28 ŞUBAT 1997 TARİHLİ MİLLİ GÜVENLİK KURULU TOPLANTISI, BÖLÜM 25

28 ŞUBAT 1997 TARİHLİ MİLLİ GÜVENLİK KURULU TOPLANTISI, BÖLÜM 25

BÖLÜM DİPNOTLARI;


138 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ, Dolap No:91704, Fihrist No:22357-756. 
139 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ, Dolap No:91703, Fihrist No:22357-439/442. 
140 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ, Dolap No:91703, Fihrist No:22357-121 
138 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ, Dolap No:91704, Fihrist No:22357-756. 
139 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ, Dolap No:91703, Fihrist No:22357-439/442. 
140 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ, Dolap No:91703, Fihrist No:22357-121 
141 Bu Brifingin, Başbakan ERBAKAN tarafından, Başbakanlık Resmi Konutunda bazı din adamlarına ve Diyanet temsilcilerine ve din adamlarına verilen iftar 
yemeğinin altı gün sonrasına rastlaması not edilmelidir. 
142 Komisyonumuzda dinlenen Gazeteci Rıdvan AKAR, bu brifing hakkında şunları söylemiştir: “…Sayın Demirel’le yaptığımız söyleşide vurguladığı birkaç şey var. Bir tanesi, Sayın Karadayı’nın, kendisini ziyaret etmesi sonrasında işte rahatsızlıklarını ifade etmesi ve bu ifade etmesinin sonrasında Genelkurmay Başkanlığı içerisinde ki galiba 28 Şubat sürecine ilişkin ilk brifing oluyor- İstihbarat Daire Başkanı, iki istihbarat daire görevlisi Genelkurmay Başkanı, 2’nci Başkan ve Sayın Cumhurbaşkanı eşliğinde gerçekleştirilmiş olan toplantı…” 
143 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ, Dolap No:91703, Fihrist No:22357-156 
144 MİT Kanunu’nun 13’üncü maddesinde, “Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarı, Milli Güvenlik Kurulu’nda görüşüldükten sonra Başbakanın inhası ve 
Cumhurbaşkanının onayı ile atanır.” hükmü mevcuttur. Benzer şekilde, MGK Genel Sekreterliği görevi de, 2004 yılına kadar Genelkurmay Başkanlarınca 
belirlenen ve daha sonra Başbakanlar tarafından atanan Orgeneraller eliyle yürütülmüştür. 
145 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ, Dolap No:91703, Fihrist No:22357-90. 
146 Erkan YÜKSEL, Medya Güvenlik Kurulu, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir, 2004, s.55-56. 
147 Hulki Cevizoğlu, 28 Şubat Bir Hükümet Nasıl Devrildi, Ceviz Kabuğu Yayınları, s.28. 
148 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ, Dolap No:91703, Fihrist No:22357-439/442. 
149 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ, Dolap No:91703, Fihrist No:22357-235/288 
150 Komisyonda dinlenen gazeteci Abdurrahman DİLİPAK, sözkonusu mektuptan haberdar olduğunu şu sözlerle ifade etmiştir: “…Demirel’in filan benimle ilgili, benim yazımdan dolayı Erbakan’a verdiği muhtıra var.” 
151 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ Yer No:91703, Fihrist No:22357-226. 
152 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ Dolap No:9/703, Fihrist No:22357-224 
153 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ Dolap No:91703, Fihrist No:22357-227 
154 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ Yer No:9112-28, Desimal No:84, Fihrist No:2. 
155 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ Yer No:91703, Fihrist No:22357-12. 
156 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ Yer No:91703, Fihrist No:22357-13. 
157 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ Yer No:91703, Fihrist No:22357-20. 
158 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ Yer No:91703, Fihrist No:22357-18. 
159 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ Yer No:91703, Fihrist No:22357-9. 
160 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ Yer No:91703, Fihrist No:22357-10. 
161 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ Dolap No:91703, Fihrist No:22357-62. 
162 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ Yer No:91703, Fihrist No:22357-16. 
163 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ Yer No:91703, Fihrist No:22357-17. 
