ŞEMDİNLİDE UMUT KİTABEVİNDE MEYDANA GELEN PATLAMA OLAYI. BÖLÜM 11

ŞEMDİNLİDE UMUT KİTABEVİNDE MEYDANA GELEN PATLAMA OLAYI. BÖLÜM 11

C. ŞEMDİNLİ OLAYLARI ÇERÇEVESİNDE BÖLGEDEKİ İÇ GÜVENLİK HİZMETLERİNİN SUNULUŞ BİÇİMİNE İLİŞKİN DEĞERLENDİRME: 


Ülkemizde iç güvenlik konusundaki tartışmalar uzun zamandan beri 
yapılagelmektedir. Özellikle polis, jandarma ayırımı ve ilişkileri, jandarmanın sivil otorite ve askeri otoritelerle ilişkileri, asıl fonksiyonları itibariyle iç güvenlik hizmeti sunan polis ve jandarmanın farklı çalışma yöntemleri ve bağlılık durumları gibi hususlar gerek medyada, gerekse kamuoyunda zaman zaman tartışılan konular arasında yer almaktadır. Şemdinli olayında olay mahallinin polis bölgesinde olması, olayla ilişkilendirilen kişilerin jandarma personeli olması, istihbarat hizmeti yaptıklarının vurgulanması, işin içinde eski örgüt üyesi kendi ifadesiyle pişmanlık yasasından yararlanmış bir üçüncü kişinin bulunması, araçta askeri malzemelerle, gizli olması gereken bilgi ve belgelerin bulunması gibi 
nedenlerle gerek medyada, gerekse kamuoyunda sıkça tartışılan bir konu olmuştur. 

Bu konuların esas itibariyle İçişleri Bakanlığım yakından ilgilendirmesi ve 
çözebilecek mercinin de bu Bakanlık olması nedeniyle burada tahlil edilmesinde yarar görülmüştür. 

1.JANDARMA-POLİS İŞBİRLİĞİ ESASLARI: 

Ülkemizde iç güvenlik hizmeti İçişleri Bakanlığının bağlı kuruluşları olan Emniyet 
Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı tarafından sunulmaktadır. (Sahil Güvenlik Komutanlığı ayn bir değerlendirme konusu olduğundan burada ayrıntısına girilmeyecektir.) Esas itibariyle kentlerde polis, kırsal kesimde de jandarmanın görev yaptığı bilinmektedir. 
Polis, 2559 sayılı Polis Vazife ve Salahiyet Kanununa (PVSK) göre( 14.07.1934 tarihli R.G.), jandarma da 2803 sayılı Jandarma Teşkilatı Görev ve Yetkileri Kanununa (12.03.1983 tarihli R.G.) göre faaliyet göstermektedir. Yapılan, bağlılıkları, hizmet sunma özellikleri farklı olmakla birlikte emniyet asayiş hizmetleri acısından farklı alanlarda aynı hizmeti sunan bu iki birim arasında işbirliği yapılması da kaçınılmazdır. Jandarma ve Polis mevzuatında işbirliği yapılmasına ilişken önemli maddelere baktığımızda; 

a) 2803 sayılı Jandarma Teşkilatı Görev ve Yetkileri Kanunu: 

Kanunun Bağlılık başlıklı 4 ncü maddesinde; "Jandarma Genel Komutanlığı, Türk 
Silahlı Kuvvetlerinin bir parçası olup, Silahlı Kuvvetlerle ilgili görevleri, eğitim ve öğrenim bakımından Genelkurmay Başkanlığına, emniyet ve asayiş işleriyle diğer görev ve hizmetlerin ifası yönünden İçişleri Bakanlığına bağlıdır. Ancak Jandarma Genel Komutanı, Bakana karşı sorumludur." 
Kanunun Jandarmanın görevlerini düzenleyen 7 nci maddesinde; "Jandarmanın 
sorumluluk alanlarında genel olarak görevleri şunlardır. 

a) Mülki görevleri; Emniyet ve asayiş ile kamu düzenini sağlamak, korumak ve 
kollamak, kaçakçılığı men, takip ve tahkik etmek, suç işlenmesini önlemek için gerekli tedbirleri almak ve uygulamak, ceza infaz kurumlan ve tutukevlerinin dış korunmalarını yapmak.

b) Adli görevleri; İşlenmiş suçlarla ilgili olarak kanunlarda belirtilen işlemleri yapmak ve bunlara ilişkin adli hizmetleri yerine getirmek. 

c) Askeri görevleri; Askeri kanun ve nizamların gereği görevlerle Genelkurmay 
Başkanlığınca verilen görevleri yapmak. 

