TÜRKİYE ENERJİ GÜVENLİĞİ RUSYA’YA GERÇEKTE NE KADAR BAĞIMLI BÖLÜM 2

TÜRKİYE ENERJİ GÜVENLİĞİ RUSYA’YA GERÇEKTE NE KADAR  BAĞIMLI BÖLÜM 2

Akkuyu Nükleer Enerji Santrali 

Nisan 2006 tarihinde Türkiye, 2012 yılında çalısmaya baslamak üzere ilk nükleer santralini insa edeceğini ve santral ve reaktör için gerekli yatırımı yapacak yabancı sirket aradığını ilan etmistir.44 2006 yılından sonra özellikle 2008-2009 küresel ekonomik krizin de etkisiyle ertelenen projeye nihayet Rus Rosatom sirketi talip olmustur. Rosatom sirketi Türkiye’nin ilk nükleer santrali olan Mersin-Akkuyu nükleer santral projesini iki ülke arasında gerçeklestirilen müzakere sürecinin ardından ihalesiz bir sekilde elde etmistir. 

Rosatom sirketi ilk kez uygulanan “insa et-sahip ol-islet” düzenlemesi ile Mersin-

Akkuyu nükleer santralini gerçeklestirmeyi planlamaktadır. Conant’a göre de “insa et-sahip ol-islet” düzenlemesi daha önce nükleer santral projesi alanında görülmemis bir düzenlemedir.45 Rus kaynaklara göre proje sadece nükleer santralin insa süreci ile sınırlı olmayıp aynı zamanda santralin insasının son asamasında bir de nükleer mühendislik sirketi kurulacaktır. Bir baska açıdan da Rusya, Türkiye’nin ilk nükleer santralini insa ederek aynı zamanda ilk kez bir 

NATO ülkesinde de nükleer santral insa edecektir.46 

Türkiye ve Rusya arasında imzalanan hükümetler arası anlasmaya göre; Akkuyu nükleer santralinin insasını gerçeklestirecek olan sirket 2011 yılında kurulmus tur. Yine aynı anlasmaya göre sirkete ortak olacak sirketler dolaylı ya da dolaysız olarak Rusya tarafının onayı olmadan sirkete ortak olamazlar ve Rus tarafının sirketti hissesi %51’den az olamaz. 

Türkiye tarafından Akkuyu nükleer enerji santraline bakıldığında ise 2023 yılına kadar santralin tamamlanmasının planlanmasının anlamı sadece ekonomik değil aynı zamanda siyasidir. 2023 yılı Türkiye Cumhuriyeti’nin 100’üncü yıl dönümü olduğundan ve mevcut iktidardaki partinin de 2002 yılında is basına gelmesine ve 12 yıldır iktidarda olmasına rağmen 2023 yılında da iktidarda olma planları bulunmaktadır. Bu bağlamda mevcut Türk hükümetinin amacı nükleer santrali 100’üncü yıl dönümünde cumhuriyetin en büyük eseri olarak açılısını basarmak tır. Ancak Reuters haber ajansının Ekim 2013 tarihinde yayınla dığı haberine göre içeriden elde ettiği bir kaynak projenin uzun bürokratik sebeplerden dolayı bir müddet ertelenebileceği belirtilmistir.47 Ancak daha sonra Akkuyu nükleer santral sirketinin baskan yardımcısı Rauf Kasumov Türk medyasına yaptığı açıklamada bazı bürokratik engellere rağmen santralin mutlaka 2023 yılına kadar tamamlanacağı iddiasında bulunmustur. 

2014 yılının Haziran sonunda Akkuyu nükleer santralinin ÇED raporunun hazırlanmasının ardından raporun onaylanmasının bekleme süreci baslamıstır. 2023 yılında Akkuyu’da çalıstırılacak olan dört reaktör ile Türkiye’nin bugünkü enerji ihtiyaç oranının yaklasık %16’sının karsılanması beklenmektedir.48 Ancak 2014 yılına baslaması gereken Akuuyu nükleer santrali insaatı 2015 yılı sonuna ertelenmistir.49 Yaklasık maliyetinin 20 milyar dolar olması beklenen santralin henüz güvenliği ile ilgili bir tartısma yasanmamaktadır fakat Suriye 

ve Irak’ta varlığın devam ettiren ABD’nin uluslararası bir koalisyon ile ISID’a saldırmaya karar vermesi, Akkuyu santralinin de güvenliğini tehlikeye atmaktadır. Rusya açısından önemli ihracat kalemi olan yabancı ülkelerde nükleer santrali insası Türkiye’de ki santralin gerçeklesmesini elzem kılmaktadır. Rusya 2030 yılına kadar yabancı ülkelerde yaklasık 80 reaktör insa etmeyi ve böylece Rusya içerisinde yenilenmesi veya yeni insa etmesi gereken 40 reaktörün masraflarını çıkartmak ve ekonomisine kaynak sağlamak istemektedir.50 