164 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ, Dolap No:91703, Fihrist No:22357-80/89. 
165 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ Yer No:91704, Fihrist No:22357-612/22357-613. 
166 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ, Dolap No:91703, Fihrist No:22357-71 
167 TSK’dan atılıp RP’li Belediye ve şirketlere giren subay ve astsubay adları Ek’tedir. 
168 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ Dolap No:91703, Fihrist No:22357-443 
169 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ Dolap No:91703, Fihrist No:22357-433 
170 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ Dolap No:91703, Fihrist No:22357-341/401. 
171 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ, Dolap No:91703, Fihrist No:22357-435/436. 
172 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ Dolap No:91703, Fihrist No:22357-341/348. 
173 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ Dolap No:91703, Fihrist No:22357-349/355.
174 Milliyet Gazetesi, 14 Ağustos 1997. 
175 28 Şubat sürecinin Adalet Bakanı Şevket Kazan, bu ilan hakkında şunları söylemiştir: “Hep aynı üslupla verilmiş. Yargıya, işçilere ve üniversitelere 
seslenilmiş. Ben 2000'de araştırma yaparken gördüm bunları." 28 Şubat sürecinde gazetelerdeki çok önemli bir ilanı fark edemedik”, 28 Şubat 2008, 
Zaman Gazetesi 
176 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ Dolap No:91703, Fihrist No:22357-481. 
177 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ, Dolap No:91704, Fihrist No:22357-297 
178 “28 Şubat sürecinde gazetelerdeki çok önemli bir ilanı fark edemedik”, 28 Şubat 2008, Zaman Gazetesi. 
“Kazan, MİT'in o dönemde Başbakan Erbakan'a ayrı, askerlere ayrı rapor gönderdiğini ileri sürüyor. 28 Şubat'taki MGK toplantısında iki farklı raporun tartışmaya yol açtığını aktarıyor. Kazan, şöyle devam ediyor: "Biz gelinceye kadar MİT birbirine paralel rapor hazırlıyormuş. 28 Şubat'ta okunan MİT raporu başka, MGK üyelerine gönderilen rapor başkaymış. Deniz Kuvvetleri komutanı, 'bendeki rapor başka' deyince o konu tartışılıyor epey MGK'da." Kazan, MGK'daki irtica raporunun okunması sırasında Erbakan'ın kendine şunları söylediğini aktarıyor: "Bu raporun vatanın öz evlatları tarafından yazılmış olabileceğine inanmadım, inanamadım. İnançlı bir Müslüman böyle bir rapor yazamaz." 
179 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ, Dolap No:91703, Fihrist No:22357-295,296.) 
180 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ, Dolap No:91704, Fihrist No:22357-451,452) 
181 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ Yer No:91704, Fihrist No:22357-485,486. 
182 Toplantının ertesi günü çıkan gazetelerde“Bu maddenin tam metnini Türkiye'nin uluslararası ilişkilerini ilgilendirdiği için yayınlayamıyoruz.” denilmiştir. Ancak, “Gizli” olması gereken bu tedbir de, bir gün sonra gazetelerde yayımlanmıştır. 
183 “28 Şubat Kararlarını BÇG Hazırladı”, 26 Şubat 2007, Aksiyon Dergisi. Ağaoğlu, sözkonusu röportajında, “18 maddelik paketi hazırlayan bizzat BÇG'nin kendisidir. Komutanlar, kollarının altında BÇG tarafından hazırlanan 
raporlarla geldiler. Teklif sahibi Genelkurmay Başkanlığı idi, genel sekreterlik bu konuda herhangi bir altyapı çalışması yapmamıştı." demiştir. 
184 Mehmet AĞAR’ın 9/11/2012 tarihli Komisyon Tutanağı. 
185 Mehmet AĞAR’ın 9/11/2012 tarihli Komisyon Tutanağı. 
186 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ Dolap No:91704, Fihrist No:22357-504/527. 
