalarına, devletin 
özellikle yürütme gücünü elinde bulunduranların müdahalelerine karşı korunabilmesi için de hayati öneme sahiptir. Toplumların gelişmeleri ve refaha 
kavuşmaları ancak bireysel hak ve özgürlüklerin güvence altına alınarak korunmaları, günün ve toplumun ihtiyacına göre geliştirilmeleri ile mümkün olabilir. 

Bireysel hak ve özgürlükler konusunda sorunu olan ülkelerin ekonomik gelişme ve uluslararası rekabette açık ara geri kaldıkları ve kalacakları çağımızın 
açık gerçeğidir. 
Adaletin ve adaletin gerçekleşeceğine dair inancın oluşturulabilmesi için de devletin yargı işlevinin etkin bir şekilde yerine getiriliyor olması zorunludur. 

Yargı İşlevinin Amaçları; 

Devletin temel amaçlarından birisi, toplumda, dil, din, Irk, Siyasal ve diğer kanaat, cinsiyet ve cinsel yönelim, sosyal sınıf, ulusal veya toplumsal köken, 
ulusal bir azınlığa mensup olma ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin tarafsız ve adil bir şekilde adaleti gerçekleştirmektir. 
Toplumda adalete güven oluşturulabilmesi için, adaletin her olayda ve her zaman gerçekleşmesi ve her zaman mutlaka gerçekleşeceğinin gösterilmesi gerekir. 

Bunun için de yargının bu amacı gerçekleştirme yetkinliğine sahip olması, işlevini, etkin, bağımsız ve tarafsız olarak yerine getirmesi arzu edilir. 
Başka bir deyişle, yargı erkinin oluşturulmasının amacı toplumda adaletin etkin bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlamaktır. 

Yargı işlevinin ve yargı hizmetlerinin bireyler, toplum ve devlet için çok önemli olan amaçlarına aşağıdakiler de dâhildir: 

a) Uyuşmazlıkları, evrensel ilkeler çerçevesinde, adilliği ve doğruluğu hakkında herhangi bir kuşkuya mahal vermeyecek şekilde çözerek adaleti gerçekleştirmek. 
b) Adaleti gerçekleştirme sürecinde dahi adil ve etkin olmak. 
c) Görevinin kapsamına giren her durumda bağımsız olarak işlev göstererek her türlü uyuşmazlığı çözüme kavuşturmak. 
d) Sistemi kullananlar için cezalandırıcı veya zarar verici olmamak. 
e) Sistemin kötüye kullanılmasına (suistimaline) izin vermemek. 
f) Adaletin gerçekleştirilmesi yoluyla toplumsal barışı ve huzuru sağlamak. 
g) Adaletin gerçekleştirilmesi ile yetinmeyip, gerçekleştiğinin görülmesini sağlayarak toplumda her münferit olayda adaletin yerine geleceğine dair güven 
oluşturmak. 
h) Önüne gelen uyuşmazlıkları etkin bir şekilde çözümleyerek toplumda uzlaşmayı teşvik eden bir ortamın oluşmasına katkıda bulunmak; böylece 
uyuşmazlıkları en aza indiren ve uzlaşma ile çözümü teşvik eden bir hukuksal güven ortamını oluşturmak. 
i) Yasama ve yürütme erklerini bağımsızca denetlemek. 

Yargı İşlevi ve Unsuru için Temel Değerler 

Toplumdaki özgün işlevlerini başarı ile yerine getirebilmesi için adalet sisteminin evrensel olarak kabul gören temel değerlere sahip olması ve bunlara titizlikle 
uyması şarttır. Temel yargısal değerler değişik hukuk ve yönetim sistemlerine sahip olan ülkelerde bile birbirinin aynısıdır. 

Evrensel yargısal ilkeler olarak adlandırılan bu değerler kısaca şöyle sıralanabilir: 

a) Bağımsızlık, 
b) Tarafsızlık, 
c) Şeffaflık ve hesap verebilirlik, 
d) Dürüstlük, bütünlük, 
e) Hukukilik (öngörülebilir, kesinlik ve belirlilik, erişilebilirlik), 
f) Kanun önünde eşitlik, eşit muamele, ayrımcı olmama, 
g) Yeterlilik, ehliyet ve özen, 
h) Mesleğe yaraşır görünüş ve davranış.. 

Yargının, yargı işlevini bu değerlere en üst düzeyde uyum sağlayarak gerçekleştirmesi kendisine verilen bu önemli görevi en üst düzeyde ve toplumun ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde yerine getirdiğinin kanıtı olacaktır. 