Petrol 

Türkiye, Rusya ve Hazar bölgesinin petrol kaynaklarının tasınmasında önemli bir geçis ülkesi olarak hem stratejik bir coğrafyaya sahiptir hem de petrol geçisi Türkiye ekonomisi için önemli bir gelir teskil etmektedir. IEA raporuna göre 2010 yılında Türk boğazlarından dünya enerji pazarına günde 2.9 milyon varil petrol tankerlerle tasınmıstır.51 

Türk boğazları Rus ve Hazar petrolleri için her ne kadar önemli bir geçis noktası olsa da yıllık verilere göre geçis yapan tanker sayısında her yıl bir azalma görülmektedir. 2007 yılında Boğazlardan geçen gemi sayısı 106.519 iken, 2008’de 103.292, 2009’da 100.875, 2010 yılında 95.577, 2011 yılında 95.177 ve 2012 yılında da 92.242 olarak gerçeklesmistir. Gerek BTC boru hattının 2006 yılından itibaren faaliyete geçmesi ve gerekse 2008-2009 yıllarında ki küresel ekonomik kriz ve dolayısıyla ekonomik küçülme rakamları nedeniyle Boğazlardan geçen petrol tankerlerinde de azalma görülmüstür.52 Bunların dısında Türkiye ihtiyacı olan petrolü Rusya, Dran, Irak ve Suudi Arabistan gibi üç komsusundan temin etmektedir. Her ne kadar Türkiye’nin bir miktar petrol ve doğalgaz rezervlerinin olduğu bilinse de, rezerv alanları genellikle Türkiye’nin yıllardır terör nedeniyle güvenlik sorunu yasadığı bölgesinde olduğundan ve buna ek olarak maliyet yükünden bu rezervlerle ilgili yeterli kesif çalısması yapılamamaktadır. Türkiye bir yandan ekonomisi ve gelir düzeyi yükseldikçe petrol ithalatında da artısa gerek duyarken zaman zaman uluslararası alanda yasanan Libya veya Suriye krizi gibi problemler nedeniyle petrol fiyatlarının artması sorunu ile de mücadele etmektedir. Dolayısıyla petrol fiyatları yükseldikçe Türkiye ekonomisinin bütçe açığı da ülke içerisinde ki enerji fiyatları da yükselebilmektedir. Diğer yandan BMI (Belham Managemen Industries) sirketinin tahminine göre Türkiye’nin 2016 yılındaki günlük petrol tüketiminin 711 bin varile yükselmesi ve u miktarın 655 bininin de ithal edilmesi gerektiğini 

aktarmaktadır.53 

Tablo 8: 2005-2012 Yılları Arası Türkiye’nin Petrol Dthalatı – Rusya, Dran, Irak ve Suudi Arabistan 

Kaynak: EPDK Petrol Piyasası Yayınlar ve Raporlar 

http://www.epdk.gov.tr/index.php/petrol-piyasas/yayinlar-raporlar?id=99 

Türkiye’nin enerji güvenliği açısından Dran ve Irak ile yaptığı petrol ticareti de ayrıca önem arz etmektedir. Öncelikle Türkiye geleneksel olarak Dran’dan büyük miktarda petrol ithal ederken 2013 yılı içerisindeki Dran’dan yapılan petrol ithalatında ki rakamların düsmesi dikkat çekicidir. Türkiye, 2013 yılı içerisinde uluslararası yaptırımlar nedeniyle İran’dan aldığı petrolü azaltmak zorunda kalmıs, ortaya çıkan petrol arzı bosluğunu da Irak’tan aldığı petrol ile doldurma yoluna gitmistir. Günümüzde Irak’ın içinde bulunduğu kargasa ortamı ve 

ISDD’a yapılacak saldırının Türkiye’nin enerji güvenliğini etkilemesi beklenmektedir. Türkiye’ye Bağdat’tan gönderilen petrolün kesilmesi ihtimalinde Türkiye ortaya çıkacak olan arz bosluğunu hızlı bir sekilde ancak Rusya ve Dran’dan ek petrol talebinde bulunarak çözebilecektir. 