187 Komisyonumuzda görüşlerine başvurulan Gazeteci Fatih ÇEKİRGE, o dönemde ERBAKAN’ın tutumu hakkında şunları söylemiştir: “…Milli Güvenlik Kurulunda birtakım şeyler oluyor, onlar Bakanlar Kuruna yansımıyor. Biz de 
Hoca’ya soruyorduk: “o dönem, gerek Tansu Hanım’a gerek dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Bey’e ve Erbakan Hoca’ya defalarca sorduk …soruyorduk: Ya, Hocam, kriz var.”. “Siz uyduruyorsunuz.” diyordu….” 
188 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ Dolap No:91704, Fihrist No:22357-450. 
189 “Karadayı buradan Meclis’i izliyordu”, 29 Şubat 2012, Star. Basında yer alan 406 sayılı Karar eki aşağıdadır: 
190 Açıklamada; “TSK…Anayasamızın temel niteliklerinin korunmasında ve yasaların kendisine verdiği yetki ve sorumluluğun hudutlarının teyit ve tespitinde fevkalade hassastır. Bu …demokrasiye bağlılığından doğmaktadır. Yüce Türk Milleti, Atatürk’ün kendisine emanet ettiği laik ve demokratik cumhuriyetin tüm imkanlarından istifade ederek, çağdaş medeniyet yolunda azimle ilerleyecektir. Buna hiç kimse mani olamaz ve olamayacaktır. 
Hal böyle iken, zaman zaman TSK’yı siyasi polemiklere konu etmek, şu veya bu şekilde silahlı kuvvetleri siyasetin içindeymiş gibi göstermek üzüntü vericidir. 
MGK yasal bir platformdur. Komutanlar, görüş ve düşüncelerini MGK’nın bir üyesi olarak burada özgür bir şekilde dile getirmektedir.” denilmiştir. GÜRSES, s. 99. 
191 ERBAKAN, MGK Genel Sekreterliğinde şunları söylemiştir: “MGK’yı oluşturan üyeler, millet ve devlet hizmetinde engin deneyimler kazanmış, ülkenin en 
yetişmiş kişileridir. Milletin emanet ettiği büyük görev ve sorumlulukları üstlenmişlerdir. Devletin varlığı ve bağımsızlığı, bölünmezliği ve bütünlüğü, milletin huzur ve güvenliği gibi paylaştığımız ortak değerler, anlam ve içerik olarak milli güvenliğimizin yapı taşlarıdır. Bu unsurların sağlamlığını korumayı cumhuriyet hükümetleri her zaman görev bilmişlerdir. MGK Genel Sekreterliğinde üretilen her türlü belge ve rapor kapsamlı, akılcı, verimli, kaliteli olmuştur. …Güvenlik mimarisini tasarlamak gibi görevlerini başarıyla yapmıştır. MGK ve MGK Sekreteryası, Atatürk ve Cumhuriyetin bir kurumudur. … 
Hükümetimiz görev başına geldiği günden beri MGK’nın gündemine aldığı ve tavsiyelerde bulunduğu stratejik konulara öncelik vermiş, dikkat ve ihtimamla 
uygulanmasına özen göstermiştir.” GÜRSES, s. 113. 
192 CHP lideri Deniz BAYKAL, 22 Nisan 1997 tarihli gazetelerde yer alan açıklamasında şunları demiştir: “12’ye 5 var. Herkes ne yapacaksa artık yapmalıdır. …Cumhurbaşkanı son alarmı çalıyor…Kendi Anayasası ve Silahlı Kuvvetleri ile çatışan bir hükümetin göreve devam etmesi mümkün değildir. 
..Parlamento gerçeği görmelidir. … Bu hükümete destek vermeye devam etmek, Türkiye’nin bir çatışmaya sürüklenmesine neden olmak demektir.” 
193 DSP lideri ECEVİT, bu konuşmayı 29 Nisan 1997 tarihinde Meclis kürsüsünden yapmıştır. 
194 GÜRSES, s.93-95. 
195 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ Yer No:91704, Fihrist No:22357-766/22357-802. 