d) Diğer görevleri; Yukarıda belirtilen görevler dışında kalan ve diğer kanun ve nizam hükümlerinin icrası ile bunlara dayalı emir ve kararlarla Jandarmaya verilen görevleri yapmak." 
Kanunun Jandarmanın görev ve sorumluluk alanını düzenleyen 10 ncu maddesinde; "Jandarmanın genel olarak görev ve sorumluluk alam; Polis görev sahası dışı olup, bu alanlar il ve ilçe belediye hudutları haricinde kalan veya polis teşkilatı bulunmayan yerlerdir. Jandarma, kendisine verilen görevlerin ifası ile ilgili olarak diğer güvenlik kuvvetleri ile işbirliği ve koordinasyonda bulunur. 
Jandarma veya Emniyet Teşkilatı, kendi sorumluluk sahasında yetersiz kaldıkları veya kalacaklarının değerlendirilmesi halinde, mahalli mülki amirler tarafından birbirlerinin sorumluluk sahalarında geçici olarak görevlendirilebilirler. 
Jandarmanın diğer güvenlik kuvvetleriyle işbirliği ve koordinasyon esasları ve emir komuta ilişkileri yönetmelikle belirlenir." 
Kanunun İlişkiler, Çalışma ve İşbirliği Esaslarını düzenleyen 12 nci maddesinde; 
"Emniyet ve asayiş görevi ifa eden il jandarma alay komutanlıkları ve ast kademeleri; mülki görevlerin yapılması yönünden mahalli mülki idare amirine, maiyetlerinin sevk ve idaresinden, disiplin, eğitim, özlük haklan ile lojistik faaliyetlerin yürütülmesinden kendi amirlerine karşı sorumludurlar. 
Mahalli mülki idare amirleri ile adli ve askeri makamlar; kanun ve nizam hükümlerine uygun isteklerini acele hallerde sözlü olarak yapabilirler. Ancak bu istek en kısa zamanda yazılı olarak teyit edilir. Diğer makamların istekleri mahalli mülki idare amirleri kanalı ile jandarmaya görev olarak verilir. 
Görevleri ile ilgili olarak Jandarmanın diğer makamlarla ilişkileri, birlikte çalışma ve işbirliği esaslan da dahil jandarmanın komuta ve kontrol ilişkileri yönetmelikte açıklanır." 

b) Jandarma Teşkilatı Görev ve Yetkileri Yönetmeliği: 

Yönetmeliğin Jandarma İç Güvenlik Birliklerinin Görev ve Sorumluluk Alam başlıklı 19 ncu maddesinde; "Mülki teşkilata tabi olan jandarma iç güvenlik birliklerinin genel olarak görev ve sorumluluk alam; polis görev alanının dışı olup, bu alanlar il ve ilçe belediye sınırlan dışında kalan ya da polis teşkilatı bulunmayan yerlerdir." 
Yönetmeliğin Mülki Teşkilata Tabi Jandarma İç Güvenlik Birliklerinin Sorumluluk 
Alanı başlıklı 21 nci maddesinde; "Esas olarak il ve ilçe belediye sınırlan içindeki bölge polisin sorumluluk alanının; dışında kalan bölge ise, Jandarmanın sorumluluk alanını oluşturur. Gerek mülki ve gerekse mahalli idaredeki değişiklikler ve kentleşme nedeniyle ortaya çıkan yeni durumlar karşısında, Jandarmanın sorumluluğuna verilmiş alanlar, aşağıdaki esaslara göre polisin sorumluluğuna verilebilir: 
a. Kentleşme nedeniyle Jandarma sorumluluk bölgesinin belediye sınırlan içine girmesi, 
b. Özel kanun ve nizamların öngörmesi, 
c. İlgili Bakanlıklarca gerekli görülen ve özellik taşıyan yerler için özel düzenleme getirilmesi durumlarında; Valiliğin önerisi, Jandarma Genel Komutanının uygun görmesi ve İçişleri Bakanının onayı ile polise devredilebilir." 