Samsun-Ceyhan Petrol Boru Hattı Projesi 

Rusya ve Hazar ülkelerinde giderek artan petrol rezervleri ve üretim rakamları, Türk Boğazlarının da belli bir geçis kapasitesi olması nedeniyle bölgeden dünya enerji pazarlarına petrolünü ulastırabilmek için çesitli boru hattı projeleri gelistirmelerine neden olmustur. Rus ve Hazar petrollerini tasımak için gelistirilen projelerden birisi de Türkiye tarafından ortaya atılan Samsun-Ceyhan petrol hattı olmustur. Projenin ilk asaması 2003 yılında baslamıs olup 2005 yılında projeye İtalyan END sirketinin de ortak olduğu açıklanmıstır. Rusya tarafından da olumlu karsılanan proje 2010 yılında Rus boru hattı sirketi Transneft tarafından yatırım planına alınmıstır. Samsun-Ceyhan projesi ilk ilan edildiğinde günde 1 milyon varil daha sonra ise 1.5 milyon varil petrol tasıması öngörülmüstür.54 Samsun-Ceyhan boru hattından sadece Rus değil aynı zamanda Kazak petrollerinin de tasınması planlanmıstır. Proje üç 

sebepten dolayı önemi kaybetmis gözükmektedir. İlk olarak Rus boru hattı sirketi Transneft ve Türk tarafı arasında tasımacılık ücreti konusunda anlasmazlık çıkmıstır. Rus tarafı ton basına tasıma ücretinin 55$ olması konusunda ısrar ederken Türk tarafı ise 77$ olması için ısrar da bulunmustur. Dki ülke arasındaki müzakereler devam ettiği sırada Rusya Enerji Bakanı 

Alexander Novak “Rusya, Türkiye’nin teklif ettiği fiyat nedeniyle söz konusu boru hattının diğer boru hattı opsiyonları ile rekabeti kaybedebilir” uyarısında bulunmustur.55 İkinci olarak Türkiye, Samsun-Ceyhan projesinde ortağı olan Dtalyan ENI sirketini Nisan 2013 tarihinde Güney Kıbrıs’taki enerji ihalelerine girdiği için kara listeye almıstır. Türkiye, 2012 yılında Güney Kıbrıs ile enerji imzalayacak her sirketi Türkiye’de ki enerji pazarı ve projelerinin dısında bırakmak için kara listeye alacağını duyurmustur.56 Projenin gündemden düsmesinin son nedeni de Rusya ve Azerbaycan arasındaki Ağustos 2013 yılında imzalanan anlasmalar neticesiyle ortaya çıkmıstır. 2013 Ağustosu’nda Rusya Devlet Baskanı Putin’in Bakü’ye gerçeklestirdiği tarihi ziyaret esnasında Rusya ve Azerbaycan arasında enerji alanında tarihi ve stratejik anlasmalara imza atılmıstır.57 Rus Rosneft ve Azeri SOCAR’ın ortak sirket kurarak beraber petrol ve gaz arama faaliyetlerinin baslatılmasının yanı sıra SOCAR CEO’su Rovbag Abdullayev Rusya’nın son derece kritik bir talebinden bahsetmistir. SOCAR CEO’su, Rus tarafının BTC hattını kullanarak Rus petrolünü Ceyhan limanına gönderme talebinde bulunduğunu belirmistir. Rusya’nın BTC boru hattını kullanma talebi de Rusların Samsun-Ceyhan boru hattı opsiyonunu artı düsünmediğini göstermektedir.58 

Lukoil ve Denizbank-Sberbank 

Rus özel petrol sirketi Lukoil Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye’yi de kapsayan alt sirketi Lukoil Eurasia sirketi ile Türkiye petrol pazarında faaliyet göstermektedir. 1998 yılına Türkiye petrol pazarına giris yapan Lukoil, 2006 yılında dağıtım lisansı alarak Türkiye’de ki operasyonlarına baslamıstır. Ardından 2008 yılında 600’den fazla benzin istasyonu bulunan Türk özel petrol sirketi Akpet’in tüm hisselerini 500 milyon dolara satın alarak Türkiye’de önemli bir yatırım girisiminde bulunmustur. 2012 EPDK rakamlarına göre Lukoil sirketi, 

Türkiye’de dağıtımcı lisansı ile operasyonlarına devam sirketler arasında ilk on içerisinde yer almaktadır.59 