196 CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ, Dolap No:91704 Fihrist No:22357-729. 
197 Erdoğan TEZİÇ’e ait 28/06/2012 tarihli Tutanak. 
198 (E) Korg.Nevzat BÖLÜGİRAY bu konuda şunları söylemektedir: “ ‘Sırtındaki üniformayı çıkarıp öyle konuşsunlar’ diyen ve her türlü yasa dışı işi yapan 
kimi millet vekilleri, önce kendi ‘dokunulmazlık’ zırhını çıkartmalıydılar.” Bu görüş, Türkiye’de asker-sivil ilişkilerinin anlaşılması açısından önem arz etmektedir. Nevzat BÖLÜGİRAY, 28 Şubat Süreci 1, Tekin Yayınevi, Ankara, 1999, s.107. 
199 (E ) Tuğg. Nevzat BÖLÜGİRAY, Osman ÖZBEK’in konuşmasını, “TSK’nın tabanının sesiydi” şeklinde tanımlayarak, o dönemde TSK’daki bazı genç subayların kendisine “Bizler, komutanlar için söylenen sözlere tahammül edemiyoruz. Vallahi, komutanlar iyi dayanıyorlar doğrusu…” dediklerini ifade etmektedir. Nevzat BÖLÜGİRAY, 28 Şubat Süreci 1, Tekin Yayınevi, Ankara, 1999, s.109. 
200 "28 Şubat sürecinde gazetelerdeki çok önemli bir ilanı fark edemedik”, 28 Şubat 2008, Zaman Gazetesi
201 Cumhurbaşkanlığı Arşivi.
202 (E) Korg.Nevzat BÖLÜGİRAY, RP ile koalisyon hükümeti kuran Tansu ÇİLLER için şunları söylemektedir: “RP ile koalisyon kurarak halkın istencine ihanet 
eden kendisiydi. RP ile yolsuzluk savlarını karşılıklı olarak aklayarak Meclis denetimini yozlaştıran, çarpık bir muhalefet anlayışı ile Meclis’i kilitleyen kendileriydi. Hemen her konuşmasında dini siyasete alet eden ve sürekli TSK’ya saldıran Çiller’di. TSK’nın da bunlara seyirci kalamayacağını ve Anayasal ve yasal zeminlerde kimi girişimlerde bulunacağını bile bile bunları yaparak TSK’yı siyasete çeken bizzat Çiller’in kendisiydi.” Nevzat BÖLÜGİRAY, 28 Şubat Süreci 1, Tekin Yayınevi, Ankara, 1999, s.97. 
203 “Ordu: Öncelik iç tehdit”, Milliyet, 30 Nisan 1997. 
204 Hikmet ÇİÇEK, İrticaya Karşı Genelkurmay Belgeleri, Kaynak Yayınları, 1997, İstanbul. 
205 ÇİÇEK, s. 52. 
206 Komisyonumuzda dinlenen gazeteci Rıdvan AKAR, bu brifing hakkında şunları söylemiştir: “Burada söylemek istediğim şey, özellikle 28 Şubat sürecine dair söylemek istediğim şey: Küçük bir anekdotla belki başlamak mümkün. Biliyorsunuz, gazeteci brifingleri verilirdi ve o gazeteci brifinglerine medyanın önemli isimleri gider askerleri ayakta karşılayarak ve alkışlayarak onların o irtica tehlikesiyle ilgili algılarını daha sonra kamuoyuna yansıtırlardı. Bu irtica tehlikesinin anlatıldığı bir toplantıda, bir brifingde Mehmet Ali Birand da o brifingi izlemişti, biz dışarı çıktığında merakla “Acaba ne tür kanıtlar verildi, ne tür belgeler sunuldu?” diye büyük bir merakla kendisini karşıladığımızda kendisi de büyük bir şaşkınlıkla: “Yahu, inanmayacaksınız ama gösterilen bütün filmler 32.Gün’de yayınlanan dosyalarda hatta hepimizin “Voice-Over”ını orada dinledim, üstelik sesi bile değiştirmemişler.” demişti. Bunu sadece o dönemde bu irtica algısının ciddiyeti konusunun sorgulanması açısından bir anekdot olarak aktarıyorum. “ 