Yönetmeliğin Sorumluluk Alanının Belirlenmesi başlıklı 22 nci maddesinde; 
"Jandarma ve Polisin sorumluluk alanları; mülki amir ya da yetkili kılacağı görevlinin başkanlığında Jandarma, Emniyet ve Belediye temsilcilerinin katılacağı bir komisyon tarafından belirlenir ve bir protokolle gösterilir. Oybirliği ile alınan kararlar kesindir. 
Oybirliği sağlanamayan durumlarda; bucak ve ilçelere ilişkin sorumluluk alanları 
konusundaki itirazları vali; kesin olarak çözümler. Bu konudaki kararlar, düzenlenecek protokole esas alınır. 
Protokoller ayrıntılı bir biçimde düzenlenir ve komisyona katılanlarca imzalanır. 
Harita, kroki ve diğer ekler komisyonca onaylanarak, protokolle birlikte bir örneği İçişleri Bakanlığına gönderilir. Birer örnek mülki amirlik makamında jandarma ve emniyet birimlerinde dosyalanır." 
Yönetmeliğin Geçici Görevlendirme Başlıklı 23 ncü maddesinde; "Gerek Jandarma ve gerekse emniyet teşkilatı kendi sorumluluk alanlarındaki görevlerini, kendi kuvvetleriyle yerine getirmek zorundadır. Ancak, Jandarma ve emniyet teşkilatı, kendi sorumluluk bölgesinde yetersiz kaldıkları takdirde ya da gelişmekte olan olayların değerlendirilmesinde yetersiz kalacakları anlaşıldığında; Jandarma ve polis geçici bir süre için birbirlerinin 
sorumluluk bölgesinde görevlendirilebilirler. Bu görev hiç bir zaman süreklilik taşımaz. 
İstenen sonuç alındığında yardıma gelen kuvvet kendi görevine döner. 
Jandarmanın polise ve polisin Jandarmaya yapacağı yardım;belhii bir bölgede emniyet ve asayiş görevlerini üzerine almak, devriyeleri gezdirmek ya da toplu kuvvet sevk etmek biçiminde olur." 

Yönetmeliğin Emniyet ve Asayiş Hizmetlerinin Yürütülme Şekli ve İşbirliği başlıklı 146 ncı maddesinde; "Her gün saat 11 bütün TÜRKİYE'de emniyet ve asayiş saatidir. Mülki amirler asayiş saatindeki toplananın zamanında yapılması için gerekli önlemleri alır. Belirli bir iş olsun ya da olmasın tam bu saatte ve önemli olaylarda saate bağlı kalınmaksızın derhal, Jandarma iç güvenlik birlik komutanları ve en büyük polis amiri (bulunmadıkları takdirde vekilleri) birlikte en büyük mülki amirinin, bulunmadığı takdirde vekilinin yanına davet 
edilmeden giderler. Jandarma iç güvenlik birlik komutanları ve en büyük polis amirleri (24) saat içinde kendi görev ve sorumluluk bölgelerinde meydana gelen bütün olayları ve aldıkları haberleri, bunlara karşı alınan veya alınması gerekli bulunan tedbirleri ve önerilerini bildirirler ve o gün için görevde kullanılabilecek kuvvet miktarını açıklarlar. , Mülki amir ya da vekili bu açıklamaları aldıktan sonra isteklerini sözlü olarak bildirirler.Mülki amirin istekleri duruma uygun görülmezse Jandarma iç güvenlik komutam ve polis amiri bu konudaki görüşlerini açıklarlar. Son karar mülki amirin dir. 

Bu durumda mülki amirler, bu isteklerini yazılı olarak verirler ve bu istek mülki 
amirin sorumluluğu altında yapılır. 

Sözlü istek ve direktifler Jandarma iç güvenlik komutanları ve polis amirleri 
tarafından not alınır. Polis amirlerince bu notlar üç suret çoğaltılır. Jandarma iç güvenlik komutam ile polis amiri tarafından imzalanan bu notların, bir örneği Jandarmada, bir örneği polis makamlarında, bunların saklanması için açılacak dosyalarına konur. Diğer örnek ise, polis amiri tarafından mülki amire bilgi için sunulur. 
Jandarma iç güvenlik birlikleri ve emniyet teşkilatının aldıkları görevlerin yerine 
getirilmesi için kullanacakları araçların seçimi kendilerine aittir. 
Jandarma veya emniyet teşkilatınca yapılması mülki amir tarafından istenen 
görevlerin yerine getirilmesine ilişkin işlemler, bu kuruluşlara bağlı kuvvetlerce yürütülür. 
Jandarma ve emniyet kuvvetleri bu görevleri yaparken, safha safha sözlü ya da yazılı rapor verirler. Görev yerine getirildikten sonra yapılan işler yazılı bir raporla mülki amire bildirilir. 

Bir il içinde emniyet ve asayişin korunması için, Jandarma emniyet ve diğer özel 
kolluk kuvvetlerini kullanmak ve bu kuvvetlerin birbirine yardımım sağlamak en büyük mülki amirin yetkilerindendir. İlin bir ilçesinde meydana gelen olayların önlenmesi ve kontrol altına alınmasında; o ilçenin Jandarma iç güvenlik kuvvetinin yetersiz kalacağı anlaşıldığında, ilin bu ilçesine komşu ilçelerinden yardıma kuvvet verilmesi valinin isteği ile olur. Ancak Jandarma iç güvenlik birlik komutanlarının bu konuda göstereceği gerekçe ve öneriler de 
göz önünde bulundurulur. 
İki veya daha fazla ilde alınması gereken ortak güvenlik önlemleri söz konusu 
olduğunda; bu il valilerince yapılacak değerlendirme sonunda karara bağlanarak 
uygulanmakla birlikte, İçişleri Bakanlığına bilgi verilir. Bu gibi durumlarda alınması gereken güvenlik önlemleri, İçişleri Bakanlığınca da doğrudan doğruya belirlenerek il valilerinden uygulanması istenebilir. 