Türkiye’de finans alanındaki en büyük yatırım da Rusya’nın en büyük bankalarından birisi olan Sberbank tarafından 2012 yılında satın alınmıstır.60 Azeri SOCAR sirketinin Türkiye’de insa edeceği Star rafinerisi için ilk kapısını çaldığı Sberbank-Denizbank olmustur. Mart ayında baslayan görümeler neticesinde ve müzakereler sonucunda SOCAR talep ettiği 

1.7 milyar dolarlık krediyi alamamıstır.61 Daha sonra SOCAR sirketi Türk hükümetinin de yardımıyla 29 bankadan toplam 3.29 milyar dolar kredi anlasması yapmayı basarmıstır.62 

Sberbank’ın Türkiye finans piyasasına giris yaptıktan hemen sonra Türkiye’de gerçeklesecek en büyük enerji yatırımlarından birisine kredi verme talebinde bulunması Sberbank’ın Türkiye’nin enerji sektörünü yakından takip ettiğini göstermektedir. Türkiye’de doğalgaz sirketi ortaklıkları, petrol sirketi, enerji sirketi ve nükleer enerji sirketi bulunan Rusya açısından, bu sirketlerin 2012 yılından itibaren finansal hareketlerinin desteklenmesi de böylece Denizbank tarafından sağlanabilmektedir. 

Sonuç 

Türkiye ve Rusya arasındaki enerji iliskisi özellikle Türkiye’nin doğalgaz tüketimini 2000’li yılların basından itibaren arttırmasıyla birlikte giderek artan yönde Rusya lehine gelismistir. Türkiye’nin her ne kadar Rusya’dan aldığı petrol ve çok fazla bir artıs göstermese de, doğalgaz alanında Türkiye, Rusya’ya %60 oranında bağımlı durumdadır. Bunun karsılığında ise Rusya, Türkiye Boğazlarından petrolünü dünya pazarlarına ulastırmaktadır. Ancak Boğazlardan serbest geçis ve ticaret hakları nedeniyle Rus petrol tankerlerinin Türk 

boğazlarından geçisi Türkiye için çok fazla stratejik bir kart değil fakat önemli bir ekonomik gelirdir. Bununla beraber Türkiye topraklarından Rus gazını üçüncü bir ülkeye tasıyacak bir doğalgaz boru hattı henüz gündemde olmasa da en azından Mavi Akım boru hattı sayesinden Batı Hattında kesinti olma ihtimaline karsılık Türkiye, kesintisiz Rus gazını bu hattan sağlayabilmektedir. Türkiye’nin ödediği yüksek doğalgaz faturasını azaltabilmek ve tedarikçi ülke çesitliliğini arttırabilmek adına Rus olmayan kaynak arayısları sürse de kısa vade de 

Türkiye’nin Rus doğalgazına olan bağımlılığının %60 oranında devam etmesi beklenmektedir. 

Bu çalısmada da görüldüğü üzere Türkiye’nin Rusya’ya olan enerji bağımlılığı sadece petrol ve doğalgaz alanında ilerlememekte, aynı zamanda Rus devlet ve özel sirketlerinin Türkiye enerji sektörüne dahil olasıyla da artarak devam etmektedir. Batı Hattından gelen 10 bcm miktarındaki gaz, içerisinde Rus ortaklı iki sirketinde bulunduğu özel sirketler tarafından Türkiye’ye ithal edilmektedir. Ardından aynı bölge de doğalgazdan elektrik üretimi yapan Rus Inter RAO sirketi tarafından satın alınan Trakya elektrik santrali gazdan elektrik ürettikten sonra elektrik dağıtım sirketlerine elektriği aktarmaktadır. 

2023 yılına kadar tamamlanması planlanan Akkuyu nükleer enerji santrali ile Türkiye elektrik üretimindeki Rus payının artması ile Rusya’nın toplamda da Türkiye enerji sektöründe ki payı artıs göstermektedir. Bu bağlamda Rusya’nın en büyük bankalardan birisi olan Sberbank’ın da Türkiye’de yeni enerji sirketi ortaklıklarını destekleyebilecektir. Sonuç olarak Türkiye’nin Rusya’ya olan enerji bağımlılığı aldığı petrol ve doğalgazın Türkiye sınırlarına ulasması ile bitmemekte, Türkiye içinde de artarak devam etmektedir. Bu nokta da 