Örneğin, şeffaf ve hesap verebilir olması yargının toplumun ihtiyacına cevap verebilir kaynaklara sahip olup olmadığını ve bu ilkelere uyum derecesi 
hakkında toplumun bilgi sahibi olmasını sağlayacaktır. 
Öte yandan eşit muamele ve ayrımcı olmama ilkesinin gerçekleştirilebilmesi için, yargı hizmetleri herkes için eşit ve kolayca erişebilir olmalı, hizmetlerin 
maliyetleri makul olarak karşılanabilir düzeyde olmalıdır. 
Dürüstlük, bütünlük ve hukukilik ilkelerinin gerçekleştirilebilmesi, yargısal süreçlerin, süreç aşamalarının, varılacak sonuçların öngörülebilir olmasını ve 
adil yargılanma hakkının her durum ve olayda gerçekleştirilmesini ve kişisel adaletin mutlaka sağlanmasını gerektirir. 

YARGI HİZMETLERİNDE KALİTE TALEBİ VE KALİTE UNSURLARI.,

Her kurum ve kuruluşun faaliyetlerinde olduğu gibi, yargı hizmetleri ile ilgili olarak da sistemin ve her bir unsurunun verdiği hizmetlerin, bu hizmetlerin 
muhatabı olanların arzu ettiği kalitede olması beklenir. 
Yargı hem sistem içinde ve hem de sistemin dışında kullanıcı odaklı olmalıdır. 
Sistemin kullanıcılarının ihtiyaçlarına en iyi cevabı veren hizmet, en kaliteli hizmettir. Hizmeti verenlerin en iyi hizmeti verdiklerini düşünmeleri hizmetin 
kaliteli olduğunun kanıtı olamaz. İyi hizmet verildiğinin en iyi kanıtı; sistemi kullananların hizmeti kaliteli bir hizmet olarak kabul etmeleridir. 

Toplumun yargı işlevine güveninin oluşturulabilmesi için, toplumun yargı hizmetlerinden beklemeye hakkı olduğu kalitenin ve kalite unsurlarının belirlenmesi ve bunlar üzerinde hem hizmeti verenlerin hem de hak arayanların mutabakatının sağlanması gereklidir. Toplumda kabul edilmiş ve hakkında mutabakat sağlanmış olan kalite unsurları yargısal hizmetlere olan ihtiyacın karşılanıp karşılanmadığının bilimsel olarak tespitine imkân vereceği gibi, yargı 
hizmetlerini iyileştirme çabalarına da yol gösterecek ve gerçekleştirilmesi mümkün olan bir hedef belirleyecektir. 

Kalite unsurlarını gerçekleştiren yargı hizmetleri verilmesi, yargının bu değerlere azami surette riayet ettiğini ortaya koyacaktır. 
Uluslararası hukuk platformlarında yapılan tartışmalarda yargı hizmetlerinde aşağıda belirtilen kalite unsurlarının arandığı görülmektedir. 

1. Yargı Hizmetleri Mutlaka Yargı Unsurları Tarafından Verilmelidir Adalet, Mutlaka Mahkemeler ve yetkin hâkimler tarafından gerçekleştirilmelidir. 

Adaletin gerçekleştirilmesinde "tabii/olağan mahkeme" ve "tabii/olağan hâkim" ilkesine riayet edilmelidir. 
İdare organlar ve yürütmenin uzantısı olan sair idari kurum ve kuruluşlar yargı işlevinin konusuna giren hususlarda yargının yerine geçen veya o işlevi 
yerine getiren bir işlem yapmamalı, kararlar almamalı ve yaptırım uygulanmamalı dır. İdari organlarca yargısal alanda sonuç doğurabilecek işlemler yapılmasının gerekmesi halinde, bu işlemlerin deliller ve olaya uygulanacak kuralların uygunluğu bakımından yargı unsurları tarafından gerçekleştirilecek etkin bir yargısal denetime tabi tutulmaları sağlanmalıdır. 
Bilirkişilere sadece teknik konularda ve sınırlı olarak başvurulmalı, ihmalleri ve ihlallerinin yargılamaları olumsuz etkilemesi, bilirkişi görüşlerinin hâkimlerin 
kanaat ve kararını etkilemesi önlenmelidir. 

a) Yargı hizmetleri mutlaka yargı tarafından verilmelidir. 
b) Yargılamalar mutlaka ve etkin olarak yargıçlar tarafından yürütülmeli, yargısal kararlar her yönü ile mutlaka yargıçlar tarafından oluşturulmalı ve verilmelidir. 
Yargıçların vereceği kararlarda hiçbir kişi, kurum veya kuruluşun etkisi olmamalıdır. 
c) Bilirkişilere çok sınırlı olarak ve sadece maddi gerçeğin teknik bilgiyi gerektiren yönleri hususunda başvurulmalı, hukuki uyuşmazlık ve tarafların haklı olup olmadığı hususunda hukuki değerlendirmeler yapmaları ve yaptıkları değerlendirmelerin hâkim tarafından karara esas alınması önlenmelidir. 
d) Hakimin hukuk bilgisi ve genel bilgisi ile çözülemeyecek olan teknik konulardaki yargılamalara bakan mahkemelerde görev yapacak hakimlerin teknik konularda da eğitim görmüş olması sağlanmalı, bu mümkün olmadığı takdirde mahkeme heyetine teknik bir uzmanın da dahil edilmesi sağlanmalıdır. 
e) Yargylamalarda taraf olanlar ve vekilleri, iddia ve savunma hakkını layıkı ile kullanabilmek için, diledikleri hukukçu uzmanlardan uyuşmazlık ve yargılama 
ile ilgili görüş almakta serbest olmalı ve savunmalarını ona göre yönlendirebilme lidirler; ancak, tarafların dava dışında ücretini ödeyerek kendi yararlarına 
aldıkları hukuki mütalaaların davalarda mahkemeye sunulması ve dikkate alınması önlenmelidir. 
f) Yargıçlar, gördükleri davalarda verecekleri kararın davanın tarafı olmayanları da etkileyeceği durumlarda, uygun görürler ve dilerlerse, konu ile ilgili olan 
kişilerden ve uzmanlardan bağımsız görş  istemekte ve almakta serbest olmalıdırlar. Ancak bu şekilde görüş verenler her iki tarafın iddia ve görüşlerini 
eşit olarak değerlendirmeli ve tarafsız görüş vermeli, bunu sağlayacak tedbirler alınmalıdır. 
g) Yargının acil ihtiyacı olduğu tartışmasız olan adli kolluk ihtiyacı kısa zamanda oluşturulmalı ve hizmete geçirilmelidir. 