Gecikmesinde sakınca bulunan durumlarda komşu Jandarma iç güvenlik birlik 
komutanlan ya da en büyük polis amirleri doğrudan doğruya haberleşip birlikte gerekli önlemleri alır ve gereğim yerine getirerek durumdan en büyük mülki amire bilgi verirler." 
Yönetmeliğin Polisle İlişki Çalışma ve İşbirliği Esasları başlıklı 154 ncü maddesinde; "Polis görev ve sorumluluk alam olupta, bugüne kadar Polis Teşkilatı kurulmayan yerlerdeki emniyet ve asayişe ilişkin hizmetler, polis teşkilatı kuruluncaya kadar, Jandarma iç güvenlik birliklerince yerine getirilir. 
Şehir ve kasabalarda kentleşme nedeniyle; belediye sınırlan genişledikçe bu 
yerlerdeki, Jandarmaya ait görev ve sorumluluk alanlan, Jandarma Genel Komutanlığının istemi ve İçişleri Bakanlığının onayı ile polise devredilir. 
Jandarmanın emniyet teşkilatına, emniyet teşkilatının Jandarmaya yapacağı bu 
yardım; belirli bir bölgede emniyet ve asayiş hizmetlerini üzerine almak, devriyeler gezdirmek ya da toplu kuvvet sevk etmek biçiminde olur. 
Polis sorumluluk alanında; herhangi bir suçla karşılaşan Jandarma iç güvenlik 
kuvvetlerine mensup Jandarmalar, orada o anda polis yoksa olaya müdahale etmek ve polise de haber vermek, polis memurlarının istemi üzerine gerekli yardımı, yapmakla yükümlüdür. 

Bu gibi durumlarda Jandarma; polis memurlan gelinceye kadar olay yerinde soruşturma yapamazlar. Durumu olduğu gibi koruyarak, delillerin kaybolmaması için gereken önlemleri alırlar. Olay yerinde elkoyduklan nesneleri gelen polis memurlanna bir alındı belgesiyle teslim ederler. Jandarma; polis memurlannın gelmesi, geciktiğinde soruşturma yapar ve soruşturma evrakını, istem olmadan ilgili polis makamlarına gönderir. 

Zorunlu durumlarda, polis yetkilileri de, Jandarma sorumluluk alanında yukarıdaki şekilde hareket ederler.

Olay faillerinin belirlenmesi ve yakalanmalan konulannda, Jandarma ve polis kendi sorumluluk alanlannda birbirlerine gerekli yardımı yapmakla yükümlüdürler. Jandarmanın sorumluluk alanında, polis tarafından; siyasi emniyetle ilgili ya da emniyet ve asayişle ilgili diğer konularda yürüttüğü çalışma ve haber toplama faaliyetlerinde; Jandarma bu görevlilere gerekli yardımı yapar. Buna karşılık polis yapacağı çalışmalardan ve edindiği bilgilerden, Jandarmaya bilgi verir. Jandarma ve polis kuruluşlan kendi bölgelerindeki suç ve diğer olaylardan ilgili olanlan birbirlerine bildirirler. 

Jandarma ile polisin birlikte çalışmalarına gerek duyulan durumlarda, ortak kuvvetin komuta, sevk ve idaresi, bu çalışmaya katılan Jandarma kuvvetlerinin en kıdemli birlik komutanı tarafından sağlanır. Ancak ortak çalışmaya katılan polis teşkilatının amiri; emniyet amiri ya da emniyet müdürü rütbesinde ise, bu amirler çalışma sonuçlanıncaya kadar mülki amirin enirinde müşavir olarak görev yaparlar." 

c) 2559 Sayılı Polis Vazife Ve Selahiyet Kanunu: 

Kanunun 25 nci maddesinde; "Polis teşkilatı bulunmayan yerlerde il, ilçe ve bucak jandarma komutanlan ile jandarma karakol komutanlan bu kanunda yazılı vazifeleri yapar ve yetkileri kullanırlar." 
Kanunun Ek 5 nci maddesinde; "Genel güvenlik, kaçakçılık ve uyuşturucu 
maddelerle ilgili önemli olaylan takip etmek, gerekiyorsa müdahale ederek soruşturmasını yapmak üzere; 

12. Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR,

***