Türkiye’nin ülke içerisindeki muhtemel yeni Rus enerji sirketleri yatırımını dikkatle izlemesi ve özellikle elektrik üretiminin her alanına Rus sirketlerinin hakim olmasını engellemesi gerekmektedir. Pek tabi ki özel enerji sirketlerinin Türkiye enerji sektörüne giris yapmaları ve özellestirme sayesinde Türkiye’ye yatırım yapmaları, kaliteli enerji ve rekabet açısından gelismeler saplayabilir. Ancak enerji sektörü özel bir güvenlik alanıdır ve Türkiye’nin 

Rusya’ya mevcut durumdaki bağımlılığını daha fazla arttırmayacak ve yabancı yatırımları veya karsılıklı bağımlılık yaratacak projeleri desteklemesi gerekmektedir. Örneğin; Samsun- Ceyhan petrol boru hattı projesinin zamanında gerçeklesebilme sansı olsa idi, ilk kez Türkiye ve Rusya arasında güçlü bir karsılık bağımlılık pozisyonu doğabilirdi. Bu bağlamda Rusya’ya 

olan enerji bağımlılığı konusunda Türkiye’nin sadece kaynak tedariki konusunda değil aynı zamanda Türkiye içerisindeki Rus sirketlerinin ortaklık stratejisinin dikkatle izlenmesi gerekmektedir. 

DİPNOTLAR;

31 Mert Bilgin, “Turkey’s Energy Strategy: What Difference Does It Market o Become An Energy Transit 

Corridor, Hub or Center?”, UNISCI Discussion Papers, No. 23, Mayıs 2010, s. 114., pp.113-128. 

32 Bilge Hacisalihoglu, a.g.e., s. 1870. 

33 Kevin Rosner, Gazprom and the Russian State, GMB Pub., 2006, s. 51. 

34 Yurdakul Yiğitgüden, “Turkey – Turning the European Periphery Into An Energy Hub?”, Kristen Linke ve 

Marcel Victor (eds.) Prospect of a Triangular relationship? Energy Relations Between the EU, Russia and 

Turkey, Freidrich Ebert Stiftung, Nisan 2010, s. 14 

35 Fiona Hill ve Ömer Taspınar, “Russia and Turkey in the Caucasus: Moving Together to Preserve the Status 

Quo?”, IFRI, Russie.Nei.Visions. No. 28, Ocak 2006, s. 8 

36 “Turkey 2009 Review”, IEA, s. 80. Batı Hattı 1 Toplam 6 

37 Erdinç Özen, “Turkey’s Natural Gas Market: Expectations and Developments”, Deloitte Report, 2012, s. 23. 

38 Ufuk Sanlı, “1 Milyar Doalrlık Ortaklık için Geliyor”, Vatan, 29 Haziran 2013, 

http://haber.gazetevatan.com/1-milyar-slik-ortaklik-icin-geliyor/549803/2/ekonomi 

39 EPDK, “Turkish Energy Market: An Investor’s Guide”, 2012, s.15. 

40 Mustafa Balat, “Energy Consumption and Economic Growth in Turkey During the Past Two Decades”, 

Energy Policy, Vol. 36, 2008, s. 122. 

41 “Inter RAO YEES OAO Acquires 100% in Trakya Elektric-Interfax”, Reuters, 28 Mayıs 2013, 

http://www.reuters.com/finance/stocks/IRAO.MM/key-developments/article/2764554 

42 Interrao, “Trakya Elektrik”, Inter RAO, http://www.interrao.ru/en/activity/foreignact/Trakya/ 

43 “Inter RAO Might Resume Electricity Exports to Turkey”, Interfax, 27 Ekim 2013, 

http://www.interfax.com/newsinf.asp?id=449052 

44 Brenda Shaffer, a.g.e., s. 98. 

45 Eve Conant, “Russia’s New Empire: Nuclear Power”, Pulitzer Center on Crisis Reporting, 17 Ekim 2013, 

http://pulitzercenter.org/reporting/asia-europe-russia-empire-nuclear-power-reactor-generator-expo-sale-kremlin 

46 Vladimir Sotnikov, “Russia to Build Nuclear Power Plant in Turkey”, International Affairs-........... ....., 8 Haziran 2010, 

http://en.interaffairs.ru/events/260-russia-to-build-nuclear-power-plant-in-turkey.html 

47 Humeyra Pamuk ve Orhan Çoskun, “Turkey’s First Nuclear Power Plant Likely to be Delayed”, Reuters, 8 

Ocak 2013, http://www.reuters.com/article/2013/10/08/us-turkey-nuclear-delay-idUSBRE9970D120131008 