2. Yargı Hizmeti Görevlileri Bilgili, Tecrübeli ve Yetkin Olmalıdır 

Yargı hizmetleri verenlerin mesleki olarak yetkin olmaları ve yetkinliklerini sürekli olarak geliştirmeleri sağlanmalıdır. 
Yargı hizmeti veren hukukçular konuları hakkında yeterince bilgi ve tecrübe sahibi olmalı, toplumda, iş dünyasında ve yasal alanda meydana gelen 
gelişmeleri yakından takip etmelidir. 
Yargı hizmeti vermek üzere yetiştirilen hukukçuların eğitim ve öğretim standartları yükseltilmeli ve herhalde asgari standartlar korunmalıdır. 
Yargı hizmeti veren unsurların eğitimi sadece hukuk öğrenimi ile sınırlı kalmayıp tüm meslek yaşamları boyunca sürekli meslek içi eğitim görmeleri 
sağlanmalı ve bilgileri sürekli güncellenmelidir. 

Mevcut yargıç, savcı ve avukat kadrolarının mesleki yetkinliklerinin artırılması için meslek içi eğitim, sürekli gelişim çalışmaları yapılmalıdır. 

a) Devlet toplumun ihtiyacına yetecek sayı, yetkinlik ve tecrübeye sahip hukukçu yetiştirmelidir. 
b) Hukuk eğitimi için yeterli sayıda fakülte açılmalı, ancak, hukuk eğitiminin kalitesi yükseltilmelidir. 
c) Hukuk eğitimi için yeterli sayıda ve yetkin öğretim elemanı yetiştirilmelidir. 
d) Hakim, savcı ve avukat dışında, yeterli sayıda ve yetkin yargı destek hizmeti veren görevliler yetiştirilmelidir. 
e) Yargı hizmetlerini verenlere mesleğe başlamadan önce, hizmeti yetkin bir şekilde verebilecekleri yeterlilik ve tecrübe kazandırılmalıdır. 
f) Özel veya kamu görevinde olduklarına bakılmaksızın bütün hukukçuların, en başta liyakat a ve mesleki çalışmalarına dayalı olarak, ayrıca tecrübe ve 
kıdemlerini de dikkate alacak bir kariyer planına göre ve bağımsız olarak derecelendirilmeleri sağlanmalıdır. 
g) Hukukçuların kariyer planı ve derecelendirilmesi yargı hizmetlerinden beklentilere uygun olarak yapılandırılmalıdır. 
Örneğin basit işler ve uyuşmazlıkların çözümü az tecrübeli, mesleki çalışmaları henüz başlangıç aşamasında olan hukukçulara verilirken, temyiz ve 
yüksek mahkeme üyelerinin atanmasında derin tecrübe sahibi, bilimsel çalışmaları ile bilinen olgunluk devresine girmiş olmaları aranmalıdır. 
h) Yargı unsurlarının kariyer planları, gelirleri ve sosyal imkânları, işlevin önemine uygun olarak, diğer kamu görevlerinden farklı ve özel olarak düzenlenmeli ve geliştirilmelidir. 
i) Hukukçulara mesleklerinin ileri ki yıllarından tanınan imkânlar, onların çalışmalarını hak ve hukuk ülküsüne uygun olarak olarak sürdürmelerini ve toplumda  saygınlık kazanmayı özendirecek şekilde hareket etmelerini sağlayacak şekilde geliştirilmeli ve düzenlenmelidir. 
Örneğin, avukatlara meslekleri sırasında gösterdikleri başarı ve yaklaşıma göre, emekliliğe yakın yaşlarda sulh mahkemelerine yargıç olarak atanabilme imkânı    verilmesi, onları mesleklerini daha özenli ve hukuk ülküsüne uygun olarak yerine getirmeye teşvik edecektir. 

2. Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,

***