207 Hikmet ÇİÇEK, İrticaya Karşı Genelkurmay Belgeleri, Kaynak Yayınları, 1997, İstanbul. 
208 CUMHURBAŞKANLIĞI SÜLEYMAN DEMİREL ARŞİVİ Yer No:91704, Fihrist No:22357-579. 
209 CUMHURBAŞKANLIĞI SÜLEYMAN DEMİREL ARŞİVİ Yer No:91704, Fihrist No:22357-582/22357-611. 
210 Genelkurmay Başkanlığınca Eylül 1990’dan itibaren 10 Eylül 1997 tarihine kadar 511 adet suç duyurusunda bulunulduğu, ancak bunların çok azının işleme 
konulduğu, REFAH-YOL döneminin Adalet Bakanı olan Şevket KAZAN’ın, sözkonusu suç duyurularını sümen altı ettiği öne sürülmüştür. Nevzat BÖLÜGİRAY, 28 Şubat Süreci 1, Tekin Yayınevi, Ankara, 1999, s.94. 
211 “28 Şubat Kararlarını BÇG Hazırladı”, 26 Şubat 2007, Aksiyon Dergisi. 
212 Genelkurmay Başkanlığınca Eylül 1990’dan itibaren 10 Eylül 1997 tarihine kadar 511 adet suç duyurusunda bulunulduğu, ancak bunların çok azının işleme 
konulduğu, REFAH-YOL döneminin Adalet Bakanı olan Şevket KAZAN’ın, sözkonusu suç duyurularını sümen altı ettiği öne sürülmüştür. Nevzat BÖLÜGİRAY, 28 Şubat Süreci 1, Tekin Yayınevi, Ankara, 1999, s.94. 
213 Vural SAVAŞ, “Anılarım, bir dönemin perde arkası”, Bilgi Yayınevi, Ankara, Nisan 2012, s.160-161. 
214 Cavir ÇAĞLAR’ın 8/11/2012 tarihli Komisyon Tutanağı. 
215 Başbakan Mesut YILMAZ’ın yaptırdığı bir araştırmada “ordunun irticaı abarttığını söyleyenlerin oranının” %62, “ordunun irticaı abartmadığını söyleyenlerin oranının” ise %37.7 olduğu ifade edilmiştir. “İrtica ile savaşımı yetersiz bulanların oranı” %37, “irtica tehlikesi yoktur diyenlerin oranı” ise %39,3 olarak verilmiştir. (Taha AKYOL, 3 Nisan 1998, Milliyet Gazetesi.) (E) Korg.Şevket BÖLÜGİRAY, bu anket sonuçlarını “siyasilerin anketleri kendi eğilimlerine göre yaptırdıkları” şeklinde yorumlamış; REFAHYOL döneminde “ordunun irticaı abartmadığını” söyleyenlerin oranının %80 olduğunu öne sürmüştür. 
216 Mehmet Ali BİRAND’ın 4/10/2012 tarihli Komisyon Tutanağı. 
217 MUSTAFA CUMHUR ERSÜMER’in 01/11/2012 tarihli Komisyon Tutanağı. 
218 CUMHURBAŞKANLIĞI DEMİREL ARŞİVİ Yer No:91704, Fihrist No:22357-546. 
219 CUMHURBAŞKANLIĞI SÜLEYMAN DEMİREL ARŞİVİ Yer No:91704, Fihrist No:22357-528. 
 220 “Belgeleriyle 28 Şubat”, http://www.haberturk.com/gundem/haber/718362-belgeleriyle-28-subat (15 Ekim 2012) 
221 CUMHURBAŞKANLIĞI SÜLEYMAN DEMİREL ARŞİVİ, Dolap No:91704 Fihrist No:22357-668-700. 
222 CUMHURBAŞKANLIĞI SÜLEYMAN DEMİREL ARŞİVİ, Dolap No:91704 Fihrist No:22357-656/667. 
223 “Askerden Yanıt”, Hürriyet Gazetesi, 21 Mart 1998. 
224 Mehmet Ali BİRAND, Son Darbe 28 Şubat, İstanbul, Şubat 2012, 8. Baskı, s.260. 


 ***