48 Hasan Küçük, “Akkuyu Nükleer Santrali’nin Revize Edilmis ÇED Raporu Açıklandı”, Zaman, 29 Haziran 2014, 

http://www.zaman.com.tr/ekonomi_akkuyu-nukleer-santralinin-revize-ced-raporu-aciklandi_2227531.html 

49 “Akkuyu’da Dnsaat 2015 Sonunda Baslayacak”, Akkuyu NGS A.S., 

http://www.akkunpp.com/akkuyuda-insaat-2015-sonunda-baslayacak 

50 Eve Conant, a.g.e. 

51 Turkey, EIA, 1 Subat 2013, s. 6. 

52 “Boğazlardan Geçen Yıl Yaklasık 93bin Gemi Geçti”, Hürriyet, 23 Ocak 2013, 

http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/22422384.asp 

53 Katy Barnato, “Europe’s Fastest-Growing Economy Needs More Oil”, CNBC, 17 Ağustos 2012, 

http://www.cnbc.com/id/48690395 

54 “Turkey 2009 Review”, IEA, s. 54. 

55 “Russia Still Awaiting Turkish Reply to Ideas on Samsun-Ceyhan Oil Pipeline -Minister”, Interfax, 1 Aralık 

2012, http://www.interfax.com/newsinf.asp?id=379507 

56 “Turkey’s Samsun-Ceyhan Oil Pipeline Shelved”, UPI, 23 Nisan 2013, 

http://www.upi.com/Business_News/Energy-Resources/2013/04/23/Turkeys-Samsun-Ceyhan-oil-pipelineshelved/UPI-24281366711120/ 

57 “Russia, Azerbaijan Agree on Oil, Gas Project as Putin Visits Baku”, Ria Novosti, 13 Ağustos 2013, 

http://en.ria.ru/politics/20130813/182750506.html 

58 “Starting From 2014 SOCAR will let URALS oil in BTC Pipeline Within Framework of Partnership With 

Rosneft”, ABC. Az, 19 Ağustos 2013, http://abc.az/eng/news/75542.html 

59 EPDK Petrol Sektörü Raporu 2012. 

60 “Sberbank, Denizbank Hisselerinin %99.85’ini Satın Aldığını Açıkladı”, Denizbank, 8 Haziran 2012, 

http://www.denizbank.com/hakkimizda/_pdf/basin-bultenleri/2012/08062012-BasinBulteni-HisseDevri.pdf 

61 “Denizbank Socar Görüsmeleri Olumsuz Sonuçlandı”, Bankalar.org, 23 Mayıs 2014, 

http://www.bankalar.org/haberler/denizbank-socar-gorusmeleri-olmsuz-sonuclandi 

62 “SOCAR’dan Star Rafineri için Dev Dmza”, Aksam, 6 Haziran 2014, 

http://www.aksam.com.tr/ekonomi/socardan-star-rafineri-icin-dev-imza/haber-313901 

KAYNAKÇA 

“Akkuyu’da İnsaat 2015 Sonunda Baslayacak”, Akkuyu NGS A.S., 

http://www.akkunpp.com/akkuyuda-insaat-2015-sonunda-baslayacak 

“Boğazlardan Geçen Yıl Yaklasık 93bin Gemi Geçti”, Hürriyet, 23 Ocak 2013, 

http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/22422384.asp 

“Denizbank Socar Görüsmeleri Olumsuz Sonuçlandı”, Bankalar.org, 23 Mayıs 2014, 

http://www.bankalar.org/haberler/denizbank-socar-gorusmeleri-olmsuz-sonuclandi 

“Inter RAO Might Resume Electricity Exports to Turkey”, Interfax, 27 Ekim 2013, 

http://www.interfax.com/newsinf.asp?id=449052 

“Inter RAO YEES OAO Acquires 100% in Trakya Elektric-Interfax”, Reuters, 28 Mayıs 2013, 

http://www.reuters.com/finance/stocks/IRAO.MM/key-developments/article/2764554 

“Russia Still Awaiting Turkish Reply to Ideas on Samsun-Ceyhan Oil Pipeline -

Minister”, Interfax, 1 Aralık 2012, http://www.interfax.com/newsinf.asp?id=379507 

“Russia, Azerbaijan Agree on Oil, Gas Project as Putin Visits Baku”, Ria Novosti, 13 Ağustos 2013, 

http://en.ria.ru/politics/20130813/182750506.html 

“Sberbank, Denizbank Hisselerinin %99.85’ini Satın Aldığını Açıkladı”, Denizbank, Haziran 2012, 

http://www.denizbank.com/hakkimizda/_pdf/basin-bultenleri/2012/08062012-BasinBulteni-HisseDevri.pdf 

“SOCAR’dan Star Rafineri için Dev İmza”, Aksam, 6 Haziran 2014, 

http://www.aksam.com.tr/ekonomi/socardan-star-rafineri-icin-dev-imza/haber-313901 

“Starting From 2014 SOCAR will let URALS oil in BTC Pipeline Within Framework of Partnership With Rosneft”, ABC. Az, 19 Ağustos 2013, 

http://abc.az/eng/news/75542.html 

“Turkey 2009 Review”, IEA. 

“Turkey Sees Energy Import Bill at 61$ billion in 2014”, Reuters, 3 Haziran 2014, 

http://af.reuters.com/article/energyOilNews/idAFI7N0O802N20140603 

“Turkey’s Energy Security Strategy”, PC.DEL/898/10, 13 Eylül 2010, Vilnius, Lithuania. 

“Turkey’s Samsun-Ceyhan Oil Pipeline Shelved”, UPI, 23 Nisan 2013, 

http://www.upi.com/Business_News/Energy-Resources/2013/04/23/Turkeys-Samsun-

Ceyhan-oil-pipeline-shelved/UPI-24281366711120/ 

“Turkey”, EIA, 1 Subat 2013. 

“Turkey”, World Bank, 26 Aralık 2013, 

http://www.worldbank.org/en/country/turkey/overview 

“Turkish Energy Strategy in the 21st Century: Weathering Uncertainties and 

Discontinuities”, Global Relations Forum, 2013. 

“Türkiye Doğal Gaz Piyasası – Beklentiler, Gelismeler 2012”, Deloitte, Mart 2012. 

A.M. Kılıç, “Turkey’s Natural Gas Necessity, Consumption, and Future Perspectives”, 

Energy Policy, Vol. 3434, 2006, 1928-1934. 

Adam Balcer, “The Future of Turkish-Russian Relations: A Strategic Perspective”, 

Turkish Policy Quarterly, Vol. 8, No. 1, 2009. 

Ali Tekin ve Ira Walterova, “Turkey’s Geopolitical Role: The Energy Angle”, Middle 

East Policy, Vol.15, No.1, 2007. 

Arda Baykal, “Turkey's Energy Politics”, House of Commons Library, SN/IA/5301, 

International Affairs and Defense Section, 27 Ocak 2009. 

Bilge Hacisalihoglu, “Turkey’s Natural Gas Policy”, Energy Policy, Vol. 36, 2008, 

1867-1872. 

Brenda Shaffer, “Turkey’s Energy Policies in a Tight Global Energy Market”, Insight 

Turkey, No. 2, Nisan-Haziran 2006, 97-104. 

EMRA, “Turkish Energy Market: An Investor’s Guide”, 2012. 

EPDK Petrol Sektörü Raporu 2012. 

Erdinç Özen, “Turkey’s Natural Gas Market: Expectations and Developments”, 

Deloitte Report, 2012. 

Esra Karakis, “Türkiye 2013 Kasım Ayı Enerji İstatistikleri Raporu 11”, Enerji 

İstatistikleri Daire Baskanlığı. 

Eve Conant, “Russia’s New Empire: Nuclear Power”, Pulitzer Center on Crisis 

Reporting, 17 Ekim 2013, http://pulitzercenter.org/reporting/asia-europe-russia-empire-

nuclear-power-reactor-generator-expo-sale-kremlin 

Fiona Hill ve Ömer Taspınar, “Russia and Turkey in the Caucasus: Moving Together 

to Preserve the Status Quo?”, IFRI, Russie.Nei.Visions. No.28, Ocak 2006. 

Gareth M. Winrow, “Turkey and the East-West Gas Transportation Corridor”, Turkish 

Studies, Vol. 5, No. 2, 2004. 

Gülden S. Ayman, “Turkey Courts Russia on Energy”, Institute Thomas Moore,8 

Eylül 2009, http://www.institut-thomas-more.org/pdf/370_en_GAyman-Sept2009.pdf 

Hasan Küçük, “Akkuyu Nükleer Santrali’nin Revize Edilmis ÇED Raporu Açıklandı”, 

Zaman, 29 Haziran 2014, 

http://www.zaman.com.tr/ekonomi_akkuyu-nukleer-santralinin-revize-ced-raporu-aciklandi_2227531.html 

http://www.deloitte.com/assets/Dcom-

Turkey/Local%20Assets/Documents/turkey_tr_enerji_dogalgaz_200312.pdf 

Humeyra Pamuk ve Orhan Çoskun, “Turkey’s First Nuclear Power Plant Likely to be Delayed”, Reuters, 8 Ocak 2013, 

http://www.reuters.com/article/2013/10/08/us-turkey-nuclear-delay-idUSBRE9970D120131008 

Interrao, “Trakya Elektrik”, Inter RAO, 

http://www.interrao.ru/en/activity/foreignact/Trakya/ 

Istmi Berk ve Berna Aydogan, “Crude Oil Prices Shocks and Stock Returns: Evidence 

From Turkish Stock Market Under Global Liquidity Conditions”, EWI Working Paper, 

No.12/15, Eylül 2012. 

Katinka Barysch, “Turkey's Role In European Energy Security”, Centre For European 

Reform, Essays, Aralık 2007, http://www.cer.org.uk/pdf/essay_turkey_energy_12dec07.pdf 

Katy Barnato, “Europe’s Fastest-Growing Economy Needs More Oil”, CNBC, 17 

Ağustos 2012, http://www.cnbc.com/id/48690395 

Kevin Rosner, Gazprom and the Russian State, GMB Pub., 2006. 

M. Ali Bilginoglu ve Cuneyt Dumrul, “A Co-Integration Analysis on the Energy 

Dependency of the Turkish Economy”, Journal of Yasar University, Vol. 26, No. 7, 2012, 

4392-4414. 

Mehmet Melikoğlu, “Vision 2023: Forecasting Turkey’s Natural Gas Demand 

Between 2013 and 2030”, Renewable and Sustainable Energy Reviews, Vol. 22, 2013, 393-

400. 

Mert Bilgin, “Turkey’s Energy Strategy: What Difference Does It Market o Become 

An Energy Transit Corridor, Hub or Center?”, UNISCI Discussion Papers, No. 23, Mayıs 

2010, 113-128. 

Mustafa Balat, “Energy Consumption and Economic Growth in Turkey During the Past Two Decades”, Energy Policy, Vol. 36, 2008, 118-227. 

Saban Kardas, “Turkey Unleashes New Energy Strategy Plan”, Eurasia Daily 

Monitor, Vol. 7, No. 83, 29 Nisan 2010. 

The Republic of Turkey, Ministry of Energy and Natural Resources, Strategic Plan – 2010-2014. 

The Republic of Turkey, Ministry of Foreign Affairs, “Turkey’s Energy Strategy”, 

Ocak 2009, 

http://www.mfa.gov.tr/data/DISPOLITIKA/EnerjiPolitikasi/Turkey's%20Energy%20Strategy %20(Ocak%202009).pdf 

The Republic of Turkey, Ministry of Foreign Affairs, http://www.mfa.gov.tr/turkeys-energy-strategy.en.mfa 

Tuncay Babalı, “The Role of Energy in Turkey’s Relations With Russia and Iran”, 

CSIS, 29 Mart 2012. 

Tuncay Celik ve Birol Akgul, “Changes in Fuel Oil Prices in Turkey: An Estimation of the Inflation Effect Using Var Analysis”, Journal of Economics and Business, Vol. 14, No. 2, 2011, 11-21. 

Turkish Ministry of Economy, “Economy Outlook 2013”. 

Ufuk Sanlı, “1 Milyar Doalrlık Ortaklık için Geliyor”, Vatan, 29 Haziran 2013, 

http://haber.gazetevatan.com/1-milyar-slik-ortaklik-icin geliyor/549803/2/ekonomi 

Vladimir Sotnikov, “Russia to Build Nuclear Power Plant in Turkey”, International Affairs-........... ....., 8 Haziran 2010, 

http://en.interaffairs.ru/events/260-russia-to-

build-nuclear-power-plant-in-turkey.html 

Volkan S. Ediger ve Istemi Berk, “Crude Oil Import Policy of Turkey: Historical 

Analysis of Determinant and Implications Since 1968”, Energy Policy, Vol. 39, 2011, 2132-2142. 

Yurdakul Yiğitgüden, “Turkey – Turning the European Periphery Into An Energy 

Hub?”, Kristen Linke ve Marcel Victor (eds.) Prospect of a Triangular relationship? Energy Relations Between the EU, Russia and Turkey, Freidrich Ebert Stiftung, Nisan 2010. 

***